1109144871

15

1. Pojęcia i kategorie stosunków międzynarodowych

2)    podmiotami mogą być suwerenne państwa i uczestnicy niesuwerenni,

3)    środowisko polityczne, w których dochodzi do interakcji jest zdecentralizowane, w przeciwieństwie do środowiska politycznego występującego wewnątrz państw [Pietraś 1997:12].

Stosunki międzynarodowe to rzeczywistość, w której funkcjonują aktorzy państwowi i niepaństwowi, fakty, zdarzenia, zjawiska i procesy, dokonujące się w realnym świecie polityki, gospodarki, kultury i finansów. Stosunki międzynarodowe traktuje się jako sumę wszelkich rodzajów aktywności podmiotowych uczestników tych stosunków, wykraczającej poza granice państw. Każde działanie wykraczające poza granice państw wywołuje reakcje w innych państwach i w ich środowisku zewnętrznym.

Według Romana Kuźniara istota stosunków międzynarodowych polega na wzajemnym oddziaływaniu wszystkich składników rzeczywistości międzynarodowej, zarówno aktywnych (uczestników), jak i tych, które te oddziaływania warunkują: wzmacniają, osłabiają czy zniekształcają. Stąd też właściwe wydaje się utożsamianie stosunków międzynarodowych z procesami oddziaływań międzynarodowych. W ramach tych procesów mieszczą się pozostający ze sobą w związkach dynamicznych interakcji uczestnicy, uwarunkowania, relacje i zjawiska [Kuźniar 2006: 23].

Obok pojęcia „stosunki międzynarodowe" funkcjonują terminy „polityka międzynarodowa" i „polityka światowa". Pierwszy termin obejmuje jedynie relacje międzypaństwowe. Realiści utożsamiają politykę międzynarodową ze stosunkami międzynarodowymi, będącymi z definicji relacjami między narodami, rozumianymi jako dowolnie terytorialnie zorganizowane zbiorowości polityczne. Stosunki międzynarodowe to zatem stosunki między jednostkami politycznymi.

Termin „polityka światowa" pojawił się na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, kiedy to amerykańscy politolodzy Robert Keohane i Joseph Nye argumentowali, że świat państwowocentryczny z kluczową rolą stosunków o charakterze międzyrządowym przestał stanowić wystarczające analityczne ramy dla zrozumienia współczesnej rzeczywistości. Oznaczało to wyjście poza ramy stosunków międzypaństwowych w sensie podmiotowym - poprzez wzrost znaczenia uczestników niepaństwowych i przedmiotowym - poprzez pojawienie się problemów globalnych [Szymborski 2006: 30].

1.2. Funkcjonalne dziedziny stosunków międzynarodowych

Na podstawie kryterium funkcjonalnego wyodrębniany cztery następujące rodzaje stosunków międzynarodowych:

•    międzynarodowe stosunki polityczne,

•    międzynarodowe stosunki gospodarcze (zwane też ekonomicznymi),