plik


Jak zbudowa sektor gazu Bupkowego w Polsce? Uwarunkowania wydobycia i produkcji gazu ze zrdeB niekonwencjonalnych w kontek[cie polityki energetyczno- klimatycznej UE Adam Czy|ewski i PaweB Zwieboda* * Adam Czy|ewski jest gBwnym ekonomist PKN Orlen SA, PaweB Zwieboda jest prezesem demosEUROPA  Centrum Strategii Europejskiej. getycznej oraz w planowanym bilansie energe- Streszczenie tycznym kraju, W ostatnich dwch latach nastpiBa prawdziwa re- wpisanie gazu Bupkowego w europejsk po- wolucja na rynku gazu wskutek znaczcego wzro- lityk energetyczno-klimatyczn i przekonanie stu wydobycia tego surowca ze zrdeB niekonwencjo- partnerw w UE o roli tego surowca w budowie go- nalnych w Stanach Zjednoczonych. UdziaB gazu Bupko- spodarki niskoemisyjnej, wego w poda|y gazu w USA stanowiB 1 procent w 2000 dokonanie wyboru modelu wykorzystania roku, ale obecnie wzrsB do 20 procent i ma osign gazu Bupkowego (centralizowany  zdecentrali- puBap 50 procent w perspektywie 2035 roku. W re- zowany) wraz zniezbdnym przygotowaniem in- zultacie spadBy ceny i zmieniB si rachunek eko- frastrukturalnym, nomiczny wykorzystania gazu w gospodarce. zastosowanie rozwizaD rozwojowych cha- W Polsce rozpoczBy si prbne wiercenia, sBu|ce rakterystycznych dla sektora wysokich tech- ustaleniu jako[ci zB| oraz perspektyw ich eksploata- nologii, a nie wydobywczego, cji1. Je|eli Polska chce wykorzysta szans, jak uznanie firm zsektora gazu Bupkowego jako stra- stanowi potencjalnie bogate zasoby gazu Bup- tegicznych inwestorw bran|owych, kowego, musi przygotowa si do tego zodpo- stworzenie re|imu regulacyjnego w obszarze wiednim wyprzedzeniem. Potrzebna jest polska wydobycia, przesyBu i dystrybucji gazu sprzyjaj- strategia wykorzystania zasobw gazu Bupkowe- cego jak najwikszej konkurencji, go. Najwa|niejsze jej elementy powinny obejmowa: zaanga|owane podej[cie do badania wpBywu uwzgldnienie perspektywy wzrostu znacze- wydobycia gazu Bupkowego na [rodowisko nia gazu naturalnego w polskiej polityce ener- naturalne i prowadzenie staBego monitoringu, poBo|enie nacisku na rozwj dostpnych techno- logii i ich dostosowanie do warunkw eksploatacji, 1 Obszerny raport na ten temat przygotowaB PKN Orlen SA. zapewnienie stabilnych ram podatkowych opar- Raport przedstawia podstawowe informacje na temat gazu Bupkowego, opisuje amerykaDskie do[wiadczenia oraz tych na opodatkowaniu sprzeda|y gazu, a nie pro- perspektywy rozwoju poszukiwaD i wydobycia gazu dukcji, oraz utworzenie funduszu kapitaBowego, w ktrym niekowencjonalnego w Polsce. Raport jest dostpny na stronie: lokowane byByby [rodki zeksploatacji zB| gazowych, http://www.orlen.pl/PL/CentrumPrasowe/Publikacje/ Documents/gaz_lupkowy_www.pdf. WrzesieD 2010 1 przygotowanie do wykorzystania polskich do- z jedn czwart popytu UE w 2008 roku. rwnolegle [wiadczeD w ramach globalnej ekspansji wy- daBy o sobie zna skutki nadprodukcji gazu lnG, dobycia gazu Bupkowego, ktry miaB zasili rynek pBnocnoamerykaDski. zainicjowanie na wczesnym etapie kampanii in- W 2010 roku dostpno[ gazu LNG wzrosBa o 50 pro- formacyjnej na temat wydobycia gazu ze cent w porwnaniu z2008 rokiem4. Produkcja w Katarze, zrdeB niekonwencjonalnych. [wiatowej potdze gazu LNG, pozostaje opBacalna, ale rosyjski Gazprom musiaB odBo|y na trzy lata realizacj Raport zawiera szereg rekomendacji dla polskiego projektu sztokmaDskiego zuwagi na zmiany w sytuacji rzdu. Argumentuje na rzecz rwnolegBego zpo- rynkowej. Firma przewidywaBa w roku 2008, |e ceny szukiwaniem zB| podjcia przygotowaD re|i- gazu w Europie ulegn potrojeniu do okoBo 1500 USD za mu prawno-ekonomiczno-instytucjonalnego dla 1000 metrw sze[ciennych, rwnolegle ze wzrostem cen produkcji gazu Bupkowego w Polsce. ropy. Zuwagi na spadek cen do 350 USD w 2009 roku, Gazprom zaczB renegocjowa umowy zgBwnymi od- biorcami gazu, uwzgldniajc elementy cen spotowych. Gazowy przeBom W 2000 roku gaz Bupkowy stanowiB 1 procent poda- GAz zE zrdEB niEkonWEncJonAlnych |y gazu w Stanach Zjednoczonych. Obecnie wynosi W krtkim czAsiE zrEWolUcJonizoWAB 20 procent i mo|e wzrosn do 50 procent w perspek- [WiAtoWy rynEk tEGo sUroWcA. tywie 2035 roku5. W rezultacie konsumpcja gazu w stanach zjednoczonych w sektorze elektro- Jeszcze w latach 2007-2008 w amerykaDskiej deba- energetyki mo|e podwoi si do 2035 roku. Ozna- cie nie przywizywano do tego surowca istotnego zna- cza to zmian paradygmatu w zakresie perspektyw czenia. Uwa|ano, |e krajowe zasoby s ograniczone, rozwoju rynku energii, ktra znajdzie odzwierciedlenie a USA bd musiaBy importowa gaz LNG. Dziki in- po stronie wyboru technologii wytwarzania energii dla nowacyjnym metodom szczelinowania hydraulicznego zaspokojenia rosncego popytu oraz wymiany wyczer- i horyzontalnego wiercenia pojawiBy si ogromne panych mocy produkcyjnych. Gaz ziemny, charak- mo|liwo[ci dostpu do gigantycznych zB|, ukrytych teryzujc si zawarto[ci wgla wynoszc mniej ni| w naturalnych Bupkach ilastych oraz ubitych piaskach. poBow zawarto[ci w wglu kamiennym, mo|e by W Stanach Zjednoczonych nowe zBo|a gazu natural- tak|e istotnym czynnikiem przyspieszajcym nego powikszyBy baz surowcow o ponad ponad 31 transformacj w kierunku gospodarki niskoemi- miliardw metrw sze[ciennych, czyli o wicej ni| caB- syjnej. Energia elektryczna produkowana zgazu po- kowity wolumen zasobw zidentyfikowanych przez US winna by postrzegana jako scenariusz przej[ciowy, Energy Information Administration zaledwie dwa lata umo|liwiajcy stopniowe dochodzenie do peBnej re- temu2. Nic dziwnego, |e The Economist pisaB niedaw- dukcji zale|no[ci od paliw kopalnych. no, i| zdaniem tych, ktrzy s w awangardzie gazowej rewolucji, bdzie ona zasadniczym zwrotem w bitwie AmerykaDska Agencja Ochrony Zrodowiska (US EPA) zCO2, zagrozi dominacji wgla w wytwarzaniu ener- ropoczBa przed paroma miesicami ocen wpBy- gii elektrycznej oraz, poprzez dramatyczn redukcj wu [rodowiskowego gazu Bupkowego w ramach wpByww eksporterw ropy i konwencjonalnego gazu, dwuletniego projektu. Dyskusja na ten temat w Eu- postawi geopolityk energetyczn na gBowie.3 ropie jest znacznie mniej zaawansowana, co odzwier- ciedla r|nic w zaawansowaniu rozwoju sektora. Rwnolegle ze wzrostem wydobycia gazu w Stanach W Stanach Zjednoczonych znajduje si milion szybw, Zjednoczonych, recesja spowodowaBa zaBamanie po- w ktrych prowadzone jest szczelinowanie hydrau- pytu na [wiatowych rynkach. WedBug IEA, konsump- liczne6. Nieuchronnie wic skala dostpnych do[wiad- cja w 2009 roku spadBa o 3 procent, a w Europie czeD jest znaczco wiksza. o 7 procent. W opinii IHS Global Insight, doprowa- dziBo to do nadwy|ki gazu w granicach 110 miliar- dw metrw sze[ciennych w tym roku, rwnoznacznej 4 The Economist, ibid. 5 Fueling North America s Energy Future, IHS Cambridge Energy Research Associates, 2010. 2 Fueling North America s Energy Future, IHS Cambridge Ener- 6 Mike Smith, executive director, US Interstate Oil and Gas Com- gy Research Associates, 2010. pact Commission cited in  Shale gas promises , American Inves- 3 An unconventional glut, The Economist, 11 marca 2010 roku. tor, May 2010. 2 W zakresie opBacalno[ci wydobycia do[wiad- nozy mwice, |e potencjalne zBo|a gazu Bupkowego czenia amerykaDskie s obiecujce. W Stanach znajduj si na gBboko[ciach od 1200 2500 m w pB- Zjednoczonych eksploatacja zB| Bupkowych charak- nocnej cz[ci tego pasa i do 2500 4500 metrw w jego teryzuje si ni|szym kosztem, ni| wydobycie z wik- cz[ci poBudniowej, daj podstaw do twierdzenia, |e szo[ci konwencjonalnych zB| gazu naturalnego. W prawdopodobieDstwo znalezienia w Polsce du- rezultacie [redni koszt wydobycia gazu ziemnego |ych ilo[ci gazu Bupkowego jest wysokie. Skala spadB z okoBo 212 USD na tysic metrw sze[ciennych oczekiwaD jest odzwierciedlona w szybko rosncej licz- do mniej ni| 177 USD na tysic metrw sze[ciennych. bie koncesji na pozyskanie wglowodorw ze zB| nie- W przypadku gazu Bupkowego w ramach jednego od- konwencjonalnych (do 21 sierpnia byBo ich 70)7. Tere- wiertu projektuje si znaczn liczb horyzontalnych ny poszukiwaD obejmuj 11% powierzchni Polski, czyli szybw, dziki czemu uzyskiwana jest wiksza ilo[ 37 000 kilometrw kwadratowych8. gazu zmniejszej ilo[ci lokalizacji. Niemniej jednak pewno[ co do tego, czy Polska koszt wydobycia w Polsce zwiksz trudno[ci ma gaz Bupkowy i jak du|e s jego zasoby, po- w dostpie do sieci energetycznej. ZatBaczanie jawi si dopiero za kilka lat. W trakcie badaD po- wody pod ci[nieniem