plik


ÿþtom 7, nr 1, 25 32 © Copyright 2010 Via Medica Psychiatria PRACA ORYGI NAL NA ISSN 1732 9841 Agnieszka Sym1, Aukasz Gawda2, Julia Wiktorska-ZapaBa3, Joanna KreczmaDska3, Krzysztof Staniszewski2, Agnieszka Aukasiewicz4, Andrzej Kokoszka2 1 OddziaB XX Dzienny Psychiatryczny Szpitala Nowowiejskiego w Warszawie 2 II Klinika Psychiatryczna Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 3 SzkoBa Wy|sza Psychologii SpoBecznej w Warszawie 4 OddziaB Psychiatryczny Wojewódzkiego Szpitala Bródnowskiego w Warszawie Ocena zwizków poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii z temperamentem i aleksytymi*# Evaluation of relations between self-influence on the course of schizophrenia and of personality traits  temperament and alexithymia *Badanie nie byBo sponsorowane # Prezentowany materiaB badawczy zostaB równie| wykorzystany do napisania prac magisterskich w Szkole Wy|szej Psychologii SpoBecznej przez przez Juli Wikorsk-ZapaB i Joann KreczmaDsk (pod kierunkiem Prof. Andrzeja Kokoszki) Abstract Introduction. The aim of this paper is to present two different studies exploring relations between self-influence Introduction. Introduction. Introduction. Introduction. on the course of schizopherania and 1) alexithymia, 2) temperament. Material and methods. Material and methods. Material and methods. In the first study took part 95 persons (42 women, 52 men) of mean age 45.53 (SD = Material and methods. Material and methods. 16.44). In the second study took part 90 persons (36 women, 54 men) of mean age 42,63 (SD=12,75). In both studies participants were outpatients and inpatients with schizophrenia according to International Classification of Diseases and Health Related Problems. They filled self-ratings scales in the first study: Toronto Alexithymia Scale, Brief Measure to Assess Perception of Self-Influence on the Disease Course  13 items version for schizo- phrenia; in the second study: Emotionality, Activity and Sociability Temperament Survey (EAS-D), Brief Measure to Assess Perception of Self-Influence on the Disease Course  5 items version for schizophrenia. Results and conclusions. Results and conclusions. Results and conclusions. It was observed no significant correlation between self-influence on the disease cour- Results and conclusions. Results and conclusions. se and alexithymia. It was also found that self-influence on the schizophrenia course is not related to biological conditioned dimension of personality  temperament (only Sociability scale of EAS-D correlates with self-influ- ence on the disease course). The study confirms earlier results that traits of alexithymia are related to schizoph- Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32 renia. Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32 Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32 Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32 Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32 key words: schizophrenia, self-influence on the disease course, temperament, alexithymia WSTP towej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Or- Stosowanie si przez pacjentów do zaleceD lekar- ganization) obecnie du|ym wyzwaniem dla medy- skich w chorobach przewlekBych jest wedBug Zwia- cyny [1]. W schizofrenii stopieD niestosowania si do zaleceD lekarskich jest szczególnie wysoki [2, 3]. Jednym z warunków zaanga|owania pacjenta Adres do korespondencji: w wypeBnianie zaleceD lekarskich jest do[wiadcza- prof. dr hab. Andrzej Kokoszka ne przez niego poczucie wpBywu na przebieg II Klinika Psychiatryczna WUM ul. Kondratowicza 8, 03 242 Warszawa tel./faks: (22) 326 58 92 e-mail: Andrzej.Kokoszka@wum.edu.pl www.psychiatria.viamedica.pl 25 Psychiatria 2010, tom 7, nr 1 choroby [4]. Natomiast stosowanie zleconego po- mogcych mie zwizek z poczuciem wpBywu na stpowania terapeutycznego przez pacjentów jest przebieg choroby u pacjentów chorych na schizo- zwizane z umiejtno[ci posBugiwania si mecha- freni. Wybór aleksytymii wynikaB z rezultatów wcze- nizmami radzenia sobie z chorob. Zgodnie z teo- [niejszych badaD wskazujcych, |e aleksytymia