121774

Temat 18.2

Wyrobiskami udostępniającymi łączącymi podziemne złoże z powierzchnią ziemi mogą być:

-    sztolnie,

-    upadowe lub szyby pochyłe,

-    szyby pionowe.

Udostępnienie sztolnią (rys. 18.1). Stosuje się je w terenach górzystych przy stromym zaleganiu pokładów lub żył. Obecnie sposób ten używany jest bardzo rzadko, ale w dawnych czasach stosowany był powszechnie, a sztolnie osiągały wybiegi kilku, a nawet kilkunastu kilometrów (Sztolnia Ponikowska, Sztolnia Czartoryska, krótsza i udostępniona dla turystów Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach).

Sztolnie drąży się od wylotu z małym wzniosem dla zapewnienia spływu wód i ułatwienia transportu. Wylot sztolni powinien być tak usytuowany, aby;

-    sztolnia udostępniała możliwie największe zasoby kopaliny użytecznej,

-    była możliwość łatwego zwałowania skały płonnej urobionej w czasie drążenia sztolni,

-    była zabezpieczona przed zalewem wodami powierzchniowymi.

Długie sztolnie łączy się z powierzchnią szybikami zapewniającymi obiegowy przepływ powietrza, a zarazem stanowiącymi drogę ucieczkową dla załogi.

Udostępnienie szybami pochyłymi lub upadowymi. Stosuje się je wówczas, gdy pokład lub żyła wychodzi na powierzchnię (rys. 13.8) lub, gdy ich wychodnie są przykryte niezbyt grubym nadkładem.

Zaletą tego sposobu udostępnienia jest uzyskanie kopaliny użytecznej od razu w czasie głębienia szybu lub upadowej. Wadami są duże koszty utrzymania i mała przepustowość przewozowa tych wyrobisk.

Udostępnienie szybami pionowymi. Najczęściej stosowanym sposobem udostępnienia głęboko zalegających złóż są szyby pionowe. W obszarach górniczych o bogatych zasobach złożonych z wielu pokładów systematyczna eksploatacja wymaga podziału złoża na poziomy wydobywcze i piętra.

Podział złoża dokonany jest płaszczyznami poziomymi w ten sposób, aby zasoby kopaliny użytecznej na każdym poziomie były mniej więcej równe i wystarczały na okres 20 do 30 lat planowanego rocznego wydobycia. Poziomy z kolei dzieli się na piętra. W obrębie pięter przygotowuje się pola eksploatacyjne, w których lokalizuje się oddziały wydobywcze.

Podział złoża na poziomy i piętra pokazano w uproszczeniu na rys. 18.2. Odległość pionowa między dwoma kolejnymi poziomami nazywa się pionową wysokością poziomu. W polskich kopalniach węgla wynosi ona od 40 do 200 m, najczęściej ok. 100 m. Podział złoża na poziomy i piętra określony jest w dokumentacji projektowo-kosztorysowej budowy kopalni.

Przestrzenny podział złoża w granicach obszaru górniczego na poziomy, piętra i pola eksploatacyjne, a również odpowiadający mu układ wyrobisk udostępniających wykonanych w kamieniu (szybów, szybików, przekopów) i wyrobisk przygotowawczych wykonanych w złożu (chodników, pochylń, upadowych) nosi nazwę modelu kopalni. Model kopalni projektowany jest w biurze projektów oddzielnie dla każdego obszaru górniczego.