VIII Nasz Dziennik PiÄ…tek, 25 kwietnia 2008 DODATEK HISTORYCZNY IPN 4/2008 (11)
Dodatek historyczny IPN
4/2008 (11)
TWARZE BEZPIEKI
Maria Gurowska vel Górowska vel Genowefa Maria
Departamencie Nadzoru Prokuratorskiego. 31 III 1949 r. przeniesiona na
stanowisko s´dziego SÄ…du Okr´gowego w Warszawie, a nast´pnie s´dziego SÄ…du
Danielak z domu Zand (1915-1998)
Apelacyjnego z jednoczesnym utrzymaniem w mocy delegacji do Ministerstwa
SprawiedliwoĘci. W grudniu 1949 r. mianowana naczelnikiem Wydzia"u PRL  wymiar
Urodzi"a si´ w ¸odzi. Córka Moryca (Mariana) i Frajdy (Franciszki) z Eisenmanów. SÄ…downictwa dla Nieletnich w Departamencie Nadzoru SÄ…dowego Ministerstwa
Ojciec by" buchalterem, poĘrednikiem handlowym (zmar" w 1941 r.). Maria SprawiedliwoĘci. 5 VII 1950 r. przeniesiona na stanowisko s´dziego SÄ…du
Gurowska ukoł
czy"a Pał
stwowe Gimnazjum ÚeÅ‚
skie im. E. Szczanieckiej w ¸odzi, Apelacyjnego w Warszawie. 4 I 1951  s´dzia Wydzia"u IV Karnego SÄ…du
a nast´pnie Wydzia" Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1937 r. uzyska"a prac´ Wojewódzkiego dla województwa warszawskiego z jednoczesnym utrzymaniem w
jako sekretarz-prawnik w Centralnym Stowarzyszeniu Kupców i Przemys"owców mocy delegacji do Ministerstwa SprawiedliwoĘci. W latach 1950-1954 Gurowska
niesprawiedliwoĘci
Województwa ¸Ã³dzkiego. W lutym 1940 r. wraz z rodzicami opuĘci"a nielegalnie zasiada"a w sk"adach s´dziowskich sekcji tajnej SÄ…du Wojewódzkiego w
¸Ã³dÄ™. Przez rok mieszkali w Úyrardowie, nast´pnie w Warszawie. W czasie okupacji Warszawie  ferujÄ…cej wyroki w sprawach politycznych, zleconych do realizacji
utrzymywa"a si´ z udzielania korepetycji, handlu oraz szycia futrzanych r´kawiczek. przez kierownictwo Ministerstwa BezpieczeÅ‚
stwa Publicznego. W sekcjach tajnych
W czasie okupacji uŻywa"a  aryjskich dokumentów na nazwisko Genowefa Maria istniejących przy Sądzie Apelacyjnym w Warszawie, Sądzie Wojewódzkim w
Piotr Szubarczyk (IPN Gdał
sk)
Danielak. Od 1943 r. w szeregach Gwardii Ludowej i PPR. Z chwilą wybuchu Warszawie i Sądzie NajwyŻszym. 15 XI 1956 r. zakoł
czy"a si´ delegacja Gurowskiej
Powstania Warszawskiego przydzielona do grupy "ącznoĘci Armii Ludowej do Ministerstwa SprawiedliwoĘci. Odtąd pracowa"a tylko w Sądzie Wojewódzkim w
(odcinek II ÂródmieĘcie Po"udnie). Po przeniesieniu dowództwa GL do ÂródmieĘcia Warszawie. Z dniem 30 kwietnia 1970 r. zwolniona z pracy w sÄ…downictwie.
 Nie masz zbrodni
prowadzi"a sekretariat sztabu AL. Po upadku powstania razem z matkÄ… wyjecha"a 5 V 1992 r. G"ówna Komisja Âcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
do G"owna, a nast´pnie do Cz´stochowy, utrzymujÄ…c si´ nadal z szycia futrzanych wszcz´"a Ęledztwo w sprawie zbrodni pope"nionej na gen. AuguĘcie Emilu
r´kawiczek. W styczniu 1945 r. zosta"a skierowana do pracy w ZarzÄ…dzie Miejskim Fieldorfie. Po zakoÅ‚
czeniu Ęledztwa, 10 VIII 1995 r. Prokuratura Wojewódzka w
w Cz´stochowie na stanowisko kierownika Wydzia"u Informacji i Propagandy. W Warszawie postawi"a Gurowskiej zarzut pope"nienie przest´pstwa z art. 225 ż1 kk. bez kary...
marcu 1945 r. powróci"a do ¸odzi, gdzie zosta"a instruktorem propagandy KW PPR. Podczas przes"uchania w Prokuraturze Rejonowej w Szczytnie 25 VIII 1995 r.
Dwa miesiÄ…ce póęniej zorganizowa"a tam WojewódzkÄ… Szko"´ PartyjnÄ… i zosta"a jej Gurowska podtrzyma"a zasadnoĘç wyroku wydanego na gen. Fieldorfa, uznajÄ…c Kiedy si´ pojawia temat odpowiedzialnoĘci i kary za zbrodnie komunistycz-
dyrektorkÄ…. W marcu 1946 r. otrzyma"a polecenie zorganizowania w ¸odzi Szko"y nadal wyrok Ęmierci na genera"a za s"uszny. W 1995 r. w piĘmie do ministra ne, natychmiast s"yszymy g"osy, Å»e  sprawa jest zbyt skomplikowana , Å»e
Prawniczej Ministerstwa SprawiedliwoĘci i obj´cia stanowiska dyrektora. Po sprawiedliwoĘci napisa"a, Å»e wymierzajÄ…c kar´, opiera"a si´ na dowodach, na nie ma  obiektywnych kryteriów , które pozwoli"yby takie zbrodnie Ęcigaç
wykonaniu zadania 1 X 1946 r. zosta"a radcÄ… w Wydziale Nadzoru SÄ…dowego w podstawie obowiÄ…zujÄ…cego wówczas prawa. 19 III 1996 r. akt oskarÅ»enia o i karaç; wreszcie, Å»e pewne dzia"ania, aczkolwiek zbrodnicze, by"y  zgod-
Ministerstwie SprawiedliwoĘci. 14 IV 1947 r. otrzyma"a mianowanie na asesora zabójstwo sÄ…dowe przeciwko Gurowskiej skierowany zosta" przez Prokuratur´ ne z ówczesnym prawem . OdzywajÄ… si´ teÅ» ci, co mówiÄ…, Å»e  niehumani-
sÄ…dowego w Prokuraturze SÄ…du Okr´gowego w Warszawie. Trzy tygodnie póęniej, WojewódzkÄ… w Warszawie do SÄ…du Wojewódzkiego dla miasta sto"ecznego tarnie jest stawiaç przed sÄ…dami starych ludzi, którzy juÅ»  nie sÄ… tymi
10 V 1947 przeniesiona na stanowisko p.o. podprokuratora w SÄ…dzie Okr´gowym Warszawy 19 III 1996 roku. W wyznaczonym terminie rozprawy, 22 grudnia sprzed lat . RzeczywiĘcie, to jakby inni ludzie. Tamci byli m"odzi, niedo-
w Warszawie. Od 14 VII 1947 r. by"a juÅ» podprokuratorem SÄ…du Apelacyjnego w 1997 r., oskarÅ»ona z powodu ci´Å»kiej choroby nie stawi"a si´ przed sÄ…dem. uczeni, s"oma wystawa"a im z butów,  szli z prÄ…dem i uwaÅ»ali, Å»e niezwy-
Warszawie z tymczasowÄ… siedzibÄ… w ¸odzi. 1 IV 1948 r. awansowana na Zmar"a 4 I 1998 r. w Jedwabnie, pow. szczycieÅ‚
ski, woj. warmił
sko- k"e moŻliwoĘci, jakie da"a im nowa w"adza, to przejaw  sprawiedliwoĘci
wiceprokuratora SÄ…du Okr´gowego w Warszawie. 19 I 1949 rozpocz´"a trwajÄ…cÄ… do -mazurskie, gdzie zosta"a pochowana. dziejowej . Za Polsk´ sowieckÄ… gotowi byli umrzeç, bo to by"a  ich Polska
1956 r. delegacj´ do pe"nienia czynnoĘci w Ministerstwie SprawiedliwoĘci, w dr hab. Krzysztof Szwagrzyk (IPN Wroc"aw)  w znaczeniu jak najbardziej dos"ownym. DziĘ sÄ… to starsi panowie, cz´-
sto dystyngowani, z siwymi g"owami wzbudzajÄ…cymi respekt i szacunek.
Ich dzieci pracujÄ… w sÄ…downictwie, prokuraturze, moÅ»na ich takÅ»e spotkaç
w radiu czy telewizji. Jak takich ludzi stawiaç przed sÄ…dem?
Z kalendarza polskiego
Problem ma wymiar moralny i prawny. Wzrastamy w kulturze chrzeĘci-
jał
skiej, która nakazuje przebaczaç i pogardza zemstÄ…. Czy jednak prze-
baczenie jest tym samym co zaniechanie? ZdolnoĘç przebaczania to cno-
Kwiecieł
1956  legalizacja zabijania nienarodzonych
ta, zaniechanie jest grzechem. Warunkiem przebaczenia jest jednak skru-
Ustaw´ zezwalajÄ…cÄ… na przeprowadzanie sztucz- rowuje wielokrotne matki-rodzicielki orderem Bo- propagowanie naturalnych metod regulacji uro- cha i Å»al za grzechy. Ale skruchy po tamtej stronie nie widaç! Ludzka spra-
nych poronieł
(okreĘlanych równieÅ» mianem abor- hatera ZwiÄ…zku Radzieckiego. Dla uszu partyjnych dzin) stawa"a si´ powodem inwigilacji, a nast´pnie wiedliwoĘç bywa niedoskona"a, jednak rezygnacji z dociekania prawdy
cji, sp´dzania p"odu, przerywania ciÄ…Å»y) uchwali" przywódców szczególnie przykro brzmia"y porów- szykan wobec duchowieÅ‚
stwa i osób Ęwieckich. i sprawiedliwoĘci nie da si´ niczym usprawiedliwiç. Nie upowaÅ»nili nas
Sejm PRL 27 kwietnia 1956 roku. RozporzÄ…dzenie nania z bratnimi krajami  demokracji ludowej JednÄ… z nich by" ginekolog W"odzimierz Fija"kow- do niej ci,  których zdradzono o Ęwicie , nie w naszej jest mocy przebaczaç
ministra zdrowia z 19 grudnia 1959 r. uzaleÅ»ni"o  w Rumunii dekretem z 1957 r. zakazano sp´dzania ski, w 1974 r. wyrzucony z "ódzkiej Akademii Me- w ich imieniu.