w procesie wydobycia gazu Bup- tencjaBu wydobywczego zostanie okre[lony charakter kowego wymaga du|ej ilo[ci energii, co mo|e powo- ewentualnych zB| oraz tempo wydobywania gazu dowa problemy zdostpem, zwBaszcza w pBnocnej i stopieD niezbdnej stymulacji tego procesu. Nale|y Polsce. przy tym pamita, |e ka|de zBo|e jest inne i wy- maga indywidualnego podej[cia. Std te| w Sta- AmerykaDskie zrdBa porwnuj ekonomi pro- nach Zjednoczonych zyskowno[ odwiertw jest oce- dukcji gazu niekonwencjonalnego do dziaBalno- niana oddzielnie. [ci przemysBowej, a nie tradycyjnego wydoby- cia, biorc pod uwag istniejce ryzyka w BaDcuchu W czasie poszukiwaD gazu Bupkowego i dokumentacji dostaw. Dziki wy|szej efektywno[ci mo|na osign jego zasobw nale|y zaj si drugim istotnym wiksz redukcj kosztw. Dla wykorzystania poten- czynnikiem, ktry, obok technologii, bdzie de- cjaBu gazu Bupkowego istniej istotne bariery po stro- cydowa o opBacalno[ci produkcji. tym czynni- nie rachunku ekonomicznego, konfiguracji systemu kiem jest przyszBy efektywny popyt. Wiza si wytwarzania oraz wymogw niezawodno[ci dostaw, to bdzie z odpowiednim dostosowaniem przyszBej struktury systemu transportowego oraz przyszBego struktury sektora energetycznego do zu|ycia dodat- ksztaBtu polityki klimatycznej. kowych ilo[ci gazu. Je[li aktualne szacunki zasobw gazu Bupkowego po- tworzenie popytu twierdz si choby w jednej czwartej minimalnych na gaz Bupkowy poziomw, na polskim rynku mo|e pojawi si dodatkowo okoBo 3 miliardw metrw sze[cien- PoszUkiWAniom zB| GAzU mUsi toWArzy- nych gazu zBupkw. Takiej dodatkowej ilo[ci gazu szy WizJA zAGosPodAroWAniA JEGo PodA|y. nie wchBonie nieprzygotowana uprzednio gospodar- ka. Efektywnym potencjalnym odbiorc du|ych Wydobycie gazu Bupkowego bdzie miaBo bar- ilo[ci dodatkowego gazu mo|e by tylko ener- dzo istotne znaczenie dla ksztaBtu rynku energe- getyka i eksport. Jednak plany rozwoju polskiej tycznego oraz realizowanych obecnie projektw energetyki do 2030 roku nie uwzgldniaj po stronie w obszarze bezpieczeDstwa energetycznego. poda|y gazu Bupkowego. Tym bardziej, nie ma planw W chwili obecnej nie ma pewno[ci, czy parametry eko- eksportu polskiego gazu. Majc na uwadze dBugi cykl nomiczno-[rodowiskowe umo|liwi znaczce wydoby- realizacji inwestycji w energetyce, sigajcy 10 lat, cie gazu niekonwencjonalnego w Europie. Polska po- plany budowy elektrowni gazowych, uwzgld- siada podobne formacje geologiczne do tych, ktre za- niajce lokalizacj zB| gazu Bupkowego, nale- owocowaBy produkcj gazu Bupkowego w Stanach Zjed- noczonych. RozlegBe zBo|a Bupkw skalnych, rozciga- 7 www.wyborcza.pl 21 sierpnia 2010 jce si od wybrze|a, midzy SBupskiem a GdaDskiem, 8 Gaz Bupkowy. Podstawowe informacje, raport PKN ORLEN SA w kierunku Warszawy, a| po Lublin i Zamo[, oraz prog- str. 7-8, http://www.orlen.pl/PL/CentrumPrasowe/Publikacje/ Documents/gaz_lupkowy_www.pdf. 3 |y konstruowa ju| teraz9. Ju| teraz nale|y tak|e procent11. Dziki inicjatywie udziaB ten ma si utrzy- konstruowa plany przesyBu gazu za granic10. Opz- ma na poziomie ok. 44 procent zu|ycia w UE. Do- nianie decyzji kreujcych przyszBy popyt na dodatko- kument stwierdza jednocze[nie, |e  wa|ny element wy gaz do czasu, gdy pojawi si produkcja gazu, ge- planu dziaBania dotyczcego bezpieczeDstwa ener- neruje ryzyko niedostatecznego popytu i grozi, |e wy- getycznego i solidarno[ci energetycznej UE powinny dobycie gazu Bupkowego nie bdzie opBacalne. Wa- stanowi wszelkiego typu opBacalne dziaBania, jakie runkiem koniecznym ograniczenia tego ryzyka i opBa- mo|na podj w celu wspierania rozwoju i wykorzy- calno[ci produkcji gazu Bupkowego jest zmiana para- stania wBasnych zasobw . dygmatu, dotyczcego perspektyw rozwoju polskiego i europejskiego rynku energii. Komisja odnotowaBa tak|e w strategicznym przegl- dzie wiksze zainteresowanie wydobyciem wewntrz- nych rezerw ropy naftowej i gazu  oraz niekonwencjo- 1. Rekomendacja: nalnych surowcw energetycznych, o ile jest to mo|- Polski rzd powinien zleci opracowanie liwe z zachowaniem zasady zrwnowa|onego rozwo- strategii bezpiecznego i efektywnego zago- ju . OceniBa, |e niekonwencjonalne surowce prze- spodarowania krajowych zasobw gazu Bup- Bo| si na czterokrotny wzrost rezerw gazu na kowego, by mie gotowe rozwizania w mo- obszarze UE. Komisja zadeklarowaBa wwczas roz- mencie rozpoczcia rzeczywistej produk- poczcie dyskusji na berliDskim forum paliw kopal- cji. strategia powinna przewidywa rosn- nych12 po[wiconej  wyborowi dodatkowych [rodkw, c rol gazu naturalnego w polskim bilansie jakie mo|na podj na szczeblu wsplnotowym i kra- energetycznym, a tak|e dokonywa wyboru jowym (zwBaszcza w ramach partnerstwa z Norwe- scentralizowanego lub zdecentralizowanego gi), aby zwikszy opBacalny i zgodny z wymogami modelu wykorzystania gazu ze zrdeB nie- ochrony [rodowiska dostp do wBasnych zasobw pa- konwencjonalnych. liw kopalnych w UE . BerliDskie forum jest wa|n platform dyskusji na te- Gaz Bupkowy a europejska mat roli paliw kopalnych w kontek[cie zmian klima- tycznych, bezpieczeDstwa dostaw i zewntrznego wy- polityka energetyczno- miaru polityki energetycznej. Komisja Europejska trak- -klimatyczna tuje je jako element  strukturalnego dialogu na te- mat perspektyw paliw kopalnych. Doroczne Forum ma trzEbA PrzEkonA instytUcJE EUroPEJskiE miejsce w pazdzierniku w Berlinie, jego gospodarzem i PADstWA czBonkoWskiE, |E GAz BUPkoWy jest niemieckie Ministerstwo Gospodarki i Technologii, JEst PotrzEbny dlA rEAlizAcJi cElW Poli- a Dyrekcja Generalna ds. Energii Komisji Europejskiej tyki EnErGEtyczno-klimAtycznEJ UE. funkcjonuje jako sekretariat Forum. W ramach  Drugiego strategicznego przegldu sy- 2. Rekomendacja: tuacji energetycznej Komisja Europejska poBo|yBa nacisk na optymalne wykorzystanie wBasnych Polska powinna aktywnie posBugiwa si ar- zasobw energetycznych UE. PrzypomniaBa, |e gumentem o strategicznej roli gazu ze zr- przed uruchomieniem inicjatywy  20-20-20 przewi- deB niekonwencjonalnych dla wypeBnienia dywano spadek udziaBu energii wyprodukowanej celu optymalnego wykorzystania zasobw w UE zobecnego 46 procent Bcznego zu|ycia do 36 wBasnych UE, jaki stawia si w europejskiej polityce energetycznej. du|e znaczenie ma tak|e aktywny udziaB w berliDskim forum pa- 9 Jeden z pierwszych w Polsce projetw budowy elektrowni liw kopalnych. gazowych jest realizowany przez PKN Orlen SA. 10 W sBowniku gazowym odr|nia si usBug przesyBu od usBugi dystrybucji. PrzesyBu gazu dokonuje si rurocigami trans- 11 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, portowymi pod wysokim ci[nieniem z kraju do kraju (ruroci- Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-SpoBecznego oraz giem PrzyjazD, rurocigiem jamalskim). W Polsce za przesyB Komitetu Regionw. Drugi strategiczny przegld sytuacji gazu odpowiada Gaz System. Dystrybucja to dostawa gazu energetycznej. Plan dziaBania dotyczcy bezpieczeDstwa do finalnych odbiorcw pod niskim ci[nieniem. UsBug dystry- energetycznego i solidarno[ci energetycznej UE. RozdziaB 2.5. bucji [wiadcz lokalni operatorzy, jak np. PGNiG czy EWE. 12 http://ec.europa.eu/energy/oil/berlin/index_en.htm 4 Gaz ze zrdeB niekowencjonalnych nie funkcjo- stpnych 15 latach oraz spadek rachunkw za ener- nuje w chwili obecnej w polityce energetyczno- gi przed koDcem 2020 roku. Zkolei w raporcie  The klimatycznej UE jako znaczce zrdBo redukcji Energy Revolution Greenpeace sugeruje, |e energia emisji gazw cieplarnianych. W najnowszym do- ze zrdeB odnawialnych mo|e pokry 92 procent caB- kumencie, dokonujcym analizy mo|liwo[ci wykro- kowitego zu|ycia energii w UE oraz 97 procent ener- czenia poza 20-procentow redukcj gazw cieplar- gii elektrycznej w 2050 roku. nianych, komisja Europejska kBadzie nacisk na re- wolucj w obszarze zielonych technologii, zwiksze- komisarz ds. energii Gnther oettinger, kt- nie efektywno[ci energetycznej, ale nie wspomina ry byB obecny na prezentacji raportu Greenpeace u, o potencjale zwizanym zwydobyciem gazu ze daB do zrozumienia, |e kE rozwa|a wykonalno[ zrdeB niekonwencjonalnych. Podstawowym me- scenariusza uwzgldniajcego 100-procentowy chanizmem osignicia wy|szego celu redukcji emisji udziaB energii ze zrdeB odnawialnych. UznaB, |e ma by system ETS za po[rednictwem stopniowej re- zeroemisyjny system energetyczny w UE jest wyko- dukcji puli pozwoleD na emisj przeznaczonych na au- nalny w sensie  technicznym i  finansowym . Std kcje. Raport