1450

Idea polifonii [edytuj]

Muzyka Bacha jest przede wszystkim polifoniczna. W jego czasach, polifonia i sztuka kontrapunktu nie stanowi już naczelnego problemu, choć jest jeszcze podstawą nauczania kompozycji. Wewnętrznym motorem muzyki staje się harmonika. Tymczasem Bach w swojej ewolucji twórczej zmierza do coraz większej polifonizacji muzyki, co było postrzegane przez jemu współczesnych jako anachronizm. W Koncertach brandenburskich Bach eksperymentuje z formą - gatunkiem koncertu instrumentalnego i tradycją concerto grosso.

Doświadcza różnych form (sposobów obsady), różnych kształtów, kolorystyki brzmieniowej. Każdy koncert jest pod tym względem inny. Lecz łączy je właśnie polifoniczność. Koncerty brandenburskie są przejawem nowoczesnego myślenia instrumentalnego daleko wyprzedzającego swój czas. Są to swego rodzaju utwory pre-symfoniczne. Nowoczesne Koncerty Bacha są jednocześnie głęboko zakorzenione w tradycji mszalno-motetowej, gdzie muzyka poddana była bez reszty polifoniczności. Także ruchliwość głosów jest charakterystyczna dla polifoniczności renesansowej.

Instrumentalne i zespołowe [edytuj]

W Koncertach brandenburskich możemy zaobserwować szczytowe przejawy Bachowskiego instrumentalizmu - zespołowego koncertowania. Polifonia wywodzi się ze źródeł i tradycji wokalnych. Jednak w Koncertach charakter tej polifonii jest całkowicie instrumentalny, świadczy o tym kształt motywów, rozwijanie tematów, figuracja, prowadzenie narracji oraz sposoby wiązania linii melodycznych. Koncerty przede wszystkim należy grać, a dopiero potem ewentualnie śpiewać.

Koncertowanie [edytuj]

W Koncertach Bacha spotyka się wiekowy, głęboki nurt polifonii z wartkim strumieniem młodej jeszcze sztuki instrumentalnego koncertowania. Po mistrzowsku godzi harmonijnie oba te nurty, czego efektem są te arcydzieła. Tego rodzaje syntezy są znamienne dla całej jego twórczości. W żadnym innym jednak utworze instrumentalnym Bacha - prócz Koncertów Brandenburskich -myśl polifoniczna nie skrywa się tak głęboko, nie maskuje tak przemyślnie, a sztuka koncertowania nie pochłania tak silnie i całkowicie uwagi słuchacza.

Barwa [edytuj]

W Koncertach Brandenburskich po raz pierwszy w dziejach kulminuje nowożytna świadomość muzycznej kolorystyki, koncepcja instrumentacji, gdzie każdy z instrumentów jest osadzony w określonej partii i nie może być podmieniony na inny. Eksperymentalne podejście przejawia się już w koncepcji obsady. Każdy z Koncertów ma inną obsadę.

Koncerty Brandenburskie są piękną i wielobarwną kompozycją, przyjemną i łatwą do słuchania - ale nie do grania. Wymagają one muzyków wirtuozów, mistrzów swego fachu. Takiej muzyki oczekiwał książę i dwór oraz znawcy w Kothen.

Bach w sposób nowoczesny zinstrumentalizował starą polifonię. Motywom i tematom, głosom, liniom, kontrapunktom przypisuje odpowiednie instrumenty. Orkiestrowa przestrzeń zagospodarowana jest polifonicznie - barwami określonych instrumentów. Są to wykształcone wzory postępowania klasycznego i romantycznego symfonizmu - myślenia orkiestrowego i symfonicznej wyobraźni. Rozwijają się tutaj trzy bardzo ważne komponenty przyszłego stylu symfonicznego:

dialog instrumentalnych barw dźwiękowych

rozszczepialność kolorystyczna linii melodycznych

polifonia barw brzmieniowych

Inaczej mówiąc - kontrapunkt kolorystyczny.

Taniec [edytuj]

Muzyka Bacha jest również muzyką rozrywkową. Ma cieszyć ucho i sprawiać przyjemność słuchającym. Dlatego też taniec wyznacza Koncertom Brandenburskim istotny rytm. Koncerty poruszane są energią rytmu tańców suitowych (Courante, Sarabande, Gavot, Menuet, Passepied, Polonaise, Gigu i inne). Pod tym względem bliskie są suitom orkiestrowym, choć przedstawiają wyższy stopień stylizacji tańców i syntezy tanecznych formuł.