Dodatek
A. SKŁAD SIŁ ALIANTÓW W OSTATNIEJ OFENSYWIE
6 GRUPA ARMII (Devers)
Franc. 2 dywizja pancerna (Le Clerc) ^ " 27 dywizja alpejska (Molle) " l dywizja piechoty (Garbay)
Franc. l armia (de Tassigny)
Franc. 9 dywizja piechoty kolonialnej (Yalluy) Franc. I korpus (Bethouart)
Franc. l dywizja pancerna (Sudre) " 4 dywizja górska (de Hesdin) " 14 dywizja piechoty (Salan) Framc. II korpus (de Montsabert)
Franc. 5 dywizja pancerna (de Yernejoul) " 2 dywizja marokańska (Carpentier) " 3 dywizja algierska (Gillaume)
Ameryk. 7 armia (Patch)
Ameryk. 103 dywizja piechoty (McAuliffe) " 36 dywizja piechoty (Dahląuist)
,, 44 dywizja piechoty (Dean)
Ameryk. VI korpus (Brooks)
Ameryk. 100 dywizja piechoty (Burress) " 10 dywizja pancerna (Morris)
" 63 dywizja piechoty (Hibbs)
Ameryk. XV korpus (Haislip)
Ameryk. 3 dywizja piechoty (O'Daniel) " 45 dywizja piechoty (Frederick) "' 14 dywizja pancerna (Smith)
Ameryk. XXI korpus (Milburn)
Ameryk. 42 dywizja piechoty (Collins) " 4 dywizja piechoty (Blakely)
" 12 dywizja pancerna (Allen)
668
12 GRUPA ARMII (Bradley)
Ameryk. 3 armia (Patton)
Ameryk. 70 dywizja piechoty (Barnett) Ameryk. VIII korpus (Middleton)
Ameryk. 89 dywizja piechoty (Fintey) " 87 dywizja piechoty (Culin) " 65 dywizja piechoty (Reinhardt) Ameryk. XII korpus (Eddy)
Ameryk. 71 dywizja piechoty (Wyman) " 26 dywizja piechoty (Paul) " 11 dywizja pancerna (Dager) " 90 dywizja piechoty (Earnest)
Ameryk. XX korpus (Walker)
Ameryk. 80 dywizja piechoty (McBride) " 6 dywizja pancerna (Grow)
76 dywizja piechoty (Schmidt) " 4 dywizja pancerna (Hoge)
Ameryk, l armia (Hodges)
Ameryk. 20 dywizja pancerna (Ward) Ameryk. III korpus (Van Fleet)
Ameryk. 99 dywizja piechoty (Lauer)
" 7 dywizja pancerna (Hasbrouck)
" 9 dywizja piechoty (Craig)
" 28 dywizja piechoty (Cota) " 5 dywizja piechoty (Irwin)
Ameryk. V korpus (Huebner)
Ameryk. 9 dywizja pancerna (Leonard) " 2 dywizja piechoty (Robertson)
" 69 dywizja piechoty (Reinhardt) Ameryk. VII korpus (Collins)
Ameryk, l dywizja piechoty (Andrus) " 3 dywizja pancerna (Hickey)
" 104 dywizja piechoty (Allen)
Ameryk. XVIII korpus desantowo-powietrzny (Ridgway) Ameryk. 8 dywizja piechoty (Moore) " 78 dywizja piechoty (Parker) " 97 dywizja piechoty (Halsey) " 86 dywizja piechoty (Melosky) " 13 dywizja pancerna (Wogan)
Krucjata w Europie
Dodatek
669
Ameryk. 15 armia (Gerow)
Ameryk. 66 dywizja piechoty (Kramer) " 106 dywizja piechoty (Stron) " 16 dywizja pancerna (Pierce) Ameryk. XXII korpus (Harmon)
Ameryk. 82 dywizja desantowo-powietrzna (Gavin) " 101 dywizja desantowo-powietrzna (Taylor) " 94 dywizja piechoty (Malony)
Ameryk. XXIII korpus (Balmer)
Ameryk. 9 armia (Simpson)
Ameryk. 29 dywizja piechoty (Gerhardt)
Ameryk. XIII korpus (Gillem)
Ameryk. 5 dywizja pancerna (Oliver) " 84 dywizja piechoty (Bolling) " 102 dywizja piechoty (Keating)