jest ri odpowiedniego dopasowania (goodness of fit mocniej nasilona w grupie osób ze zdiagnozowan hipothesis), wykorzystywanie stylów zorientowa- schizofreni [12]. Natomiast postawienie hipotezy nych na rozwizanie problemów wymaga poczu- mówicej o zwizku poczucia wpBywu na przebieg cia kontroli nad stresorem [5]. Jednak w przypad- schizofrenii z temperamentem, wynikaBo z donie- ku przewlekBych chorób o postpujcym przebie- sieD wskazujcych na bardzo du|e znaczenie biolo- gu, peBna kontrola nad nimi nie jest mo|liwa i dla- gicznie uwarunkowanych cech osobowo[ci w funk- tego zaproponowano posBugiwanie si w takich cjonowaniu jednostki [13]. przypadkach terminem  poczucia wpBywu na prze- Pojcie  aleksytymia zostaBo wprowadzone przez Pe- bieg choroby [6]. Uzasadnieniem jego wprowa- tera Sifneosa w 1970 roku dla opisania nieprawidBo- dzenia jest fakt, |e niemal zawsze pacjent ma pe- wo[ci w werbalizowaniu stanów emocjonalnych, spo- wien wpByw na swój stan zdrowia. W badaniach tykanych u osób cierpicych na zaburzenia psychoso- z zastosowaniem Krótkiej Metody Oceny Poczucia matyczne [14]. Aleksytymia dotyczy deficytów w u[wia- WpBywu na Przebieg Choroby w wersji dla cukrzy- damianiu sobie i symbolizacji emocji, które s tak du|e, cy [6] wykazano zwizek poczucia wpBywu na prze- |e procesy emocjonalne pozostaj poza granicami [wia- bieg cukrzycy z intensywno[ci leczenia [7], a me- domo[ci i staj si dla jednostki niedostpne lub caBko- toda ta w opinii diabetologów znajduje zastoso- wicie niezrozumiaBe. W efekcie osoba z aleksytymi ma wanie w praktyce [8]. Te pozytywne do[wiadcze- problemy z werbalizacj wBasnych stanów afektywnych, nia skBoniBy do opracowania Krótkiej Skali Poczu- którym czsto towarzyszy obni|ona ekspresja emocjo- cia WpBywu na Przebieg Choroby  w wersji dla nalna i tendencja do ujawniania wyBcznie uczu ne- schizofrenii (Brief Measure to Assess Perception of gatywnych (gniewu, wrogo[ci i lku). Self-Influence on the Disease Course  version for U osób ze zdiagnozowan schizofreni stwierdzo- schizophrenia) [4, 9]. no czstsze ni| w populacji osób zdrowych wyst- Znaczenie kliniczne poczucia wpBywu na przebieg powanie aleksytymii. Cedro i wsp. [12] wykazali, |e choroby potwierdzono w wynikach badania przepro- w[ród 50 pacjentów chorych na schizofreni para- wadzonego przez Kokoszk [10]. W[ród 177 pacjen- noidaln poziom aleksytymii mierzony skal Toron- tów z rozpoznaniem schizofrenii, korzystajcych to Alexithymia Scale (TAS-20) byB wy|szy ni| w 50- z pomocy psychiatrycznej w warunkach ambulatoryj- osobowej grupie osób zdrowych (M = 52,3; SD = nych, stwierdzono, |e poczucie wpBywu na przebieg 13,5  grupa chorych na schizofreni, M = 45,8; choroby korelowaBo z ocen stanu klinicznego we- SD [standard deviation] = 11,4  grupa zdrowych dBug Skali Ogólnego Wra|enia Klinicznego (CGI, Cli- osób). Rezultaty badania sugeruj, |e aleksytymia nical Global Impression Scale) (r =  0,57), funkcjo- i jej niektóre charakterystyczne cechy mierzone przez nowaniem spoBecznym wedBug Ogólnej Oceny Funk- TAS-20, takie jak trudno[ci w identyfikacji oraz ko- cjonowania (GAF, Global Assessment of Functioning) munikowaniu uczu mog by zwizane z proce- (r = 0,56), stosowaniem si do zaleceD farmakolo- sem psychotycznym u osób z rozpoznaniem schi- gicznych (r = 0,40) oraz ze stylem radzenia sobie ze zofrenii paranoidalnej. Replikacja wyników otrzyma- stresem zorientowanym na unikanie (r =  0,52). nych przez Cedro i wsp. jest warto[ciowa przede W badaniu wykazano równie| umiarkowany zwizek wszystkim z powodu braku badaD w tym obszarze (r = 0,49) wgldu z poczuciem wpBywu na przebieg oraz ze wzgldu na fakt, |e prze|ywanie stanów choroby. Równie| w innych badaniach potwierdzo- emocjonalnych jest zBo|onym zjawiskiem, zwiza- no zwizek poczucia wpBywu na przebieg choroby nym z warto[ciowaniem i podejmowaniem decyzji z poziomem wgldu oraz, cho w mniejszym nasile- [15, 16]. Deficyty w tym obszarze mog si wiza niu ni| w badaniu Kokoszki, ze stylem radzenia so- zarówno z brakiem do[wiadczania wpBywu na prze- bie ze stresem zorientowanym na unikanie [11]. bieg choroby, jak i w efekcie