przewiduje ograniczenie ilo[ci dostpnych te| wstrzemizliwo[ komisji Europejskiej zwi- pozwoleD o 15 procent w okresie 2013-2020. System zana zperspektywami wykorzystania gazu niekon- benchmarkingu ma zkolei promowa firmy dokonuj- wencjonalnego wynika przede wszystkim zmo|- ce najwikszego postpu w poprawie swoich parame- liwego wpBywu wydobycia na scenariusz budo- trw technologicznych w zakresie ilo[ci emisji13. wy zeroemisyjnej gospodarki w perspektywie 2050 roku. Fabrizio Barbaso, zastpca Dyrektora stosunek komisji Europejskiej do gazu ze zr- Generalnego ds. Energii w Komisji Europejskiej, mwiB deB niekonwencjonalnych jest wstrzemizli- w trakcie konferencji MSZ i Ambasady USA na temat wy tak|e zuwagi na rosnc rol przypisywa- gazu Bupkowego, ktra odbyBa si w Warszawie w dniu n w perspektywie roku 2050 energii ze zr- 8 kwietnia, |e nie nale|y podejmowa  przedwcze- deB odnawialnych. W ostatnich miesicach opu- snych dziaBaD, ktre mog wyrzdzi wicej szkody blikowano szereg raportw oceniajcych mo|liwo- ni| dobrego w dBu|szym okresie czasu 14. Argumen- [ci finansowo-techniczne radykalnego przej[cia na tem u|ywanym przez przedstawicieli Komisji Europej- energi odnawialn, co ma zwizek zponown oce- skiej jest te| czsto niewystarczajcy zakres do[wiad- n pakietu  20-20-20 oraz przygotowaniami do czeD europejskich w zakresie wydobycia gazu niekon- skonkretyzowania scenariusza energetycznego do wencjonalnego w porwnaniu zdo[wiadczeniami Sta- roku 2050. Dyskusja nabiera intensywno[ci, zwa- nw Zjednoczonych. Zdaniem Dyrektora Barbaso, UE |ywszy dBugoletni cykl eksploatacji obiektw ener- powinna szczegBowo przeanalizowa amerykaDskie getycznych, co sprawia, |e dzisiejsze decyzje in- do[wiadczenia, zanim sformuBuje w tej sprawie wBa- westycyjne bd miaBy bezpo[rednie przeBo|enie sny pogld. na sytuacj w roku 2050. 3. Rekomendacja: W przygotowanym w grudniu 2009 roku raporcie Friends of the Earth Europe oraz Stockholm Environ- Polski rzd powinen zamwi raport na te- ment Institute argumentowano, |e UE mo|e zreduko- mat roli wydobycia i produkcji gazu ze zr- wa emisje o 40 procent do 2020 roku, o 90 procent deB niekonwencjonalnych w realizacji scena- w 2050 roku, co zostaBoby osignite przy 90-pro- riusza redukcji gazw cieplarnianych w UE centowym udziale energii ze zrdeB odnawialnych. w perspektywie 2050 roku. raport powinien W kwietniu 2010 roku European Climate Foundation wskazywa na rol gazu naturalnego jako poparBa scenariusz z80-procentowym udziaBem zr- technologii przej[ciowej w budowie gospo- deB odnawialnych, przewidujc podwojenie inwesty- darki zeroemisyjnej. cji kapitaBowych w infrastruktur energetyczn w na- Polska powinna tak|e wprowadzi kwesti gazu Bupkowego na forum rady ds. Energii UE- -UsA ze szczegBowym programem dyskusji. 13 Communication from the Commissio to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions  Analysis of options to move beyond 20 % greenhouse gas emission reductions and assessing the risk of carbon leakage. Bruksela, 26 maja 2010 roku. 14 Cited in American Investor, May 2010. 5 wchBon tak ilo[ gazu bez radykalnej zmiany Gaz niekonwencjonalny obecnego paradygmatu polityki energetycznej w polskim bilansie i bezpieczeDstwa energetycznego kraju. energetycznym 4. Rekomendacja: WydobyciE GAzU BUPkoWEGo oznAczA, |E ElEktroEnErGEtykA bdziE intEnsy- Gaz ze zrdeB niekonwencjonalnych powinien WniE PrzEstAWiA si nA GAz. zosta uwzgldniony w polskiej polityce ener- getycznej i klimatycznej jako czynnik umo|li- Polska polityka energetyczna przewiduje wiajcy zapewnienie wikszego bezpieczeD- wzrost zapotrzebowania na energi. Zapotrze- stwa energetycznego oraz ograniczenie emi- bowanie na energi pierwotn ma wzrosn z93,2 sji gazw cieplarnianych. dotychczasowy pa- Mtoe w 2010 roku do 118,5 Mtoe w 2030 roku15. Zu|y- radygmat  z powodu ceny gazu i uzale|nie- cie gazu ma wzrosn o ok. 40 procent, udziaB wgla nia gospodarki od jego importu trzeba ogra- kamiennego spadnie o 16,5 procent, a brunatnego nicza wzrost popytu na gaz powinien ust- - o 23 procent. pi miejsca nowemu: ekonomicznie opBacalne wydobycie istotnych wolumenw gazu krajo- W dokumencie  Polityka energetyczna Polski wego uzasadnia rozwj energetyki opartej do 2030 roku nie przewidziano wykorzysta- na gazie i eksport gazu. nale|y zodpowied- nia krajowych zrdeB gazu niekonwencjonalne- nim wyprzedzeniem podj dziaBania kreuj- go. Przy zapotrzebowaniu na gaz ziemny w wysoko[ci ce popyt na gaz Bupkowy ze zB| europejskich okoBo 14 miliardw metrw sze[ciennych i krajowym w kraju i za granic. wydobyciu gazu na poziomie okoBo 4 miliardw me- trw sze[ciennych rocznie Polska importuje obecnie Najwikszym wyzwaniem w procesie zmiany para- ponad 70 procent zu|ywanego gazu. Poniewa| priory- dygmatu jest planowanie dBugofalowego rozwo- tetem (paradygmatem) polityki energetycznej i bez- ju polskiej energetyki w warunkach niepewno- pieczeDstwa energetycznego Polski jest ograniczanie [ci, zwizanych zocen ekonomicznie opBacal- zu|ycia gazu zimportu, w zaBo|eniach polityki ener- nego potencjaBu produkcji gazu z polskich zB| getycznej Polski zaprojektowano tak konfiguracj Bupkowych. Je[li ocena bdzie zbyt optymistyczna przyrostu mocy produkcyjnych w energetyce, ktra i przyczyni si do budowy zbyt wielu elektrowni gazo- minimalizuje przyszBy popyt na gaz z importu. Zgod- wych, wzro[nie ryzyko braku gazu i pojawi si trwaBa nie ztym projektem polska energetyka w 2030 roku potrzeba dodatkowego importu, zwikszajca zale|- bdzie zu|ywa okoBo 2 miliardw metrw sze[cien- no[ gospodarki od zrdeB zewntrznych. Przy zbyt nych gazu wicej, ni| zu|ywa obecnie, Bcznie nieca- pesymistycznej ocenie, ktrej kraDcowym wa- Be 3 miliardy metrw sze[ciennych. riantem jest czekanie ze zmian strategii ener- getycznej do czasu uzyskania pewno[ci, |e gaz W bilansie energii pierwotnej w 2030 roku przewidu- jest w odpowiednich ilo[ciach, ro[nie ryzyko je si zu|ycie gazu ziemnego na poziomie nieznacznie tego, |e wydobycie gazu nie bdzie ekonomicz- przekraczajcym 20 miliardw metrw sze[ciennych nie opBacalne, bo ani w kraju, ani za granic nie (o 6 miliardw metrw sze[ciennych wicej, ni| zu|y- bdzie na ten gaz popytu. wa si obecnie). W celu dywersyfikacji zrdeB dostaw gazu w 2030 roku przewiduje si dostawy LNG przez Trzeba podkre[li, |e zmiana paradygmatu w Stanach terminal gazowy w Zwinouj[ciu w wysoko[ci 7,5 mi- Zjednoczonych i w Kanadzie dokonaBa si na gruncie liarda metrw sze[ciennych. Konfrontacja tych wielko- doskonale funkcjonujcego rynku gazu konwencjo- [ci z potencjaBem wydobycia gazu Bupkowego, ostro|- nalnego, na ktrym od dawna istniaBa infrastruktura nie ocenianym na poziomie okoBo 3 miliardw me- przesyBu i dystrybucji, a tak|e odpowiedni parasol pra- trw sze[ciennych rocznie (300 miliardw metrw sze- wa i regulacji, ktry wymagaB tylko niewielkich zmian [ciennych w cigu 100 lat, czyli od 10 do 20 procent w zwizku zpojawieniem si gazu Bupkowego. Po dru- szacowanych zasobw) pokazuje, |e trudno bdzie gie, do zmiany paradygmatu doszBo dopiero wtedy, gdy produkcja gazu ze zB| niekonwencjonalnych sta- waBa si ekonomicznie opBacalna. Wreszcie zmiana do- 15 Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. ZaBcznik 1  Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energi do 2030 roku. 6 tyczyBa realnej a nie potencjalnej korzy[ci, jak jest Nadmiar gazu LNG, ktry wywiera obecnie presj na poprawa bezpieczeDstwa dostaw gazu. Je[li rozwj ceny i skutkuje ich znaczc redukcj, prawdopo- sektora gazu Bupkowego w Polsce ma si zakoD- dobnie ustpi w perspektywie 2014 roku. Niemniej czy sukcesem, trzeba podj wywa|one ryzy- jednak amerykaDska Energy information Ad- ko stopniowej zmiany paradygmatu rwnolegle ministration, statystyczne rami resortu energii, zrozwojem strony poda|owej, tak, by wraz z poja- przewiduje, |e zniskimi cenami gazu bdzie- wieniem si krajowej produkcji gazu, mie gotowe pro- my mieli do czynienia przez najbli|szych kilka- jekty, generujce popyt na ten gaz. dziesit lat16, co oznacza zwikszon racjonalno[ konwersji elektroenergetyki wglowej na gazow. dzisiejsza sytuacja rynkowa jest jeszcze bar- dziej korzystna dla wzrostu roli gazu, ni| wynika- najwikszy potencjaB do wzrostu wykorzy- Boby to zzaBo|eD przyjtych w okresie prac nad  Poli- stania gazu naturalnego wystpuje w ob- tyk energetyczn Polski do roku 2030 , zuwagi na szarze elektroenergetyki. Elektrownie zasi- ukBad cen powstaBy po ekspansji wydobycia gazu lane