46136

M. Weber „Narzędzie rozumienia: typ idealny”

(Joanna Krwawnik; 624-626)

Max Weber (1864-1920) stworzył najbogatszą teoretycznie i najbardziej do naszych czasów wpływową koncepcję socjologiczną.

Najważniejszym narzędziem realizacji celów poznawczych nauk społecznych uczynił Weber typy idealne. “Idealny” to w jego koncepcji tyle, co "nierealny” czy “jedynie pomyślany”. Nie ma nic wspólnego z jakąś doskonałością. Nie jest to także zbiór cech obserwowanych we wszystkich zjawiskach jakiegoś rodzaju czy statystyczna średnia. Typu idealnedo nie odkrywa się w empirycznej rzeczywistości, lecz tworzy się go, aby lepiej zrozumieć i badać rzeczywistość, nie oczekując jednak, że będzie się ona z nim zgadzać. Typ idealny pokazuje, jaka rzeczywistość mogłaby być, ale nie jest, jest fikcją do której przymierza się rzeczywistość empiryczną. Weber widział w typie idealnym skonstruawany przez badacza instrument służący strukturalizacji amorficznej per se rzeczywistości empirycznej i tym samym umożliwiający jej rozumienie. Można je budować bez końca ze względu na nieskończoną wielość i zmienność wartości, do których konkretne zjawiska dają się odnosić. Wiąże się to ze stawianiem kulturze ciągle nowych pytań, ciągle nowych sposobów postawienia problemów. Typom idealnym nie przysługuje "prawdziwość” ani “fałszywość”. Mają one posuwać naprzód proces poznania, mają być użyteczne w praktyce badawczej poznawania konkretnych zjawisk kulturowych w ich kontekście, przyczynowym uwarunkowaniu i ich znaczeniu.

“Narzędzie rozumienia: typ idealny”

Typ idealny nie ma nic wspólnego ze wzorem, jest tworem czysto logicznym, myślowym. Tworzy się je, ponieważ nie można badać rzeczywistości nie zakładając jej odniesienia do sfery znaczeń i wartości. Są one środkiem poznania konkretnych zjawisk kulturowych w ich kontekście, przyczynowym uwarunkowaniu oraz ich znaczenia Podczas badania rzeczywistości, badaczom zależy na jasnym uświadomieniu doniosłości jakiegoś zjawiska kulturowego, potrzeba im więc jasnych i określonych pojęć. Nie sposób ich natomiast zdefiniować bez arbitralnego uznania niektórych części składowych za istotne. Tworzy się wówczas pewna formę typu idealnego. Stanowi ona obraz myślowy, który nie jest liistoryczną rzeczywistością, lecz czysto idealnym pojęciem granicznym, do którego “przykłada” się rzeczywistość, by uwyraźnić określone znaczące części składowe jej empirycznej zawartości, i z któiym się ją porównuje. Nasze poznanie ma naturę dyskursywną - poznajemy rzeczywistość tylko wtedy, gdy wykraczamy poza łańcuch zmiennych wyobrażeń. Na gruncie analizy kultury niezbędne jest stosowanie jasno określonego aparatu pojęciowego. W opracowaniach nauk społecznych mamy bowiem do czynienia ze znaczeniem praktycznym. Zaliczenie to jest nam często uświadamiane tylko poprzez zderzenie jednostkowego faktu z idealnym przypadkiem granicznym.