z niestosowaniem si Niniejsza praca stanowi kolejny etap badaD doty- do zaleceD lekarskich. czcych uwarunkowaD poczucia wpBywu na prze- TrwaB dyspozycj, która mo|e mie znaczenie dla bieg schizofrenii. Oceniono w niej znaczenie tem- poczucia wpBywu na przebieg choroby jest tempe- peramentu oraz aleksytymii, jako cech osobowo[ci rament. Pojcie temperamentu odnosi si do wzgld- www.psychiatria.viamedica.pl 26 Agnieszka Sym i wsp., Ocena zwizków poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii z temperamentem i aleksytymi nie staBych cech osobowo[ci wystpujcych u czBo- MateriaB i metody wieka od wczesnego dzieciDstwa i majcych swoje Badanie 1  Poczucie wpBywu na przebieg odpowiedniki w [wiecie zwierzt (Regulacyjna Teo- choroby a aleksytymia ria Temperamentu [RTT] wedBug Strelaua) [17].  B- W badaniu wziBy udziaB osoby z rozpoznaniem schi- dc pierwotnie zdeterminowanym przez wrodzone zofrenii wedBug obowizujcych kryteriów Midzyna- mechanizmy neurobiochemiczne, temperament pod- rodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych lega powolnym zmianom spowodowanym procesem ICD-10 (International Classification of Diseases and He- dojrzewania oraz specyficznym dla jednostki oddzia- alth Related Problems). W badaniu wziBo udziaB 95 Bywaniem midzy genotypem a [rodowiskiem [17]. osób (42 kobiety, 52 m|czyzn); [rednia wieku: 45,53 Ta definicja temperamentu zakBada, |e cechy tem- roku (SD = 16,44). Ponad poBowa badanych (64 oso- peramentu przejawiaj si w formalnych cechach za- by) byBa leczona w ramach psychiatrycznych oddzia- chowania. Ka|de zachowanie ma swój sposób (styl), Bów caBodobowych i dziennych, 31 osób korzystaBo w którym si przejawia. Ró|nice indywidualne w od- z usBug [rodowiskowych domów samopomocy. niesieniu do tego stylu nale|y traktowa jako cechy temperamentu. W najnowszych badaniach odno[nie Toronto Alexithymia Scale temperamentu w schizofrenii [18 20], wskazuje si Do pomiaru poziomu aleksytymii zastosowano polsk na to, |e chorzy na schizofreni posiadaj unikalny wersj TAS-20 [21]. Jest to skala samoopisu, za po- profil osobowo[ci, który wystpuje bez wzgldu na moc której mierzy si wystpowanie lub brak alek- przynale|no[ kulturow. W badaniu [20] zastoso- sytymii. SkBada si z 20 pytaD, na które badana oso- wano Inwentarz Temperamentu i Charakteru Clonin- ba odpowiada, posBugujc si 5-stopniow skal Li- gera (TCI, Temperament and Character Inventory); kerta. Wynik poni|ej 51 punktów oznacza brak alek- przebadano 86 pacjentów chorych na schizofreni sytymii, wynik równy lub wikszy ni| 61 oznacza wy- oraz 115 zdrowych osób. W porównaniu z grup stpowanie aleksytymii, wyniki pomidzy 52 60 zdrowych osób pacjenci odznaczali si istotnie sta- punktami  mo|liwe wystpowanie aleksytymii. Pol- tystycznie mniejszym nasileniem poszukiwania no- ska wersja skali posiada zadowalajce wBa[ciwo[ci psychometryczne do celów badawczych; wspóBczyn- wo[ci, zale|no[ci od nagrody (wymiary tempera- nik alfa Cronbacha dla caBej skali wynosi 0,71 (dla mentu), samokierowaniem, zdolno[ci do wspóBpra- podskal: Trudno[ Identyfikacji Uczu  0,72; Trud- cy (wymiary charakteru), wikszym unikaniem szko- no[ci Komunikacji Uczu  0,62; Operacyjny Styl dy (temperament) i autotranscendencj (charakter). My[lenia  0,62). W innym badaniu, równie| z zastosowaniem TCI, autorzy próbowali ustali, czy unikanie szkody b- Skala Poczucia WpBywu na Przebieg Choroby dzie markerem genetycznym podatno[ci na schizo- Osoby poddane próbie klinicznej w celu zbadania freni [19]. Wyniki okazaBy si by spójne z wcze- poczucia wpBywu na przebieg choroby wypeBniaBy [niejszymi doniesieniami, w których zasugerowano, wersj testow (skBadajc si z 13 pytaD) Krótkiej |e unikanie szkody mo|e by traktowane jako mar- Skali Poczucia WpBywu na Przebieg Choroby  ker podatno[ci na schizofreni, natomiast takie ce- wersja dla schizofrenii [4]. Zastosowana w badaniu chy, jak autotranscendencja, mog wiza si z ce- wersja jest skal samoopisu i skBada si z pytaD, na chami schizotypowymi. Taki profil osobowo[ci mo|e które pacjent odpowiada, stosujc 5-stopniow ska- predysponowa do postawy raczej wycofanej, cha- l