gazem maj istotne zalety zpunktu widze- Bupkowego w stanach zjednoczonych. Po pierw- nia kosztw przedsiwzicia, czasu ich eksplo- sze, ceny ropy nie rosn tak, jak si tego spodziewano atacji oraz ni|szych emisji gazw cieplarnianych w teorii peak oil, a ponadto ceny gazu oderwaBy si w porwnaniu zelektrowniami wglowymi. Mog od cen ropy w USA, a tak|e w Europie. WzrosBa tym by wykorzystywane dla zapewnienia stabilno[ci do- samym opBacalno[ budowy elektrowni gazo- staw energii elektrycznej w sytuacji rosncego udzia- wych w takich krajach jak Polska, czego nie Bu energii wiatrowej (zmienno[ dostaw) i braku mo|- uwzgldniono w zaBo|eniach pakietu 20-20-20, liwo[ci jej skBadowania. PeBne rwnanie korzy[ci za- ktry wytypowaB technologicznych zwycizcw w po- le|y od rozwoju ram prawnych w odniesieniu do ska- staci biopaliw, energii wiatrowej, do ktrych nastp- li niezbdnej redukcji gazw cieplarnianych oraz spo- nie doBczono technologi CCS. dziewanego rozwoju konkurencyjnych i komplemen- tarnych technologii, w tym CCS, energii jdrowej Wyzwaniem dla zbudowania znaczcej roli dla i energii ze zrdeB odnawialnych. gazu Bupkowego na europejskim rynku energii bdzie nadmiar zakontraktowanego gazu w ramach W obszarze transportu znaczne koszty infrastruktu- kontraktw dBugoterminowych oraz rozpoczte inwe- ralne w poBczeniu zokresem czasu, jaki byBby nie- stycje infrastrukturalne, sBu|ce importowi gazu zRo- zbdny dla wymiany floty, stanowi zasadniczy pro- sji, w tym za po[rednictwem Gazocigu PBnocnego. blem dla zwikszenia roli gazu. najbardziej istotny Na rynku polskim dodatkowym wyzwaniem jest kon- wpByw na transport bdzie rezultatem zwik- kurencja ze strony LNG. szenia wykorzystania gazu do produkcji ener- gii elektrycznej, zktrej zasilane bd w przyszBo- W Stanach Zjednoczonych podstawowym proble- [ci samochody elektryczne. mem zwizanym zwykorzystaniem gazu naturalne- go w produkcji energii jest brak adekwatnych spo- Generalnie, konsumpcja gazu ziemnego w Polsce na- sobw reagowania na nagBe wzrosty popytu lub le|y do najni|szych w UE i wynosi 361 metrw sze- spadki dostaw. Sytuacja ta przekBada si na znacz- [ciennych rocznie na mieszkaDca. Niemal 40 milio- ce i bardzo czsto trwaBe wzrosty cen, ktre osBabiaj nw ton metrycznych wgla jest wykorzystywanych racjonalno[ inwestycji. Gaz ze zrdeB niekonwen- przez gospodarstwa domowe. W sytuacji, w ktrej tyl- cjonalnych funkcjonuje w charakterze amorty- ko 26 procent polskich gospodarstw domowych ma zatora w postaci nowych, znaczcych zrdeB dostp do gazu ziemnego, mo|liwo[ci rozwoju tego dostaw, dziki ktrym mo|liwa jest stosunko- segmentu rynku s znaczce. wo szybka, w porwnaniu ztradycyjnymi zr- dBami, reakcja na zmiany w popycie. W poBcze- Bilans energetyczny musi wypeBnia szereg kryteriw, niu zekspansj LNG oraz zdolno[ci skBadowania gaz dotyczcych poza fundamentalnymi kwestiami bez- Bupkowy oznacza zasadnicz zmian w kierunku od- pieczeDstwa energetycznego, m.in. obci|enia podsta- zyskania rwnowagi rynkowej i szybszych reakcji na wowego, okresowych wahaD temperatury oraz mocy sygnaBy poda|owo-popytowe. szczytowej, a tak|e zapewnienia stabilno[ci sieci. Nie 16 An unconventional glut, The Economist, 11 marca 2010 roku. 7 istnieje technologia, ktra pozwalaBaby na wypeBnienie sowych, ktre powstaBy w tym celu, by realizowa wszystkich tych celw przy najni|szym koszcie. Pro- w przyszBo[ci zyski z rozwoju technologii wydobycia dukcja energii elektycznej zgazu ma zasadni- gazu niekonwencjonalnego. cz zalet w postaci obni|enia [ladu wglowego o wicej ni| poBow w porwnaniu zwglem Na pocztku lat 80. ub. wieku powstaBy takie firmy, oraz bardzo niskiej emisji dwutlenku siarki, tlen- jak Chesapeake Energy, East Resources, XTO Energy kw azotu oraz innych czsteczek w relacji do czy EOG. Jedn zpierwszych takich firm zaBo|yB Geor- innych paliw kopalnych. Dziki temu cz[ciowe za- ge Mitchell, ktry wsplnie zgrup swoich in|ynie- stpowanie wgla gazem, jako podstawowego zrdBa rw rozwinB technologie eksploatacji Bupkw na polu energii elektrycznej, mo|e w istotny sposb wpisa si Barnett w PBnocnym Teksasie. Pionierskie wiercenia, w wypeBnienie celw redukcji emisji. rozpoczte w 1981 roku, przyniosBy efekty dopiero na pocztku lat 90. George Mitchell, nazywany ojcem Niemniej jednak nawet transfer technologiczny gazu Bupkowego, w 2002 roku sprzedaB swoj firm w kierunku gazu nie zapewni realizacji celw Mitchell Energy & Development firmie Devon zOkla- polityki klimatycznej w perspektywie roku 2050 homa City za 3,5 miliarda dolarw w gotwce i udzia- bez zasadniczego wzrostu produkcji energii ze Bach17. Dzisiaj Devon Energy Corp. jest jednym znaj- zrdeB odnawialnych lub energii jdrowej. Ozna- wikszych graczy na amerykaDskim rynku gaz Bupko- cza to, |e planowanie wykorzystania gazu Bupkowego wego. du|e giganty nie byBy strategicznie przy- powinno i[ w parze zprzypisaniem zwikszonej roli gotowane do podjcia wyzwania i je po prostu CCS i energii odnawialnej. zlekcewa|yBy. Nie byBy zainteresowane rozwojem zupeBnie nowych obszarw dziaBania, skoro na swoich dotychczasowych wychodzily zupeBnie niezle. ksztaBt rynku, wybr modelu rozwoju sektora dzisiaj [wiatowi giganci naftowi i gazowi s ju| bardzo aktywni na rynku gazu niekonwencjo- PotrzEbnE s dEcyzJE, WEdBUG nalnego, gBwnie dziki wartym miliardy dolarw JAkiEGo schEmAtU bdziE W PolscE transkacjom fuzji i przej. ExxonMobil w 2009 roku rozWiJAnA ProdUkcJA GAzU BUPkoWEGo. przejB za 41 miliardw dolarw spBk gazowo-grni- cz XTO, ktrej gBwnymi aktywami s tereny konce- W UsA i w kanadzie, krajach bdcych od dawna syjne z zasobami gazu Bupkowego w Stanach Zjedno- producentami du|ych ilo[ci gazu konwencjonalnego czonych. XTO nale|aBa do pionierw gazu Bupkowego, i zu|ywajcymi gaz w du|ych ilo[ciach, istnieje do- rozpoczynajcych wiercenia na pocztku lat 80. Kolej- skonale rozwinity rynek tego surowca i infra- ny gigant, brytyjsko-holenderski koncern Royal Dutch struktura przesyBu i dystybucji, a tak|e odpo- Shell rozpoczB odwierty na niekonwencjonalnych zBo- wiedni parasol prawa i regulacji, ktry wyma- |ach gazu w Szwecji. Z kolei norweski Statoil utworzyB gaB tylko niewielkich zmian w zwizku zpojawieniem spBk join venture zkolejn amerykaDsk pioniersk si gazu Bupkowego. W Polsce w praktyce od pod- firm Chesapeake Energy Corp., posiadajc zBo|e staw trzeba bdzie stworzy sprawnie funkcjo- Marcellus, jedno z najbardziej bogatych w gaz Bupko- nujcy krajowy rynek gazu, uwzgldniajcy za- wy obszarw Stanw Zjednoczonych. Na wspBprac soby ze zrdeB niekonwencjonalnych. z Chesapeake zdecydowaB si rwnie| francuski Total, inwestujc we wsplne przedsiwzicie 2,25 miliar- Zledzc histori rozwoju sektora gazu Bupkowego da dolarw. Podobne dziaBania podejmuj potentaci w USA i w Kanadzie, mo|na Batwo dostrzec wiksze po[rd operatorw technologicznych bran|y nafto- podobienstwo tego sektora do przemysBu wy- wej: Schlumberger i Baker Hughes, ktre przejBy sokich technologii ni| do przemysBu wydobyw- (odpowiednio za 11 miliardw i 5 miliardw dolarw) czego, do ktrego nale|y wydobycie gazu kon- firmy posiadajce technologi wydobywania gazu wencjonalnego. O powstaniu i rozwoju sektora gazu niekonwencjonalnego. Bupkowego w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie nie przesdziBy tradycyjne wielkie firmy energetyczne, wydobywajce rop i gaz konwencjonalny, ale maBe, niezale|ne firmy, wspierane przez inwestorw finan- 17 The Father Of Shale Gas, Jesse Bogan, 16 lipca 2009, www.forbes.com. 8 Czynnikiem sprzyjajcym rozwojowi produkcji gazu duje bardzo wysoka oczekiwana stopa zwro- Bupkowego jest budowanie gospodarki innowacyj- tu w przypadku powodzenia projektu oraz ni- nej. Do[wiadczenie amerykaDskie podpowiada, |e fe- skie statystyczne prawdopodobieDstwo suk- nomen gazu Bupkowego to przede wszystkim zjawi- cesu. Kluczem skuteczno[ci jest ocena ryzyka biz- sko technologiczne (a nie geologiczne), ktre dojrze- nesowego. Wysok oczekiwan stop zwrotu do- waBo powoli i pocztkowo w maBo spektakularny spo- strzegaj wszyscy gracze. Natomiast ka|dy gracz sb. Technologie, dziki ktrym wydobycie staBo si indywidualnie ocenia prawdopodobieDstwo sukce- ekonomicznie opBacalne (wiercenie poziome oraz hy- su i podejmuje ryzyko na podstawie wBasnej wiedzy drauliczne kruszenie skaB), byBy znane i stosowane od i intuicji. Udaje si to tylko niektrym. Dlatego te| dziesicioleci. Jak w przypadku ka|dych przeBomowych potencjaB sektora wysokich technologii i gospo- odkry