Logistyka  nauka
Dorota Książkiewicz
Uniwersytet Gdański, Katedra Polityki Transportowej
Determinanty bezpieczeństwa przewozów kontenerowych
Parametry techniczne i konstrukcyjne kontenerów określo- Na bezpieczeństwo przewozu w kontenerach wpływ ma
ne zostały przez Międzynarodową Organizację Standaryza- także przestrzeganie zasad załadunku i rozmieszczenia towa-
cyjną ISO w 1968 r., a następnie powszechnie zaakceptowa- ru w kontenerze, takich jak:
ne i przyjęte do obrotu kontenerowego na całym świecie. 1. waga ładunku musi być równomiernie rozłożona na moż-
Dzięki temu, możliwe stało się globalne wykorzystywanie liwie jak największej powierzchni podłogi kontenera,
kontenerów, bez konieczności każdorazowego analizowania 2. środek ciężkości towaru musi znajdować się możliwie jak
i dopasowywania parametrów technicznych środków trans- najniżej oraz jak najbliżej środka kontenera,
portu oraz urządzeń przeładunkowych. Konstrukcja kontene- 3. jednostki ładunku w kontenerze powinny przylegać do
ra ma za zadanie zapewnić bezpieczeństwo nie tylko prze- siebie wzajemnie, nie pozostawiając wolnej przestrzeni
wożonemu ładunkowi, ale także osobom, które zaangażowa- pomiędzy nimi, a także powinny być stabilnie zamoco-
ne są w jego obsługę na każdym etapie procesu transporto- wane i unieruchomione,
wego. W odniesieniu do ładunku, bezpieczeństwo rozpatruje 4. jeśli ładunek jest niejednorodny, najcięższe jednostki
się w związku z: muszą znajdować się najniżej, a na nich jednostki lżejsze,
" ograniczaniem możliwości uszkodzenia ładunku (moco- 5. ładunki płynne umieszcza się pod stałymi.
wanie ładunków zgodnie z zasadami sztuki sztauerskiej, Kolejnym elementem mającym wpływ na bezpieczeństwo
dobór odpowiedniego rodzaju kontenera do wymagań ła- kontenera jest jego oznakowanie. Oznakowanie kontenera
dunku, kontrola parametrów wewnątrz kontenera  tem- składa się z: opisu drzwi, ścian bocznych, ściany czołowej
i dachu kontenera oraz ze zintegrowanej tabliczki: celnej,
peratury, wilgotności itp.),
CSC, tabliczki producenta i oznaczenia ACEP.
" wyeliminowaniem nieuprawnionego dostępu do ładunku
 ochrona przed kradzieżą lub zamianą ładunku (kontene- Oznakowanie opisowe kontenera według standardu ISO
ry przystosowane są do przewozu ładunków pod za- 6346 stanowi wizualny element identyfikacji każdego konte-
nera i składa się z unikalnego numeru seryjnego, oznaczenia
mknięciem celnym).
Zamknięcia kontenerów morskich dokonuje się przy uży- właściciela, kodu kraju, rozmiaru, typu i kategorii wyposaże-
nia oraz ewentualnych parametrów dodatkowych. Każdy kod
ciu certyfikowanych plomb o unikalnych numerach. Używa
składa się z czterech drukowanych liter (trzech dla kodu
się plomb:
właściciela oraz jednej dla identyfikacji kategorii kontenera)
" butelkowych (container bolt seal), spełniających standar-
oraz siedmiu cyfr (sześciu ustalanych według specjalnego
dy ISO/PASS17712, C-TPAT oraz służb celnych na czas
algorytmu oraz jednej cyfry kontrolnej  stwierdzającej po-
transportu,
prawność zastosowanego algorytmu). Kategoria kontenera
" paskowych, stosowanych do zabezpieczania kontenerów
określana jest w następujący sposób:
morskich specjalistycznych z otwieranym twardym da-
" literą U  dla wszystkich typowych kontenerów,
chem lub plandeką.
Numer plomby kontroluje się pod kątem zgodności z do- " literą J  dla dodatkowego wyposażenia typowych kon-
tenerów,
kumentacją spedycyjną i celną na każdym etapie dostawy,
między innymi w momencie przyjmowania kontenera przez " literą Z  dla przyczep i naczep.