Likerta. Maksymalny wynik to 65 punktów. Traf- rakteryzujcej si nieufno[ci w kontaktach spoBecz- no[ skali obliczono na podstawie korelacji z oce- nych, co z kolei mo|e si przekBada na sposób, w nami lekarskimi i wynosiBa 0,46 przy p mniejszym jaki pacjenci postrzegaj swój wpByw na poczucie ni| 0,01 (tau Kendala). choroby, a w indywidualnym zachowaniu  na sto- sowanie si do zaleceD lekarskich. Hipoteza ta jest Badanie 2  Poczucie wpBywu na przebieg przedmiotem opisywanego badania. choroby a temperament Celem pracy jest ocena zwizków pomidzy poczu- Równie| w drugiej cz[ci badania wziBy udziaB oso- ciem wpBywu na przebieg schizofrenii a cechami oso- by z rozpoznaniem schizofrenii wedBug obowizuj- bowo[ci: aleksytymi i temperamentem oraz repli- cych kryteriów ICD-10. W badaniu wziBo udziaB 90 kacja badania Cedro i wsp. [12]. Ponadto w pracy osób (36 kobiet, 54 m|czyzn); [rednia wieku: 42,63 dodatkowo sprawdzono zwizki midzy tempera- roku (SD = 12,75). W[ród badanych 56 pacjentów rekrutowaBo si oddziaBów psychiatrycznych dzien- mentem a nasileniem psychopatologii. www.psychiatria.viamedica.pl 27 Psychiatria 2010, tom 7, nr 1 nych i caBodobowych, 28 korzystaBo z opieki [rodo- Wyniki wiskowych domów samopomocy, 6 osób leczyBo si Do analizy statystycznej wykorzystano program staty- w ramach prywatnej praktyki lekarskiej. styczny SPSS 14.0. Analizowano zwizki liniowe mi- dzy zmiennymi za pomoc modelu korelacyjnego. Kwestionariusz Temperamentu EAS-D W badaniu posBu|ono si polsk wersj Kwestiona- Badanie 1  Poczucie wpBywu na przebieg riusza Temperamentu Emotionality-Activity-Sociabi- choroby a aleksytymia lity Temperament Survey (EAS-D) Bussa i Plomina Zredni ogólny wynik w skali TAS-20 wyniósB 54,31 w adaptacji WBodzimierza Oniszczenki [22], ze wzgl- punkty (SD = 13,97). Wynik powy|ej 61 punktów du na jej rzetelno[ oraz trafno[. Kwestionariusz [wiadczy o wystpowaniu aleksytymii  w badanej EAS-D mierzy temperament na wymiarach: Emo- grupie taki wynik uzyskaBo 30 pacjentów . cjonalno[ (niezadowolenie, strach oraz zBo[), Ak- Zredni wynik w Krótkiej Skali Poczucia WpBywu na tywno[ oraz Towarzysko[. Kwestionariusz EAS-D Przebieg Choroby wyniósB 38,74 (SD = 12,15). Zwi- ma charakter opisowy, skBada si z 20 twierdzeD, zek midzy poczuciem wpBywu na przebieg choroby do których badana osoba ustosunkowuje si, za- a poziomem aleksytymii testowano za pomoc mo- znaczajc odpowiedz na 5-stopniowej skali. WspóB- delu korelacyjnego. W analizie korelacji stwierdzono czynniki rzetelno[ci (alfa Cronbacha) dla poszcze- sBaby, nieistotny statystycznie ujemny zwizek pomi- gólnych skal EAS-D wynosz: Aktywno[  0,67; dzy poczuciem wpBywu na przebieg choroby a po- Towarzysko[  0,57; oraz dla podskal Emocjo- ziomem aleksytymii (r =  0,20; p > 0,05). Wykaza- nalno[ci: Niezadowolenie  0,74; Strach  0,70; no równie| bardzo sBabe, nieistotne statystycznie ZBo[  0,59. Kwestionariusz posiada zadowalaj- zwizki dla podskal: Trudno[ Identyfikacji Uczu ce wBa[ciwo[ci psychometryczne. (r = 0,058; p > 0,05), Trudno[ Komunikowania Uczu (r = 0,030; p > 0,05) i Operacyjny Styl My[le- Krótka Skala Poczucia WpBywu na Przebieg nia (r = 0,15; p > 0,05) (tab. 1). Choroby W badaniu wykorzystano Krótk Skal Poczucia WpBy- Badanie 2  Poczucie wpBywu na przebieg wu na Przebieg Choroby  w wersji dla schizofrenii choroby a temperament (z 5 pytaniami) [4]. Jest to kwestionariusz samooceny, W analizie korelacji wykazano brak istotnego staty- skBadajcy si z pytaD, na które pacjent odpowiada na stycznie zwizku pomidzy poczuciem wpBywu na 5-stopniowej skali Likerta. Rzetelno[, jak na tak maBo przebieg choroby a temperamentem (r =  0,02; p > rozbudowane narzdzie badawcze, jest zadowalaj- 0,05). Wykazano równie| nieistotne, sBabe korelacje ca (alfa Cronbacha: 0,78). Trafno[, mierzona kore- pomidzy poczuciem wpBywu na przebieg choroby lacj wyników uzyskanych na skali poczucia wpBywu a podskalami Emocjonalno[ci: Niezadowolenie (r = z ocen sdziów kompetentnych, jest umiarkowana  0,066; p > 0,05), Strach (r =  0,109; p > 0,05), (r = 0,45) i zadowalajca. Dobór narzdzi badaw- Aktywno[ (r = 0,117; p > 0,05). czych wizaB si ze stosunkowo szybk i prost me- Zaobserwowano istotne statystycznie, cho sBabe zwizki tod pomiaru, co ma du|e znaczenie w przypadku pomidzy podskal Emocjonalno[ci: ZBo[ badania pacjentów chorych na schizofreni. (r =  0,249; p < 0,05) oraz podskal Towarzysko[ (r = 0,330; p < 0,01) a poczuciem wpBywu na przebieg cho- Skala Objawów Pozytywnych i Negatywnych roby. Powy|sze korelacje przedstawiono w tabeli 2. Dodatkowo, objawy psychopatologiczne oceniano za pomoc skali PANSS (Positive and Negative Syn- Badanie 2a  Temperament a psychopatologia drome Scale) [23]. Jest to jedna z najcz[ciej sto- W przeprowadzonej analizie korelacji wykazano nie- sowanych skal oceny klinicznej osób chorych na istotny i sBaby zwizek pomidzy ogólnym nasileniem schizofreni, która pozwala na wielowymiarowe objawów psychopatologicznych a wynikiem ogólnym oszacowanie nasilenia objawów psychopatologicz- EAS (r = 0,186; p > 0,05). nych podczas ustrukturowanego wywiadu. W pre- W kolejnych analizach wykazano wystpowanie sBa- zentowanym badaniu przyjto 5-czynnikowy mo- bego, cho istotnego statystycznie zwizku po-mi- del objawów psychopatologicznych: 1. czynnik ne- dzy objawami pozytywnymi (r = 0,22; p < 0,05), gatywny; 2. czynnik pozytywny; 3. czynnik depre- czynnikiem depresyjnym (r = 0,349;p < 0,01), syjny; 4. czynnik poznawczy; 5. czynnik dezorga- czynnikiem dezorganizacji (r = 0,21; p < 0,05) nizacji [24]. a wynikiem ogólnym na skali EAS. Wykazano www.psychiatria.viamedica.pl 28 Agnieszka Sym i wsp., Ocena zwizków poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii z temperamentem i aleksytymi Tabela 1. Zwizek midzy poczuciem wpBywu na przebieg choroby a aleksytymi (n = 95) Table 1. The relationship between self-influence on illness course and alexithymia (n = 95) Wynik ogólny Podskala Podskala Podskala TAS-20 Trudno[ Trudno[ Operacyjny Identyfikacji Komunikowania Styl My[lenia Uczu Uczu Poczucie wpBywu  0,20 0,05 0,03 0,05 na przebieg choroby Wszystkie korelacje nieistotne statystycznie; TAS  Toronto Alexithymia Scale Tabela 2. Zwizki poczucia wpBywu na przebieg choroby z temperamentem (n = 90) Table 2. The relationship between self-influence on illness course and temperament (n = 90) Wynik Podskala Podskala Podskala Podskala Podskala ogólny Emocjonalno[ Emocjonalno[ Emocjonalno[ Aktywno[ Towarzysko[ EAS Niezadowolenie Strach ZBo[ Poczucie  0,02  0,06  0,10  0,24* 0,11 0,33** wpBywu na przebieg choroby *istotno[ na poziomie p < 0,05; **istotno[ na poziomie p < 0,01 istotny statystycznie zwizek podskal EAS z czynni- mane wyniki s porównywalne z wcze[niejszym do- kiem depresyjnym w skali PANSS: umiarkowany zwi- niesieniem dotyczcym poziomu aleksytymii w gru- zek czynnika Niezadowolenie (r = 0,428; pie osób z rozpoznaniem schizofrenii [12]. W prze- p < 0,01) oraz sBabszy zwizek dla czynnika Strach prowadzonym badaniu na podstawie wyników TAS- (r = 0,301; p < 0,01). Z kolei w skali EAS ZBo[ korelo- 20 wykazano, |e 1/3 pacjentów chorych na schizo- waBa z: objawami pozytywnymi (r = 0,260; p < 0,01), freni uzyskaBa wynik wskazujcy na aleksytymi, co negatywnymi (r = 0,279; p < 0,01), czynnikiem de- równie| potwierdzaj wcze[niejsze doniesienia presyjnym (r = 0,273; p < 0,01) oraz czynnikiem o zwizkach schizofrenii z aleksytymi [25, 26]. Zredni dezorganizacji (r = 0,290; p < 0,01). Zwizki te, wyniki uzyskany w Krótkiej Skali Poczucia WpBywu cho istotne statystycznie, nale|y interpretowa jako na Przebieg Choroby (M = 38,74; SD = 12,15) [wiad- sBabe. Podskala EAS Aktywno[ korelowaBa z czynni- czy o przecitnym poczuciu wpBywu w badanej gru- kiem dezorganizacji (r = 0,240; p < 0,05). Z kolei pie. Warto zwróci uwag, |e grupa ta, pomimo podskala EAS Towarzysko[ korelowaBa z ogólnym wspólnej diagnozy, nie byBa jednorodna pod wzgl- nasileniem objawów psychopatologicznych (r =  0,274; dem stanu zdrowia  wiksza cz[ ankietowanych p < 0,01), objawami negatywnymi (r =  0,279; (64 osoby) przebywaBa w trakcie badania na oddzia- p < 0,01), czynnikiem negatywnym (r = 0,323; Bach psychiatrycznych, co mo|e wpBywa na odczu- p < 0,01) oraz czynnikiem poznawczym (r =  0,217; wanie ni|szej wBasnej skuteczno[ci oraz ni|sze po- p < 0,05). Cho istotne statystycznie, zwizki te nale- czucie wpBywu na przebieg choroby. Wynik ten mo|- |y interpretowa jako sBabe. PozostaBe korelacje mi- na tBumaczy zBo|onymi zale|no[ciami midzy ba- dzy podskalami kwestionariusza EAS a czynnikami skali danymi zmiennymi. We wcze[niejszych badaniach PANSS przedstawiono szczegóBowo w tabeli 3. [10, 11] wykazano umiarkowany negatywny zwi- zek poczucia wpBywu na przebieg choroby ze stylem Dyskusja radzenia sobie skoncentrowanym na unikanie oraz W badaniu wykazano brak zwizku midzy aleksyty- wykazano pozytywny, nieco sBabszy zwizek poczu- mi a poczuciem wpBywu na przebieg choroby. Otrzy- cia wpBywu ze stylem skoncentrowanym na zadaniu. www.psychiatria.viamedica.pl 29 Psychiatria 2010, tom 7, nr 1 Tabela 3. Zwizek midzy temperamentem a psychopatologi (n = 90) Table 3. The relationship between temperament and psychopathology (n = 90) Wynik Czynnik Czynnik Czynnik Czynnik Czynnik ogólny negatywny pozytywny depresyjny poznawczy dezorganizacji PANSS Wynik ogólny EAS 0,18 0,92 0,15 0,36** 0,03 0,21* Podskala 0,18 0,15 0,10 0,43**  0,02 0,08 Emocjonalno[ Niezadowolenie Podskala 0,16 0,15 0,20 0,30**  0,02 0,05 Emocjonalno[ Strach Podskala 0,26* 0,20 0,20 0,27** 0,17 0,29** Emocjonalno[ ZBo[ Podskala Aktywno[ 0,07  0,008 0,03 0,23 0,12 0,24** Podskala Towarzysko[  0,27**  0,32**  0,18  0,16  0,22*  0,15 *istotno[ na poziomie p < 0,05; **istotno[ na poziomie p < 0,01; PANSS  Skala Objawów Pozytywnych i Negatywnych; EAS  Kwestionariusz Temperamentu Aleksytymia mo|e utrudnia radzenie sobie z cho- choroby. StaBa dyspozycja, jak jest temperament, rob przez zubo|enie kontaktów spoBecznych cho- wydaje si nie mie zwizku z poczuciem wpBywu na rego, natomiast potencjalne unikanie strategii radze- przebieg choroby u osób ze zdiagnozowan schizo- nia sobie skoncentrowanych na emocjach i przewa- freni. Nieznaczna ujemna korelacja pomidzy pod- ga operacyjnego stylu my[lenia, mogByby uBatwi skal zBo[ci a poczuciem wpBywu na przebieg choro- zadaniowe podej[cie do choroby i zwikszy poczu- by mo|e wiza si z tym, |e osoby majce subiek- cie wpBywu na jej przebieg [27]. Aleksytymia mo|e tywne poczucie kontroli choroby przejawiaj wicej zatem peBni funkcj moderujc zale|no[ midzy zachowaD adaptacyjnych, lepiej radz sobie z cho- stylami radzenia sobie z chorob i innymi zmienny- rob, stosujc si do zaleceD lekarskich i w zwizku mi a poczuciem wpBywu na chorob, nie wi|c si z tym mog prze|ywa rzadziej zBo[. Niezbdne by- jednocze[nie bezpo[rednio z poczuciem wpBywu na Boby jednak zastosowanie narzdzi oceniajcych sty- przebieg choroby (std brak wykrycia bezpo[rednie- le radzenia sobie z chorob. go zwizku midzy poczuciem wpBywu na przebieg Wyniki badaD mog sugerowa potrzeb bardziej choroby a aleksytymi). Do tej pory zagadnienie to szczegóBowej analizy wymiarów temperamentu, nie byBo przedmiotem badaD. Dalsze badania, które z zastosowaniem innych, znacznie czulszych diagno- byByby zaprojektowane w celu wykrycia bardziej zBo- stycznie narzdzi badawczych. W ramach analizy |onych zale|no[ci midzy zmiennymi osobowo[cio- zmiennych osobowo[ciowych mogcych mie zwi- wymi, poczuciem wpBywu na przebieg choroby i sty- zek z poczuciem wpBywu na przebieg choroby, war- lami radzenia sobie z chorob pozwol na znalezie- to byBoby równie| podda badaniom wymiary cha- nie odpowiedzi na postawione powy|ej pytanie. rakteru. Cechy charakteru w przeciwieDstwie do Wyniki próby klinicznej mog stanowi replikacj badaD zmiennych temperamentalnych ulegaj modyfikacji, Cedro i wsp. [12], a ponadto potwierdzaj wcze[niejsz na przykBad pod wpBywem oddziaBywaD psychotera- obserwacj, |e aleksytymia i jej cechy, takie jak: trudno- peutycznych. [ci w identyfikacji uczu, trudno[ci w komunikowaniu uczu, mog by zwizane ze schizofreni paranoidaln, Wnioski: cho brak klinicznej grupy kontrolnej nie rozstrzyga, czy 1. Wykazano brak zwizku midzy aleksytymi jest to problem wystpujcy jedynie w schizofrenii. a poczuciem wpBywu na przebieg choroby. W dalszej cz[ci badania testowano hipotez o zwiz- 2. Badanie stanowiBo