Finanse jednostek samorządu terytorialnego

FINANSE SAMORZĄDOWE II RZECZYPOSPOLITEJ

Okres chaosu politycznego i organizacyjnego pierwszych lat niepodległości oraz lata inflacji nie sprzyjały tworzeniu norm o charakterze stałym. Stąd system finansów samorządowych w okresie międzywojennym nie był oparty na zwartej logicznie ukształtowanej koncepcji. Finanse samorządowe w II Rzeczypospolitej powstały na bazie różnych systemów organizacyjnych i mozaiki przepisów obowiązujących w różnych zaborach Polski porozbiorowej.

W okresie międzywojennym różna była konstrukcja finansów komunalnych. W zaborze austriackim system finansowy oparty był na podatkach samoistnych oraz dodatkach do podatków.

W byłym Królestwie Kongresowym, na mocy ukazu carskiego głównym źródłem dochodów były dochody z majątku, składki gminne, dochody z zapomóg państwowych oraz opłaty zwyczajne.

W zaborze pruskim obowiązywała ustawa o daninach komunalnych. Na mocy tej ustawy wszystkie związki komunalne utrzymywały się z majątku własnego, z różnych opłat i składek, z dotacji państwowych, z podatków bezpośrednich i pośrednich. Ponad to gminy i powiaty otrzymywały dodatki do podatków państwowych.

Dopiero w 1923 r. (na mocy ustawy o tymczasowym regulowaniu finansów komunalnych) nastąpiło ujednolicenie źródeł dochodów samorządowych II Rzeczypospolitej, przy czym ten charakter tymczasowy przetrwał aż 16 lat, a sama ustawa była 44 razy nowelizowana. Ustawa regulowała źródła dochodów samorządów lokalnych, a także kwestię wymiaru i poboru oraz niektóre obszary gospodarki budżetowej.

Dochody samorządowe dzieliły się na :

1. dodatki do podatków państwowych,

2. udziały w państwowym podatku dochodowym,

3. samoistne podatki komunalne,

4. opłaty,

5. zapomogi, dotacje, pożyczki.

Wkrótce po uchwaleniu ustawy o finansach komunalnych następowały ograniczenia źródeł dochodów samorządowych. Było to podyktowane fatalnym stanem budżetu państwa. W 1921 r. deficyt państwa wynosił 55 proc. dochodów, a w 1922 94 proc. dochodów. Natomiast od połowy 1923 r. istniejąca inflacja przybrała zastraszające tempo i przekształciła się w hiperinflację.

Samorząd terytorialny III Rzeczypospolitej

III Rzeczypospolita to właściwie okres odbudowy samorządu lokalnego w Polsce. W okresie PRL budżety gmin stanowiły część składową budżetu państwa i podlegały w pełni zasadom gospodarki budżetowej i kontroli administracji centralnej. Przed 1990 r. władzą lokalną były terenowe organy administracji państwowej, działające w imieniu państwa i finansowane przez budżet państwa uchwalany przez Sejm. W 1990 r. utworzono gminy wiejskie i miejski, które przetrwały do końca 1998 r.

Od 1 stycznia 1999 r. przyjęto trójszczeblową strukturę JST. Jednostki te wykonują zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Posiadają osobowość prawną, a ich samodzielność podlega ochronie sądowej

ST (samorząd terytorialny) jest formą samoorganizacji społeczeństwa , związkiem publicznoprawnym czyli wyodrębnionym (niezależnym) od państwa podmiotem prawa. W obecnym porządku prawnym owa niezależność znajduje wyraz np. w uchwalonej w 1985 roku Europejskiej Karcie Samorządu Lokalnego(dokument ratyfikowany przez Polskę) , w której w art. 3 stwirdza się że „ Samorząd terytorialny oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnych , w granicach określonych prawem , do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców”. Czyli samorząd działa samodzielnie ale tylko w granicach prawa stanowionego (ratyfikowanego) przez państwo.

Zeletą takiego podziału władzy w państwie jest to że ST lepiej niż państwo może wypełniać zadania publiczne ze względu na lepszą znajomość warunków lokalnych oraz bezpośrednie zainteresowanie efektami działań w skali lokalnej. Natomiast wadą decyzji podejmowanych przez ST jest to że nie mogą być konfrontowane z ogólniejszymi uwarunkowaniami , nie mogą być porównywane w skali ogólniejszych potrzeb i możliwości co wymusza podział kompetencji pomiędzy państwem a ST.