Boles"aw Bierut i Konstanty Rokossowski, wspó"twórcy systemu sta-
w praktyce dokonanie sztucznego poronienia p"odu, w Czechos"owacji XII zjazd partii w 1962 r. dycznej. Jak napisano w uzasadnieniu:  Ze wzgl´- Co jednak zrobiç z  komplikacjami prawnymi? MyĘl´, Å»e takich  kom-
linowskiego w Polsce
od decyzji samej matki, obligujÄ…c do tego lekarza podjÄ…" uchwa"´ w sprawie popierania zwi´kszonej dów dogmatycznych nie przerywa ciÄ…Å»y (...) bez plikacji po prostu nie ma. Jest tylko brak dobrej woli. 23 lutego 1991 r.
i personel medyczny. Przepisy, majÄ…ce w zamyĘle prokreacji, w Bu"garii uchwa"a KC partii i rzÄ…du wiedzy i zgody rektora wyk"ada w seminarium du- Sejm RP przyjÄ…" ustaw´ o uznaniu za niewaÅ»ne orzeczeÅ‚
wydanych wobec
Czy moÅ»na dziĘ jeszcze osÄ…dziç s´dziów, prokuratorów, Ęledczych oskarÅ»ajÄ…cych lu-
propagandowym zlikwidowaç pokÄ…tne  podziem- z 1967 r. mówi"a o  stworzeniu lepszych warunków chownym (...) ma z"y wp"yw na m"odzieÅ» . Póęniej osób represjonowanych za dzia"alnoĘç na rzecz niepodleg"ego bytu paÅ‚
-
ne praktyki lekarskie, doprowadzi"y w konse- dla pobudzenia rozrodczoĘci , na W´grzech zaĘ Fija"kowski (zm. w 2003 r.) zdoby" s"aw´ jako nie- dzi, którzy walczyli o niepodleg"y byt paÅ‚
stwa polskiego? Opisujemy niektóre proce- stwa polskiego. Na podstawie tej ustawy sÄ…dy okr´gowe w ca"ej Polsce
kwencji do Żywio"owego niekontrolowanego wzro- wprowadzono ustawą dwuletni p"atny urlop macie- z"omny obroł
ca Życia, ma"Żeł
stwa i rodziny, twór- uniewaŻni"y tysiące wyroków sądów komunistycznych, wydanych z powo-
sy pokazowe przeprowadzane przez komunistów w pierwszej powojennej dekadzie
stu tego rodzaju zabiegów. rzył
ski. W memoriale Episkopatu Polski z 1970 r. ca polskiej Szko"y Rodzenia. dów politycznych, cz´sto zbrodni sÄ…dowych. DziĘ kilkuset by"ych s´dziów
(m.in. proces gen. Fieldorfa i proces krakowski przeciwko PSL), kiedy instytucje w"a-
W latach siedemdziesiątych liczba sztucznych w sprawie biologicznych zagroŻeł
narodu polityka Czego w"aĘciwie bali si´ w"aĘciciele Polski Lu- i prokuratorów, którzy te wyroki wydawali, doÅ»ywa na wysokich emerytu-
poronieł
przekracza"a liczb´ Å»ywych urodzeÅ‚
, natalistyczna  pał
stwa ludowego zosta"a podda- dowej? Podczas ostatniej rozmowy z Gomu"ką rach. Mają status  zas"uŻonych dla polskiego wymiaru sprawiedliwoĘci !
dzy ustawodawczej, wykonawczej i sÄ…downiczej by"y faktycznie podporzÄ…dkowane kie-
zw"aszcza w wielkich miastach, kszta"tujÄ…c si´ na miaÅ»dŻącej krytyce, g"ównie z pozycji ekono- (rok 1963) ks. Prymas wypowiedzia" znamienne Ich ofiary, jeĘli ocala"y, Å»yjÄ… cz´sto w n´dzy. Kryterium wymierzania spra-
rownictwu partii. Komunistyczny wymiar sprawiedliwoĘci przedstawia" wszelkie ugru-
w proporcji 2:1 (oko"o miliona rocznie). Sta"y si´ micznych i medycznych, choç z zaznaczeniem zdanie:  A co b´dzie, gdy utrwali si´ obyczaj mo- wiedliwoĘci jest najprostsze z moÅ»liwych i nie powinno budziç wÄ…tpliwoĘci:
powania partyzanckie jako bandy zbrojne o charakterze rabunkowym, niekiedy nawet
one jednym z istotnych czynników kryzysu demo- problematyki moralnej i religijnej. Tymczasem ralny zabijania? Od ko"yski pójdziemy do gard"a jeĘli ktoĘ uczestniczy" w oskarŻaniu, sądzeniu lub w Ęledztwie przeciwko
graficznego, co biskupi, i osobiĘcie Prymas Stefan wszelkie krytyki, zarówno ustawodawstwa, jak i sa- tych, co takie wydają prawa . Akcja duszpasterska osobie, na którą wyrok zosta" w latach 90. uniewaŻniony, gdyŻ ta osoba
przypisywa" skazanym czyny niepope"nione. Prezentujemy przyk"ady postawy niez"om-
Wyszył
ski, regularnie sygnalizowali w"adzom pał
- mych praktyk sp´dzania p"odu, zw"aszcza z ambo- KoĘcio"a, choç zwalczana i hamowana, zapobieg"a walczy"a o niepodleg"y byt Polski, podlega karze. Szczegó"y powinny byç
nej  m.in. Franciszka Krawczykowskiego i ks. W"adys"awa Gurgacza, których dosi´g"a
stwowym i partyjnym. W 1960 r. Prymas w rozmo- ny, powodowa"y represje ze strony instancji partyj- spe"nieniu owego pesymistycznego proroctwa. zapisane w nowej ustawie o karaniu sprawców orzeczeł
wydanych wobec
wie z I sekretarzem W"adys"awem Gomu"ką zwra- nych i aparatu bezpieczeł
stwa. dr Jacek Úurek  ludowa sprawiedliwoĘç , oraz sylwetk´ s´dzi Marii Gurowskiej, która ferowa"a hanieb- osób represjonowanych za dzia"alnoĘç na rzecz niepodleg"ego bytu paÅ‚
-
ca" uwag´, Å»e towarzysz Nikita Chruszczow obda- TakÅ»e wszelka akcja pozytywna (na przyk"ad (przedruk z  Biuletynu IPN 7/2006) stwa polskiego. Tylko tyle. Tego domaga si´ od nas konstytucyjna zasada
ne wyroki w sprawach politycznych i do koł
ca Życia broni"a ich zasadnoĘci.
praworządnoĘci, ale teŻ zwyk"e ludzkie poczucie sprawiedliwoĘci.
ARCH. IPN
II Nasz Dziennik PiÄ…tek, 25 kwietnia 2008 DODATEK HISTORYCZNY IPN 4/2008 (11) DODATEK HISTORYCZNY IPN 4/2008 (11) PiÄ…tek, 25 kwietnia 2008 Nasz Dziennik VII
s´dziego i prokuratora. S´dzia Józef Waszkiewicz wspomina" rozmow´ z Oska- go paÅ‚
stwa podziemnego w Moskwie.
Dr Marek Klecel
rem Karlinerem z maja 1952 roku, w czasie której szef Zarządu Sądownictwa Dzia"aczy WiN oskarŻano g"ównie
Wojskowego powiedzia":  Zwróçcie uwag´, jak pu"kownik Widaj prowadzi" t´ o prowadzenie  dzia"alnoĘci wywiadow-
rozpraw´. On nie da si´ oskarÅ»onemu wypowiedzieç, tylko zadaje pytania, czej na rzecz obcych mocarstw oraz
Zbrodnia w majestacie prawa na które moÅ»na odpowiedzieç tak« lub nie«. Nie dopuszcza do jakichkolwiek  terroryzowanie cz"onków PPR . Nato-
dowolnych wyjaĘnieł
. To bardzo dobry s´dzia . miast PSL-owcom zarzucano ĘwiadomÄ…
wspó"prac´ z  nielegalnym podzie-
Taktowny politruk
Genera" Fieldorf  Nil przed sÄ…dami
miem. Szczegó"owo zaplanowany prze-
Wyrok ustalano przed rozprawÄ…  by" wynikiem politycznej kalkulacji. S´dzia bieg rozprawy, a nast´pnie wyrok by"
sowieckiego pał
stwa polskiego Mieczys"aw Widaj w 1956 roku tak podsumowa" rol´ sk"adu sÄ…dzÄ…cego:  Co w zasadzie potwierdzeniem zarzutów za-
do szeregu spraw w tym trybie prowadzonych, musz´ stwierdziç, Å»e [szef ZarzÄ…- mieszczonych w akcie oskarÅ»enia. Prasa
Mordu na generale AuguĘcie Emilu Fieldorfie, jednej z najwaÅ»niejszych postaci rakter tej sprawy. W propagandowym du SÄ…downictwa Wojskowego] tow. p"k Karliner zawsze by" taktowny. Zapytywa" przeĘciga"a si´ w napastliwych tytu"ach
Polskiego Pał
stwa Podziemnego, szefa dywersji AK Kedyw, póęniej sieci kon- i wr´cz agresywnie publicystycznym j´- mnie, jak ja spraw´ widz´, to jest jak oceniam win´ i kar´, gdzieĘ odchodzi", podkreĘlajÄ…cych  "Ä…cznoĘç PSL z pod-
spiracyjnej NIE, organizowanej przeciw nadchodzÄ…cemu komunizmowi, doko- zyku formu"uje si´ zamiar nie ukarania a gdy przychodzi" o umówionej godzinie mówi", Å»e tu a tu jest decyzja zgodna, ziemiem, wataÅ»kÄ…« Andersem i obcymi
nano w 1953 roku w majestacie panujÄ…cego juÅ» komunistycznego prawa. By"a przest´pcy, lecz wprost unicestwienia a tu trzeba podwyÅ»szyç o dwa na przyk"ad lata, a tu obniÅ»yç o trzy lata itp . agenturami , czy demaskujÄ…c  WiN
Ksiądz Józef Lelito
to manifestacja sposobu dzia"ania nowego komunistycznego pał
stwa w Polsce go, likwidacji w majestacie prawa. Pra- Podobnie po rozprawie dbano o ostateczny tekst wyroku, który by" dope"nie- i PSL przy wspólnej robocie . Reporte-
i roli w nim wymiaru sprawiedliwoĘci. Wyrok Ęmierci zapad" 16 kwietnia 1951 ro- wo w komunistycznym wymiarze spra- niem kampanii propagandowej. W wielu wypadkach przepisywano obszerne rzy, Ęwiadomie przeinaczajÄ…c wyjaĘnienia sk"adane w czasie procesu, starali si´
ku po rozprawie w SÄ…dzie Wojewódzkim dla m.st. Warszawy, a wi´c w najniÅ»- wiedliwoĘci staje si´ instrumentem poli- fragmenty aktu oskarÅ»enia, jednak ostateczna redakcja nie naleÅ»a"a do s´dzie- dowieĘç, iÅ»  PODZIEMIE JEST WROGIEM NIE TYLKO RZŃDU, LECZ I CA¸EGO
szej, jak na rang´ sprawy, instancji, a nast´pnie zosta" zatwierdzony w SÄ…dzie tycznej zemsty, odwetu i pohaÅ‚
bienia go prowadzÄ…cego rozpraw´. Jak wspomina" s´dzia Widaj:  W pewnym momen- NARODU. Dlatego musi byç unieszkodliwione .