Ameryk. XVI korpus (Anderson)
Ameryk. 79 dywizja piechoty (Wyche) " 8 dywizja pancerna (Devine)
" 95 dywizja piechoty (Twaddle) " 75 dywizja piechoty (Anderson) 35 dywizja piechoty (Baade) 17 dywizja desantowo-powietrzna (Miley)
Ameryk. XIX korpus (McLain)
Ameryk. 83 dywizja piechoty (Macon) " 2 dywizja pancerna (White)
" 30 dywizja piechoty (Hobbs)
21 GRUPA ARMII (Montgomery)
Bryt. 79 dywizja pancerna (Hobart)
Bryt. 2 armia (Dempsey) Bryt. I korpus (Crocker) " VIII korpus (Barker) BryŁ 15 dywizja piechoty (Barber) " 11 dywizja pancerna (Roberts) " 6 dywizja desantowo-powietrzna (Bols) Bryt. XII korpus (Ritchie)
Bryt. 7 dywizja pancerna (Lyne) " 53 dywizja piechoty (Ross)
52 dywizja piechoty (Hakewell-Smith)
670
Krucjata w Europie
Bryt. XXX korpus (Horrocks)
Bryt. 3 dywizja piechoty (Whistler) " 43 dywizja piechoty (Thomas) " 51 dywizja piechoty (McMillan) " Dywizja Pancerna Gwardii (Adair)
Kanad, l armia (Crerar)
Kanad. I korpus (Foulkes)
Bryt. 49 dywizja piechoty (Rawlins) Kanad. 5 dywizja pancerna (Hoffmeister)
Kanad. II korpus (Simonds)
Polska dywizja pancerna (Maczek) Kanad. 2 dywizja piechoty (Matthews)
" 3 dywizja piechoty (Spry)
" 4 dywizja pancerna (Vokes)
SOJUSZNICZA l ARMIA DESANTOWO-POWIETRZNA (Brereton) Ameryk. 13 dywizja desantowo-powietrzna (Chapman)
IX zgrupowanie lotnictwa transportowego (Williams)
52 skrzydło lotnictwa transportowego (Clark)
53 skrzydło lotnictwa transportowego (Beach) 50 skrzydło lotnictwa transportowego (Chappell)
l ARMIA LOTNICTWA FRONTOWEGO (Webster)
XII zgrupowanie lotnictwa frontowego (Barcus) Franc. l korpus lotniczy (Geradet)
AMERYK. 9 ARMIA LOTNICZA (Yandenberg)
IX zgrupowanie lotnictwa frontowego (Quesada) XIX zgrupowanie lotnictwa frontowego (Weyland) XXIX zgrupowanie lotnictwa frontowego (Nugent) IX dywizja bombowa (Anderson)
BRYT. 2 ARMIA LOTNICTWA FRONTOWEGO (Coningham)
83 zgrupowanie (Broadhurst)
84 zgrupowanie (Hudleston)
85 zgrupowanie (Steele) 2 zgrupowanie (Embry)
38 zgrupowanie (Scarlett-StreatfeiM) 46 zgrupowanie (Darvall)
Dodatek
C. NIEMIECKIE SIŁY LĄDOWE
Niemieckie siły zbrojne składały się z dywizji różnego typu. Podstawowymi były:
dywizje piechoty, w których skład po dniu "D"' wchodziły trzy pułki piechoty po dwa bataliony każdy, w sile około 12 000 oficerów i szeregowych;
dywizje grenadierów pancernych, złożone z dwóch pułków piechoty zmotoryzowanej, po dwa bataliony każdy, ze zmotoryzowanego pułku artylerii oraz z sześciu batalionów wsparcia w sile około 14 000 oficerów i szeregowych;
Panzerdivisionen odpowiednik naszych dywizji pancernych w których skład wchodziły dwa pułki grenadierów pancernych, jeden pułk czołgów, jeden pułk artylerii pancernej, pięć batalionów wsparcia oraz służb w sumie 14 000 oficerów i szeregowych.