i wynalazkw, postp w technologii produkcji darki innowacyjnej tkwi w tym, by graczy, kt- gazu Bupkowego ma ksztaBt krzywej S. Po dBugim okre- rzy chc [wiadomie podj ryzyko doj[cia do sie inicjowania i eksperymentowania na niewielk ska- du|ych zyskw na bazie swojego indywidualne- l (w Stanach Zjednoczonych punktem wyj[cia byB sto- go pomysBu, byBo wielu. sunkowo niewielki grant Departamentu Energii w wy- soko[ci 169 milionw dolarw w latach 80.), nastpu- Historia Mitchella pokazuje, |e droga do sukcesu mo|e je przyspieszony wzrost produkcji, powizany z rwnie trwa nawet 10 lat i w tym czasie ponosi si same kosz- szybkim spadkiem kosztw (faza obecna), po czym na- ty. Takie wyzwania mo|na podejmowa tylko w gospo- stpuje faza nasycenia i stabilizacji produkcji na wyso- darce, w ktrej tworz si wizi interesu i wspBpracy kim poziomie i dalszy powolny spadek kosztw (przy- pomidzy biznesem (ryzyko), kapitaBem (finansowanie) szBo[ gazu Bupkowego). i [wiatem nauki (pomysB). Proces tworzenia gospodarki innowacyjnej nie jest procesem technologicznym. to Strategia wykorzystania zasobw gazu Bupkowego proces budowania kapitaBu spoBecznego, pojmo- w polskiej elektroenergetyce mo|e przebiega zarw- wanego jako sie wi|ca r|ne aspekty kapitaBu ludz- no wedBug scenariusza scentralizowanego zdu- kiego (umiejtno[ oceny ryzyka biznesowego, umie- |ymi obiektami produkcji energii oraz sieci gazoci- jtno[ generowania finansowania, umiejtno[ czer- gw transportowych, a tak|e wedBug scenariusza pania pomysBw zdorobku wiedzy naukowej, umiejt- zdecentralizowanego polegajcego na lokalnych no[ ich rozwoju i wdro|enia) na drodze wspBpracy instalacjach i transporcie gazu. w realizacji zaBo|onych celw. Problemem, ktry trze- ba pokona, by przystpi do gry, jest finansowanie. 5. Rekomendacja: ceny usBug wiertniczych w Polsce rosn, co jest sektor gazu Bupkowego ma cechy przemysBu spowodowane ograniczon ilo[ci firm wyko- wysokich technologii, a nie przemysBu wy- nujcych tego typu usBugi. Mo|e si to przyczyni dobywczego, i tak powinien by traktowa- do spowolnienia prac poszukiwawczych oraz docelo- ny. my[lc o tworzeniu warunkw dla rozwo- wo eksploatacyjnych. ceny odwiertw w Polsce s ju sektora gazu Bupkowego w Polsce, nale|y okoBo dwukrotnie wy|sze ni| w stanach zjed- wyBczy firmy w nim dziaBajce spod regu- noczonych: odwiert na gBeboko[ 3 tysicy me- lacji dotyczcych grnictwa i przemysBu wy- trw kosztuje od 6 do 7 milionw dolarw. Jeden dobywczego i zastosowa wzorce stymulo- zabieg szczelinowania to koszt ponad miliona dola- wania rozwoju, pochodzce zdo[wiadczeD rw. Samych szczelinowaD trzeba wykona 10-15 na sektora high-tech. 1 kilometr odwiertu poziomego. Dlatego wa|ne jest, rzd powinien zleci analiz bilansu korzy- by rzd podejmowaB wysiBki regulacyjne sBu|ce uBa- [ci zrealizacji scentralizowanego oraz zde- twieniu prowadzenia prac wydobywczo-poszukiwaw- centralizowanego scenariusza wykorzysta- czych. Ponadto, na obecnym etapie rozwoju sektora nia gazu Bupkowego, a nastpnie podj na gazu Bupkowego nie nale|y go traktowa jako zrdBa tej podstawie stosowne decyzje dotyczce dochodu dla bud|etu oraz nie obci|a podatkami do rozwoju infrastruktury przesyBowej. czasu rozpoczcia realizacji dostaw rynkowych. o opBacalno[ci ekonomicznej projektw bizne- sowych zzakresu wysokich technologii decy- 9 Z analizy historycznej najwa|niejszych decyzji prawnych 6. Rekomendacja: i regulacyjnych podjtych przez amerykaDsk Federal Wa|nym instrumentem rozwoju sektora high- Energy Regulatory Commission (FERC) od 1935 roku18 tech s bezpo[rednie inwestycje zagranicz- wynika, |e w tym celu trzeba oddzieli usBug przesyBu ne, ktre Bcz przepByw know-how znapBy- i dystrybucji od usBugi sprzeda|y gazu i do usBugi sprze- wem kapitaBu. obydwa elementy s niezbd- da|y gazu dopu[ci nie tylko producentw, ale rwnie| ne do rozwoju sektora gazu Bupkowego w Pol- niezale|ne podmioty prywatne (tzw. marketerw), kt- sce. rzd powinien traktowa firmy, w tym rzy bd kupowa gaz od niezale|nych producentw zagraniczne, inwestujce w sektor gazu Bup- i dostarcza go sieci dystybucji indywidualnym odbior- kowego w analogiczny sposb, w jaki traktu- com, pBacc wBa[cicielom sieci za usBug. taka struk- je strategicznych inwestorw bran|owych. tura sektora gazu Bupkowego sprzyja konkuren- cji na etapie produkcji, logistyki oraz sprzeda|y. Najszybciej doprowadzi do powstania rynku gazu i ceny konkurencja w sektorze rynkowej, pozbawionej renty monopolistycznej. Wszel- rozWJ WydobyciA GAzU BUPkoWEGo kie podatki nakBadane przez paDstwo bd dotyczy zAlE|y W WyJtkoWym stoPniU od silnEJ w rwnej mierze wszystkich uczestnikw rynku i  wpBy- konkUrEncJi W sEktorzE. wajc na poziom ich aktywno[ci  nie zakBc konkurencji. Zuwagi na to, |e ka|de pole gazowe jest unikalne, Na ekonomiczn opBacalno[ produkcji gazu Bupkowe- a ka|da gospodarka ma swoje wBasne ograniczenia (g- go skBadaj si nie tylko zasoby i technologia wy- sto[ zaludnienia, urbanizacja, dostp do wody, regu- dobycia. to tak|e system regulacji, ktre spra- lacje klimatyczne), nie mo|na wyBcznie bazowa wi, |e wydobycie bdzie bezpieczne i efektywne. To na eksploatacji dostpnych technologii. trzeba infastruktura niezbdna do produkcji gazu, oczysz- je rozwija i dostosowywa do warunkw, w ja- czania, przesyBu i sprzeda|y ostatecznym odbiorcom. kich bd eksploatowane. W tym procesie pojawi Poniewa| sektor gazu Bupkowego jest sektorem wyso- si inne technologie, zktrymi nale|y eksperymento- kich technologii, to tak|e ochrona wBasno[ci intelek- wa na wBasn rek, chroni je patentami i zarwno tualnej, niezbdna w procesie adaptacji istniejcych stosowa, jak i sprzedawa innym. W tym celu trze- i rozwoju nowych technologii. Wreszcie to rynek ba wyj[ poza definiowanie sektora gazu Bupkowego i cena rynkowa, bo bez ceny rynkowej nikt nie bdzie jako cz[ci przemysBu wydobywczego i uzna, |e jest chciaB produkowa, budowa gazocigw, oczyszcza to katalizator budowania gospodarki opartej na wie- gazu i ostatecznie nikt gazu nie nabdzie. Cena to dzy, ktry mo|e by impulsem rozwojowym tak|e najwiksze wyzwanie polityczne. w innych obszarach. Wymaga to szerszego spojrze- nia i podziaBu rl pomidzy sektorem prywat- 7. Rekomendacja: nym i sektorem publicznym, zgodnie z zasad, |e sektor prywatny bierze na siebie ryzyko biznesowe, regulacje tworzce rynek gazu w Polsce trze- a rol paDstwa jest ograniczenie ryzyka regulacyjne- ba dostosowa do specyfiki sektora gazu Bup- go poprzez tworzenie warunkw rozwoju infrastruktu- kowego, ktry jest sektorem wysokich tech- ry przesyBowej i dystrybucyjnej oraz budowanie zde- nologii, najsprawniej rozwijajcym si w wa- centralizowanego rynku gazu. runkach silnej konkurencji. Projektujc rynek gazu, trzeba oddzieli usBug przesyBu (do Cech wyr|niajc sektor wysokich technologii jest granicy kraju) i dystrybucji (do indywidual- to, |e po stronie poda|y znajduje si du|a liczba nie- nych odbiorcw) od usBugi sprzeda|y gazu. do zale|nych firm. o sukcesie gazu Bupkowego w sta- usBugi sprzeda|y gazu trzeba dopu[ci nie tyl- nach zjednoczonych zdecydowaBo pojawienie ko producentw, ale tak|e niezale|ne podmio- si po stronie poda|y wielu niezale|nych ope- ty prywatne (tzw. marketerw), ktrzy bd ratorw, co sprawiBo, |e dopiero na etapie doj- kupowa gaz od niezale|nych producentw rzaBej produkcji rynkowej rozpoczB si proces i dostarcza go sieci dystybucji finalnym od- konsolidacji sektora. Warto skorzysta ztego do- biorcom, pBacc wBa[cicielom sieci za usBug. [wiadczenia. Je[li tak, to do struktury poda|y trze- 18 Major Legislative and Regulatory Actions (1935  2008) ba dostosowywa zarwno przesyB, jak i dystrybucj. http://www.eia.doe.gov/oil_gas/natural_gas/analysis_publica- tions/ngmajorleg/ngmajorleg.html. 10 zlicencj na wydobycie tak, aby firma prowadzca sprzyjajcy re|im prawny badania mogBa niemal automatycznie uzyskiwa po- zwolenie na wydobycie po przedstawieniu niezbdnej rol PADstWA JEst PrzEdE Wszystkim dokumentacji. W celu uzyskania pozwolenia na wydo- stWorzEniE EfEktyWnEGo systEmU bycie, inwestorzy musz otrzyma szereg zgd, w tym rEGUlAcJi orAz sPrAWnych instytUcJi od Urzdu Grniczego, Ministerstwa Zrodowiska oraz rEGUlAcyJnych. lokalnego samorzdu. Problemem jest bardzo czsto konieczno[ uzyskania odrbnego pozwolenia samo- Ameryka PBnocna dowiodBa, |e wydobycie gazu Bup- rzdu lokalnego na ka|dy indywidualny odwiert, co kowego jest mo|liwe i ekonomicznie opBacalne. Istnie- w przypadku ilo[ci kilkudziesiciu