NajwyÅ»szym. Udzia" w rozprawach wzi´li s´dziowie Maria Gurowska (vel Gó- przeciwników politycznych, sprawiedli- cie tow. p"k Karliner rozpoczÄ…" pomaganie mi w redakcji wyroków, uczestniczÄ…c
Groęni imperialiĘci
rowska), Emil Samuel Merz, Gustaw Auscaler, Leon Andrejew, prokurator Ben- woĘç jest jej zaprzeczeniem, sÄ…dy s"uŻą w przerabianiu. Mozolna to by"a praca. PrzerabialiĘmy wielokrotnie, wspólnie ini-
jamin Wajsblech jako oskarŻyciel w pierwszej rozprawie, a takŻe prokuratorzy do zabijania. Pał
stwo komunistyczne cjujÄ…c ulepszenia. Utar" si´ nawet dowcip, Å»e wyrok jest wtedy dobry, gdy Proces  Kurii krakowskiej przeprowadzono w 1953 roku w odmiennej sytuacji
Leon Penner, Paulina Kern i Witold Gatner, którzy nadzorowali egzekucj´ gene- w latach 40. i na poczÄ…tku lat 50. wyko- po ostatniej wzmiance, najcz´Ä˜ciej juÅ» drobnej, maszynistka pisze juÅ» wi´kszoĘç politycznej, w apogeum moÅ»liwoĘci represyjnych komunistycznej dyktatury.
ra"a Fieldorfa. WczeĘniej, w listopadzie 1950 roku, nakaz aresztowania wystawi- rzystuje wi´c prawo, które samo stano- wyroku z pami´ci. Potem tow. p"k Karliner wyrok zabiera" wed"ug mego przeko- Dzia"alnoĘç niepodleg"oĘciowa w duÅ»ej mierze koncentrowa"a si´ wówczas wo-
"a prokurator wojskowy pp"k Helena Wolił
ska-Brus, a p"k Goldberg-RóŻał
ski, wi i egzekwuje na sposób polityczny nania do towarzyszy z Biura Politycznego partii i przynosi" z pewnymi poprawka- kó" utrzymywania "ącznoĘci z polską emigracją polityczną z jednej strony,
dyrektor Departamentu Âledczego MBP, wyda" polecenie osadzenia genera"a i ideologiczny w podleg"ym mu sÄ…dow- mi czy wstawkami. Poprawki dotyczy"y politycznych zagadnieÅ‚
i rozmiarów . a z drugiej wiÄ…za"a si´ z KoĘcio"em katolickim, pozostajÄ…cym jedynÄ… zinstytucjo-
w wi´zieniu na Mokotowie. nictwie, uÅ»ywa go do stworzenia total- Pierwsze duÅ»e procesy pokazowe, starannie przygotowywane i koordynowane, nalizowanÄ… si"Ä… spo"ecznÄ… wciÄ…Å» walczÄ…cÄ… o zachowanie niezaleÅ»noĘci.
nego systemu przemocy, do w"adzy przeprowadzono w 1946 roku. Stanis"aw Radkiewicz wyda" wtedy okólnik wskazu- 27 stycznia 1953 roku og"oszono wyrok: z siedmiu oskarŻonych osób trzy
 Niezb´dne ca"kowite wyeliminowanie
nad ca"ym spo"eczeł
stwem. Mordy sÄ…- jÄ…cy na niektóre elementy organizacji rozpraw, które mia"y byç zapewnione w przy- skazano na kar´ Ęmierci, a pozosta"e na d"ugoletnie wi´zienie. Dwa tygodnie
W uzasadnieniu wyroku, którego domaga" si´ po pierwszej rozprawie genera", dowe, takie jak na gen. Fieldorfie, s"uÅ»y- sz"oĘci:  a) zaznajomienie przedstawicieli prasy w przeddzieÅ‚
rozprawy z istotnymi po wyroku w sprawie ks. Lelity w"adze og"osi"y dekret o obsadzaniu stanowisk
Genera" August Fieldorf  Nil
stwierdzono:  OskarÅ»ony wydawa" rozkazy, instrukcje i wytyczne podleg"ym so- "y do umocnienia tego systemu, sank- momentami politycznymi procesu, b) wskazanie prasie w toku procesu na zbrodni- koĘcielnych. Osiem miesi´cy póęniej odby"a si´ g"oĘniejsza od krakowskiej roz-
bie, jako szefowi Kedywu Komendy G"ównej AK, jednostkom mordowania party- cjonowa"y sposób jego dzia"ania, w"aĘnie krzycząco bezprawny, niesprawiedliwy, cze i zdradzieckie oblicze przywódców reakcyjnego podziemia i jego cz"onków oraz prawa publiczna przeciwko ordynariuszowi kieleckiemu ks. biskupowi Czes"a-
zantów radzieckich, lewicowych podziemnych ugrupował
niepodleg"oĘciowych jawnie krzywdzÄ…cy. W dzia"alnoĘci takich sÄ…dów wykuwa"o si´ dzia"anie tak prze- zgnilizn´ panujÄ…cÄ… w tym Ęrodowisku, co powinno znaleÄ™ç odbicie w sprawozda- wowi Kaczmarkowi, a nast´pnie internowano Prymasa Stefana WyszyÅ‚
skiego.
i poszczególnych dzia"aczy PPR, Gwardii i Armii Ludowej. Dzia"alnoĘç ta dokony- wrotnie stanowionego prawa, instytucji nieprawdy i niesprawiedliwoĘci, postawio- niach prasowych, c) urzÄ…dzenie procesu w duÅ»ej sali i zaproszenie na rozpraw´ ak- W grudniu 1952 roku MBP zamkn´"o dwie wielkie operacje   Cezary i  OĘro-
wana by"a w interesie rodzimej reakcji i hitlerowskiego pał
stwa niemieckiego, nych na miejscu oficjalnych instytucji pał
stwa. K"amliwoĘç tego systemu ogarn´- tywistów partii politycznych, organizacji m"odzieÅ»owych, ZwiÄ…zków Zawodowych dek , obydwie wymierzone zarówno w resztki podziemia w Polsce, jak i skiero-
os"abia"a bowiem w znacznym "a wi´c wszystkie sfery, instytucje i systemy wartoĘci dzia"ajÄ…ce dotÄ…d w Å»yciu pu- i Samopomocy Ch"opskiej, d) wskazanie partiom politycznym na celowoĘç urzÄ…- wane na infiltracj´ emigracji politycznej oraz dezinformacj´ wywiadów anglosa-
stopniu si"´ prawdziwie rewolucyj- blicznym. Trudno nie zobaczyç tego, Å»e by"a to próba stworzenia bezwzgl´dnego, dzania wieców sprawozdawczych z procesu w wi´kszych zak"adach pracy i w tere- skich. Po likwidacji obu tych operacji zwielokrotniono antyamerykaÅ‚
skÄ… kampa-
nych organizacji walczÄ…cych totalnego systemu z"a, cz´Ä˜ci prawdziwie sowieckiego imperium z"a w Polsce. nie, gdzie dzia"ali skazani, e) nagrywanie na p"yty zeznaÅ‚
oskarÅ»onych, wzgl´dnie ni´ propagandowÄ…, oskarÅ»ajÄ…c  kraje imperialistyczne o szpiegostwo i dywersj´
z wrogiem. Przez swÄ… dzia"alnoĘç SuwerennoĘç s´dziów i niezawis"oĘç sÄ…dów, którÄ… podkreĘlali jeszcze ówcze- Ęwiadków szczególnie kompromitujÄ…cych reakcj´ i podawanie ich przez radio . na ziemiach polskich. Proces  Kurii krakowskiej naleÅ»y postrzegaç jako jeden
na jego zlecenie i za jego zgodÄ… Ęni s´dziowie, brzmia"a jak przewrotny i prowokacyjny frazes w czasie, gdy sto- Najwi´kszymi i najg"oĘniejszymi procesami pokazowymi w Krakowie by"y roz- z najmocniejszych akcentów tej akcji oraz jako preludium do ostatecznej roz-
dokonywane by"y zabójstwa jeł
- sowano juÅ» zupe"nie przeciwnÄ…, sowieckÄ… wyk"adni´ prawa. Cele i zakres tego prawy przeciwko Franciszkowi Niepokólczyckiemu, Stanis"awowi Mierzwie i ich grywki z KoĘcio"em katolickim. Obydwu rozprawom pokazowym towarzyszy"y in-
ców wojennych, osób wojsko- prawa, zastosowanego takŻe w Polsce, jasno formu"owa"a  Teoria dowodów są- wspó"pracownikom  tzw. proces krakowski (11 VIII  10 IX 1947 roku) oraz prze- tensywne kampanie propagandowe.
