14324

Teoretyczne rozważania nad heraldyką podjął Włoch Bartolus de Saxoferrato (A359) w swoim Tractatus de insigniis et armis. Później zadowalano się zbieraniem używanych herbów i ich komentowaniem, nierzadko w sposób wysoce naiwny

w XVII i XVIII w. wykładano heraldykę jako przedmiot z zakresu prawa na uniwersytetach niemieckich.

Johann Christoph Gatterer teoretycznie udowadniał, że herby wywodzą się ze starożytności i traktował heraldykę wraz ze sfragistyką jako część nauki o znakach

w połowie XIX w. zwrócono uwagę na pojawienie się herbów na pieczęciach, sądząc, że genezę ich należy wiązać z wyprawami krzyżowymi

następne pokolenia heraldyków (Anthony Siegenfeld, Theodor Ilgen, Erich Gritzner, Donald Lindsay Galbreatli, Max Prinet) zaczęty wskazywać na organizację wojskową, jako źródło heraldyki

badania zwiacąją uwagę na genezę herbu i jego znaczenie prawne, a także na praktyczną stronę sztuki heraldycznej

herbarz polski opracował Jan Długosz, autor dzieła Insignia seu clenodia incliti Regni Poloniae (1461-1480 r). Późniejsze zainteresowania herbami szły w kierunku genealogicznym naukę polską interesuje raczej historia źródeł heraldyki i strona ustrojowa, niż rozwój i systematyka form

zainteresowanie budzi heraldyka miejska, spełniając niewątpliwie funkcje społeczne

Obok nurtu naukowego zainteresow'ania heraldyką polską, własnym życiem toczy się nurt drugi, mimo niewątpliwych cech różnego autoramentu popularyzacji, podszywający się pod formy właściwe dla badań warsztatowych.

Publikacje wyrastające z nurtu, nie pozbawione swoistych elementów patriotyzmu, w wysokim stopniu hołdują przekonaniu o wyższości kulturowej klasy posiadającej praw^ro do używania herbów

Tu jest przyczyna latw^rości, z jaką ta publicystyka próbuje przyswajać heraldyce polskiej obyczaje obce, angielskie, francuskie czy niemieckie

Uzasadnienie ma poszukiwane antycznych lub orientalnych wzorców symboliki heraldycznej, mających wyjaśnić w gruncie rzeczy dość przaśną genezę herbów polskich Publicystyka tego rodzaju wymaga obserwacji, ale równocześnie należy zdawać sobie spraw^rę z jej funkcji w kształtowaniu pejzażu heraldycznego, dalekiego od rzeczywistości historycznej i doniosłości roli herbu w kreowaniu kultury polskiej.

Rodowód herbu tkwi w bojowym taktycznym zespole rycerskim, jaki stanowiła chorągiew, czyli oddział wojskowy, a ustrój chorągiewny przez cale średniowiecze odgrywał zasadniczą rolę w sposobach prowadzenia działań wojennych, zwłaszcza w prowadzeniu bitew Jednostka wojskowa skupiała się wokół proporca odpowiednio barwionego i opatrzonego znakiem bojowo-rozpoznawczym

Znak z proporca, jako wojskowy znak bojowo-rozpoznawczy, przechodził na poszczególne części uzbrojenia rycerskiego, przede wszystkim na hełm i tarczę, jako te elementy, które zawsze są dobrze widoczne

pozwalał szybko ustalać przynależność chorągiewną rycerza, a przejście na hełm i tarczę dokonało się w XII w. równolegle ze zmianą uzbrojenia.

Dowódcami chorągwi byli książęta świeccy lub duchowni

Znak na chorągwi byl ich znakiem bojowo-rozpoznawczym. znakiem wojskowym

Powoli znak ów wiąże się z terytorium, będącym własnością księcia, a stąd już prosta droga do

tego, iż staje się on znakiem pana lennego, właściciela owego terytorium

Pan lenny, książę lub par, używa pieczęci

Pieczęć przyjmuje znak jako wyobrażenie napieczętne

Rozwój funkcji pieczęci jako czynnika stwierdzającego wiarygodność dokumentu, pogłębiał funkcje znaku wziętego z chorągwi, tworząc identyfikację pomiędzy znakiem a właścicielem pieczęci, który używał tego znaku jako wyobrażenia napieczętnego.

Rolę herbu ugruntowały przemiany w ustroju lennym