112870

o Nie każde naruszenie prawa przez państwo jest równoznaczne z brakiem praworządności - ideały nie występują w przyrodzie

•    Zakres przedmiotowy koncepcji państwa prawnego:

( Koncepcja praworządności formalnej - akcentuje wartości formalne związane ze sposobem stanowienia i stosowania prawa; ważne jest przestrzeganie prawa, jego treść jest nieistotna (dura lex, sed lex); tradycyjny pozytywizm prawniczy

o Koncepcja praworządności materialnej - zwrócenie uwagi na wartości materialne: nie tylko sposoby tworzenia i stosowania prawa, ale i jego treść; koncepcja powszechnie dziś przyjmowana, bliska szkole prawnonaturalnej

•    Koncepcja wewnętrznej moralności prawa (L. L. Fuller) - cechy dobrego prawa: o Jest dostatecznie ogólne (generalne), by być bezstronnym arbitrem

oJest należycie ogłaszane (jawne), a przez to znane adresatom o Nie działa z mocą wsteczną - szczególnie dot. ciężarów i obowiązków oJest jasne

( Unika sprzeczności norm

o Nie domaga się od adresatów rzeczy niemożliwych (ad imposibilianemoobligatur) oJest względnie trwałe w czasie

« Działania urzędowe pozostają w zgodności z prawem - spełnienie warunku praworządności formalnej

C.    Gwarancie państwa prawnego

•    Gwarancje materialne - taki sposób zorganizowania życia społecznego, ekonomicznego i politycznego w państwie, który uczyni naruszenie prawa przez państwo mało prawdopodobnym lub zminimalizuje jego zasięg; mówi się tu o demokracji, wysokim poziomie dobrobytu, wysoki poziom ogólnej, prawniczej i politycznej kultury

•    Gwarancje formalne - istnienie określonych mechanizmów kontroli nad przestrzeganiem prawa przez państwo (są de facto normami prawnymi wymagającymi przestrzegania ©):

o Gwarancje ustrojowe (związane z cechami ustrojowymi państwa):

❖    Trójpodział władz

❖    Swoboda działania legalnej opozycji

❖    Zasada, że prawa obywatelskie są niezbywalne i pierwotne

•    Gwarancje legislacyjne (związane z tworzeniem prawa):

❖    Respektowanie zasady prymatu konstytucji i hierarchii źródeł prawa

❖    Istnienie sądownictwa konstytucyjnego

❖    Rozgraniczenie kompetencji prawotwórczych między organami państwa

•    Gwarancje proceduralne (związane ze stosowaniem prawa):

❖    Wieloinstancyjne postępowanie sądowe

❖    Gwarancje procesowe w procesach karnych i cywilnych

❖    Istnienie sądownictwa administracyjnego

❖    Istnienie niezależnego ombudsmana

D.    Demokratyczne państwo prawne

•    Konstytucja RP (art. 2): „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym..." - do tej zasady wielokrotnie odwołują się TK, SN i NSA

•    Zasadę państwa prawnego uznaje się za uogólnienie wielu szczegółowych zasad ustrojowych i instytucji prawa pozytywnego - np.:

o Realizacji zasady trójpodziału władzy o Zapewnienia pełnej niezawisłości sądownictwa

o Istnienie sądowej kontroli stosowania prawa przez administrację rządową i samorządową o Istnienie sądownictwa konstytucyjnego

o Zagwarantowanie każdemu obywatelowi prawa do sądu oraz uczciwego i bezstronnego procesu (due process of law)

o Przestrzeganie przez wszystkie organy władzy publicznej wyznaczonych im kompetencji oraz działanie zgodnie z wymogami odpowiednich procedur decyzyjnych (sprawiedliwość proceduralna)