49188

Urzędnicy zaliczeni do kategorii A nie mają prawa tworzenia ani uczestniczenia w związkach zawodowych lub partiach politycznych. Ich członkostwo w obu organizacjach ustaje z mocy prawa w dniu zaliczenia w poczet kategorii urzędniczej A (ust.3). Ponadto urzędnicy służby cywilnej wszystkich kategorii nie mogą przy wykonywaniu obowiązków służbowych kierować się swoimi przekonaniami politycznymi ani religijnymi, ani interesem jednostkowym lub grupowym (ust 1).

Urzędnikom nie wolno celowo wprowadzać w błąd i dostarczać nieprawdziwych informacji (art.5). Z zaangażowaniem i lojalnością służą oni prawnie utworzonemu rządowi (art.2).

Prawodawstwo polskie generalnie bardzo ogólnie traktuje zasadę lojalności, chociaż stanowi ona poważną próbę uzupełnienia reguł apolityczności. Dość skrótowo reguluje również obszar urzędniczej bezstronności. Zwłaszcza powstrzymywanie się od forsowania własnego, partykularnego interesu albo sprzyjania zewnętrznym grupom nacisku. Dyspozycja art.49, mówiąca o zakazie kierowania się w pracy interesem jednostkowym lub grupowym - wydaje się być niewystarczającą regulacją tego problemu. Brakuje klarownych rozwiązań, zdecydowanie rozdzielających pełnienie obowiązków publicznych. Reguły prawne funkcjonowania polskiej służby cywilnej wymagają jasnego sformułowania zakazu uzyskiwania korzyści własnych, nie wykorzystywania informacji służbowych lub zajmowanego stanowiska do celów prywatnych lub dla korzyści osób bezpośrednio związanych ze sprawą. Regulacji wymaga przyjmowanie upominków powyżej określonej wartości, a także tryb informowania w tym względzie przełożonych.

Warto również przytoczyć przepisy ograniczające prowadzenie działalności gospodarczej (art.52), czy przeciwdziałające nepotyzmowi, a więc przyjmowaniu układu służbowej podległości między małżonkami lub osobami pozostającymi w najbliższym stosunku pokrewieństwa (art.50). Zbliżoną regulacją jest zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia bez zgody dyrektora generalnego urzędu albo zatrudnienia sprzecznego z obowiązkami służbowymi lub podważającymi zaufanie do służby cywilnej (art.51).

Pojęcie bezstronności oznacza równe traktowanie zainteresowanych stron. Wiąże się to z konstytucyjną gwarancją równości obywateli wobec prawa, a także ich równego traktowania przez władze publiczne. W świede nowej Konstytucji nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym (art.32). Powyższe rozstrzygnięcia nakładają na kadrę urzędniczą poważny obowiązek, szczególnie w wymiarze etyki zawodowej - nie faworyzowania żadnej z zainteresowanych przebiegiem sprawy stron.

Inną zasadą powiązaną ściśle z wymogiem lojalności jest przestrzeganie tajemnicy służbowej. Ustawodawstwo polskie szeroko odnosi się do tej kwestii, chociaż problem został jedynie sygnalnie ujęty w ustawie o służbie cywilnej. W art.47, ust.5 mowa jest o obowiązku dochowania tajemnicy państwowej i służbowej.

Wymiar etyczny służenia państwu obejmuje również rozsądne i oszczędne gospodarowanie dobrami publicznymi, w tym przede wszystkim środkami pochodzącymi z podatków publicznych. Ustawa o służbie cywilnej wspomina w art.47 o obowiązku racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi.

To prawda, że urzędnicy mają się efektywnie wywiązywać ze swoich obowiązków, w tym przede wszystkim poleceń przełożonych, ale muszą być także szczególnie wyczuleń na interes publiczny. W świetle ustawy o służbie cywilnej urzędnik nie wykonuje polecenia, jeśli prowadziłoby to do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia (art.48, ust.3). Ponadto, jeśli w przekonaniu urzędnika polecenie jest niezgodne z prawem albo zawiera znamiona pomyłki, jest on obowiązany na piśmie poinformować o tym przełożonego. W razie pisemnego potwierdzenia polecenia jest obowiązany je wykonać (art.48, ust.2).