A
ącznie to unikalne 11-elementowe oznaczenie umożliwia
kolejnych przewoz
ników.
Zgodnie z wymaganiami ISO i CSC (International Con- śledzenie kontenera w łańcuchach logistycznych. Przy uży-
vention for Safe Containers), kontenery muszą zachowywać ciu tego oznakowania w systemach informatycznych możli-
we jest uzyskanie bieżącej informacji dotyczącej miejsca,
standardowe wymiary konstrukcji zewnętrznej (z tolerancją
ą5 mm). Muszą być wykonane z odpowiednich materiałów, w którym znajduje się kontener lub nazwy statku, na który
został przyjęty. Na rysunku 1 przedstawiono schemat kon-
np. naroża zaczepowe (tzw. kostki) wykonane są zawsze
technologią odlewu, a jakiekolwiek uszkodzenie tego ele- strukcji oraz przykład tego standardu identyfikacji. Zarzą-
mentu powoduje konieczność jego wymiany. Prototyp kon- dzaniem systemem oznakowania według ISO 6346 zajmuje
International Container Bureau (BIC), stąd określa się je
się
tenera przechodzi szereg testów technicznych mających
często jako BIC code.
potwierdzić jego wytrzymałość (w szczególności dotyczy
Oznakowanie to powtórzone jest także na ścianach bocz-
to elementów konstrukcyjnych, takich jak słupy i belki oraz
nych oraz w dwóch miejscach na dachu kontenera, jest także
konstrukcji podłogi: wręgi i płyta podłogowa). Wewnętrzna
wybite przynajmniej na jednej z kostek narożnych kontenera.
konstrukcja kontenera musi umożliwiać odpowiedni rozkład
Na drzwiach kontenera dodatkowo określone są parametry
i mocowanie ładunku wewnątrz kontenera. Służą do tego
wagi i kubatury kontenera.
elementy do mocowania, tzw. uszy sztauerskie, znajdujące
się na wewnętrznej stronie słupów i na belkach wzdłużnych
górnych i dolnych. Elementami wzmacniającymi konstrukcję
kontenera są także ryfle na ścianach bocznych. Pełną szczel-
ność kontenera zapewniają uszczelki, znajdujące się na obu
skrzydłach drzwi.
121
Logistyka 5/2013
Logistyka  nauka
portowych a także na pokładach statków morskich. Dotyczą
również procedur wstępu ładunków i osób na teren termi-
nalu.
Rys. 1. Oznakowanie kontenera zgodnie ze standardem ISO
6346. y
ródło: http://www.shippingcontainers24.com/general/main-
compo nents/#ixzz2O1aaem1w, dostęp: 23.03.2013.
Oprócz oznakowania numerycznego, kontener oznakowa-
ny jest także zintegrowaną tablicą parametrów technicznych.
Tablica celna potwierdza, że kontener został dopuszczony do
przewozu pod zamknięciem celnym  oznacza to brak moż-
liwości uzyskania dostępu do ładunku, bez uprzedniego
zerwania plomby celnej. Konwencja o bezpiecznym kontene-
rze CSC, określa parametry techniczne kontenera. Tabliczka
CSC składa się z następujących elementów:
" miejsce wydania i numer certyfikatu,
" data wyprodukowania kontenera,
" numer identyfikacyjny producenta,
" maksymalna waga kontenera z ładunkiem,
" dopuszczalna waga piętrzenia, testy rackingowe  za-
chowanie norm nacisków zewnętrznych na kontener.
Tabliczka producenta stanowi potwierdzenie pochodzenia
kontenera. Natomiast ACEP (approved continuous examina-
Rys. 2. Zintegrowana tablica parametrów technicznych kontenera.
tion program) to program stałego nadzoru technicznego nad
y
ródło: http://titancontainers.com/GL/Container%20types.aspx?ac
cb0da0bb1511df851a0800200c9a67=1&newsId=76, dostęp: 23.
kontenerem. Nowe kontenery nie muszą być sprawdzane
03.2013.
