122914

6. Działalność lodowców górskich i lądolodów: może być niszcząca, transportująca i akumulacyjna. Zwłaszcza zlodowacenie, które miało miejsce w plejstocenie (czwartorzęd) na obszarze północnej Europy, Azji i Ameryki Północnej, pozostawiło po sobie liczne ślady w postaci form i osadów polodowcowych (szerzej omówione w punkcie 7 i 8).

7. Połodowcowe formy terenu:

Lądolód skandynawski		Lodowce górskie
Formy fluwioglacjaJne (wodnolodowcowe)	Formy bezpośredniej działalności lodu	Działalność budująca	Działalność niszcząca
Działalność niszcząca: Rynny Pradoliny DrumKny Działalność budująca: Ozy Kemy Sandry Równiny zastoiskowe	Morena denna Morena czołowa Głazy narzutowe Jeziora morenowe	Moreny czołowe Moreny boczne Moreny środkowe	U -kształtne doliny Cyrki lodowcowe Żłoby lodowcowe Nie występujące w Polsce: Fiordy Fieldy

•Formy zaznaczone tłustym diukiem należy szczególnie zapamiętać

objaśnienie terminów:

•    Cyrki lodowcowe (koty): dawne obszary źródłowe, w których powstawały pola firnowe, obecnie są tu jeziora

•    U -kształtne dolny: doliny o wklęsłym szerokim dnie i stromych, prawie pionowych zboczach, przemodelowane przez lodowiec górski dawne doliny rzeczne V kształtne

•    Moreny czołowe: wały usypywane u czoła lodowca lub lądolodu. wyznaczają zasięg i przebieg czoła lądolodu

•    Morena denna: pokrywa złożona z materiału morenowego (mieszanina głazów, piasków, pyłów) pozostawiona przez wycolujący się lodowiec lub lądolód

•    Morena boczna: w«iły pozostawione przez lodowiec u zboczy doliny

•    Fiordy: zatopione U -kształtne doliny połodowcowe

•    Fieldy ^gładzone skalne powierzchnie szczytowe

•    Głazy narzutowe: głazy przetransportowane ze Skandynawii

•    Rynny: podłużne połudnkowe zagłębienia wyżłobione przez wody topniejącego lądolodu płynące w jego wnętrzu lub dnie. w zagłębieniach tych są obecnie jeziora np. Hańcza

•    Jeziora morenowe: jeziora powstały w zagłębieniach pomiędzy wzniesieniami moreny czołowej oraz w zagłębieniach moreny dennej, np. Jezioro Śniardwy

•    Ozy: długie wzniesienia o ostrych laistych grzbietach towarzyszące rynnom

•    Kemy i drumliny: pojedyncze pagórki powstałe przez wody topniejących brył lodu

•    Sandry rozlegle piaszczyste poia położone na południc od moren czołowych

•    Pradoliny: dolina rzeczna wyżłobiona u czoła lądolodu przez wody wypływające spod lądolodu. z jego czoła oraz wody rzek płynących z południa

8.    Osady połodowcowe: to utwoiy powstałe przez bezpośrednią działalność lodowca i lądolodu. czyli: gliny zwałowe (mieszanina piasku, iłów, żwiru, głazów) oraz osady wodnolodowcowe: iły, mulki, piaski, żwiry.

9.    Wpływ zlodowaceń na rzeźbę Polski: zlodowacenie czwartorzędowe objęło parokrotnie obszar Polski i wpłynęło na ukształtowanie jej rzeźby terenu. Źródło tego zlodowacenia znajdowało się na Półwyspie Skandynawskim. Najwięcej wiadomo o trzech ostatnich zlodowaceniach: południowopolskim (krakowskim lub Sanu 2), środkowopdskim (Odry) i północnopolskim (bałtyckim lub Wisły). Na obszarze najmłodszego zlodowacenia północnopolskiego (dzisiejsze pobrzeża i pojezierza) formy połodowcowe

2