replikacj próby Cedro i wsp. ku temperamentu i poczucia wpBywu na przebieg [12]  jego wynik potwierdziB wcze[niejsze nie- www.psychiatria.viamedica.pl 30 Agnieszka Sym i wsp., Ocena zwizków poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii z temperamentem i aleksytymi liczne doniesienia [25, 26], |e aleksytymia i jej ciem wpBywu na przebieg choroby, z wyjt- cechy mierzone skal TAS-20 s zwizane ze schi- kiem podskali Towarzysko[, co sugeruje maBe zofreni paranoidaln. znaczenie biologicznie uwarunkowanych cech 3. Wykazano, |e temperament mierzony skal EAS-D osobowo[ci dla poczucia wpBywu na przebieg nie jest zwizany istotnie statystycznie z poczu- choroby. Streszczenie Wstp. Praca stanowi kolejny etap badaD nad uwarunkowaniami poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii. Wstp. Wstp. Wstp. Wstp. Celem byBa ocena zwizków pomidzy poczuciem wpBywu na przebieg schizofrenii a cechami osobowo[ci: alek- sytymi i temperamentem. MateriaB i metody. MateriaB i metody. MateriaB i metody. Badaniem objto pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii, przebywajcych na oddziaBach caBodo- MateriaB i metody. MateriaB i metody. bowych, dziennych, Poradni Zdrowia Psychicznego, ZakBadu OpiekuDczo-Leczniczego oraz z o[rodków leczenia [rodowiskowego. W pierwszym badaniu dotyczcym zwizku aleksytymii z poczuciem wpBywu na przebieg choroby wziBo udziaB 95 pacjentów (42 kobiety i 52 m|czyzn) Zrednia wieku pacjentów wyniosBa 45,53 roku (SD = 16,44). Zastosowano skal aleksytymii TAS-20 oraz Krótk Skal Poczucia WpBywu na Przebieg Choroby (wersja z 13 pytania- mi). W drugim badaniu, dotyczcym zwizków temperamentu i poczucia wpBywu na przebieg choroby wziBo udziaB 90 pacjentów (36 kobiet i 54 m|czyzn). Zrednia wieku wyniosBa 42,63 roku (SD = 12,75). Zastosowano Kwestiona- riusz Temperamentu EAS-D. Poczucie wpBywu na przebieg choroby mierzono za pomoc Krótkiej Skali Poczucia WpBy- wu na Przebieg Choroby (wersja z 5 pytaniami). Wyniki i wnioski. Wyniki i wnioski. Wyniki i wnioski. Wykazano brak zwizku pomidzy aleksytymi a poczuciem wpBywu na przebieg choroby. Wyniki i wnioski. Wyniki i wnioski. Badanie stanowiBo replikacj próby Cedro i wsp., a jego wynik potwierdziB wcze[niejsze nieliczne doniesienia, |e aleksytymia i jej cechy mierzone skal TAS-20 s zwizane ze schizofreni paranoidaln. Wykazano, |e tempera- ment mierzony skal EAS-D nie jest zwizany istotnie statystycznie z poczuciem wpBywu na przebieg choroby, z wyjtkiem podskali Towarzysko[, co sugeruje maBe znaczenie biologicznie uwarunkowanych cech osobowo[ci Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32 dla poczucia wpBywu na przebieg choroby. Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32 Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32 Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32 Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32 sBowa kluczowe: schizofrenia, poczucie wpBywu na przebieg choroby, temperament, aleksytymia gii w[ród lekarzy zajmujcych si leczeniem cukrzycy. Diabe- Pi[miennictwo tologia Praktyczna 2006; 405 408. 1. Sabate E. Adherence to long-term therapies. Evidence for ac- 9. Kokoszka A. Schizofrenia. Wzmacnianie zdolno[ci samosta- tion. WHO, Geneva 2003. nowienia. Via Medica, GdaDsk 2008. 2. Valenstein M., Ganoczy D., McCarthy J.F., Myra Kim H., Lee 10. KokoszkaA. Perception of self-influence on the course of schi- T.A., Blow F.C. Antipsychotic adherence over time among pa- zophrenia and adherence to antipsychotics. European Neu- tients receiving treatment for schizophrenia: a retrospective ropsychopharmacology 2008; 18 (supl. 4): 467. review. J. Clin. Psychiatry. 2006; 67 (10): 1542 1550. 11. Gawda A., BuciDski P., Staniszewski K., SBodki Z., Sym A., Ko- 3. Velligan D.I., Weiden P.J., Sajatovic M. i wsp. The expert con- koszka A. Zwizki wgldu w chorob, poczucia wpBywu na jej sensus guideline series: adherence problems in patients with przebieg, stylów radzenia sobie z chorob z objawami psycho- serious and persistent mental illness. J. Clin. Psychiatry. 2009; patologicznymi w schizofrenii. Psychiatria 2008; 5 (4): 124 133. 