przez pierwsze pięć lat po wyprodukowaniu. Po pięciu latach
kontenery muszą być kontrolowane przynajmniej raz na 30
miesięcy1. Właściciel kontenera może w tym celu skorzystać
Informacje związane z kontrolą obrotu kontenerowego tra-
z programu ciągłej kontroli ACEP. Przykład zintegrowanej
fiają do terminalu z dwóch z
ródeł: od linii żeglugowych,
tabliczki celnej, CSC, tabliczki producenta i oznaczenia
których jednostki zawijają do portu oraz od spedytorów,
ACEP przedstawiono na rysunku 2.
obsługujących ładunki. Wymiana informacji pomiędzy tymi
Z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu kontenerowego,
trzema podmiotami odbywa się na dwóch poziomach:
niezwykle istotne znaczenie ma ogniwo łańcucha dostaw,
" informacji organizacyjnej  ustalenia dotyczące terminów
jakim terminal kontenerowy w porcie. Punkt ten stanowi de
realizacji etapów procesu dostaw ładunków do/z termina-
facto w większości przypadków granicę państwa, a w kon-
li (np. cut-off  ostateczny termin gotowości kontenera do
sekwencji podlega procedurom granicznym związanym
załadunku na statek, wyznaczone terminy na dostarczenie
z obrotem towarowym oraz specjalnym procedurom bezpie-
pełnej dokumentacji ładunkowej, terminy awizowania
czeństwa, w tym przede wszystkim zasadom kodeksu ISPS
wejścia/wyjścia ładunku z terminalu),
(The International Ship and Port Facility Security Code).
" informacji dotyczycącej bezpośrednio ładunku  zakres
ISPS to Międzynarodowy Kodeks Ochrony Statku i Obiektu
i sposób przekazywania informacji dotyczących rodzajów
Portowego (International Shipand Port Facility Security
kontenerów i ładunków w nich przewożonych, numery
Code). ISPS to zestaw przepisów i zaleceń, zmierzających do
plomb, numery wagonów na które należy załadować kon-
zwiększenia zabezpieczenia portów i statków przed terrory-
tenery, wymagana dokumentacja.
zmem, ciągłej poprawy i doskonalenia łańcucha dostaw.
Kodeks ISPS reguluje m.in. sposób, w jaki przepływ tych
Kodeks powstał w odpowiedzi na potencjalne zagrożenia
informacji powinien przebiegać, aby zapewnić ich sprawny
związane z rozwojem globalnego terroryzmu. Głównym
obieg, a jednocześnie uniemożliwić dostęp do nich osobom
celem ISPS jest zapewnienie ustandaryzowanych, jednoli-
nieuprawionym. Informacje organizacyjne mają istotny
tych sposobów oceny ryzyka oraz wprowadzenie odpowied-
wpływ na funkcjonowanie terminalu i organizację pracy na
niego poziomu bezpieczeństwa poprzez stosowanie określo-
jego terenie. Zakłócenia w ich przepływie mogą spowodo-
nych procedur i narzędzi bezpieczeństwa2. Procedury te
wać przestoje w pracy terminalu i opóz
nienia w obsłudze
dotyczą m.in. zasad kontroli kontenerów oraz prowadzenia
ładunków. Natomiast przepływ informacji dotyczących
dokumentacji obrotu kontenerowego na terenie terminali
ładunków ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa portu
i statków. Na ich podstawie odbywa się planowanie roz-
1
http://www.amnautical.com/blogs/news/3543772-4-reasons-why-you-
mieszczenia ładunków na terminalu, na statkach oraz plano-
need-an-acep, dostęp: 28.03.2013.
2
wanie operacji przeładunkowych. Szczególne znaczenia
http://www.imo.org/ourwork/security/instruments/pages/ispscode.aspx,
dostęp: 28.03.2012.
122
Logistyka 5/2013
Logistyka  nauka
odgrywają w tych procedurach informacje dotyczące wła- " odpowiedniego przestrzegania wymogów celnych,
ściwości przewożonych ładunków (np. klasa i rodzaj ładun-
" odpowiedniego systemu zarządzania ewidencjami han-
ków niebezpiecznych), na podstawie których podejmowane
dlowymi i, gdzie zachodzi taka potrzeba, ewidencjami
są określone działania związane z zapewnieniem bezpieczeń-
transportowymi, który umożliwia właściwą kontrolę
stwa poszczególnych rodzajów ładunków podczas operacji
celną,
składowania, przeładunku i transportu.