wych i ludnoĘci cywilnej. (...) Prze- dowych w prawie radzieckim autorstwa A.J. Wyszył
skiego, gdzie stwierdza si´ ciwko ks. Józefowi Lelicie  tzw. proces Kurii krakowskiej (21-27 I 1953 roku). Nie istniejÄ… wiarygodne dane pozwalajÄ…ce zobrazowaç faktyczny stosunek
chodząc do wymiaru kary, Sąd nie wprost:  Zadaniem radzieckiego socjalistycznego prawa jest prze"amanie oporu Obydwa stanowi"y istotne elementy w polityce komunistów wobec narodu. spo"eczeł
stwa polskiego do pokazowych spektakli. Przeprowadzono je w chwi-
znalaz" Å»adnych okolicznoĘci, któ- wrogów klasowych i ich agentur, zabezpieczenie budownictwa socjalistycznego, Proces krakowski s"uÅ»yç mia" skompromitowaniu podziemia niepodleg"oĘcio- li, w której sytuacja opozycji niepodleg"oĘciowej by"a dramatyczna. Stanowi"o to
re mog"yby z"agodziç win´ oskar- wzmocnienie nowych socjalistycznych stosunków spo"ecznych oraz ca"ego ra- wego i wykazaniu jego zwiÄ…zków z PSL. W 1947 roku komuniĘci przeprowadza- konsekwencj´ wielu czynników, wĘród których za najwaÅ»niejsze naleÅ»y uznaç
Å»onego. Ogrom pope"nionych dzieckiego "adu prawnego . li szeroko zakrojonÄ… akcj´ zmierzajÄ…cÄ… do ostatecznego przej´cia pe"ni w"adzy sfa"szowanie wyników referendum i wyborów, zm´czenie wynikajÄ…ce z przed"u-
przest´pstw, a materia" dowodowy w kraju. Po sfa"szowanym referendum z czerwca 1946 roku i wyborów ze stycz- Å»ajÄ…cego si´ okresu niepewnoĘci spo"ecznej, niknÄ…ce szanse na wybuch mi´-
Mord na zlecenie, czyli normalny proces
ods"oni" zaledwie cz´Ä˜ç dokona- nia 1947 roku w najwi´kszym stopniu represjonowali dwa najwi´ksze ugrupowa- dzynarodowego konfliktu zbrojnego czy ĘwiadomoĘç wyraÄ™nie wzrastajÄ…cej si"y
nych zbrodni, obciÄ…Å»a oskarÅ»one- Emil Fieldorf by" juÅ» raz aresztowany w marcu 1945 roku, w czasie, gdy podst´pnie nia opozycyjne  dzia"ajÄ…ce jawnie PSL i pozostajÄ…cÄ… w konspiracji organizacj´ i skutecznoĘci aparatu bezpieczeÅ‚
stwa.
go Fieldorfa. OskarÅ»onego Fiel- schwytano przywódców AK i wywieziono do Moskwy, gdzie zostali oskarÅ»eni w ha- poakowskÄ…  Zrzeszenie  WolnoĘç i Niezawis"oĘç . Wszystko to sprawia"o, Å»e wielu ludzi zacz´"o nie tyle akceptowaç nowÄ… rze-
dorfa obciÄ…Å»a nie tylko krew prze- niebnym procesie pokazowym. Genera" nie zosta" wtedy rozpoznany, aresztowa"o Proces krakowski by" jednym z kluczowych przedsi´wzi´ç, które mia"y skom- czywistoĘç, co rezygnowaç z postawy jawnie opozycyjnej w przekonaniu, Å»e jak
lanych ofiar bratobójczych mor- go NKWD pod nazwiskiem Walenty Gdanicki przypadkiem jako pospolitego prze- promitowaç w oczach spo"eczeÅ‚
stwa oba ugrupowania. W przysz"oĘci mia" byç pisa" ideolog komunistyczny Roman Werfel   w"adza demokracji ludowej w Pol-
dów, a nawet krew ofiar mordowa- st´pc´, kamuflowa" si´ bowiem jako handlarz tytoniem. Zes"ano go w g"Ä…b Rosji, pretekstem do nasilenia ataków na ludowców i ich prezesa Stanis"awa Miko"ajczy- sce ugruntowana zosta"a NA STA¸E . Kampanie propagandowe towarzyszÄ…ce
nych przez faszystów niemieckich do "agrów pod Uralem. Po powrocie w 1947 roku i oficjalnym ujawnieniu si´ zosta" ka. Na "awie oskarÅ»onych zasiedli dzia"acze Zrzeszenia  WolnoĘç i Niezawis"oĘç , procesom naleÅ»y jednak uznaç za skuteczne. Niektóre ich wÄ…tki do dziĘ dominu-
Stalinowska s´dzia Helena WoliÅ‚
ska
 gdyŻ dzia"alnoĘcią swą oskarŻo- ponownie aresztowany w 1950 roku. Wyrok Ęmierci zapad" nie w sądzie, jak juŻ dziĘ wĘród nich prezes II Zarządu G"ównego p"k Franciszek Niepokólczycki oraz ją w spojrzeniu na osoby skazane w procesach pokazowych.
ny utrudnia" szybsze wyzwolenie kraju. OskarŻony Fieldorf ponosi równieŻ znacz- wiadomo, a w najwyŻszych instancjach w"adzy. Sądy by"y tylko wykonawcą tego zle- cz"onkowie PSL, ze Stanis"awem Mierzwą, wiceprezesem Zarządu Wojewódzkie- (przedruk z ksiąŻki: Pod znakiem sierpa i m"ota, red. F. Musia", J. Szarek,
nÄ… odpowiedzialnoĘç za zbrodnie góry« AK, odgrywa" bowiem w Komendzie cenia. Dawa" to do zrozumienia w póęniejszym wywiadzie Jakub Berman:  JeÅ»eli go w Krakowie  sÄ…dzonym wczeĘniej w procesie szesnastu przywódców polskie- Kraków 2006).
G"ównej waÅ»nÄ… rol´. BiorÄ…c pod uwag´ olbrzymi ci´Å»ar zbrodni, SÄ…d uzna" za nie- (Fieldorf) naleÅ»a" do czo"ówki AK-owskiej, z pewnoĘciÄ… jego sprawa nie zosta"a za"a-
zb´dne ca"kowite wyeliminowanie oskarÅ»onego ze spo"eczeÅ‚
stwa orzekając ka- twiona na niskim szczeblu . Ten enigmatyczny trop wyjaĘnia bliŻej inny dyrektor MBP
DODATEK PRZYGOTOWUJE BIURO EDUKACJI PUBLICZNEJ IPN. www.ipn.gov.pl
r´ Ęmierci. Pozbawienie praw i przepadek mienia znajduje uzasadnienie w art. 7 p"k Julia Brystygierowa w podobnym wywiadzie. Wed"ug niej, proces genera"a by"
Redaktorzy: ADRES DO KORESPONDENCJI:
cyt. Dekretu . (Podaj´ za ksiÄ…Å»kÄ… Marii Fieldorf i Leszka Zachuty  Genera" Fieldorf tylko wynikiem nieudanej gry operacyjnej wywiadu i UB, w której genera" mia" byç
DODATEK IPN DO  Naszego Dziennika
dr Krzysztof Kaczmarski, [e-mail] (Rzeszów 017 860 60 25)
Nil« . Fakty, dokumenty, relacje , Warszawa 2007.) podstawiony jako kolejny szef konspiracyjnej organizacji WolnoĘç i Niezawis"oĘç,
UL. TOWAROWA 28, 00-839 WARSZAWA
Romuald Niedzielko, [e-mail] (Warszawa 022 431 83 73)
JuÅ» sposób uzasadnienia tego wyroku, pomijajÄ…c oczywistÄ… k"amliwoĘç, a miej- majÄ…cej powiÄ…zania z emigracjÄ… na Zachodzie i wiarygodnej dla wywiadu amerykaÅ‚
-
SPRZEDAÚ WYDAWNICTW IPN: TEL. [phone]
scami absurdalnoĘç zarzutów, ca"kowicie zdradza nie prawny, lecz polityczny cha- skiego.  Gdy Fieldorf  t"umaczy"a Brystygierowa  zdecydowanie odrzuci" propozy-
FOT. ARCH. IPN
FOT. ARCH. IPN
FOT. ARCH. IPN
VI Nasz Dziennik PiÄ…tek, 25 kwietnia 2008 DODATEK HISTORYCZNY IPN 4/2008 (11) DODATEK HISTORYCZNY IPN 4/2008 (11) PiÄ…tek, 25 kwietnia 2008 Nasz Dziennik III
cj´ wspó"pracy, sprawa sta"a si´ groÄ™na dla bezpieczeÅ‚
stwa ludzi biorÄ…cych udzia" w mordzie sÄ…dowym na gen. Fieldorfie. Nie poczuwa"a si´ wówczas do Å»adnej od-
Dr Filip Musia" (IPN Kraków)
w grze. W pewnym momencie  Nil wiedzia" za duÅ»o, aby Å»yç. Musia" umrzeç. Pozo- powiedzialnoĘci, przeciwnie, w piĘmie do ministra sprawiedliwoĘci, który nazwa"a
sta"o tylko uzgodniç szczegó"y, w jaki sposób usunÄ…ç genera"a z tego Ęwiata. By"y swoim testamentem politycznym, powtórzy"a wszystkie dawne oskarÅ»enia z proce-
róŻne propozycje. W koł
cu zdecydowano si´ na normalne, starannie przygotowane su genera"a, koÅ‚
czÄ…c charakterystycznym, choç ma"o wiarygodnym oĘwiadcze-
Ęledztwo i proces . niem:  Nigdy nikt, ani w tej sprawie, ani w Å»adnej innej, nie usi"owa" nawet wp"ynÄ…ç
Byç moÅ»e tak by"o, albo jest to tylko dorobione po latach wyjaĘnienie t"a spra- na mnie  na sposób orzekania. Nigdy nie by"am nagradzana za rozpoznanie Å»ad-
Na rozkaz
wy podyktowane wyÅ»szymi rzekomo wzgl´dami. W kaÅ»dym razie jest to równieÅ» nej sprawy. Zaznaczam, Å»e po wydarzeniach marcowych i interwencji w Czecho-
mimowolne przyznanie si´, Å»e zbrodnie sÄ…dowe by"y w nowym paÅ‚
stwie komuni- s"owacji wystąpi"am z partii. Moje przedwczesne przerwanie pracy by"o takŻe skut-
Bieruta
stycznym  normalnymi procedurami, wzorcem, normą dzia"ania tego pał
stwa. kiem wydarzeł
marcowych  jestem Polką pochodzenia Żydowskiego . Wed"ug
Tak by"o w wielu sprawach, w pokazowym procesie  TUN genera"ów Tatara, dost´pnych dziĘ dokumentów wiadomo, Å»e s´dzia Gurowska orzeka"a juÅ» w pierw-
Przeprowadzane w pierwszej dekadzie Polski  ludowej procesy pokazo- sposób dzia"acz niepodleg"oĘciowy mia" wyjĘç z sali sÄ…dowej jako pospolity prze- Mossora, Kirchmayera, Hermana, pu"kowników Utnika, Nowickiego, a takÅ»e szych rozprawach  sÄ…du kapturowego w wi´zieniu Ęledczym na Rakowieckiej
we, nazywane teÅ» publicznymi, stanowi"y specyficznÄ… kategori´ rozpraw st´pca, wĘród gwizdów, potupywania i obelÅ»ywych okrzyków. w tzw. procesach odpryskowych przeciwko pp"k. Barbasiewiczowi, mjr. Machalli, na poczÄ…tku 1950 roku. Nast´pnie by"a jednym z s´dziów tajnej III sekcji IV Wydzia-
politycznych. Jak twierdzi" wysoki funkcjonariusz MBP pp"k Józef Âwiat"o: p"k. Adamieckiemu, pp"k. Minakowskiemu, kmdr. Wojcieszkowi, por. mar. Fickowi "u Karnego SÄ…du Wojewódzkiego w Warszawie przez ca"y okres jej istnienia. Co
Towarzysz Bierut akceptuje
 Wszystkie pokazowe procesy polityczne i wszystkie waŻne tajne procesy i przeciw wielu innym. do zakoł
czenia jej pracy, to wed"ug dokumentu Ministerstwa SprawiedliwoĘci  zo-
polityczne odbywa"y si´ w Polsce na bezpoĘredni rozkaz [Boles"awa] Bie- Akty oskarÅ»enia konstruowano z dwóch wyraÄ™nie odr´bnych cz´Ä˜ci. PierwszÄ… sta- O rozstrzygni´ciu wielu spraw decydowa"o Biuro Polityczne KC PZPR. W 1948 sta"a zwolniona z pracy w sÄ…downictwie z dniem 30 IV 1970 r. w zwiÄ…zku z przej-
ruta. Bierut kaza" si´ informowaç o szczegó"ach dochodzenia, wydajÄ…c nowi"o wprowadzenie, które przesycone j´zykiem propagandowym, przypomina- roku wyznaczono termin i obsad´ w procesie Kazimierza PuÅ»aka. W tym samym Ęciem na rent´ inwalidzkÄ…, przyznanÄ… jej w drodze wyjÄ…tku przez Prezesa ZUS .