lub setek odwiertw j dostpne technologie wydobycia. Jednak ich imple- wymaganych przy produkcji gazu Bupkowego mo|e mentacja na innym gruncie ni| amerykaDski, wyma- by problemem i wymaga uproszczenia. ga pokonania wielu barier, z ktrymi gospodarka USA ju| sobie poradziBa lub ktre w gospodarce tej nie wy- stany zjednoczone maj unikaln w skali [wiata stpowaBy tak intensywnie, jak w Europie czy w Polsce. konstrukcj prawa wBasno[ci do zasobw natu- do pierwszej grupy barier nale|y sposb regu- ralnych. WBa[ciciel gruntu jest wBa[cicielem zasobw lacji sektora wydobycia, przesyBu i dystrybucji naturalnych pod gruntem do jdra Ziemi. Poza Stanami gazu (w Ameryce Plnocnej dalece zdecentralizowany Zjednoczonymi powszechne jest rozwizanie, zgodnie i zliberalizowany, w Europie i w Polsce silnie scentra- z ktrym to paDstwo jest wBa[cicielem zasobw natu- lizowany i pod kontrol paDstwa). drug grup ba- ralnych. PaDstwowa wBasno[ zasobw daje mo|liwo[ rier stanowi gospodarka wodna, ochrona [rodo- posiadania jednego centrum regulacji, co zdecydowa- wiska i nastawienie spoBeczne. Przy stosowanych nie uBatwia konstruowanie i implementacj regulacji technologiach bariery tego rodzaju podnosz koszty dotyczcych gospodarki zasobami wody czy ochron i wpBywaj negatywnie na biznesow opBacalno[ pro- [rodowiska. Zpowodu ryzyka regulacyjnego mo|e sta- dukcji gazu. Im mniej zbdnych kosztw dla biznesu, nowi utrudnienie w pozyskaniu kapitaBu. Dlatego na tym wiksza szansa na ekonomiczny sukces projektu regulatorze sektora gazu Bupkowego spoczywa wydobycia gazu Bupkowego. wyjtkowa odpowiedzialno[, dotyczca bezpie- czeDstwa i efektywno[ci  trudne, ale wykonalne za- Efektywne ramy prawne s podstaw skuteczno- danie organizacji warunkw dla bezpiecznej i opBacal- [ci ka|dego sektora gospodarki. Poszukiwanie zaso- nej produkcji gazu Bupkowego. Realizacja zadania pole- bw ma w Polsce miejsce w oparciu o Prawo Geolo- gajcego na  dynamicznej regulacji sektora gazu Bup- giczne i Grnicze zpocztku lat 90., ktre nie prze- kowego, dostosowanej do faz jego rozwoju, obejmuje widuje szczeglnych procedur dla rozpoznania i wy- takie dziedziny jak: prawo geologiczne, prawo grni- dobywania gazu ze zrdeB niekonwencjonalnych, co cze, regulacje w zakresie ochrony [rodowiska, gospo- oznacza, |e stosowane s te same zasady, co dla darki wodnej, gospodarki gruntami, regulacje dotycz- wydobycia ze zrdeB konwencjonalnych. Zgod- ce ochrony wBasno[ci intelektualnej i prawnej, regula- nie zdotychczasow praktyk, Skarb PaDstwa zawie- cje hadlowe, finansowe, rynku pracy, regulacje sektora ra umowy u|ytkowania grniczego i wydaje koncesje energetycznego, regulacje klimatyczne, regulacje do- w pierwszej kolejno[ci na poszukiwanie i rozpoznawa- tyczce konkurencji i ochrony konsumenta etc. nia, a w nastpnym etapie na wydobycie. Podmiotom, ktre przedstawiaj udokumentowane wyniki badaD Powodzenie operacji budowy gazu Bupkowego zale- zB| gazu niekonwencjonalnego, bdzie przysBugiwa |y od i wpBywa na zmian paradygmatu my[lenia przez okres 2 lat piewszeDstwo do uzyskania konce- o roli gazu w polityce energetycznej i klimatycznej oraz sji na wydobycie19. bezpieczeDstwa energetycznego. na skal korzy[ci, ktre kraj mo|e osign, budujc sektor gazu Inwestorzy w niektrych cz[ciach kraju musz uzy- Bupkowego, wpBywa czas. Im szybciej podejmowa- skiwa licencje w przetargach, w innych nie jest to wy- ne s decyzje i tworzone warunki rozwoju sektora, tym magane. W ramach trwajcych zmian legislacyjnych, wiksze bd przyszBe korzy[ci. Problem w tym, |e ko- licencja na prace badawcze ma by poBczona rzy[ci s potencjalne, bo zale| od tego, czego jesz- cze dzisiaj nie wiadomo, a mianowicie czy w zBo|u jest gaz, jak bogate s zBo|a i jakim kosztem mo|na re- 19 Gaz Bupkowy. Podstawowe informacje. PKN Orlen SA. 11 alizowa wydobycie? Regulator musi koncesji na prowadzenie dziaBalno[ci w zakresie poszukiwania zatem dziaBa w warunkach niepew- i rozpoznawania zB| wglowodorw udziela minister [rodowi- no[ci, kierujc si interdyscyplinar- ska20 na podstawie wniosku, ktry mo|e zBo|y ka|dy przedsibiorca n wiedz, dbajc o bezpieczeDstwo prowadzcy dziaBalno[ gospodarcz. Wniosek o udzielenie koncesji i dziaBajc w interesie spoBeczeDstwa. musi zawiera projekt prac geologicznych20. Prace poszukiwawcze Wiedzc, co nale|y robi, czyli znajc i rozpoznawcze mog by uznane za znaczco oddziaBujce na [ro- zakres dziaBaD regulacyjnych, warto dowisko, co mo|e skutkowa potrzeb sporzdzenia raportu o od- zastanowi si, kto ma to robi? Czy dziaBywaniu na [rodowisko i przeprowadzenia przez wBa[ciwy organ ma to by jeden o[rodek regulacyjny, ochrony [rodowiska stosownego postpowania oraz uzyskania decyzji czy wiele o[rodkw  wwczas poja- o uwarunkowaniach [rodowiskowych21. Udostpnianie obszarw dla wia si pytanie, kto ma koordynowa poszukiwania i rozpoznania zB| wglowodorw odbywa si w drodze ich prac? przetargu na nabycie prawa u|ytkowania grniczego22, ktrego zwy- cizca wystpuje zwnioskiem o koncesj. W niektrych przypadkach mo|e by zastosowany tryb bezprzetargowy. Lista obszarw, w kt- 8. Rekomendacja: rych u|ytkowanie grnicze mo|e zosta ustanowione w trybie bez- Pojawienie si nowego sek- przetargowym, zostaBa opublikowana w Dzienniku Urzdowym UE tora, na podobieDstwo sek- w dniu 26 kwietnia 2006 roku. Udzielone przez ministra [rodowiska tora finansowego, uzasadnia koncesje na poszukiwanie i rozpoznanie gazu Bupkowego nie s rw- powoBanie do |ycia instytucji noznaczne zudzieleniem koncesji na wydobywanie kopaliny ze zBo|a. regulujcej warunki bezpie- czeDstwa i efektywno[ci tego Wydobywanie udokumentowanych i zatwierdzonych zasobw zBo- sektora, na podobieDstwo |a stanowi kolejny etap procesu i wymaga odrbnej umowy. Na pod- komisji nadzoru finansowe- stawie istniejcych przepisw podmiot, ktry rozpoznaB i udokumen- go. dobrym wzorem, ktremu towaB zBo|e gazu ziemnego i sporzdziB jego dokumentacj technicz- warto si przyjrze, jest kana- n, mo|e |da ustanowienia na jego rzecz u|ytkowania grnicze- dyjska komisja ropy i Gazu24. go zpierwszeDstwem przed innymi podmiotami. Potencjalni inwesto- Ewentualna przyszBa polska rzy mog rwnie| przej istniejce uprawnienia koncesyjne, uzyska komisja rynku Gazu zjednej wpByw korporacyjny na podmiot bdcy stron umowy o u|ytkowaniu strony nadzorowaBaby uregu- grniczym lub zawrze umow typu farm-out, polegajc na uzyska- lowanie sektora gazu Bupko- niu uprawnieD do zyskw ze zBo|a w zamian za finansowe i technolo- wego, ale jednocze[nie swo- giczne zaanga|owanie w poszukiwania i rozpoznawania kopaliny. im dziaBaniem obejmowaBaby caBy rynek gazu, bez wzgl- Obecnie trwaj prace parlamentarne nad zmian Prawa Geologiczne- du na to, czy pochodzi on ze go i Grniczego w celu implementacji zapisw tzw. Dyrektywy wglo- zrdeB konwencjonalnych czy wodorowej 94/22/WE, wprowadzajcej obowizkow procedur prze- niekonwencjonalnych. Pod- targow poprzedzajc wydanie koncesji na poszukiwanie, rozpozna- stawowym celem powoBania nie i wydobycie wglowodorw. nowego regulatora jest kre- owanie konkurencji, ktre ma szczeglne znaczenie dla sty- mulowania sektora gazu Bup- kowego. nowy regulator ryn- ku gazu obejmowaBby swoim 20 Wymagania okre[lone s w Rozporzdzeniu Ministra Zrodowiska z dnia 19 grudnia 2001r. (Dz.U. 153 poz.1777) w sprawie projektw prac geologicznych. dziaBaniem tak|e nadzr nad 21 Zgodnie z ustaw z dnia 3 pazdziernika 2008 r. o udostpnianiu informacji wykorzystaniem gazocigw, o [rodowisku i jego ochronie, udziale spoBeczeDstwa w ochronie [rodowiska oraz o ocenach oddziaBywania na [rodowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) oraz w tym gazocigu jamalskie- przepisw wykonawczych (rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia go, zapewniajc otwarty do- 9 listopada 2004 r. w sprawie okre[lenia rodzajw przedsiwzi mogcych stp do nich aktorom rynko- znaczco oddziaBywa na [rodowisko oraz szczegBowych uwarunkowaD zwizanych z kwalifikowaniem przedsiwzicia do sporzdzenia raportu wym. o oddziaBywaniu na [rodowisko (Dz.U. Nr 257, poz. 2573 z pzn. zm.). 22 Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994r.  Prawo geologiczne i grnicze. 