W wojskach niemieckich istniała ostra linia podziału miedzy Wehr-machtem (zwykłe jednostki wojskowe) a tzw. Schutzstaffel, noszącej inicjały SS. Początkowo do SS przyjmowano tylko specjalnie dobranych członków partii hitlerowskiej; były to jednostki elitarne, wypróbowane pod względem politycznym i wojskowym, korzystające ze specjalnych łask i przywilejów, których pozbawiony był Wehrmacht. Jednostki SS były znacznie silniejsze zarówno pod względem stanów osobowych, jak siły ognia od odpowiednich jednostek Wehrmachtu. Straty poniesione w walkach oraz konieczność gorączkowego uzupełniania szeregów SS wpłynęły na zmniejszenie ich politycznej i rasowej "czystości"; pomimo to jednostki SS do samego końca walczyły z niezrównanym fanatyzmem.
Równie fanatyczny opór stawiały dywizje "grenadierów ludowych" � Volksgrenadiere zorganizowane we wrześniu 1944 roku. Żołnierzy tych jednostek wymieniano z żołnierzami oddziałów SS. Określenie "ludowy" i "grenadier" . honorowa nazwa nadana piechurowi w 1942 roku przez Hitlera oznaczało, że były to jednostki elitarne, tzn., że składały się z ludzi specjalnie wybranych do obrony Niemiec w chwili śmiertelnego niebezpieczeństwa. Dywizje "grenadierów ludowych" na ogół nie liczyły więcej niż 10 000 ludzi, ale były za to niesłychanie bogato wyposażone w broń automatyczną, zwłaszcza w pistolety maszynowe, tak że mogły stawiać skuteczny opór do ostatka. Organizacja taka ostro się różniła od organizacji Volkssturmu, utworzonego pod koniec wojny.
Najsilniejszymi jednostkami piechoty były dywizje spadochronowe, stanowiące część sił lądowych, podporządkowane jednak dowództwu lotnictwa. Były to starannie dobrane, dobrze wyszkolone i wyposażone, wyborowe dywizje piechoty, lecz tylko niewielki procent żołnierzy przeszedł szkolenie spadochronowe. Ze względu na swój stan liczebny, wynoszący 16 000 oficerów i szeregowych, oraz ze względu na to, że otrzymywały one większy przydział broni maszynowej niż normalne dywizje
672
Krucjata w Europie-
piechoty, należały do jednostek niemieckich mogących stawiać zacięty opór na szerokim, otwartym froncie.
Oddziałom i jednostkom szturmowym, które wyróżniły się w walce,, nadawano zaszczytny tytuł Sturm. Wyróżnienie to otrzymało tylko kilka dywizji. Pod koniec wojny nadawano je jednak gorączkowo organizowanym grupom starych ludzi i młodych chłopców, znanych jako Volks-sturm (ludowe oddziały szturmowe) dla podtrzymania ich na duchu.
Z oddziałów przeznaczonych specjalnie do zadań szturmowych lub do zupełnie desperackich misji tworzono grupy bojowe, które otrzymywały nazwę swego dowódcy, jak na przykład Kampfgruppe Stoeckel. Wielkość ich wahała się od kompanii do dywizji, lecz rzadko kiedy zachowywały one samodzielność dłużej niż miesiąc. Często jednak, w nagrodę za swe czyny, miały prawo zatrzymać odznakę swej grupy, nawet po włączeniu ich do większej jednostki. Pod koniec wojny grupy te straciły swój specjalny charakter i na ogół składały się z resztek dotkliwie przetrzebionych pułków.
