41183

• Schorowana i zupełnie ślepa, zapomniana i opuszczona zmarła we Lwowie 17.12.192 lr.

Styl życia i dorobek Zapolskiej - kontrowersyjny. Miała zagorzałych wielbicieli i wrogów. Otaczająca się wielbicielami i wiecznie wojująca ze wszystkimi, celowo prowokowała opinię publiczną. Życie jej nie oszczędziło, ale była bardzo ambitna. Czuła się uprawniona do tego, by mówić prawdę o życiu, często brutalną, na przekór krytyce oskarżającej ją o lubowanie się w brudnej i niemoralnej problematyce.

II. EPOKA LITERACKA. PROBLEMY TWÓRCZOŚCI ZAPOLSKIEJ

Jako pisarka zadebiutowała w latach 90. , jeszcze w cieniu sławy wielkich realistów: Prusa, Orzeszkowej i Sienkiewicza. Po powrocie z Paryża zastała nową sytuację, w toku była rewolucja literacka. Gruntował swoją pozycję Kasprowicz, Tetmajer, Wyspiański, zaczęło się ukazywać głośne i zasłużone dla modernistycznego przełomu „Życie”, z którym Zapolska, za czasów redaktora Ludwika Szczepańskiego, współpracowała. Jesienią 1898r Stanisław Przybyszewski, po powrocie do kraju, wystąpił ze swoją teorią sztuki. Zenon Przesmycki-Miriam, , przyswoiwszy Polsce twórczość Maurycego Maeterlincka, założywszy teoretyczne podwaliny dla symbolizmu, zaczął wydawać od 1901 w Warszawie „Chimerę”, głoszącą hasła estetyzmu. Na czoło wśród powieściopisarzy wysunął się Żeromski.

Tak więc twórczość Zapolskiej przypada na czasy bogate.

Krytyka łączy dorobek Zapolskiej z dziejami polskiego naturalizmu. NATURALIZM:

•    był wyrazem opozycji wobec mieszczańskiej rzeczywistości społeczno-kulturalnej

•    na 1 miejscu: obiektywizm

•    warunek konieczny dla prawdziwej sztuki: całościowe ujęcie artystycznej wizji świata, przedstawianie go jako całości. Z punktu wodzenia prawdy wszystko jest jednakowo ważne i ciekawe

•    artyście nie wolno wybierać elementów składających się na wizję świata

•    celem artysty jest pojąć prawo jedności, ujawnić w każdym zjawisku jego podstawowy sens. Wymaga to rezygnacji z wszelkiego subiektywizmu, pociąga za sobą konieczność wyeliminowania siebie z utworu

•    sztuka powinna mieć charakter naukowy, a zatem nieosobisty

Na gruncie polskim teoria ta była wykorzystywana w walce przeciwko skompromitowanej sztuce tendencyjnej, idealizującej ludzi i sprawy.

•    Rozbicie sztywnych kanonów kompozycyjnych (kompozycje miał teraz narzucać materiał obserwacyjny)

•    Przesadnie obszerne opisy, przez co zanika hierarchia ważności szczegółów

•    W obawie przed heroizacją i idealizacją pisarze poszukują ludzi i wydarzeń codziennych, eliminują wszelką fantastykę itp. - skrajność: często pojawiają się przejaskrawione postacie złoczyńców i degeneratów

•    W naturalizmie nie było miejsca na poezję. Dominującym gatunkiem była powieść

•    Poszerzenie zakresu obserwacji społecznej (doły społeczne)

Kontakt Zapolskiej z naturalizmem wydał najlepsze owoce. Na pewno trafnie zrozumiała ideowy sens literatury naturalistycznej. Traktowała swoje pisarstwo jako formę protestu przeciwko obłudzie, ujmowała się za skrzywdzonymi. Demaskatorska pasja jej twórczości obrócona została przeciwko mieszczaństwu i sferom ziemiański.

2