bezpoĘrednie rozkazy. Wyznacza" ludzi pewnych z KC dla przygotowania "o bardziej artyku" publicystyczny niÅ» dokument prawniczy. Na drugÄ… cz´Ä˜ç sk"a- roku zadecydowano w innej sprawie jeszcze bardziej szczegó"owo:  W zwiÄ…zku Rozpocz´ty proces nie zakoÅ‚
czy" si´, Maria Gurowska zmar"a w 1998 roku.
aktu oskarÅ»enia, który sam zatwierdza". (...) Bierut przed rozprawÄ… wyda- da"y si´ konkretne zarzuty, którym przyporzÄ…dkowywano  odpowiednie paragra- z odbywajÄ…cym si´ procesem przeciwko 21 oskarÅ»onym o zabójstwo gen. Âwier- S´dzia Igor Andrejew, szef otwartej po wojnie dla szkolenia partyjnych prawni-
wa" wyroki zarówno co do winy, jak i kary. SÄ…d mia" tylko za zadanie prze- fy . W przypadku rozpraw pokazowych cz´Ä˜ç  publicystyczno-propagandowÄ… czewskiego Biuro Polityczne sugeruje 7 wyroków Ęmierci . Wojskowy SÄ…d Rejo- ków Centralnej Szko"y Prawniczej im. T. Duracza, póęniej profesor prawa karnego,
prowadzenie komedii wyreÅ»yserowanego procesu i og"oszenie wyroku, juÅ» aktu oskarÅ»enia przygotowywali ideologowie partyjni bÄ…dÄ™ funkcjonariusze UB. nowy wykona" polecenie z nawiÄ…zkÄ…, wyda" dziewi´ç wyroków Ęmierci. wychowawca pokoleÅ‚
prawników, autor takich prac, jak:  Niektóre aspekty repre-
przedtem wydanego przez Bieruta i jego moskiewskÄ… klik´ . W najwaÅ»niejsze angaÅ»owali si´ przedstawiciele najwyÅ»szych w"adz partyjnych. SÄ…downictwo komunistyczne by"o wi´c metodycznie i praktycznie przygotowy- sji karnej w Ęwietle prac Józefa Stalina (1953),  Istota przest´pstwa w Polsce Lu-
W czasie przygotowania procesu przeciwko dzia"aczowi narodowemu Ada- wane i przeznaczone do wykonywania poleceł
w"adz partyjnych, wojskowych dowej (1949),  Prawo karne. Nauka o przest´pstwie (1952), wyk"adowca wielu
Wprowadzając bolszewicki system  jednoĘci w"adzy pał
stwowej , komuniĘci mowi Doboszył
skiemu, Jakub Berman  cz"onek Komisji Biura Politycznego i Urz´du BezpieczeÅ‚
stwa. Âledztwa, zeznania oskarÅ»onych i Ęwiadków, sk"ady s´- uniwersytetów, takÅ»e zagranicznych. Po 1989 roku, inaczej niÅ» Gurowska, próbo-
faktycznie podporządkowali instytucje w"adzy ustawodawczej, wykonawczej i są- do spraw Bezpieczeł
stwa Pu- dziów i prokuratorów, mia"y byç dopasowane do zleconych wyroków. Zeznania wa" usprawiedliwiç swÄ… bezczynnoĘç przy zatwierdzeniu w SÄ…dzie NajwyÅ»szym
downiczej kierownictwu partii. Rozprawy pokazowe by"y zawsze wpisane w logi- blicznego  pisa" do Romana w Ęledztwach by"y wymuszane szantaÅ»em lub torturami, dokumenty mog"y byç fa- wyroku Ęmierci na generale Fieldorfie w"aĘnie przekonaniem o  sile wyÅ»szej , któ-
k´ dzia"aÅ‚
politycznych, którym podporzÄ…dkowano najwaÅ»niejsze tendencje po- Romkowskiego  wiceministra brykowane lub fa"szowane, procesy prowadzone stronniczo i z ideologicznÄ… wy- ra juÅ» zadecydowa"a, jaki to ma byç wyrok. Mia"a to byç teÅ» rozgrywka mi´dzy
lityki karnej. W najg"oĘniejszych procesach skazywano Żo"nierzy i przywódców bezpieczeł
stwa publicznego: k"adniÄ….  Sprawa Nila«  pisze prof. Adam Strzembosz  by"a rozpoznawana dwoma pozosta"ymi s´dziami, przewodniczÄ…cym Merzem i Auscalerem. W wywia-
niepodleg"oĘciowego podziemia zbrojnego oraz politycznego, jak równieÅ» dzia-  Romku, przesy"am akt oskarÅ»e- w ramach tzw. sekcji tajnej utworzonej w Warszawie w SÄ…dzie Wojewódzkim dzie z 1990 roku prof. Andrejew mówi":  Zorientowa"em si´, Å»e zdanie odr´bne jest
"aczy zalegalizowanych przez komunistów partii  g"ównie Polskiego Stronnictwa nia z jednÄ… poprawkÄ…. T[owa- w styczniu 1951 roku. Dobór s´dziów do tej sekcji by" bardzo staranny, oczywiĘcie bezcelowe, bo to by"a sprawa przesÄ…dzona. Wyczuwa"em nastawienie w tej spra-
Ludowego. Latem 1946 roku odby"y si´ g"oĘne procesy, w których skazano do- rzysz] Tomasz [czyli Boles"aw pod wzgl´dem ich uĘwiadomienia politycznego« i dyspozycyjnoĘci. Zakonspiro- wie. Ta sprawa by"a w r´kach naczelnej osoby w paÅ‚
stwie. (...) Nie widzia"em sen-
wódców formacji narodowych, m.in. Jerzego Kozarzewskiego, twórc´ konspira- Bierut] równieÅ» nie ma zastrze- wanie i samej sekcji, i wp"ywajÄ…cych do niej spraw (odr´bne, zakonspirowane re- su zg"aszania zdania odr´bnego, tym bardziej Å»e ja nie mia"em przekonania, Å»e
cyjnej drogi "Ä…cznoĘci z Zachodem (tzw. proces  Brygady Âwi´tokrzyskiej ). Å»eÅ‚
. Warto popracowaç w tym pertorium), tajnoĘç spraw, specjalny dobór "awników i obroÅ‚
ców  wszystko to po- jest to ca"kowicie bezpodstawne . Na koniec s´dzia profesor zwierza si´ w wywia-
W kolejnych miesiÄ…cach, w zwiÄ…zku ze zbliÅ»ajÄ…cymi si´ wyborami, przeprowa- kierunku, aby w toku przewodu winno u normalnego« s´dziego wywo"ywaç postaw´ szczególnej ostroÅ»noĘci dzie z takiej oto rzeczy:  Wstyd si´ przyznaç, ale ja myĘla"em wtedy, Å»e to by" ja-
dzono wiele  pokazówek , w których osÄ…dzono m.in. Leona Mireckiego, jednego sÄ…dowego jaskrawiej wystÄ…pi"a i wnikliwoĘci. PrzewodniczÄ…ca rozprawie Maria Gurowska by"a osobÄ… pewnÄ… po- kiĘ Niemiec . JedynÄ… sankcjÄ… wobec s´dziego Andrejewa w latach 90. by"o usu-
z przywódców podziemia narodowego, czy prezesa I ZarzÄ…du G"ównego Zrzesze- rola Watykanu, szczególnie pro- litycznie, a równoczeĘnie s´dziÄ… bez wi´kszego doĘwiadczenia. Mimo to prawi- ni´cie go przez by"ych uczniów z Rady Naukowej Instytutu Prawa Karnego UW
nia  WolnoĘç i Niezawis"oĘç Jana Rzepeckiego. Wkrótce przed sÄ…dem stan´li niemieckich kó" w Watykanie d"owe rozpoznanie sprawy nie przekracza"o jej moÅ»liwoĘci intelektualnych  nie i wykluczenie z Mi´dzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Karnego.
m.in. przywódcy Polskiej Partii Socjalistycznej, a wĘród nich Kazimierz PuÅ»ak i konkretne formy ich akcji  tak by"a s´dziÄ… po 6-miesi´cznym kursie i o podstawowym wykszta"ceniu . S´dzia Emil Samuel Merz z przedwojennym wykszta"ceniem prawniczym,
 w czasie wojny przewodniczący Rady JednoĘci Narodowej (namiastki podziem- aby to by"o przekonujące dla w czasie wojny w ZSRS i w Dywizji im. KoĘciuszki, po wojnie zostaje kapitanem
Przest´pcy w togach
nego parlamentu), sÄ…dzony wczeĘniej w moskiewskim procesie szesnastu; dzia"a- wierzÄ…cych katolików . UB, od 1948 przechodzi do Ministerstwa SprawiedliwoĘci. Od 1949 roku jest s´-
cze Polskiego Stronnictwa Ludowego na czele z redaktorem naczelnym  Gazety Rola tzw. aparatu sÄ…dowo- Kim byli i skÄ…d si´ wywodzili wszyscy s´dziowie, prokuratorzy, Ęledczy, którzy wy- dziÄ… SÄ…du NajwyÅ»szego, gdzie przewodniczy" tajnemu Wydzia"owi III Izby Karnej.