12 Compact Commission. komisja nie odnotowaBa Przyjazne [rodowisku udokumentowanego wpBywu szczelinowania wydobycie gazu Bupkowego hydraulicznego na zanieczyszczenie wd grun- towych, chocia| otrzymywaBa w tej sprawie skargi ze zasadniczym wyzwaniem w zwizku zwydo- strony obywateli i poddawaBa je analizie. byciem gazu Bupkowego jest wpByw na [rodo- wisko. Zagadnienie to dotyczy przede wszystkim W procesie wydobycia gazu Bupkowego, zuwagi na znaczcego23 wykorzystania wody oraz chemikaliw wolniejsze tempo jego wypBywu w porwnaniu zga- do szczelinowania skaB Bupkowych. WedBug dostpnej zem konwencjonalnym, szyby wiertnicze musz by wiedzy geologicznej, warstwa skaB nieprzepuszczal- ustawiane du|o bli|ej siebie dla peBnego wykorzysta- nych pomidzy obszarem podlegajcym szczelino- nia zasobw. Obszar niezbdny do objcia wiercenia- waniu a zbiornikami wody pitnej daje wystarczajc mi jest znaczco wikszy, ni| w przypadku gazu kon- gwarancj uniknicia zanieczyszczenia. wencjonalnego. Tego rodzaju realia mog stanowi problem w g[ciej zaludnionej Europie, gdzie na ob- W Stanach Zjednoczonych proces wiercenia szybw szarze porwnywalnym do terytorium paDstw Bene- jest regulowany na poziomie stanowym i lokalnym. luksu istniaBaby potrzeba wykonania 6 tysicy odwier- Przed podjciem wiercenia operatorzy musz uzyska tw25. Argumentem tym posBuguj si przedstawicie- pozwolenie obejmujce lokalizacj szybu, jego projekt le Gazpromu, ktrego wiceszef Aleksander Medvie- oraz plan przywrcenia terenu do jego wyj[ciowej po- diew uznaB gaz Bupkowy za  niebezpieczny , stwier- staci po zakoDczeniu wiercenia. Raporty o wpBywie na dzajc, |e ma wtpliwo[ci, czy europejscy regulato- [rodowisko dokonuj przegldu mo|liwych implikacji rzy dopuszcz do jego wydobycia26. oraz ustanawiaj plany ich minimalizacji. Proces szcze- linowania jest regulowany na poziomie stanowym, zdaniem przedstawicieli bran|y, cementowanie a Agencja Ochrony Zrodowiska (EPA) reguluje proces szybw oraz gBboko[, na ktrej dokonuje si zarzdzania wod wytworzon na podstawie Safe wydobycia, s wystarczajc gwarancj bezpie- Drinking Water Act i Clean Water Act. czeDstwa. Wymogiem regulacyjnym w Stanach Zjed- noczonych jest budowa osBon na terenie odwiertw. EPA w wikszo[ci przypadkw oddelegowaBa swoje OsBony s podwjnie cementowane, a teren jest izo- uprawnienia regulacyjne na poziom stanowy. do[wiad- lowany przed dostpem wd gruntowych oraz geolo- czenia amerykaDskie pokazuj, |e mo|liwe jest gicznych pokBadw wody. Niektre odwierty w Teksa- zarzdzanie ryzykiem, zwBaszcza w odniesieniu do sie dokonywane s na terenach zaludnionych,  w cie- zanieczyszczenia wody, w sytuacji dobrze funkcjonuj- niu drapaczy chmur . caBy proces wymaga staBe- cego nadzoru regulacyjnego oraz sprawnego zarzdza- go dialogu zlokaln spoBeczno[ci. Bardzo wa|na nia ze strony przemysBu. bardzo istotne jest jednak jest struktura korzy[ci w postaci przeznaczenia wpBy- wprowadzenie skutecznego systemu wymiany ww z opBat licencyjnych, podatkw od nieruchomo- informacji, wspBpracy i przejrzysto[ci dla lepsze- [ci oraz prawa do wieczystego u|ytkowania. Niemniej go rozpoznania wpBywu na [rodowisko. Sekretarz ds. jednak, nawet w UsA wydobycie gazu Bupkowego wewntrznych USA Ken Salazar sygnalizowaB niedaw- nie jest powszechne. stan nowy Jork wprowadziB no, |e jego resort bada zasadno[ wprowadzenia wy- moratorium na wiercenia w swojej cz[ci, wspl- mogu informowania przez producentw gazu Bupkowe- nych zPennsylwani, pokBadw Bupkowych. go o zawarto[ci chemikaliw wykorzystywanych w pro- cesie szczelinowania hydraulicznego24. Oddzielne ba- WpByw na ekosystemy lokalne  w postaci narusze- danie wpBywu szczelinowania prowadzi Komisja Energii nia terenu, zanieczyszczenia powietrza oraz haBasu  i Handlu Izby Reprezentatw USA. wystpuje w czasie wiercenia szybw oraz ich za- mykania, co trwa dwa do trzech miesicy, a nie W Stanach Zjednoczonych odpowiedzialno[ za nad- w okresie produkcji, trwajcym nawet do 40 lat. zorowanie stosowania si przez operatorw do reguB i regulacji spoczywa na US Interstate Oil and Gas Problemem w przypadku Polski jest w szczeglno- [ci woda, zuwagi na szczupBo[ zasobw. Do jed- 23 BC Oil and Gas Commission, 2009/2010 Annual Service Plan Report. 25 Zdaniem Dona Gauthier z US Geological Survey, Shale gas 24 EPA begins study on shale gas drilling, Reuters, 18 marca not yet game-changer for Europe, Euractiv, 8 czerwca. 2010 roku. 26 Reuters, 22 marca 2010 roku. 13 nego szybu potrzeba 200 samochodw ci|arowych peB- duszu Ochrony Zrodowiska i Gospodarki Wodnej27. nych wody. Co wicej, podwodne zasoby wody w Polsce Przy podpisywaniu ze Skarbem PaDstwa umowy s przedmiotem ochrony. Dostp do nich bdzie wic o ustanowienie u|ytkowania grniczego, co nast- wyzwaniem dla inwestorw. Zdaniem firm wydobyw- puje wraz zuzyskaniem koncesji na poszukiwanie czych, 20-60 procent wody mo|e by odzyskiwane, ale i rozpoznawanie zB| kopalin, uiszcza si opBat za znaczna jej cz[ staje si wod geologiczn. W Stanach u|ytkowanie, uzale|nion od wielko[ci obszaru, na Zjednoczoncyh do produkcji gazu Bupkowego wykorzy- ktrym prowadzona jest dziaBalno[. OpBata ta stanowi stywana jest woda zrzek, jezior i innych zbiornikw. Po- w caBo[ci dochd Skarbu PaDstwa28. Budniowa Dakota d|y nawet do wykorzystania dla tego celu rzeki Missouri, co budzi liczne kontrowersje. Obecnie w Polsce stosowane s wyjtkowo ni- skie opBaty eksploatacyjne. Wynosz one od 1 do 2,5 procent przychodu zwydobycia gazu w za- 9. Rekomendacja: le|no[ci od wielko[ci produkcji. Zwa|ywszy na ryn- Polski rzd powinien podj strategicz- kowe ceny gazu ziemnego opBaty oparte o wysoko[ n wspBprac zamerykaDsk Environment wydobycia s du|o ni|sze, ni| opBaty oparte na wy- Protection Agency i innymi instytucjami za- soko[ci sprzeda|y. W Stanach Zjednoczonych wy- anga|owanymi w prowadzenie oceny wpBy- nosz dwadzie[cia kilka procent. Niski poziom opBat wu wydobycia gazu Bupkowego na [rodowi- w Polsce ma na celu przycignicie mo|liwie du|ej liczby sko. rwnolegle z poszukiwaniem zB| nie- firm zainteresowanych eksploatacj. W Stanach Zjed- konwencjonalnych powinien powsta rzdo- noczonych zacht do rozwoju rynku wydobycia gazu wy raport na ten temat. nale|y zaplanowa ze zrdeB niekonwencjonalnych byBy zni|ki i ulgi podat- i wprowadzi w |ycie system wymiany in- kowe. Stabilny system opBat jest bardzo wa|ny zpunk- formacji oraz wspBpracy pomidzy przemy- tu widzenia mo|liwo[ci wBa[ciwej oceny ryzyka przed- sBem zaanga|owanym w wydobycie oraz in- siwzicia. Niemniej jednak polski rzd powinien ureal- stytucjami publicznymi. ni stosowan skal opBat eksploatacyjnych i oprze go na warto[ci sprzeda|y, a nie na produkcji surowca. Aspekty finansowe Dobrym punktem odniesienia przy konstruowaniu Istotn decyzj do podjcia, w zwizku zprzygotowa- przyszBego systemu jest przykBad Norwegii, gdzie niami do wykorzystania zasobw gazu niekonwencjo- gBwnymi zrdBami dochodu s; nalnego, jest sposb opodatkowania wydobycia podatki od wydobycia ropy naftowej i gazu, i wykorzystania korzy[ci finansowych. Wyj[cio- opBaty licencyjne, wym zaBo|eniem powinno by opodatkowanie dochody wynikajce zbezpo[redniej wBasno[ci rzeczywistej produkcji, a nie uzyskania prawa zasobw na Norweskim Szelfie do produkcji. Oznacza to, |e najbardziej wskazan Kontynentalnym (SDFI), form podatku powinien by prosty podatek od eks- dywidenda zudziaBw wBasno[ciowych ploatacji zB|, nadpBacany ponad podatek od przed- w StatoilHydro. sibiorstw. OpBaty licencyjne powinny by utrzymane na niskim poziomie, aby nie zamyka potencjalnym GBwnym zrdBem dochodw bud|etu paDstwa jest nowym aktorom rynkowym drogi do eksploatacji za-  podatek naftowy (petroleum tax) oparty na zwy- sobw. Zasadne jest rozwa|enie zachowania cz[cio- czajowych zasadach okre[lania podatku od przed- wej bezpo[redniej wBasno[ci zasobw. sibiorstw. Podatkiem naftowym obBo|one s tak- |e dochody zprodukcji ropy naftowej z wykorzysta- Obecnie w Polsce stosowane s opBaty koncesyj- niem norweskich surowcw. System podatku nafto- ne, ktre dla poszukiwania i rozpoznawania zB| ko- wego skBada si ze zwyczajnego podatku od przed- palin stanowi iloczyn stawki opBaty (w roku 2010 sibiorstw w wysoko[ci 28 procent, powikszonego jest to kwota 217,76 PLN) i liczby kilometrw kwa- o specjalny dodatkowy podatek wynoszcy 50 pro- dratowych terenu, na ktrym prowadzona jest dzia- cent. Firmy mog w niektrych okoliczno[ciach apli- Balno[. OpBata stanowi w 60 procentach dochd kowa o odliczenie warto[ci fiskalnej kosztw poszu- gminy, na terenie ktrej prowadzona jest dziaBal- no[, a w 40 procentach  dochd Narodowego Fun- 27 Zgodnie z art. 86 ust 1 Prawa Geologicznego i Grniczego. 28 Zgodnie art. 83 Prawa Geologicznego i Grniczego. 