50745

Statusy społeczne różnią się co do zakresu, w jakim towarzyszące im zachowania w rolach chronione są przed łatwą obserwowalnością ze strony wszystkich uczestników zestawu róL

Gdyby fakty dotyczące wszystkich zachowali w rolach i wszystkich postaw były każdemu łatwo dostępne, struktury społeczne nie mogłyby funkcjonować. To, co nazywane jest czasem potrzebą prywatności - to znaczy ochrona myśli oraz zachowali przed kontrolą ze strony innych ludzi - stanowi jednostkowy odpowiednik funkcjonalnego wymogu struktury społecznej, by zapewniony był pewien stopieii wyłączenia spod pełnej obserwowalności. Inaczej bowiem przymus dostosowania zachowali i postaw do wszystkich (często sprzecznych) norm społecznych byłby dosłownie nie do zniesienia.

Jednakże, jeżeli ma być spełniony wymóg społeczny odpowiedziabiości publicznej, to konieczny jest pewien stopień obserwowalności wykonywania ról ze strony partnerów zestawu ról. Twierdzenie to nie przeczy, rzecz jasna, poprzednim tezom, w których się głosi, iż do sprawnego działania stniktur społecznych wymagany jest również pewien stopień ochrony przed obserwowabiością. Tak więc istnieje jakieś optimim obserwowabiości (różne dla rozmaitych statusów społecznych), które sprzyja jednocześnie odpowiedzialności publicznej i niezależności.

•1 Zapewnienie obserwowalności konfliktu żądań stawianych ludziom zajmującym dany status społeczny. Dopóki partnerzy zestawu ról pozostają ińeświadomi tego. że ich żądaiua wobec bidzi zajmujących dany status społeczny są nie do pogodzenia, każdy z nich może obstawać przy swoim. Kiedy się jednak okaże, że żądaiua pewnych paitnerów zestawu ról są całkowicie niezgodne z żądaniami innych, rozwiązanie owych sprzeczności należy do partnerów zestawu ról, a nie do jednostki zajmującej dany status.

W takich wypadkach jednostka zajmująca status, co do którego istnieją sprzeczne żądaiua i oczekiwania. może się znaleźć w roli tertius gaudeiis. trzeciej Gub częściej n-tej) strony ciągnącej korzyści z konfliktu między pozostałymi.

Można powiedzieć, że omawiany tu mechanizm społeczny służy eliminowaniu jednej z wielu postaci „pluralistycznej niewiedzy". Wyraża się w ona dwóch wzorcach:

•    nieuzasadnionym założeniu, iż jednostkowe postawy oraz oczekiwania nie są podzielane przez innych ludzi

•    nieuzasadnionym przekonaniu, że są one zgodnie podzielane

W obliczu konfliktowych oczekiwali ze strony partnerów zestawu ról jednostka zajmująca dany stanis społeczny może się starać o ujawnienie owych sprzeczności, bo doprowadzi to do zmiany konfliktu, tak iż będzie on przebiegał między partnerami zestawu ról. a nie - jak to było pierwotnie - między nimi a jednostką zajmującą dany stanis społeczny. Zastąpienie pluralistycznej niewiedzy powszechną wiedzą przyczynia się czasem do ponownego zdefiniowania związanych z rolą oczekiwali wobec jednostki zajmującej dany status społeczny. Kiedy indziej natomiast umożliwia jej kontynuowaiue działalności, podczas gdy partnerzy zestawu ról zajęci są roztrząsaniem ujawnionego konfliktu. W obu wypadkach ujawnieiue sprzecznych oczekiwali shiży lepszemu uzgodnieniu zestawu ról.

5.    Społeczne popaitie ze flmm ludzi zaimw&ydi podobne flaug i mafacidi podobne ttudm&i w obliczu

niespójnego wewnętrznego zestawu ról.

Już sam fakt, że jest to status społeczny, świadczy o tym. że istnieją inni ludzie w mniej lub bardziej podobnej sytuacji

Powyższe fakty dotyczące struktury społecznej pozwalają wyjaśnić powstanie organizacji i systemów normatywnych wśród hidzi zajmujących ten sam stanis. Na przykład stowarzyszenia zawodowe stanowią układy społeczne mające przeciwdziałać naciskowi zestawu ról poprzez ich kształtowanie. Natomiast system normatywny zapewnia społeczne wsparcie i minimalizuje potrzebę doraźnego przystosowywania się do konfliktowych syniacji.

Tę samą funkcję pełnią kodeksy zawodowe. Jednakże w kodyfikacji problemów tak etycznych jak i poznawczych zakłada się abstrakcję. Tak więc przed zastosowaniem dokonkremej sytuacji kodeks musi zostać zinterpretowany. Funkcja takich kodeksów staje się jeszcze bardziej doniosła w sytuacjach, w których jednostki zajmujące dany status społeczny podlegają naciskom ze strony osób objętych ich zestawem ról dlatego właśnie, że są od siebie względnie izolowane.

6.    Ograniczenie zestawu ról. Rozpad układu zależności w rolacL

Jest to przypadek krańcowy. Tego rodzaju przystosowanie jest jednak możliwe jedynie w szczególnych i ograniczonych warunkach. Może ono być skutecznie zastosowane tylko w syniacji. gdy jednostka zajmująca dany status społeczny jest w stanie wykonywać swoje role bez poparcia osób, z którymi zerwała stosunki. Inaczej mówiąc, konieczne jest. aby pozostałe układy zależności w zestawie ról nie zostały zasadniczo naruszone przez to posunięcie. Ogólnie rzecz biorąc, możliwość taka jest jednak dosyć ograniczona, ponieważ zestaw ról jest sprawą nie tyle osobistego wyboru, ile struktury społecznej, w której osadzony jest status. Zwykle dzieje się tak. że jednostka odchodzi, a struktura społeczna zostaje.

Konflikt trwale pozostający w zestawie ról