Stalinowski s´dzia Mieczys"aw Widaj
Ludowej Zygmuntem Augustył
skim, a takŻe przywódcy opozycji niepodleg"oĘcio- -prokuratorskiego by"a marginal- rokowali w procesach takich jak genera"a Fieldorfa? Wszyscy, którzy decydowali Gustaw Auscaler po powrocie z ZSRS po zakoł
czeniu wojny pracowa" najpierw
wej skupionej w Komitecie Porozumiewawczym Organizacji Demokratycznych Pol- na. Józef Âwiat"o twierdzi", Å»e  zadanie sÄ…du sprowadza si´ do przeprowadzenia si´ przyjmowaç i zatwierdzaç podyktowane im wyroki, dorabiaç tylko do nich w przemyĘle i handlu, póęniej w prokuraturze, a nast´pnie w SÄ…dzie NajwyÅ»szym.
ski Podziemnej  z Wincentym Kwiecił
skim i W"odzimierzem Marszewskim. rozprawy wed"ug przewidzianego planu i do og"oszenia wyroku. Nie s"ysza"em prawnicze uzasadnienia, a przecieÅ» braç na siebie odpowiedzialnoĘç za decyzj´ W latach 90. próbowano wszczÄ…ç procesy przeciw tym s´dziom, a takÅ»e przeciw
Po 1948 roku, kiedy rozbito juÅ» opozycj´ politycznÄ… oraz podziemie niepodle- nigdy, aby aparat bezpieczeÅ‚
stwa mia" jakieĘ trudnoĘci z s´dziami . W najwaÅ»- o czyimĘ skazaniu lub Ęmierci.  Zbrodnie sÄ…dowe  pisze Adam Strzembosz  (...) prokuratorom Benjaminowi Wajsblechowi i Paulinie Kern oraz "awnikom, którzy
g"oĘciowe, skazywano ksi´Å»y katolickich  m.in. ordynariusza kieleckiego ks. bp. niejszych rozprawach nie pozostawiano s´dziom dowolnoĘci w prowadzeniu sÄ… szczególnym wynaturzeniem, bo przecieÅ» podstawowÄ… rolÄ… sÄ…du karnego jest brali udzia" w pierwszej rozprawie. Zosta"y jednak umorzone albo ze wzgl´du
Czes"awa Kaczmarka, a w latach 1948-1954 takŻe ofiary wewnątrzpartyjnej posiedzeł
, lecz przygotowywano im  pytajniki  czyli spis pytał
okreĘlajÄ…cy, niedopuszczenie do naduÅ»yç ze strony w"adzy wykonawczej oraz wszystkich na wczeĘniejszÄ… Ęmierç podejrzanych, albo z powodu wyjazdu do Izraela  Ausca-
czystki  najg"oĘniejsze z nich zwiÄ…zane by"y z tzw. spiskiem w wojsku  od na- o co i jak naleÅ»y pytaç w czasie procesu. Podobna dyscyplina obowiÄ…zywa"a tych, którzy posiadajÄ… przewag´ fizycznÄ…. WalczÄ…c z przest´pczoĘciÄ…, sÄ…dy nie lera w 1957, Pauliny Kern w 1968 roku.
zwiska jednego z g"ównych oskarÅ»onych, gen. Stanis"awa Tatara, nazywane prokuratora, który otrzymywa"  list´ pytaÅ‚
, które ma zadaç na rozprawie oskar- mogÄ… byç siedliskiem przest´pców. KompromitujÄ… wszelkie wyobraÅ»enia o spra- W sprawie zabójstwa sÄ…dowego genera"a Fieldorfa nikt wi´c nie zosta" osÄ…-
 sprawami tatarowskimi . Å»onemu oraz Ęwiadkom i nie wolno mu wykroczyç poza wyznaczone ramy. Pro- wiedliwoĘci. Dlatego Å»adne praworzÄ…dne paÅ‚
stwo nie moÅ»e si´ godziç na bezkar- dzony, a jak wskazuje przypadek Heleny WoliÅ‚
skiej-Brus, zamieszkujÄ…cej w Lon-
OskarÅ»any w procesie pokazowym stawa" si´ niemal ca"kowicie bezbronny. kuratorzy sÄ… tak dobrani, Å»e nie przychodzi im nawet do g"owy sprzeciwiaç si´ noĘç przest´pców w togach . dynie od 1971 roku, nikt nie zostanie osÄ…dzony. Zbrodnie  wymiaru sprawiedli-
Poddany wielomiesi´cznemu Ęledztwu, w czasie którego pos"ugiwano si´ za- rozkazom bezpieki . W PRL s´dziowie ci i prokuratorzy budowali nowy  wymiar sprawiedliwoĘci , woĘci i przest´pców w togach sÄ…, widaç, najtrudniejsze do osÄ…dzenia i pozosta-
równo przymusem fizycznym, jak i bardziej wyrafinowanymi metodami "amania Na sali sądowej byli obecni  obserwatorzy z MBP, Zarządu Sądownictwa tworzyli nowy "ad prawny, robili kariery prawnicze i akademickie, kszta"cili w no- ją bezkarne.
psychicznego, cz´sto godzi" si´ na udzia" w propagandowym spektaklu, by Wojskowego czy PZPR. S´dzia Roman WalÄ…g mówi" o prowadzonym przez sie- wym duchu prawnym zast´py swych nast´pców. Niektórzy z nich, po zmianach Miejsce pochówku genera"a Fieldorfa jest nieznane: moÅ»e to byç cmentarz
wreszcie zakoł
czyç wielomiesi´cznÄ… tortur´. PodejmujÄ…c swÄ… decyzj´ na pod- bie procesie w ramach  spraw tatarowskich :  Przebieg rozprawy Ęledzony by" w 1956 roku, byç moÅ»e obawiajÄ…c si´ odpowiedzialnoĘci, wyjechali na Zachód lub na S"uÅ»ewie lub jego okolice, moÅ»e cmentarz PowÄ…zkowski, albo raczej zbiorowe,
stawie tych informacji, które podawali oficerowie Ęledczy, najcz´Ä˜ciej oszukiwa- przez wiceministra BezpieczeÅ‚
stwa Publicznego, gen. [Romana] Romkowskie- do Izraela. Nie zostali wyp´dzeni, raczej uciekali lub korzystali z nadarzajÄ…cej si´ anonimowe mogi"y, ukryte wzorem Katynia. Powsta" za to na poczÄ…tku lat 70. sym-
ny i mamiony obietnicami, które nigdy nie mia"y byç spe"nione, oderwany od ja- go, oraz kilku wyÅ»szych oficerów tego ministerstwa, m.in. p"k. [Józefa] RóŻaÅ‚
- okazji. Ryzykowali, jak si´ póęniej okaza"o, co najwyÅ»ej utratÄ… stanowisk lub de- boliczny monument pamiÄ…tkowy na PowÄ…zkach, ufundowany przez ówczesnego
kiegokolwiek punktu oparcia, zawieszony w przestrzeni, której ramy wyznacza" skiego, którzy przys"uchiwali si´ rozprawie bÄ…dÄ™ to na sali rozpraw, bÄ…dÄ™ teÅ» gradacjÄ… zawodowÄ…. Przez ca"y okres PRL pozostawali przynajmniej w tle ca"ego ministra obrony narodowej gen. Jaruzelskiego, na którym próbowano jeszcze za-
aparat represji, najcz´Ä˜ciej nie zdawa" sobie sprawy z konsekwencji swojego wy- przy g"oĘniku radiowym zainstalowanym w gabinecie szefa ZarzÄ…du SÄ…downic- wymiaru sprawiedliwoĘci, o czym pe"niej moÅ»na si´ by"o dowiedzieç dopiero fa"szowaç biografi´ genera"a Fieldorfa.
stÄ…pienia na sali sÄ…dowej. twa Wojskowego [Oskara Karlinera] (...) W toku rozprawy spotyka"em si´ z pró- po 1989 roku. Przypomina si´ tu  zamiast przes"ania o jego m´czeÅ‚
skiej Ęmierci i zbyt d"u-
Rozprawa podporzÄ…dkowana by"a logice napi´tnowania  zbrodni i  zbrodnia- bami nacisku i mieszania si´ do czynnoĘci sÄ…du ze strony gen. Romkowskiego. Maria Gurowska z domu Zand naleÅ»a"a do tych prawników, którzy zasilili wymiar giej drodze do prawdy  fragment wiersza Krzysztofa Kamila BaczyÅ‚
skiego  Po-
rza . W mediach i na sali sądowej niepodleg"oĘciowe oddzia"y partyzanckie na- Przed przes"uchaniem oskarŻonego [Jerzego] Kirchmayera gen. Romkowski Żą- sprawiedliwoĘci PRL, posiadając juŻ przedwojenne wykszta"cenie prawnicze. Żegnanie Ża"osnego strzelca , brzmiący jak motto czy memento:
zywano  bandami , konfiskaty   rabunkiem , akcje likwidacyjne   morder- da", bym nie pozwoli" Kirchmayerowi siedzieç w czasie sk"adania przez niego Po d"ugoletniej karierze w sÄ…downictwie przesz"a w 1970 roku na specjalnÄ… rent´
stwem , wysy"anie informacji o sytuacji w kraju do Ęrodowisk emigracyjnych wyjaĘnieł
. Gdy zobaczy"em, Å»e osk. Kirchmayer jest kalekÄ…, do Żądania tego si´ inwalidzkÄ…. Dopiero po 1989 roku, gdy ujawniono spraw´ genera"a  Nila , zw"asz- Jakie szcz´Ä˜cie, Å»e nie moÅ»na tego doÅ»yç,
  szpiegostwem . Mia"o to s"uÅ»yç skompromitowaniu dzia"alnoĘci niepodleg"o- nie zastosowa"em (...) . cza w publikacjach jego bratanicy Marii Fieldorf i Leszka Zachuty, wszcz´to Ęledz- kiedy pomnik ci wystawiÄ…, bohaterze,
Ęciowej i zerwaniu wi´zów solidarnoĘci narodu z sÄ…dzonymi. PohaÅ‚
biony w ten Na nadmierne  gadulstwo oskarÅ»onych  receptÄ… okazywa"o si´ zachowanie two przeciw Gurowskiej w 1992 roku. W 1995 roku postawiono jej zarzut udzia"u i morderca na nagrobkach kwiaty z"oÅ»y.