SŁOWNIK WOJSKOWYCH NAZW ZAKODOWANYCH
Nazwy zakodowane dla oznaczenia projektów i operacji wojskowych podczas drugiej wojny światowej miały przede wszystkim na celu ochronę tajemnicy wojskowej przed agentami wywiadu nieprzyjacielskiego. Dodatkową, lecz niemniej istotną ich zaletą było to, iż stanowiły poważne udogodnienie terminologiczne. W tym celu ułożono na początku wojny pod kierownictwem amerykańskiego komitetu szefów sztabów spis 10 000 rzeczowników i przymiotników pospolitych, nie mających związku z prawdziwą nazwą operacji lub z nazwą geograficzną. Po odpowiednim wyborze nazwy rozrzucono w spisie już nie w kolejności alfabetycznej, lista zaś została opublikowana jako dokument tajny. Poszczególnym teatrom operacyjnym oraz strefom wewnętrznym Stanów Zjednoczonych przydzielono poszczególne grupy słów. Miejscowe dowództwa teatrów operacyjnych dodawały potem do spisu właściwegc naawy kodowane, nie ograniczając się do rzeczowników i, przymiotników pospolitych, lecz nawet takie, które miały pewien związek z określoną operacją. Z nazwami zakodowanymi nie należy mieszać skrótów utworzonych z inicjałów: COSSAC (Chief o/ Sta// to the Supreme Allicł Commander szef sztabu naczelnego dowódcy wojsk sojuszniczych)^ SHAEF (Supreme Headąuarters, Allied Expeditionary Forces - - dowództwo naczelne sojuszniczych sił ekspedycyjnych), PLUTO (Pipę Linę Under the Ocean rurociąg pod oceanem).
Poniżej podajemy spis wybranych nazw zakodowanych wraz z pewnymi uzupełnieniami lokalnymi oraz ich definicję. W wypadku gdy operacja została przeprowadzona, podana jest data jej rozpoczęcia.
43
674
Nazwa zakodowana
Krucjata w Europie
Definicja
Początek operacji
ANYIL Operacja sojusznicza w basenie
śródziemnomorskim przeciwko południowej Francji w 1944 r. (na- 15 sierpnia zwą została zmieniona na Dragoon) 1944 r.
APOSTLE I Operacja mająca na celu powrót
do Norwegii po kapitulacji Niemiec i przerwaniu wszelkiego zorganizowanego oporu w Europie 10 maja 1945 r.
APOSTLE II Operacja mająca na celu powrót
do Norwegii po kapitulacji wszystkich wojsk niemieckich w Norwegii i po zaprzestaniu zbrojnego o-poru w tym kraju przy dalszym oporze Niemców na innych terenach
ARCADIA Konferencja Roosevelt-Churchill,
Waszyngton, grudzień 1941 styczeń 1942 r.
ARGONAUT Konferencja na Malcie i w Jał-
cie; na Malcie Roosevelt iChur-chill; w Jałcie Roosevelt, Chur-chill i Stalin; styczeńluty 1945
ASHCAN Specjalny ośrodek dla interno-
wania osób cywilnych, które zajmowały stanowiska polityczne dorównujące stanowisku von Papena
AYALANCHE Operacja desantowa na Neapol,
lądowanie amerykańskiej 5 armii 9 września pod Salerno 1943 r.
BAYTOWN Inwazja pa kontynent włoski na-
przeciw Mesyny dokonana przez 3 września brytyjską 8 armię 1943 r.