Otóż sprawy bliskie obywatelowi powinny pozostawać w kompetencji społeczności lokalnej a pozostałe w rękach regionu lub państwa. Zadania ST współcześnie obejmują tzw zadania własne oraz zadania zlecone przez państwo przy czym należy pamiętać że tylko państwo ustala co należy do zadań własnych, jakie są formy finansowania oraz formy i zakres nadzoru nad działalnością ST.

ST mają dużą samodzielność samodzielność wykonywaniu zadań publicznych, dysponują wyodrębnioną własnością, (tzw mieniem komunalnym) i przyznanymi im środkami z danin publicznych (głównie z podatków i opłat).

Zadania własne to zaspokajanie podstawowych potrzeb społecznych takie jak zaopatrzenie w wodę ,kanalizację , oczyszczanie, oświetlenie, komunikacja lokalna ,drogi lokalne ,ochrona przeciwpożarowa , opieka społeczna , oświata ,podstawowa ochrona zdrowia, ochrona środowiska. Czasem zadania w tych obszarach zostały umocowane prawnie jako obligatoryjne.

Z kolei zadania zlecone przez państwo to zadania przekazane samorządom do zrealizowania na mocy ustawy z jednoczesnym przyznaniem na ich wykonanie odpowiednich środków. Celem tego typu zadań jest najczęściej dążenie władzy państwowej do zapewnienia wszystkim obywatelom możliwie takich samych warunków bytu na różnych obszarach kraju niezależnie od lokalnych uwarunkowań czy rozwoju infrastruktury.

Oprócz tego samorządy mogą podejmować działalność z własnej inicjatywy zgodnie z zasadą że wolno robić wszystko co nie jest zakazane a zwłaszcza , co nie jest zastrzeżone do wyłącznej kompetencji organów państwa. Jest to tzw zasada subsumpcji

Dochody i wydatki - zadania jednostek samorządu terytorialnego

Zadania - wydatki, województw.

Samorząd wojewódzki koncentruje się na tworzeniu i prowadzeniu częściowo samodzielnej polityki regionalnej. Do podstawowych zadań województwa należą zadania w zakresie ;

1. infrastruktury technicznej;

• drogi wojewódzkie,

• gospodarka wodna w regionie, melioracja i utrzymani urządzeń wodnych,

• komunikacja w obrębie województwa i koordynacja z sąsiadującymi województwami,

2. infrastruktury społecznej;

• szkoły średnie o znaczeniu regionalnym,

• ośrodki doskonalenia nauczycieli,

• zawodowe szkoły wyższe

• szpitale specjalistyczne

• pomoc społeczna o zasięgu regionalnym, muzea, biblioteki teatry i filharmonie o znaczeniu regionalnym,

• wojewódzkie biura pracy,

3. inne

• przygotowanie strategii rozwoju regionu,

• modernizacja terenów wiejskich,

• promowanie województwa

• przyciąganie inwestorów.

Dochody województw

Wykonywanie zadań przez województwo oznacza ponoszenie określonych wydatków. Tak więc w celu realizacji zadań województwa muszą zgromadzić określone środki finansowe.

Dochody obligatoryjne

1. Udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości;

1. 15,90 % wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, mających siedzibę na terenie województwa,

2. 1,60 wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa.

2. Subwencja ogólna , dla województw składa się z części ;

1. wyrównawczej,

2. regionalnej

3. oświatowej

3. Dotacje celowe;

• Dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez województwo na podstawie odrębnych przepisów oraz inne zadania zlecone ustawami.

• Dotacje celowe na finansowanie zadań własnych województwa,

4. Dochody wojewódzkich jednostek budżetowych

5. Wpłaty zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych,

6. dochody z majątku województwa

7. odsetki od środków finansowych województwa zgromadzonych na rachunkach bankowych,

Dochody fakultatywne

1. spadki, zapisy, darowizny,

2. odsetki od pożyczek udzielonych przez województwo

3. odsetki od nieterminowo przekazanych należności stanowiących dochody województw,

4. odsetki i dywidendy od kapitału wniesionego do spółek,

5. dochody z kar pieniężnych i grzywien, określone odrębnymi przepisami

6. dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych

7. dotacje celowe z budżetu państwa na usuwanie bezpośrednich zagrożeń bezpieczeństwa i porządku publicznego

8. dotacje celowe na zadania realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej lub z innymi jednostkami samorządu terytorialnego.

