50649

Z celami działań poradnianych związany jest ich zakres. W literaturze spotyka się trzy rodzaje poglądów dotyczących zakresu działań poradnianych:

a) poradnictwo zmierza do udoskonalenia procesu wychowania jednostki poszukując odpowiednich środków. Doradca analizuje właściwości biopsychiczne wychowanka (osoby potrzebującej pomocy) i szuka w jego środowisku sił. na których mógłby oprzeć pracę. Jest to pogląd najczęściej reprezentowany przez psychologów i niektórych pedagogów społecznych (min. M. Jędrzejczak, O. Czerniawska);

b)    poradnictwo zmierza do udoskonalenia procesu wychowania jednostki i optymalizacji pracy instytucji wychowawczych. Doradca nastawiony jest na pomoc w wyrównywaniu braków i likwidowaniu trudności wynikających ze stanów biopsychicznych wychowanka i przyczyn tkwiących w środowisku rodzinnym i szkolnym Druga grupa autorów (M. Ziemska, A. Matuszczyk) traktuje poradnictwo szerzej jako działanie ulepszające funkcjonowanie instytucji wychowawczych (głównie rodziny i szkoły), a tym samym indywidualnych warunków wychowawczych jednostki:

c)    poradnictwo zmierza do udoskonalenia procesu wychowania jednostki, ale głównym zadaniem jest poprawa funkcjonowania systemów społecznych. Proces wychowania jest zespołem zmian zachodzących zarówno w osobowości wychowawcy i wychowanka jak i w otaczającej rzeczywistości, przekształcanej pod wpływem przemian i świadomości ludzkiej. Doskonalenie procesu wychowania jednostki (optymalizacja) związane jest z wychowankiem (jego zachowaniem, rozwojem), pracą wychowawców różnych instytucji (rodziców, nauczycieli itd.) oraz działaniami polityków i organizatorów życia w środowisku. Do autorów ujmujących zakres poradnictwa tak szeroko należą min. A. Kargulowa i R. Miller.

Różne koncepcje poradnictwa

Poradnictwo to działalność, która optymalizuje różne dziedziny życia oraz rozwój osobowości człowieka. Owa działalność jest ściśle związana z ogólną koncepcją człowieka i przybiera różne formy w zależności od niej. Analizując poglądy teoretyków i działaczy można wyróżnić cztery sposoby określania poradnictwa:

a)    Poradnictwo jako komponent złożonego procesu wspierającego dynamiczny rozwój osobowości (funkcja szeroko pojmowanego wychowania). Porada traktowana jest tu jako indywidualny, bezpośredni proces pomocy, w którym doradca pomaga odbiorcy rozwiązać jego problem.

b)    Poradnictwo jako systematyczna pomoc jednostce w tworzeniu i określaniu planów dostosowanych do sytuacji i własnych możliwości. Porada jest techniką pomagania, dzięki której doradca dąży do przekonania odbiorcy do Porada właściwej samooceny i wykorzystania własnych możliwości w życiu,

c)    Poradnictwo jako technika kierowania dzieckiem w normalnym środowisku wychowawczym, ułatwiająca pomoc w |eeo szybkim dostosowaniu się do oczekiwań społecznych. Porada jest odmianą życzliwego wywiadu doradcy z osobą potizebującą pomocy, ułatwiającego dobór właściwych celów i działań.

d)    Poradnictwo jako metoda polegająca na takim prowadzeniu osoby potrzebującej pomocy, że zaczyna ona sama szukać odpowiedzi na nurtujące ją pytania. Porada jest formą pomocy jednostkom w rozwiązywaniu ich problemów. Celem działania doradcy jest przygotowanie człowieka do bycia wolnym i odpowiedzialnym.

W przedstawionych koncepcjach poradnictwa różną rolę odgrywa porada i różny jest stosunek doradcy do osoby potrzebującej pomocy. Te elementy działania poradniczego uwzględniła także A. Katgutowa w swojej propozycji trzech koncepcji poradnictwa opartych na analizie psychoanalitycznej i behawiorystycznej, humanistycznej i poznawczej koncepcji człowieka, Wyróżnia ona:

a)    Poradnictwo dyrektywne nie liczące się z indywidualnością jednostki, jej przeżyciami i samooceną. Porada ma tu charakter instrumentalny, doradca formułuje prognozę i podaje sposób rozwiązalna problemu traktując odbiorcę jako przedmiot działań poradnianych.

b)    Poradnictwo liberalne nastawione na rozwiązywanie sytuacji problemowej z uwzględnieniem wewnętrznych przeżyć jednostki, umożliwia więc samopoznanie, uwalnianie się od lęków i zahamowań. Doradca nastawiony jest na wskazywanie sposobów lepszego zrozumienia siebie i innych ludzi, na zmianę sposobów myślenia u odbiorcy o własnym problemie.

c) Poradnictwo dialogowe (określane do niedawna jako edukacyjne) umożliwiające badanie i poszukiwanie strategii i środków rozwiązywania problemów. Doradca i radzący się współpracują ze sobą szukając adekwatnych rozwiązań. Badaczami są obie strony, jednak doradcy wykorzystują swoje większe doświadczenie.

Odmianą poradnictwa dialogowego jest poradnictwo życia (H. Kaja) czy poradnictwo życiowe (M. Kulczycki). Do tego nurtu zalicza się też koncepcję poradnictwa dla dorosłych (O. Czerniawska) i poradnictwa rodzinnego (M. Ziemska, M. Trawińska), a także koncepcję pomocy dziecku w jego rozwoju bio-socjo-kulturowy m (E. Marynowicz-Hetka).