BODYGUARD Ogólny plan maskowania opera-
cyjnego
BOLERO Operacja przerzutu wojsk ame-
rykańskich ze Stanów Zjednoczonych do Wielkiej Brytanii
BRIMSTONE Operacja mająca na celu zajęcie
Sardynii
Słownik wojsk, nazw zakodowanych
675
Nazwa zakodowana
CHOKER I CHOKER II CLARION
CORKSCREW CORONET CROSSBOW DRAGOON
ECLIPSE EFFECTIYE
EUREKA
EKCELSIOR FANFARĘ
FRANTIC GARDEN
Definicja
Początek operacji
Operacja desantowo-powietrzna przeciw linii Zygfryda w pobliżu Saarbriicken
Operacja desantowo-powietrzna mająca na celu sforsowanie Renu w pobliżu Frankfurtu
Operacja lotnictwa sojuszniczego mająca na celu sparaliżowanie niemieckiego systemu transportowego Operacja przeciw Pantellarii we Włoszech
Zamierzona operacja przeciwko Honshu w Japonii
Ataki lotnicze na wyrzutnie pocisków V i rakiet
Operacje sojusznicze w basenie śródziemnomorskim przeciwko południowej Francji (uprzednia nazwa "Anvil"
Plany i przygotowania do operacji w Europie w wypadku załamania się Niemiec po rozpoczęciu o-peracji "Overlord"
Planowana operacja desantowo-powietrzna l alianckiej armii de-santowo-powietrznej mająca na celu owładnięcie lotniskami w rejonie Bisingen w Niemczech
Konferencja w Teheranie: Ro-osevelt, Churchill, Stalin; 25 listopada 2 grudnia 1943 r. Wyspy Filipińskie Wszystkie operacje w basenie śródziemnomorskim
Bombardowania wahadłowe z Anglii do Rosji
Operacje lądowe w związku z operacją Market
22 lutego 1945 r.
połowa lipca 1943 r.
l? sierpnia 1944 r.
17 września 1944 r.
676
Nazwa zakodowana
GOLD
GRENADĘ
GYMNAST
HANDS UP
HOBGOBLIN
HORRIFIED
HUSKY
INDEPENDENCE
1NFATUATE
Krucjata w Europie
Definicja
Początek operacji
Plaża Asnelles dla lądowania szturmowego podczas operacji "O-yerlord"
GOLDFLAKE Przerzucenie wojsk kanadyjskich
z teatru śródziemnomorskiego na początek lutego teatr europejski 1944 r.
GOOSEBERRY Jeden ze sztucznych portów na
wybrzeżu Francji podczas operacji "Overlord" (portów takich było pięć, utworzono z nich następnie dwa wielkie, zwane "mul-benry").
Operacja amerykańskiej 9 armii na północny wschód w kierunku Renu z prawym skrzydłem na li- 23 lutego nii Jiilich-Neuss. 1945 r.
Zaplanowane na początku operacje w północno-zachodniej Afryce; początkowo miały być przeprowadzone wyłącznie przez Amerykanów poza obrębem Morza Śródziemnego, następnie zostały rozszerzone przez włączenie wojsk brytyjskich i basenu Morza Śródziemnego
Planowana operacja lotnicze -morska w celu założenia portu w zatoce Quiberon
Wyspa Pamtelilairia Sycylia
Inwazja na Sycylię 10 lipca 1943 r.
Operacja w celu udostępnienia portu w Bordeaux; nazwa została zmieniona nast. na "Yenerable"
Operacja mająca na celu zdobycie wyspy Walcheren i uwolnienie dostępów do Antwerpii na Skal- l listopada dzie 1-944 r.
Slownik wojsk, nazw zakodowanych
677
Nazwa zakodowana
Definicja
JUBILANT
JUBILEE JUNO
L.UMBERJACK
MAGNET
MAJESTIC
MARKET
MULBERRY NEPTUNE
NESTEGG
Początek operacji
Planowana operacja desanto-wo-powietrzna l armii sojuszniczej desantowo-powietrznej podczas zaćmienia słońca dla zabezpieczenia i zaopatrzenia obozów jenieckich, w których przebywali żołnierze alianccy
Połączony rajd sojuszniczy na Dieppe we Francji
Plaża Courselles, na której odbyło się lądowanie podczas operacji "Overlord"
Operacje na północ od Mozeli między Kolonią a Koblencją w Niemczech
Wojska amerykańskie w północnej Irlandii.
Planowana operacja przeciwko Kyushu w Japonii
Operacja desantowo-powietrzna w celu zdobycia mostów pod Gra-ve, Nijmegen i Arnhem
18 sierpnia 1942 r.