FOT. ARCH. IPN
IV Nasz Dziennik PiÄ…tek, 25 kwietnia 2008 DODATEK HISTORYCZNY IPN 4/2008 (11) DODATEK HISTORYCZNY IPN 4/2008 (11) PiÄ…tek, 25 kwietnia 2008 Nasz Dziennik V
1) Ludzia Stanis"aw, s. Wojciecha chów na jednostki polskich si" zbrojnych, strzelając w czasie akcji do Żo"nierzy
Dr Filip Musia" (IPN Kraków)
2) Jankowski Jan, s. Józefa (& ) KBW UB i MO, powodujÄ…c Ęmierç wzgl´dnie zranienie kilkunastu Å»o"nierzy. Po-
nadto skazani wspólnie z innymi cz"onkami bandy dopuĘcili si´ kilku gwa"tow-
Dane osobowe: 1. Cyw[il] Ludzia Stanis"aw, syn Wojciecha i Anny, z domu nych zamachów na funkcjonariuszy UB i MO z powodu ich przynaleŻnoĘci
Wróbel, urodzony dnia 1 IV 1923 r., w Ostrowcu, pow. Nowy Targ, narodowoĘç do organów bezpieczeÅ‚
stwa, wzgl´dnie w czasie pe"nienia przez nich obowiÄ…z-
polska, obywatel polski, kawaler, majÄ…cy wykszta"cenie 4 kl[asy] szk[o"y] po- ków s"uÅ»bowych, powodujÄ…c przy tym Ęmierç wzgl´dnie ci´Å»kie uszkodzenie
S´dziowie
wszechnej, z zawodu rolnik, od 1947 r. bez zaj´cia, nie posiadajÄ…cy majÄ…tku, cia"a kilku milicjantów. Prócz tego skazani, siejÄ…c przestrach i terror wĘród lud-
z ojca biednego ch"opa, stale zamieszka"y w Ostrowsku, pow. Nowy Targ, bez- noĘci Podhala, dokonali zabójstw osób cywilnych podejrzanych o wspó"prac´
partyjny, w s"uÅ»bie wojskowej nie b´dÄ…cy, przynaleÅ»ny s"uÅ»bowo do RKU Nowy z organami bezpieczeÅ‚
stwa (np. zabójstwo Zachwieji, Kowalczyka i Mrowca)
o skazanych
Targ, niekarany. post´pujÄ…c przy tem w sposób nieludzki i brutalny.
2. cyw[il] Jankowski Jan, s. Józefa i Anny z domu Królczyk, ur. dn. 1 I 1925
 JeÅ»eli orzeczono kar´ Ęmierci, wówczas bezpoĘrednio po podpisaniu okupacji hitlerowskiej partyzantem Ludowej StraÅ»y BezpieczeÅ‚
stwa pod do- r., w Grywa"dzie, pow. Nowy Targ, tam zamieszka"y, Polak, obywatel polski, ka- Opinia sk"adu sÄ…dzÄ…cego:
wyroku sk"ad sÄ…dzÄ…cy odbywa narad´ celem rozwaÅ»enia, czy skazany za- wództwem Józefa Kurasia  Or"a ,  Ognia , a po wkroczeniu wojsk sowieckich waler, majÄ…cy wykszta"cenie 4 kl[asy] szk[o"y] powszechnej, rolnik, od 1947 r. AnalizujÄ…c spraw´ wszystkich skazanych w powiÄ…zaniu z ich charakterem,
s"uguje na u"askawienie i jaka kara by"aby odpowiednia w razie u"aska- jego adiutantem w zgrupowaniu partyzanckim  B"yskawica , w którym dzia"a" bez zaj´cia, bez majÄ…tku, z ojca biednego ch"opa, bezpartyjny w WP nies"uŻą- a wi´c sposobem ich myĘli i kierunkiem woli, doszed" SÄ…d do przekonania, Å»e
wienia. Opini´ w tym przedmiocie do"Ä…cza si´ do akt sprawy (art. 250 Ko- aÅ» do Ęmierci  Ognia w lutym 1947 roku. Po rozbiciu zgrupowania przystÄ…pi" cy, niekarany (& ) wszyscy wyÅ»ej wymienieni skazani sÄ… jednostkami tak zdeprawowanymi i tak
deksu Wojskowego Post´powania Karnego). do poakowskiego oddzia"u Józefa Âwidra  MĘciciela ,  Pucu"y . Po Ęmierci aspo"ecznymi, Å»e naleÅ»y ich wyeliminowaç spoĘród spo"eczeÅ‚
stwa, a to dlate-
 MĘciciela w lutym 1948 r. oddzia" rozpad" si´ na dwie niezaleÅ»ne grupy: Ka- Opis czynu: Wymienieni wyÅ»ej oskarÅ»eni byli cz"onkami bandy terrorystycz- go, poniewaÅ» oskarÅ»eni swojÄ… dzia"alnoĘciÄ… zdecydowanie wykazali, Å»e sÄ… wro-
Prezentowane opinie Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie charaktery- jetana Samborskiego ps.  Duch ,  TeĘciowa i Tadeusza Dymela ps.  Srebr- no-rabunkowej, grasującej na terenie powiatów: nowosądeckiego, nowotarskie- gami Polski Ludowej i jej obywateli, których w sposób okrutny, a niejednokrot-
zujÄ… stylistyk´ i sposób argumentacji stalinowskiego wymiaru sprawiedliwoĘci. ny . Stanis"aw Ludzia zosta" w oddziale  Srebrnego , a po jego Ęmierci w paÄ™- go, limanowskiego i myĘlenickiego, przy czym oskarÅ»ony Ludzia Stanis"aw nie i cyniczny bez Å»adnych skrupu"ów mordowali. W tym stanie rzeczy, skoro
W opiniach i w wyrokach sÄ…d dzierniku 1948 r. objÄ…" po nim dowództwo. od kwietnia 1949 do 16.7.1949, a oskarÅ»ony Jankowski Jan od 16 VII 1949 r. oskarÅ»eni w dzia"aniu na szkod´ paÅ‚
stwa i spo"eczeł
stwa polskiego wykazali
celowo po"oÅ»y" nacisk na rzeko- Jan Jankowski ps.  GroÄ™ny ,  Zbieg , partyzant w oddziale Âwidra  MĘcicie- do 20 VII 1949 r. pe"nili w tej bandzie funkcje dowódców. OskarÅ»ony Ludzia Sta- maximum z"ej woli przez dokonanie szeregu morderstw osób pozytywnie usto-
mo terrorystyczno-rabunkowy la , nast´pnie u Dymela  Srebrnego i Ludzi  Rysia , po aresztowaniu tego nis"aw wstÄ…pi" do wspomnianej bandy we wrzeĘniu 1947 r. (& ) Banda ta pozo- sunkowanych do obecnej rzeczywistoĘci w Polsce, stanÄ…" sÄ…d na stanowisku,
charakter dzia"alnoĘci skaza- ostatniego w lipcu 1949 r. dowodzi" oddzia"em przez tydzieł
aÅ» do jego osta- stawa"a poczÄ…tkowo pod dowództwem Âwidra Józefa ps.  MĘciciel , nast´pnie Å»e oskarÅ»eni na u"askawienie nie zas"ugujÄ…, gdyÅ» sÄ… jednostkami wybitnie nie-
nych. W warunkach powojen- tecznego rozbicia. pod dowództwem Dymla Tadeusza ps.  Srebrny , a w koł
cu pod dowództwem bezpiecznymi dla istniejącego porządku prawnego w pał
stwie4.
nych, a zw"aszcza od koł
ca lat W dokumentach pomini´to  zaznaczajÄ…c miejsca opuszczeÅ‚
 informacje Ludzi Stanis"awa ps.  RyĘ i Jankowskiego Jana ps.  Groęny . Wspomniana Podpisy sk"adu orzekającego nieczytelne
czterdziestych, jedynym sposo- o pozosta"ych osobach skazanych w tych procesach. banda mia"a na celu dokonywanie rabunków mienia spó"dzielczego oraz mienia
1
Sk"ad s´dziowski: pp"k W"adys"aw Stasica  przewodniczÄ…cy sk"adu, kpt. Ludwik Kie"tyka
bem zdobycia Ęrodków, pozwa- osób prywatnych, dokonywania gwa"townych zamachów na jednostki polskich
 s´dzia, por. Mieczys"aw Motyczko  "awnik.
lającym oddzia"om partyzanc- Dokument I si" zbrojnych, Żo"nierzy KBW, UB i MO oraz zabójstw osób cywilnych podejrza-
2
Wyrok na ks. W"adys"awie Gurgaczu wykonano 14 IX 1949 r. o godz. 20.00, zgon stwier-
kim na przetrwanie oraz zgro- Opinia SÄ…du w sprawie u"askawienia skazanych na kar´ Ęmierci ks. Gurga- nych o wspó"prac´ z organami bezpieczeÅ‚
stwa. Cele swoje realizowali bandy-
dzono o godz. 20.10. Przy egzekucji obecni byli: kpt. Zenon Grela  podprokurator WPR
madzenie funduszy na dozbro- cza W"adys"awa i innych w sprawie Sr 626/49. ci przy pomocy uÅ»ycia broni palnej, którÄ… w wi´kszych iloĘciach przechowywa-
w Krakowie, por. W"adys"aw Pestka  naczelnik wi´zienia Montelupich w Krakowie, dr Eryk
jenie i kontynuacj´ dzia"alnoĘci li bez prawnego zezwolenia wszyscy wymienieni skazani w okresie swojej przy- Dormicki  lekarz wi´zienny, oraz W"adys"aw Szymoniak  dowódca plutonu egzekucyjnego.
