36798

1. Lipidy - związki pochodzenia naturalnego, nierozpuszczalne w wodzie, łatwo rozpuszczalne w organicznych rozpuszczalnikach niepolamych i słabo polarnych. Dzielą się na:

a) tłuszcze    d) izoprenoidy

b) fosfolipidy    e) steroidy

c)    woski

- budowa steroidów opiera się na szkielecie węglowym cyklopentanoperhydrofenantrenu:

npaii >if na tnitłK* wtjiiowyni cjcinpeiUnrpctK'

«?    17

4 e

Uih.mc v>wldija « linii iw Ir/ednitB

-    pierścienie cykloheksanowe występują w formie krzesłowej

-    wzajemne ułośenie pierścieni: A-B - cis/trans: B-C - trans: C-D - trans (w wyj. glikozydów nasercowych)

c) kwasy tłuszczowe (KT. ang. fatty acids - FA)

-    KT dzielimy ogólnie na nasycone i nienasycone: są one nierozgałęzione i posiadają zazwyczaj parzystą liczbę atomów węgla

-    kwasy nasycone w niższych temperaturach przyjmują formę zygzaka, zaś w wyższych dochodzi do rotacji wokół wiązań podwójnych - dlatego błony biologiczne stają się cieńsze ze wzrostem temperatury

-    w kwasach nienasyconych wiązania podwójne dodawane są między istniejącym wiązaniem podwójnym a karboksylowym atomem węgla, dlatego wyodrębnić można rodziny o>9. io6 i w3; naturalne kwasy nienasycone występują zazwyczaj w konfiguracji cis (kształt litery L o rozwarciu 120o)

-    oznaczenie położenia wiązania podwójnego: 18:1,9; 9 18:1; o>9 C18:1: n-9,18:1

-    kwasy o konfiguracji trans występują w margarynie, wytwarzanej przez utwardzanie tłuszczów roślinnych oraz w Huszczach przeżuwaczy

-    w wielonienasyconych KT zwiększa się ilość możliwych konfiguracji, np. C20:4 - forma słupa lub litery U

- temperatura topnienia KT wzrasta wraz z długością łańcucha, zaś maleje ze wzrostem nienasycenia cząsteczki; regulacja Tt i związanegoz tym składu KT zachodzi zależnie od funkcji - lipidy zapasowe są nasycone, składniki błon już bardziej płynne, najbardziej zaś lipidy tkanek narażonych na chłód

Część hydrofobową cząsteczek fosfolipidów tworzą łańcuchy węglowodorowe - reszty kwasów tłuszczowych. Ich ilość w cząsteczkach lipidów może być różna - od jednego do kilku łańcuchów. W błonach komórek zwierzęcych przeważają fosfolipidy posiadające dwie reszty kwasów tłuszczowych, łańcuchy węglowodorowe fosfolipidów z błon biologicznych posiadają parzystą ilość atomów węgla (od 14 do 24), przeważają fosfolipidy posiadające łańcuchy o długości 16 lub 18 atomów węgla. Przy takiej długości łańcucha cząsteczka lipidu ma długość około 3.25 nm. Dość często występują lipidy w których jeden lub dwa łańcuchy posiadają przynajmniej jedno wiązanie nienasycone. Obecność wiązań nienasyconych jest bardzo istotna - w miejscu takiego wiązania łańcuch "skręca" - czyli przyjmuje konfigurację cis, co powoduje, że w porównaniu z łańcuchem całkowicie nasyconym zajmuje on efektywnie większą przestrzeń.