14 kiwania zB|. dochody zpodatku naftowego wy- 10. Rekomendacja: niosBy 239 528 270 tysicy norweskich koron w 2008 roku, to jest 9,5 procent Pkb. rzd powinien zapewni stabilne ramy podatkowe, sBu|ce wBa[ciwej ocenie Ponadto, w 1991 roku zostaB wprowadzony w |ycie ryzyka biznesowego poszukiwania i wy- podatek CO2, ktrego celem jest redukcja emisji CO2 dobycia gazu Bupkowego. system ten zsektora naftowego. Podatek CO2 jest nakBadany we- powinien by oparty na opodatkowa- dBug staBej stawki na metr sze[cienny spalonego lub niu sprzeda|y gazu, a nie jego produk- wyemitowanego gazu i na litr spalonej ropy naftowej. cji. zacht do rozwoju rynku wydo- Stawka w 2009 roku wynosiBa 0,45 korony na litr ropy bycia gazu ze zrdeB niekonwencjonal- lub metr sze[cienny gazu. Zkolei w 2007 roku wpro- nych powinny by selektywnie stosowa- wadzono podatek od NOX w celu wypeBnienia zobo- ne zni|ki i ulgi podatkowe. wizaD Norwegii wynikajcych zProtokoBu Gothen- burskiego z1999 roku. Podatek NOX za rok 2008 wy- fundusz kapitaBowy nosiB NOK 15,39 NOK za kilogram NOX. OpBata obszarowa ma na celu zapewnienie skutecz- Przychody zwydobycia gazu Bupkowego powin- nej eksploatacji przyznanego obszaru po zakoDczeniu ny zasili fundusz kapitaBowy, zktrego przycho- wstpnego okresu wykorzystania, ktry zwykle wyno- dy sBu|yByby okre[lonym celom, wpisujcym si si od 4 do 6 lat. OpBata obszarowa wynosi 30 000 ko- w strategi modernizacji kraju. Punktem odniesie- ron na kilometr kwadratowy w pierwszym roku, 60 000 nia powinny by istniejce fundusze rzdowe, takie jak koron w drugim roku i 120 000 w kolejnych. Dochody norweski Government Pension fund Global. Fun- zopBaty wyniosBy 1 842 492 koron w 2009 roku. dusz zostaB utworzony w 1990 roku i jest zarzdzany przez Norges Bank Investment Managament (NBIM) norweski state s direct financial interest w imieniu Ministerstwa Finansw, ktre jest wBa[cicie- (sdfi) to rozwizanie, w ramach ktrego paD- lem funduszu i wyznacza jego strategi w oparciu o do- stwo jest wBa[cicielem udziaBw w polach nafto- radztwo NBIM i dyskusj w Parlamencie. Do 2006 roku wych i gazowych, rurocigach oraz infrastruk- nazywano go Funduszem Naftowym (Petroleum Fund), turze nabrze|nej. Wysoko[ udziaBu jest okre[lana nastpnie Rzdowym Globalnym Funduszem Emerytal- w procesie licencjonowania i r|ni si w zale|no[ci od nym. Pomimo swojej nazwy fundusz nie realizuje bezpo- pola. Jako wBa[ciciel, paDstwo pokrywa swoj cz[ [rednich zobowizaD emerytalnych. Jest cz[ci corocz- kosztw inwestycji i wydatkw oraz otrzymuje cz[ nego bud|etu rzdowego. Zasila go caBo[ dochodw dochodw zpozwoleD licencyjnych. PaDstwowa firma rzdu zwydobycia ropy naftowej i dochody ztransak- Petoro zarzdza portfelem SDFI. Dochody ztego zr- cji finansowych zwizanych ze sprzeda| ropy naftowej. dBa wyniosBy 155 420 129 tysicy koron, to jest 6,2 procent PKB. Narodowy Bank Norwegii otrzymuje, kapitaB funduszu jest inwestowany za granic, w imieniu paDstwa, wszystkie dochody zSDFI, w tym aby unikn  przegrzania norweskiej gospo- [rodki otrzymane ze sprzeda|y i marketingu udzia- darki i ochroni j przed skutkami fluktuacji cen Bu paDstwa w produkcji ropy i gazu zarzdzanej przez ropy. Fundusz inwestuje w midzynarodowe aktywa StatoilHydro. Podatki lokalne, podatki od wBasno[ci finansowe. W ramach jego mandatu znajduje si rw- s podobne dla wszystkich gaBzi przemysBu, w tym nie| inwestowanie w nieruchomo[ci. Celem jest zdy- przemysBu wydobywczego. wersyfikowany portfel inwestycyjny, ktry zapewnia najwy|szy mo|liwy, dostosowany do ryzyka zwrot na Jest wskazane, aby Polska przystpiBa do Extractive In- inwestycji w ramach zaleceD ustalonych przez mini- dustries Transparency Initiative (EITI), ktra ustanowiBa sterstwo. Do zasad rzdzcych funduszem wpisano globalny standard w zakresie przejrzysto[ci przemysBu w 2001 roku reguB, |e nie wicej ni| 4 procent wydobywczego ropy naftowej, gazu oraz innych paliw zwrotw zfunduszu mo|e by wydatkowane kopalnych. W ramach EITI publikowane s informacje w ramach dorocznych bud|etw narodowych. o przepBywach pomidzy firmami wydobywczymi oraz bud|etem paDstwa. Raportowanie danych do EITI po- Fundusz zostaB utworzony, aby zapewni rzdowi swo- winno by od pocztku wymogiem prawnym w Polsce. bod ruchu na wypadek spadku cen ropy lub recesji go- 15 spodarczej. MiaB by rwnie| instrumentem zarzdza- Wymiar globalny nia ryzykiem finansowym zwizanym ze starzeniem si populacji oraz spodziewanym spadkiem dochodw zropy. Fundusz zostaB zaprojektowany zmy[l o dBugo- Gaz niekonwencjonalny to jeden znajbardziej falowych inwestycjach, pozwalajc jednocze[nie na ko- demokratycznie rozmieszczonych surowcw rzystanie z[rodkw wtedy, gdy jest to niezbdne. energetycznych. Ocenia si, |e znaczce zasoby gazu Bupkowego znajduj si nie tylko na terenie Eu- Norwegia utworzyBa tak|e naftowy fundusz Ubez- ropy Zrodkowej i Wschodniej, ale tak|e Azji PoBudnio- pieczeniowy, ktry pokrywa koszty odszkodowaD wej i Wschodniej. Szczeglnie istotne znaczenie ma zleconych przez Ministerstwo Ropy Naftowej i Energii. oczywi[cie potencjaB do wydobycia gazu Bupkowego w Chinach i Indiach, zuwagi na ich szybko rosnce Zkolei Alaska Permanent Fund, utworzony latach 70., zapotrzebowanie na energi oraz skal wykorzysta- gwarantuje, |e przynajmniej jedna czwarta wszyst- nia wgla w elektroenergetyce. W trakcie wizyty pre- kich dochodw zropy naftowej otrzymanych przez zydenta Obamy w Chinach w listopadzie 2008 roku paDstwo bdzie inwestowana w imieniu obywate- zainicjowana zostaBa wsplna chiDsko-amerykaDska li. APf wypBaca corocznie dywidend kwalifiku- inicjatywa w tym obszarze, the US-China Shale Gas jcym si do tego rezydentom. Jest to klasycz- Initiative. W tym samym czasie uruchomiono wspln nie amerykaDskie rozwizanie  oparte na kon- pBaszczyzn wspBpracy zIndiami w ramach amery- cepcji indywidualnej wBasno[ci i majce stymu- kaDsko-indyjskiego partnerstwa w obszarze zielonej lowa popyt i konsumpcj. Norwegia tymczasem energii. Polska przyjBa zaproszenie do udziaBu w Glo- postrzega od pocztku dochody zropy naftowej jako balnej inicjatywie dotyczcej gazu Bupkowego, zaini- majce charakter tymczasowy i bdce przedmiotem cjowanej przez Stany Zjednoczone. Wymiar midzy- wsplnej wBasno[ci. Zamiast stymulowania aktualnej narodowy projektu wydobycia gazu Bupkowego ma konsumpcji, Norwegia postanowiBa zabezpieczy si znaczenie, poniewa| Polska ma szans by jed- przed turbulencjami ze strony globalnej gospodarki nym zpierwszych paDstw poza stanami zjed- i stworzy poduszk bezpieczeDstwa na okres po wy- noczonymi rozpoczynajcych eksploatacj gazu czerpaniu zasobw surowcowych. niekonwencjonalnego, co stwarza istotne pole do zwikszenia obecno[ci polskich firm na gBwnych Norweski fundusz jest konserwatywnie zarzdzany. Ma [wiatowych rynkach. w swojej dyspozycji wicej obligacji ni| akcji, a inwestycje s rwno dzielone midzy Europ i reszt [wiata. Zuwa- gi na ostro|no[ciowy charakter profilu inwestycyjnego, Warszawa, wrzesieD 2010 fundusz nie zaczB inwestowa w akcje do 1998 roku, tym samym nie wykorzystujc mo|liwo[ci wynikajcych zhossy na rynku. Norweska gospodarka jest w znacz- cym stopniu zale|na od ropy naftowej. PrzemysB nafto- wy stanowi 17 procent PKB oraz 45 procent eksportu. W gospodarce o wysokich podatkach fundusz funk- cjonuje jako substytut narodowych oszczdno[ci. 11. Rekomendacja: demosEUROPA Polski rzd powinien urealni stosowan ska- Centrum Strategii Europejskiej l opBat eksploatacyjnych i oprze je na warto- [ci sprzeda|y, a nie produkcji surowca. [rod- 00-442 Warszawa ki zeksploatacji zB| gazowych powinny by lokowane w specjalnie utworzonym funduszu demoseuropa@demoseuropa.eu www.demoseuropa.eu kapitaBowym, prowadzcym dziaBalno[ inwe- stycyjn, zprzeznaczeniem na cele wpisujce tel. +48 22 401 70 26 si w strategi modernizacji kraju. fax +48 22 401 70 29 16

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Gaz łupkowy – szanse i wyzwania dla Polski i Unii Europejskiej raport
2013 nr 26 Gaz łupkowy – nowe regulacje
2014 nr 32 Europejskie zmagania o gaz z łupków Czy mamy szansę na łupkową rewolucję
GAZ ŁUPKOWY MOŻE ZMIENIĆ ŚWIATOWY RYNEK GAZOWY
GAZ ŁUPKOWY NIEKONWENCJONALNE ŻRÓDŁO ENERGII
Gaz lupkowy M Jozwiak E gospodarka pl112010
Gaz łupkowy
15 Polska ma gaz łupkowy na 300 lat
DiW 4 raport lifting
raport Saturn
Headlights, Pickup with daytime running light
streszczenie raportu pzh dla portalu
Raport?danie? Krakow 06 [ www potrzebujegotowki pl ]
108 A Raport?ncassurance (2)

więcej podobnych podstron