23 lutego 1945 r.
17 września 1944 r.
Wielki sztuczny port podczas o-peracji "Overlord" (patrz "gaose-berry")
Operacja w ramach planu "O-verlord"; nazwa używana zamiast nazwy "Overlord" jedynie w korespondencji i dokumentach, które ujawniają bądź bezpośrednio, bądź pośrednio, a) teren operacji, b) dokładną datę ataku lub c) ogólną skalę ataku
Okupacja wysp w kanale La Manche bądź po kapitulacji miejscowej załogi niemieckiej, bądź po ewakuacji wysp przez Niemców
9 maja 1945 r.
678
Krucjata w Europie
Definicja
Początek operacji
OCTAGON Konferencja w Quebec: Roose-
velt i Churchill; wrzesień 1944 r.
OMAHA Plaża St. Laurent podczas ataku
w operacji "Overlord".
OYERLORD Plan operacji i operacja desan- 6 czerwca
towa we Francji na wiosnę 1944 r. 1944 r. PANTALOON Neapol, Włochy
PHOENIK Barki z betonu używane do bu-
dowy sztucznych portów podczas operacji "Overlord"
PLUNDER Cała operacja przekroczenia Re- 23 marca
nu na północ od Ruhry 1945 r.
QUADRANT Konferencja w Quebec: Roose-
velt i Churchill; sierpień 1943 r.
RANKIN A Plan powrotu na kontynent eu-
ropejski w razie załamania się sił fizycznych i moralnych Niemiec przed terminem operacji "Over-lord"
RANKIN B Plan powrotu na kontynent eu-
ropejski w wypadku wycofania się Niemców z Francji lub z Norwegii
RANKIN C Plan powrotu na kontynent eu-
ropejski w wypadku bezwarunkowej kapitulacji Niemiec
RED BALL Jednokierunkowy ruch pospiesz-
ny dla pojazdów motorowych z plaż do oddziałów i z powrotem podczas operacji "Overlord"
ROUNDUP Planowana operacja przeciwko
wybrzeżom Francji (zastąpiona potem nazwą "Overlord")
SEKTANT Konferencja kairska: Roosevelt,
Churchill, Czang Kai-szek; listopad grudzień 1943 r.
Słownik wojsk, nazw zakodowanych
679
Nazwa zakodowana
Definicja
Początek operacji
SLEDGEHAMMER
SOAPSUDS SWORD
TERMINAL
TORCH
TRIDENT UNDERTONE
UTAR VARSITY
VENERABLE YERITABLE
WILDFLOWER
Planowane lądowanie na kontynencie europejskim w celu zdobycia małego przyczółka w wypadku osłabienia morale Niemców lub w razie konieczności odciągnięcia wojsk nieprzyjacielskich z frontu wschodniego
Bombardowanie Ploeśti w Rumunii
Plaża Douvres dla lądowania podczas operacji "Overlord"
Konferencja poczdamska: Tru-man, Churchill, Stalin; 17 lipca 2 sierpnia 1945 r.
Lądowanie aliantów na zachodnim i północno-zachodnim wybrzeżu Afryki
Konferencja waszyngtońska. 'Ro-osevelt. Churchill, maj 1943 r.
Operacja 6 Grupy Armii na południu od Mozeli mająca na celu osiągnięcie Renu na południe od Koblencji
Plaża Varreville do lądowania podczas operacji "Overlord"
Operacja l alianckiej armii de-santowo-powietrznej na północ i północny zachód od miasta Wesel
Operacja oddziałów armii francuskiej nad Atlantykiem w celu udostępnienia portu Bordeaux
Natarcie l armii kanadyjskiej na południowy wschód, między Renem a Mozą w kierunku rubieży Xanten-Geldern
Wielka Brytania_
l sierpnia 1943 r.
listopad 1942 r.
15 marca 1945 r.
23 marca 1945 r.
14 kwietnia 1945 r.
8 lutego
1945 r.