48493

1. Obowiązywanie ustawy karnej w czasie

Na podstawie przepisów ustawy karnej mogą być sądzone tylko te przestępstwa, które zostały popełnione w czasie jej obowiązywania Nie można sądzić i skazać sprawcy' za popełnienie czynu zabronionego przez ustawę przed jej wejściem w życie, ani po jej uchyleniu. Jest to zasada obowiązująca we wszystkich cywilizowanych    państwach    Już francuska De

klaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1791 r. głosiła: „Prawo, które by karało za czyny popełnione przed wejściem jego w życic stanowiłoby tyranię, a jego    wsteczna działalność    byłaby zbrodnią”. Wsteczne działanie    ustawy

kaniej, pozwalające na karanie za czyny, które w chwili popełnienia nic były zabronione, prowadzi do powstania w społeczeństwie nastroju lęku i niepewności. gdyż nikt nic wic. za co go w przyszłości może spotkać represja.

W polskim prawic karnym obowiązuje w tej mierze łacińska maksyma: Ux retro non agit (ustawa nic działa wstecz).

Rozciąganie działania ustawy karnej wstecz może mieć miejsce jedynie w    zupełnie    wyjątkowych    przypadkach. Tak na    przykład    rozciągnięto    na

przestępstwa popełnione w czasie wojny działanie dekretu z 31 sierpnia 1944 r. o    wymiarze    kary    dla    faszystowsko-hitlerowskich    zbrodniarzy.    winnych    zabójstw i    znęcania się nad ludnością cywilną    i jeńcami    oraz    dla zdrajców Narodu

Polskiego    (Dz. U. z 1946 r.. nr 69. poz    337), co    było    uzasadnione ogromem

zbrodni hitlerowskich, nie mieszczących się w ramach    zwykłych przepisów.

Wsteczną    moc uzyskał)’ również przepisy    dotyczące    przed awnicnia przestępstw

przeciwko życiu, zdrowiu, wolności i wymiarowi sprawiedliwości, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych (pracownicy służby bezpieczeństwa, milicji, informacji wojskowej,    także    członkowie władz, prokuratorzy, sędziowie i    in.)

w okresie od 1944 do 1989 roku. Było to skutkiem braku realnych możliwości ścigania    zbrodni    stalinowskich    i późniejszych przestępstw    popełnionych przez

funkcjonariuszy reżimu totalitarnego - w czasie jego panowania.

Zasada lex    retro    non    agit jest stosowana także    przy zmianie    przepisów.    Jeśli

sprawca popełnił czyn pod rządami starej ustawy, a sadzom' jest już po wejściu w życie nowej, przewidującej surowszą karę za dany czyn. sąd wymierza karę według starych przepisów. Natomiast gdy nowa ustawa jest względniejsza dla sprawcy    hib w ogóle popełnionego czym    nie uznaje za    przestępstwo - sąd

stosuje    nową ustawę. Obowiązuje więc przyjęcie tego przepisu,    który jest

korzystniejszy dla oskarżonego.

2. Obowiązywanie ustawy karnej w przestrzeni

Zależnie od tego kto popełnił przestępstwo oraz gdzie zostało popełnione, polska ustawa kama znajduje lub nic znajduje zastosowania. Poniżej omówione będą pokrótce obowiązujące w^r tej mierze zasady:

1) Polskie przepisy kanie stosuje się do wszystkich osób. które popełniły przestępstwo na tery torium Polski oraz na polskim statku wodnym lub

2