9. Dotacje z funduszy celowych.

10. Inne dochody należne na podstawie odrębnych przepisów.

Zadania , wydatki i dochody powiatów

Zadania - wydatki powiatów

Powiat jest podmiotem władzy samorządowej co oznacza , że stanowi terytorialną wspólnotę mieszkańców , jak i jednostkę podziału terytorialnego.

Podstawowymi zadaniami powiatu są zadania;

1. w zakresie infrastruktury technicznej;

• drogi powiatowe,

• gospodarka wodna na terenie powiatu,

• komunikacja w obrębie powiatu i koordynacja z sąsiadującymi powiatami,

2. w zakresie infrastruktury społecznej;

• szkoły średnie

• szkoły podstawowe specjalne,

• szkoły artystyczne,

• poradnie psychologiczno - pedagogiczne,

• szpitale ogólne (rejonowe),

• domy pomocy społecznej,

• biblioteki i muzea powiatowe,

• teatry,

• powiatowe biura pracy,

3. w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego na terenie powiatu,

4. w zakresie ochrony środowiska, usuwanie odpadów niebezpiecznych,

5. zwalczanie klęsk żywiołowych na terenie powiatu,

6. inne

• rejestracja pojazdów

• wydawanie praw jazdy,

• wydawanie pozwoleń na zatrudnianie cudzoziemców.

Dochody powiatów - obligatoryjne

1. Udział w wysokości 10,25% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu. oraz udział w wysokości 1,40 % w podatku dochodowym od osób prawnych mających swą siedzibę na terenie powiatu.

2. dotacje celowe na;

• realizację zadań służb , inspekcji i straży wymienionych w ustawie o samorządzie powiatowym,

• zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane na podstawie odrębnych ustaw

• finansowanie zadań własnych powiatu.

3. subwencja ogólna składająca się z części:

- wyrównawczej

- równoważącej

- oświatowej

4) Dotacje

• Dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez województwo na podstawie odrębnych przepisów oraz inne zadania zlecone ustawami.

- Dotacje celowe na finansowanie zadań własnych powiatów

- Dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań służb inspekcji i straży

5) Dochody powiatowych jednostek budżetowych

6) Wpłaty zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych,

7) Dochody z majątku powiatu,

8) Odsetki od środków finansowych powiatu zgromadzonych na rachunkach bankowych,

Dochody fakultatywne - ( takie same jak w przypadku województw )

Zadania , wydatki i dochody gmin.

Zadania - wydatki gmin

Zadania gminy

własne zlecone

Obligatoryjne fakultatywne ( gm realizowane

gmina musi j może je wykonać przekazy

wykonać o ile uzna to za c gminom

Zadnia własne gmin.

Zadania własne realizowane są przez gminy we własnym zakresie na własną odpowiedzialność i w ramach własnych możliwości finansowych( stanowią stronę wydatkową budżetu gminy) .

Do najważniejszych zadań obligatoryjnych należą:

1. zadania w zakresie infrastruktury technicznej ;

• zarządzanie mieniem komunalnym

• budowa, modernizacja i utrzymanie dróg lokalnych,

• zakładanie, utrzymanie i zarządzanie cmentarzami komunalnymi,

• utrzymanie wodociągów, kanalizacji ,ciepłownictwa, zbiorowej komunikacji lokalnej oraz innych urządzeń użyteczności publicznej.

2. zadania w zakresie infrastruktury społecznej;

• zakładanie i kierowanie działalnością przedszkoli,

• zakładanie i utrzymanie żłobków,

• zakładanie i utrzymanie bibliotek publicznych,

• tworzenie i utrzymanie instytucji i placówek upowszechniania kultury,

• budowa i utrzymanie urządzeń kultury fizycznej( boiska , baseny, sale)

• prowadzenie targowisk,

• prowadzenie i utrzymanie szkół podstawowych (środki z subwencji ogólnej),

3. zadania w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego;

• wyposażenie ulic w tablice z nazwami,

• zapewnienie strażom pożarnym pomieszczeń i środków organizowanie i prowadzenie izb wytrzeźwień.

4. zadania w zakresie ładu przestrzennego i ekologicznego

• zapewnienie warunków niezbędnych do ochrony środowiska przed odpadami oraz utrzymanie porządku i czystości

• sporządzanie projektów założeń do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,

• wypłacanie odszkodowań za grunty przejmowane pod zabudowę ulic,

• wykup nieruchomości , w odniesieniu do których gmina korzysta z prawa do pierwokupu.

