151

Bywa tak , że ceny towarów rosną , są stałe lub spadają. Jeśli ceny dóbr w gospodarce podnoszą się, mamy do czynienia z inflacją. Kiedy ceny spadają, mówimy o deflacji. Od kilkudziesięciu lat realnym problemem jest w wielu krajach jedynie inflacja , czyli wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego. We współczesnej gospodarce światowej występuje ona powszechnie, choć z różnym nasileniem w poszczególnych krajach , a stopień nasilenia inflacji określa tzw. stopa inflacji, wyrażona w procentach.

• Rodzaje i przyczyny inflacji

Proces inflacji jest niezwykle złożony ze względu na mnogość jej przyczyn, przejawów i skutków , dlatego też inflację możemy podzielić na wewnętrzną , czyli taką , która powstaje wewnątrz danego gospodarstwa narodowego oraz zewnętrzną , czyli taką, która wynika ze stosunków gospodarczych z innymi - zagranicznymi - podmiotami ekonomicznymi. Wewnętrznym źródłem procesów inflacyjnych może być wzrost globalnego popytu przy danej podaży. Taką inflację określa się jako popytową. Innym źródłem inflacji mogą być względnie trwałe przesunięcia w popycie , uwarunkowane zmianami strukturalnymi. Następnym czynnikiem inflacjogennym jest wzrost kosztów produkcji. Wówczas mówi się o inflacji podażowej lub kosztowej. Inflacja może także wynikać ze wzrostu podaży pieniądza i kredytu bądź też może być skutkiem roszczeń różnych grup społecznych do większego udziału w dochodzie narodowym. Inflację spowodowaną takimi żądaniami określa się jako roszczeniową. Sprowadza się ona jednak w końcu do inflacji kosztowej, gdyż zwiększające się płace wywołują wzrost kosztów produkcji.

W śród zewnętrznych przyczyn wyróżnia się import po wyższych cenach dewizowych , eksport po korzystnych cenach oraz spłatę zadłużenia. Drogi import podnosi koszty produkcji ; eksport po korzystnych cenach działa w zasadzie podobnie jak spłata zadłużenia. W jednym i drugim przypadku w kraju zostają płace , natomiast towary tworzą podaż za granic , a nie pokrycie dla wypłaconych wynagrodzeń.

Wewnętrzne przyczyny dają się sprowadzić do inflacji popytowej oraz inflacji podażowej. Inflację popytową może wywołać budżet państwa , przedsiębiorstwa oraz gospodarstwa domowe. Natomiast inflacja podażowa może mieć swoje źródło we wzroście produkcji na skutek np. pogarszających się warunków wydobycia surowców , szybszego wzrostu płac niż wydajność pracy , pracy w nadgodzinach , złej jakości produkcji , wzrostu wydatków na bezpieczeństwo i higienę pracy oraz konieczność podniesienia wydatków na ochronę środowiska.

Rodzaje inflacji ze względu na wysokość stopy inflacji: inflacja pełzająca - od 3% do 5% inflacja krocząca - od 5% do 10% inflacja galopująca - od 10% do 50%

Hiperinflacja - od kilkuset do kilku tysięcy procent - trudno jest ją kontrolować w gospodarce i powoduje ona duże zadłużenia. Najgwałtowniejsza hiperinflacja miała miejsce na Węgrzech po II wojnie światowej , od sierpnia 1945r. do 1946r. ceny rosły tam średnio o 19800% miesięcznie. Po pierwszej wojnie światowej hiperinflacja wystąpiła w Austrii , Niemczech , Polsce , Rosji. Po II wojnie światowej dotknęły: Chiny , Tajwan , Węgry i Grecję. Przyczyną tego rzadkiego zjawiska jest najczęściej działalność państwa. Nie mogąc sobie poradzić w inny sposób państwo drukuje pieniądze bez pokrycia w towarach , aby sfinansować swoje wydatki. Posiadacze zasobów pieniądza zostają w tedy opodatkowani „podatkiem inflacyjnym". Obok emisji towarzyszącej wzrostowi PKB on źródłem renty emisyjnej. Państwo płaci drukowanymi przez siebie banknotami , a wzrost cen zmniejsza siłę nabywczą pieniędzy gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Zatrzymanie hiperinflacji następuje zwykle „za jednym zamachem". Niezbędne jest zahamowanie wzrostu nominalnej podaży pieniądza , co jest trudne , bo państwo potrzebuje pieniędzy. Trzeba zreorganizować system finansowy państwa i uniezależnić budżet od dochodów z kreacji pieniądza. Kiedy realny popyt na pieniądz w gospodarce zmaleje tak , że podatek inflacyjny przestaje spełniać