" udokumentowanej wypłacalności,
Podmiotami podlegającymi zasadom kodeksu ISPS są
" odpowiednich standardów bezpieczeństwa i ochrony.
również linie żeglugowe, przyjmujące do transportu ładunki
Status AEO przyznany w jednym państwie członkowskim
m.in. w kontenerach, oraz zajmujące się wynajmem, składo-
Unii Europejskiej jest uznawany w całej Wspólnocie i umoż-
waniem i kontrolą stanu technicznego kontenerów. Jednak
liwia przedsiębiorcy włączanie się w międzynarodowe łań-
podstawowymi zadaniami armatorów związanymi z bezpie-
cuchy dostaw, wymagające spełnienia wysokich standardów
czeństwem ładunku w kontenerach jest właściwie ich zała-
bezpieczeństwa. Jest dokumentem poświadczającym wysoki
dowanie, rozmieszczenie i zamocowanie na pokładzie statku,
stopień zaangażowania przedsiębiorcy w przestrzeganie
kontrola ich stanu i parametrów w trakcie podróży morskiej.
procedur bezpieczeństwa ładunków oraz towarzyszących im
Dodatkowo, armator odpowiedzialny jest za opracowanie,
przepływów informacji. Status AEO uprawnia przedsiębior-
wdrożenie i utrzymanie systemu zarządzania ochroną statku.
stwo do korzystania z ułatwień odnoszących się do kontroli
Plan ochrony statku jest stworzony dla zapewnienia stoso-
celnej dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony i/lub z uprosz-
wania na statku środków, zaprojektowanych dla ochrony
czeń przewidzianych w ramach przepisów celnych.
osób i ładunków na statku, a także zasobów statkowych lub
Zarówno przepisy kodeksu ISPS jak i zasady prowadzenia
statku, przed ryzykiem wystąpienia zdarzenia naruszającego
działalności podmiotów posiadających status upoważnionego
bezpieczeństwo. Armator ustanawia również system ochrony
przedsiębiorcy, mają na celu zachowanie najwyższego po-
statku  a więc określa strukturę organizacyjną, podział od-
ziomu bezpieczeństwa przy realizacji obrotu towarowego.
powiedzialności i uprawnień, procedury i zasoby umożliwia-
Zakres ich oddziaływania na podmioty w lądowo-morskich
jące zarządzanie systemem ochrony, a następnie dokonuje
łańcuchach dostaw przedstawiono na rysunku 3. Powiązania
certyfikacji systemu, zgodnie z wymaganiami ISPS. Po-
pomiędzy tymi podmiotami wskazują na kierunki przepływu
twierdzeniem certyfikacji jest Międzynarodowy Certyfikat
informacji, których ochrona stanowi istotny element syste-
Ochrony, ważny przez okres pięciu lat3.
mów bezpieczeństwa.
Kolejnym elementem pracy linii żeglugowych, wpływają-
cym na bezpieczeństwo, jest sposób ustalania tras serwisów
morskich. Ze względu na bezpieczeństwo statku i ładunku,
przy wyznaczaniu tras bierze się pod uwagę zagrożenia natu-
ralne (głównie czynniki pogodowe) występujące na określo-
nych akwenach oraz zagrożenia geopolityczne  konflikty
zbrojne i piractwo morskie, zagrażające żegludze. Szacując
ryzyko wystąpienia tego typu zdarzeń, armator może podjąć
decyzję o wyznaczeniu trasy rejsu, omijającej niebezpieczne
akweny, wiąże się to jednak często z wydłużeniem trasy
i czasu dostawy oraz wyższymi kosztami transportu.
Przestrzeganie procedur bezpieczeństwa przepływu infor-
macji wymaga bezwzględnego stosowania się do wymagań
ISPS przez wszystkie podmioty zaangażowane w obieg tych
informacji. Ponieważ jednak podmioty zewnętrzne w stosun-
ku do portu  np. spedytorzy, nie podlegają przepisom ISPS,
istotne jest, aby one również stosowały procedury bezpie-
czeństwa będące niejako przedłużeniem działania ISPS na Rys. 3. Zakres wpływu procedur ISPS i AEO na pracę podmiotów
w lądowo-morskich łańcuchach dostaw, wraz ze schematem
lądowym odcinku łańcucha dostaw. Możliwość taką daje im
przepływu informacji pomiędzy tymi podmiotami. y
ródło: opraco-
uzyskanie statusu AEO  upoważnionego przedsiębiorcy.
wanie własne.