70 (supl. 4): 1 46. 12. Cedro A., Kokoszka A., Popiel A., Narkiewicz-Jodko W. Alexi- 4. Kokoszka A., Telichowska-Le[na A., Radzio R. Krótka skala po- thymia in schizophrenia: an exploratory study. Psychol. Rep. czucia wpBywu na przebieg choroby: wersja dla schizofrenii. 2001; 89 (1): 95 98. Psychiatria Polska 2008; 42: 503 513. 13. Hornowska E. Temperamentalne uwarunkowania zachowa- 5. Park C.L., Folkman S., Bostrom A. Appraisal of controllabi- nia. Badania z wykorzystaniem kwestionariusza TCI R.C. Clo- lity and coping in caregivers and HIV+ men: testing the ningera. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, PoznaD 2003. goodness-of-fit hypothesis. J. Consult. Clin. Psychol. 2001; 14. ZcigaBa E., Maruszewski T. Struktura reprezentacji emocji w alek- 69: 481 488. sytymii. Przegld Psychologiczny 1997; 1/2:109 136. 6. Kokoszka A. Krótka metoda oceny poczucia wpBywu na prze- 15. Ekman P., Davidson R. Natura emocji. Podstawowe zagadnie- bieg choroby: opis wersji dla osób z cukrzyc. Przegld Lekar- nia. GdaDskie Wydawnictwo Psychologiczne, GdaDsk 1998. ski 2005; 62: 742 745. 16. Haviland-Jones Jeannette M., Lewis M. Psychologia emocji. 7. Kokoszka A., Sieradzki J. Poczucie wpBywu na przebieg choro- GdaDskie Wydawnictwo Psychologiczne, GdaDsk 2007. by a sposób leczenia cukrzycy. Diabetologia Praktyczna 2005; 17. Strelau J. Psychologia temperamentu. PWN, Warszawa 2002. 6 (1): 1 5. 8. Kot W., Kokoszka A., Sieradzki J. Ocena zestawu psychodiabe- 18. Herrán A., Sierra-Biddle D., Cuesta M.J., Sandoya M., Vázquez- tologicznego oraz potrzeb szkoleniowych z psychodiabetolo- Barquero J.L. Can personality traits help us explain disability in www.psychiatria.viamedica.pl 31 Psychiatria 2010, tom 7, nr 1 chronic schizophrenia? Psychiatry and Clinical Neurosciences Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psy- 2006; 60 (5): 538 545. chologicznego, Warszawa 1997. 19. Bora E. Temperament and character dimensions of the relati- 23. Kay S.R., Fiszbein A., Opler L.A. The positive and negative syn- ves of schizophrenia patients and controls: The relationship be- drome scale (PANSS) for schizophrenia. Schizophrenia Bulletin tween schizotypal features and personality. European Psychia- 1987; 13 (2): 261 276. try 2007; 22 (1): 27 31. 24. MosioBek A., Aoza B. Co mierz testy neurokognitywne w schi- 20. Hori H., Noguchi H., Hashimoto R. i wsp. Personality in schizo- zofrenii? Psychiatria 2005; 1 (2): 113 119. phrenia assessed with the Temperament and Character Inven- tory (TCI). Psychiatry Res. 2008; 160 (2): 175 183. 25. Maggini C., Raballo A., Alexithymia and schizophrenic psycho- 21. BrzeziDski R., Robakowski J., Zakrzewska M., ZióBkowski M. TBu- pathology. Acta Biomed. 2004; 75 (1): 40 49. maczenie polskiej wersji Toronto Alexithymia Scale TAS-20 (wersja 26. Todarello O., Porcelli P., Grilletti F., Bellomo A. Is alexithymia nieopublikowana, do u|ytku wewntrznego, za zgod autorów). related to negative symptoms of schizophrenia? Psychopatho- WydziaB Psychiatrii, Collegium Medicum Uniwersytetu MikoBaja logy 2005; 38 (6): 310 314. Kopernika. 22. Oniszczenko W. Kwestionariusz Temperamentu EAS Arnolda 27. Jakubik A. Osobowo[ aleksytymiczna. W: Grochowska A. (red.). H. Bussa i Roberta Plomina; wersja dla dorosBych i dla dzieci. WokóB psychologii osobowo[ci. UKSW, Warszawa 2002. www.psychiatria.viamedica.pl 32

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
r7?ck schizoid&schizotyp
schizofrenia pierwszy epizod brak?ektow (2)
Zastosowanie i skuteczność terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu schizofrenii
Legenda o świętym Aleksym
Schizofrenia, SWPS 2014
Epizod schizofrenii
psychoedukacja rodzin w terapii schizofrenii
Pokonać schizofrenię Paweł S Tomaszewski(1)
SCHIZOFRENIA(1)
10 tez o schizofrenii
Realizacja sredniowiecznego memento mori w Piesni o Rolandzie i Legendzie o sw Aleksym
Rozwój koncepcji schizofrenii
schizofrenię można skutecznie leczyć
Alinko! Pamietnik Narkomanki, Schizofremiczki I Dziwki
pielęgnacja pacjęta ze schizofrenią
ŚREDNIOWIECZE Legenda o św Aleksym Wzorce parenetyczne

więcej podobnych podstron