Do zadań zleconych gminom należą między innymi;

• przejmowanie w zarząd nieruchomości stanowiących zabytki,

• udzielanie zasiłków w ramach pomocy społecznej,

• prowadzenie spraw administracyjnych z zakresu administracji rządowej np; ewidencja ludności , sporządzanie aktów stanu cywilnego.

Dochody gmin obligatoryjne

1) Dochody wynikające z udziału w dochodach budżetu państwa

1. 39,34 % wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy,

2. 6,71 wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, mających siedzibę na terenie gminy.

2. Subwencja ogólna składająca się z części:

1. oświatowej

2. wyrównawczej

3. równowżącej

3. Dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami

4. Wpływy zwłasnych podatków (lokalnych) takich jak ;

• rolnego

• leśnego,

• od nieruchomości,

• od środków transportu,

• od działalności gospodarczej osób fizycznych opłacanych w formie karty podatkowej,

• od spadków i darowizn ,

• od posiadania psów,

• od czynności cywilno - prawnych.

5. Wpływy z opłat skarbowej , targowej ,eksploatacyjnej , miejscowej i innych pobieranych na podstawie odrębnych ustaw.

6. Dochody gminnych jednostek budżetowych oraz wpłatyzakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gmin,

7. Odsetki od środków finansowych gmin, gromadzonych na rachunkach bankowych i odsetki od pożyczek udzielonych przez gminy,

8. Dochody z majątku gmin

Dochody fakultatywne ( jak w przypadku województw czy powiatów)

Gmina może również zwiększać stronę dochodową budżetu poporzez zaciąganie kredytów oraz emisję obligacji.

Gmina może zaciągać kredyty na:

• pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru budżetowego,

• finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach gmin

Ograniczenia dotyczące zaciągania kredytów;

• mogą być zaciągane w wysokości przewidzianej w budżecie gminy,

• gdy zaciągane są innym banku niż bank wykonujący obsługę finansową budżetu gminy -regionalna izba obrachunkowa ma obowiązek wyrazić w tej kwestii swoją opinię

• łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku rat kredytów, pożyczek i spłat kwot wraz z odsetkami oraz przypadających do wykupu papierów wartościowych wyemitowanych przez gminę nie może przekroczyć 15% planowanych dochodów gminy.

• Rada Ministrów może potrącać z subwencji ogólnej gminy kwoty z tytułu refundacji środków przekazanych z budżetu państwa na spłatę kredytów bankowych poręczanych przez Radę Ministrów , a nie spłacanych przez gminę.

Gmina może dokonywać emisji obligacji.

Gmina może emitować obligacje ( papiery wartościowe) lecz o zamiarze emisji zarząd gminy musi poinformować właściwą regionalną izbę obrachunkową , która podaje do publicznej wiadomości swoją opinię . Chodzi o ochronę interesów potencjalnych nabywców , jak i uniknięcie nadmiernego zadłużenia się gminu. Środki pieniężne uzyskane przez gminy ze sprzedaży obligacji przeznaczone są szczególnie na np. zakup autobusów , budowę obwodnic, a więc na działalność inwestycyjną .

Zaciąganie kredytów oraz emisja obligacji to źródła pozyskiwania dodatkowych środków pieniężnych dostępne również dla powiatów województw

Subwencje ogólne -( krótka charakterystyka )

Subwencje ogólne - pochodzą z budżetu państwa i służą realizacji zadań własnych. Są ustalane w relacji do budżetu państwa , (są sparametryzowane), wydzielona kwota jest następnie dzielona na poszczególne jednostki samorządu terytorialnego terytorialnego obiektywnie określonych kryteriów np. liczby mieszkańców.

Subwencja może być też ustalana w sposób niesparametryzowany jako corocznie ustalona w budżecie państwowym stosownie do potrzeb i możliwości budżetowych.

Subwencja ogólna składa się z trzech części tj.

- subwencji oświatowej

- subwencji wyrównawczej

- subwencji równoważącej

Wielkość części oświatowej i wyrównawczej jest określana corocznie w ustawie budżetowej.