3
Sk"ad s´dziowski: kpt. W"adys"aw Sieracki  przewodniczÄ…cy sk"adu, szer. Stefan WyjaĘnia",
niepodleg"oĘciowej, by"y napa- Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie1 z dnia 13 VIII 1949 r. naleŻnoĘci do bandy. UŻywając broni palnej, wyŻej wymienieni skazani dokona-
szer. Ryszard Gawroł
ski  "awnicy.
dy na instytucje pał
stwowe czy Nr akt 626/49  w trybie post´powania uproszczonego  zostali skazani na "Ä…cz- li kilkudziesi´ciu napadów rabunkowych w sklepach Spó"dzielni Samopomocy
4
Wyrok na Stanis"awie Ludzi wykonano 12 I 1950 r. o godz. 18.10, zgon stwierdzono
spó"dzielcze  czyli czyny no- nÄ… kar´ Ęmierci, utrat´ praw publicznych i obywatelskich praw honorowych Ch"opskiej, rabujÄ…c róŻne towary oraz gotówk´, stosujÄ…c przy tym terror w sto-
o godz. 18.40. Przy egzekucji byli obecni: kpt. Zenon Grela  podprokurator WPR w Krako-
szÄ…ce znamiona przest´pstw na zawsze oraz przepadek ca"ego mienia na rzecz Skarbu PaÅ‚
stwa: sunku do personelu tych spó"dzielni. Ponadto wyŻej wymienieni oskarŻeni do-
wie, por. W"adys"aw Pestka  naczelnik wi´zienia Montelupich w Krakowie, dr Józef Szara-
kryminalnych. Komunistyczny 1) Ks. Gurgacz W"adys"aw, s. Jana i Marii Gazdowicz, ur. 2 IV 1914 r. w Ja- konali kilkunastu napadów rabunkowych w domach osób prywatnych, w czasie
ga  lekarz wi´zienny, oraz strz. W. Szymoniak  dowódca plutonu egzekucyjnego. Wyrok
wymiar sprawiedliwoĘci przed- b"onicy Polskiej, pow. Brzozów, woj. Rzeszów, Polak, ob. polski, kawaler, ma- których zn´cajÄ…c si´ nad poszkodowanymi w formie dotkliwego ich pobicia, zra- na Janie Jankowskim wykonano tego samego dnia o godz. 18.00, zgon stwierdzono
o 18.20. Przy egzekucji by"y obecne te same osoby.
stawia" wszelkie ugrupowania gister filozofii i teologii, ksiÄ…dz, cz"onek T[owarzystwa] J[ezusowego], ostatnio bowali róŻne przedmioty codziennego uÅ»ytku oraz gotówk´. Wymienieni skaza-
partyzanckie jako bandy zbroj- Kapelan S.S. S"uŻebniczek w Krynicy, bez majątku, bez sta"ego miejsca za- ni dzia"ając wspólnie z innymi cz"onkami bandy dokonali gwa"townych zama- (Przedruk z  Biuletynu IPN 2002, nr 2)
ne o charakterze rabunkowym, mieszkania, w wojsku nie s"uŻy", bez odznaczeł
, sÄ…downie nie karany, bezpar-
niekiedy nawet przypisywa" ska- tyjny, syn rolnika posiadajÄ…cego 5 ha ziemi (& )
zanym czyny niepope"nione. Krótki opis czynów: SYLWETKI NIEZ¸OMNYCH
Konfiskaty i kontrybucje nak"a- KsiÄ…dz W"adys"aw Gurgacz SJ Skazany ks. Gurgacz W"adys"aw w czasie od kwietnia 1948 r. do 2 VII 1949 r.
dane przez dowódców zgrupo- by" cz"onkiem bandy  Polska Podziemna Armia Niepodleg"oĘciowa i pe"ni" Franciszek r. na kurs dla oficerów Żandarmerii w Centrum Wy- Wed"ug dokumentów NSZ, w kwietniu 1945 r.
wał
i oddzia"ów partyzanckich oraz na osoby wspó"pracujÄ…ce z komunistami w niej funkcj´ kapelana, wyst´pujÄ…c pod ps.  Ojciec i  Sem . We wskazanym szkolenia Úandarmerii. Praktyk´ odby" w 8. Dywizjo- Okr´g PoznaÅ‚
ski AP przekszta"cono w Okr´g II
Krawczykowski
 a zw"aszcza z aparatem bezpieczeł
stwa  przedstawiano w aktach oskarŻeł
okresie czasu posiada" broł
palnÄ…. Razem z innymi cz"onkami bandy z broniÄ… nie Úandarmerii. Przed wybuchem wojny pracowa" ja- NSZ. Na terenie okr´gu prowadzi" akcje wywia-
 Adam Adam-
i sentencjach wyroku jako napady rabunkowe na osoby prywatne. Wymienione w r´ku dopuĘci" si´ 5-ciu napadów rabunkowych na Spó"dzielnie Sam[opomo- ko nauczyciel w ¸odzi. dowcze. Aresztowany 16 lipca 1945 r. w Poznaniu.
w prezentowanych opiniach napady na spó"dzielnie, bank i stacje PKP s"uŻy"y w"a- cy] Ch"opskich oraz Narodowy Bank Polski w Krakowie, ponadto jako cz"onek Wed"ug dokumentów organizacyjnych NSZ we W Ęledztwie by" torturowany. Wyrokiem Wojskowe-
ski ,  Kuęma ,
Ęnie zdobyciu Ęrodków finansowych na dzia"alnoĘç oddzia"ów. Niepodobna nato- bandy dopuĘci" si´ 3-krotnie usi"owa" dokonania napadu rabunkowego na Bank wrzeĘniu 1939 r. w stopniu podporucznika pe"ni" go SÄ…du Okr´gu PoznaÅ‚
skiego z 20 paędziernika
 Dwojkowski
miast w pe"ni zweryfikowaç listy napadów na prywatnych gospodarzy, choçby dla- polski i kas´ PKP w Krakowie. (& ) funkcj´ dowódcy pododdzia"u Å»andarmerii. Do 1945 r. skazany zosta" na 10 lat wi´zienia, póęniej
(1906-1952)
tego, Å»e zarzuty formu"owane sÄ… ogólnikowo, nie padajÄ… na przyk"ad nazwiska ob- BiorÄ…c pod uwag´: kwietnia 1940 r. dzia"a" w organizacji niepodleg"o- kar´ zmniejszono do 5 lat. Przebywa" w wi´zieniu
rabowanych. Ta cz´Ä˜ç akcji, którÄ… uda"o si´ odtworzyç, wskazuje na ich kontrybu- OkolicznoĘci wymienione w uzasadnieniu wyroku, które sÄ…d przyjÄ…" Ęciowej na terenie Lwowa. W czasie wojny studio- we Wronkach, skÄ…d zosta" zwolniony 6 marca 1947
 ppor. rez.
cyjny lub odwetowy charakter. przy wymiarze kary, a ponadto zbieg przest´pstw i zdecydowanie wrogi stosu- wa" prawo na konspiracyjnym uniwersytecie i uzy- roku. Wkrótce wyjecha" na ÂlÄ…sk. Dzia"a" na terenie
Wojska Polskie-
nek do obecnego ustroju ludowego pał
stwa, zdaniem sÄ…du, skazani ks. Gur- ska" tytu" magistra. Od marca 1941 r. by" zast´pcÄ… Katowic, Rybnika, Bielska-Bia"ej. Aresztowany 5
go, por. Narodowych Si" Zbroj- kierownika II oddzia"u i p.o. kierownikiem II oddzia- lipca 1949 r. w Chorzowie przez funkcjonariuszy
Dokument I jest opiniÄ… o skazanym na kar´ Ęmierci ksi´dzu W"adys"awie gacz, Szajna i Balicki na u"askawienie nie zas"ugujÄ…2.
Gurgaczu SJ ps.  Ojciec ,  Sem . W marcu 1939 r., w Wielki Piątek, z"oŻy" Podpisy sk"adu orzekającego nieczytelne. "u sztabu w Obwodzie Opoczno Związku Walki UB dowodzonych przez oficera sowieckiego. By"
nych, ofiara mordu sÄ…dowego
na Jasnej Górze Akt Ca"kowitej Ofiary za Ojczyzn´ w niebezpieczeÅ‚
stwie. Zbrojnej. Zwolniony na w"asne Żądanie. Od lipca przes"uchiwany w związku z prowadzonym przez
W czasie okupacji hitlerowskiej, trapiony chorobami, zdo"a" ukoł
czyç studia Dokument II 1943 r. w NSZ w sztabie II oddzia"u. W 1943 r. MBP Ęledztwem w sprawie dzia"alnoĘci w wywia-
teologiczne i przyjÄ…ç Ęwi´cenia. Od kwietnia 1945 r. by" kapelanem Sióstr S"u- Opinia Sk"adu sÄ…dzÄ…cego zgodnie z przepisem art. 250 KWPK. Urodzony 29 wrzeĘnia 1906 r. w Przystajni (pow. Ka- awansowany na porucznika NSZ. Od wrzeĘnia dzie antykomunistycznym NSZ. Wyrokiem Wojsko-
Żebniczek w Gorlicach, nawiąza" wówczas kontakty z podziemiem niepodle- lisz), syn Franciszka i Leokadii z domu Dreszer. Ukoł
- 1944 do kwietnia 1945 r. szef II wydzia"u Komendy wego SÄ…du Rejonowego w Warszawie skazany na
g"oĘciowym. Z poczÄ…tkiem 1948 r. przystÄ…pi" do oddzia"u partyzanckiego Pol- TreĘç: Wyrokiem Wojskowego SÄ…du Rejonowego w Krakowie3 z dn. czy" szko"´ w Liskowie i Seminarium Nauczycielskie w Okr´gu VIII (Cz´stochowa) NSZ-ZJ (ZwiÄ…zek Jasz- kar´ Ęmierci. Stracony zosta" 1 lipca 1952 r. w wi´-
ska Podziemna Armia Niepodleg"oĘciowa, w którym pe"ni" funkcj´ kapelana. 28 XI 1949 r. Nr Sr. 948/49 w trybie post´powania uproszczonego za S"upcy, gdzie zda" egzamin dojrza"oĘci. By" dzia"a- czurczy). W marcu 1945 r. przyby" do Poznania. zieniu na Mokotowie.
Dokument II jest opiniÄ… o skazanych na kar´ Ęmierci dwóch ostatnich do- przest´pstwa z art. 4 ż 1 Dekr. Z dn. 13 VI 1946 r., art. 14 ż 1 cyt. Dekr. Art. 1 ż czem harcerskim. W latach 1934-1935 uczy" si´ w Tam dzia"a" w Okr´gu PoznaÅ‚
skim organizacji Ar- Úonaty z MariÄ… z domu Goerner, dzieci: Andrzej
wódcach oddzia"u partyzanckiego  Wiarusy , jednego z ostatnich, które dzia- 1 i 3 cyt. Dekr. Art. 1 ż 2 i 3 cyt. Dekr., art. 259 KK i art. 225 ż 1 KK zostali ska- Szkole PodchorąŻych Rezerwy Kawalerii w Grudzią- mia Polska (AP), którą kierowa" kpt. Stanis"aw i W"odzimierz.
"a"y na Podhalu. Stanis"aw Ludzia ps.  Dzielny ,  HarnaĘ ,  RyĘ by" w czasie zani na "Ä…cznÄ… kar´ Ęmierci oskarÅ»eni: dzu. Przekazany do s"uÅ»by czynnej we wrzeĘniu 1938 Kasznica. W organizacji zosta" szefem II wydzia"u. Rafa" Sierchu"a (IPN PoznaÅ‚
)
FOT. ARCH.
FOT. ARCH. IPN