plik


ÿþCh. F. Hockett, Zagadnienie uniwersaliów w jzyku [w:] Weinsberg, Kurowska, Jzykoznawstwo strukturalne jzykowe uniwersale to cecha wBa[ciwa wszystkim jzykom lub jzykowi jako takiemu stwierdzi istnienie [przypuszczalnego] jzykowego uniwersale to tyle, co sformuBowa pewne ogólne twierdzenie dotyczce jzyka wszystkie ogólne twierdzenia w jzyku to twierdzenia indukcyjne  ergo: uniwersalia jzykowe trzeba nie stwarza, lecz wykrywa [!] na poszukiwaniu uniwersaliów polega caBe jzykoznawstwo, bo: a) [w znaczeniu heurystycznym:] zawsze si mo|e zdarzy, |e jaka[ dziedzina jzykoznawcza ujawni co[ dotychczas nieznanego, a wa|nego dla poszukiwania uniwersaliów b) to|samo[ badaD nad uniwersaliami z caBym jzykoznawstwem jest tak|e prawdopodobna [cho niekonieczna], je|eli przyj, |e jzykoznawstwo to nauka ustalajca miejsce jzyka ludzkiego w [wiecie - midzy powy|szymi trudno wskaza jakkolwiek ró|nic ustalenie jzykowego uniwersale: A) musi si opiera na ekstrapolacji, a nie tylko na dowodach empirycznych  nie mo|na si powstrzymywa od twierdzeD ogólnych tylko dlatego, |e nie ma jeszcze peBnych informacji o wszystkich jzykach, ale trzeba te twierdzenia formuBowa jako hipotezy B) jest te| spraw definicji, a nie tylko dowodów empirycznych i ekstrapolacji C) cecha mo|e by szeroko rozpowszechniona, nawet uniwersalna, ale nie istotna [ró|nica midzy uniwersalno[ci a szerokim rozpowszechnieniem te| nie zawsze jest istotna] D) nie da si oddzieli od sensownej klasyfikacji jzyków [termin klasyfikacja odnosi si tu do tego, co mo|na nazwa typologi  nie za[ do klasyfikacji genetycznej; ergo: je|eli jaka[ cecha jest rzeczywi[cie uniwersalna, to tym samym jest typologicznie nierelewantna] E) uznanie cech szeroko rozpowszechnionych [uniwersalnych] za istotne jest najlepiej uzasadnione wówczas, gdy pojawiaj si w jzykach skdind zupeBnie ró|nych F) uznanie cech szeroko rozpowszechnionych [uniw.] za istotne jest uzasadnione tym lepiej, im trudniej przenikaj z jednego jzyka do drugiego G) cechy uniwersalne s istotne, je|eli mo|na wykaza, |e ich obecno[ w systemie nie jest spowodowana obecno[ci cech nale|cych do  zespoBu definicyjnego , a je|eli nawet jest ni spowodowana, to nie w sposób oczywisty H) uznanie cechy uniwersalnej za istotn jest lepiej uzasadnione, je|eli istniej systemy komunikacji, zwBaszcza pozaludzkie, w których ta cecha nie wystpuje  dopóki ograniczamy si w badaniach do jzyka ludzkiego, nara|amy si stale na ryzyko uznania uniwersaliów przypadkowych za istotne [w my[l zasady: wiedzie, czym co[ jest, znaczy jednocze[nie: wiedzie, czym co[ nie jest]; system komunikatywny jest jzykiem tylko pod tym warunkiem, |e jest realizowany przez istoty ludzkie 1 Ch. F. Hockett, Zagadnienie uniwersaliów w jzyku [w:] Weinsberg, Kurowska, Jzykoznawstwo strukturalne I) problem uniwersaliów jzykowych jest zale|ny od przyjtych zaBo|eD i metod analizy poszczególnych jzyków I. ZESPÓA DEFINICYJNY: 1. kanaB ka|dej komunikacji jzykowej jest gBosowo- sBuchowy 2. wielokierunkowa transmisja i jednokierunkowy odbiór 3. szybkie zanikanie: wszystkie sygnaBy jzykowe s krótkotrwaBe [wzrokowe [lady ludzi i zwierzt zacieraj si wolniej]  wBa[ciwo[ ta jest konsekwencj 1. 4. przemienno[: czBonkowie ka|dej wspólnoty s na przemian nadawcami i odbiorcami sygnaBów jzykowych 5. caBkowite sprz|enie zwrotne: nadawca sygnaBów jzykowych sam odbiera komunikat 6. specjalizacja: bezpo[rednie energetyczne skutki sygnaBów jzykowych nie maj zazwyczaj wikszego znaczenia biologicznego, wa|ne jest tylko dziaBanie tych sygnaBów jako bodzców 7. semantyczno[: sygnaBy jzykowe funkcjonujc koordynuj i organizuj |ycie spoBeczne, poniewa| midzy nimi a elementami [wiata zewntrznego zachodz zwizki asocjacyjne  ergo: pewne formy jzykowe maj denotaty 8. arbitralno[: zwizek midzy znaczcym elementem jzyka a jego denotacj nie zale|y od |adnego fizycznego czy geometrycznego podobieDstwa midzy nimi  ergo: jest dowolny 9. dyskretno[: komunikaty ka|dego jzyka stanowi zasób elementów wyraznie ró|nych od siebie, a nie skal cigB  ka|da wypowiedz w jakim[ jzyku musi si ró|ni od innych, majcych t sam dBugo[, przynajmniej jedn wyrazn cech fonologiczn [wg tego: dla jzyka 8. jest niezale|ny od 7. i 9.] 