Upoważniony przedsiębiorca (AEO) jest to przedsiębiorca,
posiadający jedno ze świadectw AEO:
W 2011 r. porty morskie na świecie obsłużyły 572,8 mln
" świadectwo AEO  uproszczenia celne,
TEU, co stanowiło wzrost w stosunku do roku 2010 o 7,1%5
" świadectwo AEO  bezpieczeństwo i ochrona,
i jest kontynuacją wieloletniego trendu, wskazującego na
" świadectwo AEO  uproszczenia celne/bezpieczeństwo
ciągły wzrost wolumenu ładunków przewożonych w konte-
i ochrona.
nerach. Do eksploatacji wprowadzane są coraz większe kon-
Status AEO może zostać udzielony każdemu przedsiębior-
tenerowce, mogące obsługiwać wzmożony ruch kontenero-
cy posiadającemu siedzibę na obszarze celnym Unii Europej-
wy, a terminale kontenerowe na całym świecie biją kolejne
skiej, spełniającemu warunki i kryteria, o których mowa
rekordy wielkości przeładunków kontenerów. W obsługę
w art. 5a ust. 2 Wspólnotowego Kodeksu Celnego4. Wymogi
ruchu kontenerowego zaangażowanych jest wiele grup pod-
te kontrolowane są przez organy celne i dotyczą:
miotów, z których każde pojedyncze przedsiębiorstwo jest
ogniwem w łańcuchu bezpieczeństwa i ma do spełnienia
3
http://www.prs.pl/nadzory-okretowe/certyfikacja-isps/przebieg-procesu-
certyfikacji-isps.html, dostęp: 30.03.2013.
4 5
http://www.finanse.mf.gov.pl/clo/informacje-dla-przedsiebiorcow/aeo-i- Review of Maritime transport 2012, UNCTAD, United Nations, New
uproszczenia-celne/aeo, dostęp: 30.03.2013. York and Geneva 2012, s. 19 20.
123
Logistyka 5/2013
Logistyka  nauka
określone wymogi. Sam kontener pozostaje bezpiecznym, przez towar znacznych odległości za pośrednictwem różno-
uniwersalnym urządzeniem transportowym, którego zasto- rodnych gałęzi transportu. Realizację tego typu procesów
sowanie ułatwia obsługę różnorodnych ładunków we współ- logistycznych ułatwia wykorzystanie kontenerów jako zuni-
czesnych łańcuchach dostaw. Mimo to, przy organizacji fikowanych jednostek transportowych. Użycie kontenera
przewozów kontenerowych należy brać pod uwagę wiele jako jednostki transportowej ułatwia przygotowanie, zabez-
czynników ryzyka, które mają wpływ na przebieg oraz nie- pieczenie i przetransportowanie towarów o różnorodnej
zawodność procesów transportowych i logistycznych. charakterystyce. Kontener stanowi także istotne zabezpie-
Prawidłowe rozpoznanie czynników ryzyka w określonym czenie dla towaru przed licznymi czynnikami ryzyka wystę-
łańcuchu logistycznym wraz z przygotowaniem możliwych pującymi na trasie dostawy, a niejednokrotnie również służy
scenariuszy działań zaradczych ma kluczowe znaczenie do magazynowania. Parametry techniczne kontenerów, ich
dla skuteczności procesów logistycznych. oznakowanie oraz technologie używane przy transporcie
i przeładunkach sprawiają, że poziom bezpieczeństwa prze-
wozu towarów w kontenerach jest stosunkowo wysoki.
Streszczenie
Nie bez znaczenia dla poziomu bezpieczeństwa jest również
sposób organizacji i kontroli procesów związanych z prze-
Współczesne łańcuchy dostaw charakteryzują się często
wozem ładunków w kontenerach.
dużą złożonością oraz wiążą się z koniecznością pokonania
124
Logistyka 5/2013