10. odno[no[ na dystans: komunikaty jzykowe mog si odnosi do rzeczy odlegBych w czasie lub w przestrzni 11. otwarto[: nowe komunikaty w jzyku mo|na tworzy swobodnie i Batwo 12. tradycyjno[: zwyczaje jzykowe s przekazywane przez nauczanie i uczenie si, nie za[ przez plazm zarodka 13. dwustopniowo[ struktury: ka|dy jzyk zawiera zarówno podsystem cenemów (fonologiczny), jak i podsystem pleremów (gramatyczny)  istniej wic trzy podsystemy: semów, fonemów i morfemów 14. mo|liwo[ faBszu: komunikaty jzykowe mog by faBszywe lub z punktu logicznego pozbawione sensu [zasada ta opiera si na 7., 10. i 11.] 2 Ch. F. Hockett, Zagadnienie uniwersaliów w jzyku [w:] Weinsberg, Kurowska, Jzykoznawstwo strukturalne 15. samozwrotno[: za pomoc jzyka mo|na komunikowa o komunikatach 16. wykluczalno[: u|ytkownik jednego jzyka mo|e si nauczy innego [opiera si to na cesze wymienionej w 12.] II. DEFINICJA JZYKA  HIPOTEZY: czemu nale|y w definicji jzyka oddzieli form mówion i pisan [i nie wnika w t drug]? " jzyk mówiony to cz[  wspólnego mianownika kultur i jego staro|ytno[ nie ulega wtpliwo[ci, ka|de ogólne twierdzenie dotyczce jzyka mówionego stanowi tym samym hipotez co do uniwersaliów ludzkiej kultury  pismo to wynalazek niedawny " jedn z wa|niejszych cech systemów pisma stanowi ich stosunkowa trwaBo[, to przeciwstawia si szybkiemu zanikowi mowy ustnej [pkt. 3.] " systemy pisma s tak bardzo ró|norodne w swojej strukturze, |e trudno stwierdzi, które cechy s im wspólne definicyjne dla jzyka s cechy wymienione w ptk.: 11., 10., 13., 8., 9., 4., 5., 6., 3., 2. [w tej kolejno[ci]  ka|dy system wyposa|ony w te dziesi cech mo|na nazwa jzykiem; ka|dy jzyk odznacza si te| semantyczno[ci [7.], poniewa| inaczej przeciwstawienie arbitralno[ci [8.] i ikoniczno[ci byBoby bezsensowne [o ikoniczno[ci w Kursie de Saussure a]; zanikanie [3.] nie jest  przypadkow cech jzyka ludzkiego, bowiem ono oraz wielokierunkowa transmisja i kierunkowy odbiór [2.] uwarunkowaBy nasz wBasn ewolucj i ewolucj naszego jzyka, za[ cechy 11., 10., 13. w poBczeniu z tradycyjno[ci mo|na uwa|a za podstawowe, centralne cechy ludzkiego jzyka twierdzenia ogólne: a) ka|da spoBeczno[ ludzka posiada jzyk b) |aden gatunek poza nami nie posiada jzyka c) ka|dy ludzki system komunikacyjny nazywany zazwyczaj jzykiem (mówionym) jest jzykiem w przyjtym przez nas znaczeniu d) ka|dy jzyk ludzki posiada kanaB gBosowo-sluchowy e) ka|dy jzyk ludzki jest tradycyjny f) ka|dego jzyka ludzkiego mo|na si nauczy g) ka|dy jzyk ludzki zawiera zarówno system jednostek intonacyjnych, jak i system jednostek nieintonacyjnych  dychotomia ta wystpuje w cenematyce i w plerematyce h) w ka|dym jzyku ludzkim konstrukcje pleremów i konstrukcje cenemów s [niezale|nie od siebie] hierarchiczne: pod wzgldem gramatycznym  wypowiedz skBada si ze zdaD, zdanie z grup syntaktycznych, grupa syntaktyczna z wyrazów, wyraz z morfemów, etc. i) jzyki ludzkie ró|ni si od siebie w zakresie cenematyki bardziej ni| w zakresie plerematyki j) jzyki ludzkie ró|ni si midzy sob, przynajmniej w podsystemach plerematycznych, bardziej w zakresie elementów mniejszych ni| wikszych 3 Ch. F. Hockett, Zagadnienie uniwersaliów w jzyku [w:] Weinsberg, Kurowska, Jzykoznawstwo strukturalne III. UNIWERSALIA GRAMATYCZNE: ka|dy jzyk posiada system gramatyczny, a konstrukcje gramatyczne maj charakter hierarchiczny: a) ka|dy jzyk ludzki zawiera pewien zasób elementów, które zmieniaj sw denotacj w zale|no[ci od podstawowych cech sytuacji mownej  ka|dy jzyk ma elementy deiktyczne [ w terminologii Bloomfielda: substytuty] b) w[ród elementów deiktycznych ka|dego jzyka ludzkiego zawsze wystpuje taki, który denotuje nadawc i taki, który denotuje odbiorc c) ka|dy jzyk ludzki zawiera takie elementy, które same nic nie denotuj, ale powoduj ró|nice w denotacji form zBo|onych, w których skBad wchodz [np. spójniki: ala i marta; ala lub marta, etc.] d) ka|dy jzyk ludzki obejmuje nazwy wBasne e) we wszystkich jzykach istniej elementy nienale|ce do |adnej z wymienionych kategorii: ani do elementów deiktycznych, ani do morfemów syntaktycznych, ani do nazw wBasnych f) w ka|dym jzyku ludzkim istniej co najmniej dwa gBówne rzdy wielko[ci konstrukcji gramatycznych [morfologia i skBadnia] g) poza wymienionymi trzema kategoriami elementów [e)], sBownictwo ka|dego jzyka te| jest zró|nicowane gramatycznie  w ka|dym jzyku istniej formy o ró|nych zakresach wystpowania, a wic w ka|dym uzasadniony jest podziaB form na klasy h) gBówny podziaB klas form na co[ w rodzaju nomen i verbum jest uniwersalny, cho nie zawsze dla konstrukcji tego samego rzdu i) w ka|dym jzyku ludzkim wystpuje pospolity typ zdania o strukturze dwucz[ciowej, którego skBadniki mo|na nazwa tematem i rematem (komentarzem) j) w ka|dym jzyku istnieje ró|nica midzy predykatami jednoargumentowymi (maria [piewa) i dwuargumentowymi lub wicej (ja[ uderzyB piotra) IV. UNIWERSALIA FONOLOGICZNE: ka|dy jzyk ludzki ma system fonologiczny, a fonologiczna budowa tekstu jest zawsze hierarchiczna: a) w ka|dym jzyku ludzkim redundacja w odniesieniu do jednostek fonologicznych wynosi okoBo 50% b) twierdzenie o uniwersalno[ci fonemów nie jest pBodne  cecha fonologiczna to minimalna (niepodzielna) jednostka systemu fonologicznego, poniewa| za[ fonologiczna budowa tekstu jest zawsze hierarchiczna, to szczegóBowa struktura tej hierarchii, jako ró|na w ró|nych jzykach, jest wa|nym kryterium typologicznym, a nie podstaw do uogólnieD c) ka|dy jzyk zu|ytkowuje ró|nice barwy samogBosek [przez barw samogBoski rozumie si poBczenie formantów] d) uniwersalna jest historyczna tendencja do symetrii fonologicznej e) w ka|dym znanym systemie fonologicznym wystpuj luki, asymetrie lub  naciski systemowe [s one cenne heurystycznie: pomagaj w ujawnianiu zwizków, które inaczej mo|na by przeoczy; nie mo|na ich usun z systemu] 4 Ch. F. Hockett, Zagadnienie uniwersaliów w jzyku [w:] Weinsberg, Kurowska, Jzykoznawstwo strukturalne f) zjawiskiem uniwersalnym s zmiany gBosowe, wynikaj one z podstawowych cech strukturalnych jzyka, zwBaszcza z dwustopniowo[ci jego struktury [zmiany gBosowe tu: pewien specyficzny mechanizm jzyka, polegajcy na uto|samianiu i ró|nicowaniu wypowiedzi; zmiany gBosowe zachodz zawsze] g) w ka|dym systemie fonologicznym zachodzi opozycja midzy fonemami realizowanymi zasadniczo jako zwarte a takimi, które nigdy nie bywaj zwarte h) w ka|dym systemie fonologicznym wystpuj co najmniej dwa miejsca artykulacji zwartych i) w ka|dym jzyku posiadajcym system samogBosek wystpuje opozycja wysoko[ci poBo|enia jzyka j) je|eli przez system samogBoskowy rozumiemy zbiór wszystkich fonemów segmentalnych zgBoskotwórczych, to ka|dy jzyk ma system samogBoskowy 5

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zagadnienia do egzaminu opracowanie
Mariusz Sokolowicz Podstawy GP zagadnienia do samodzielnego opracowania
zagadnienia do opracowania ch anal
Zagadnienia do opracowania
DMK egzamin zagadnienia opracowanie
opracowanie zagadnień na bazy
mechanika plynow opracowanie zagadnien
stasieńko,wytrzymalosc I, opracowanie zagadnień na egz
W poszukiwaniu uniwersalnej metody poznania opracowanie
Ekonomia Rozwoju Garbicz Opracowanie zagadnień do egzaminu
ANTROPOLOGIA KULTROWA opracowanie zagadnień
[ASK] Opracowanie zagadnień na egzamin w trakcie składania
biłyk,Chemia wody, opracowanie zagadnień
Opracowanie zagadnień egzaminacyjnych z dób średniopolskiej i nowopolskiej

więcej podobnych podstron