Podział części oświatowej pomiędzy gminy jest dokonywany odpowiednio do liczby, typów i rodzajów szkół oraz innych placówek oświatowych (np. przedszkoli),liczby uczniów w tych szkołach i placówkach z terenu gminy

Podział części wyrównawczej dokonywany jest pomiędzy gminy biedniejsze. Dotyczy to gmin gdzie wskaźnik dochodów podatkowych (w przeliczeniu na jednego mieszkańca) jest niższy niż 29% wskaźnika przeciętnego, dla wszystkich gmin w Polsce. Na wysokość przyznanej subwencji wyrównawczej wpływa : wskaźnik dochodów podatkowych, liczba mieszkańców gminy i gęstość zaludnienia w gminie, tzn i mniejsze są wymienione parametry tym wyższą subwencję otrzymuje gmina.

Część równoważącą subwencji ogólnej tworzy się z wpłat gmin najbogatszych. Dotyczy to gmin w których wskaźnik dochodów podatkowych jest wyższy niż 150% wskaźnika przeciętnego . Środki te dzieli się pomiędzy gminy celem uzupełnienia dochodów na zadania z zakresu pomocy społecznej. Podobne zasady podziału środków z subwencji ogólnej dotyczą także powiatów. Z kolei w województwach zamiast subwencji równoważącej występuje subwencja regionalna - otrzymują ją te województwa w których stopa bezrobocia jest o więcej niż 10% wyższa od średniej krajowej.

Dochody własne gmin -podatki i opłaty lokalne

PODATEK R O L N Y

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym, Dz.U. z 1993 r. nr 94, poz. 431 z późn. zm.

Podatek ten zasila w całości budżet gmin i uznawany jest za podatek typu przychodowo-dochodowy (czasem jednak przypisuje mu się charakter typowo majątkowy). Jest to podatek o charakterze rzeczowym, bezpośrednim i zwyczajnym. Może być pobierany przez inkasenta, w roli którego najczęściej występuje sołtys, przy czym Rada Gminy na podstawie uchwały może wyznaczyć innych inkasentów.

W momencie wprowadzenia składał się on z dwóch części podatku rolnego od gruntów i podatku rolnego dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej. Od 1 stycznia 1992 podatek rolny obejmuje tylko typową produkcję rolną ,roślinną i zwierzęcą gdyż podatek rolny od dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej został włączony do źródeł przychodów podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych.

Zakres przedmiotowy - Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych , z wyłączeniem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż rolnicza ( grunty zajęte na inną działalność podlegają podatkowi leśnemu lub podatkowi od nieruchomości)

Istotną rolę w konstrukcji podatku rolnego odgrywa pojęcie gospodarstwa rolnego . Zgodnie z ustawą jako gospodarstwo rolne należy rozumieć obszar użytków rolnych,(gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub o powierzchni użytków rolnych przekraczających 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej lub prawnej, a także jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej. Gospodarstwem rolnym są również grunty stanowiące własność lub znajdujące się w posiadaniu dwóch lub więcej osób fizycznych lub osób prawnych prowadzących wspólną gospodarkę

Tryb i warunki płatności. Są one uzależnione od kategorii podatnika podlegającego zobowiązaniu podatkowemu. Podatek od osób fizycznych ustala - w drodze decyzji - wójt, burmistrz lub prezydent właściwy ze względu na miejsce położenia gruntów. Świadczenie jest uiszczane w czterech ratach w terminach do 15 marca:, 15 maja, 15 września, 15 listopada danego roku podatkowego.

P o d s t a w a o p o d a t k o w a n i a w podatku rolnym jest powierzchnia użytków rolnych gospodarstwa rolnego wyrażona w tzw. hektarach przeliczeniowych. Ich liczbę ustala się, przeliczając powierzchnię hektarów rzeczywistych z uwzględnieniem trzech kryteriów:

1. rodzaj użytków rolnych,

2. przynależność danej miejscowości do jednego z czterech okręgów podatkowych,

3. klasę jakościową użytków.

Wśród użytków rolnych ustawa wyróżnia dwie kategorie. jedna to grunty orne, a druga - mająca charakter zbiorczy - łąki i pastwiska.

Podstawę opodatkowani podatkiem rolnym stanowi:

1. dla gruntów gospodarstw rolnych - liczba hektarów przeliczeniowych ustalana na podstawie powierzchni, rodzajów i klas użytków rolnych wynikających z ewidencji gruntów i budynków oraz zaliczenia do okręgu podatkowego;

2. dla pozostałych gruntów(nie stanowiących gospodarstwa rolnego)-liczba hektarów wynikających z ewidencji gruntów i budynków; - obliczone wg średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy.

Ustala się 4 okręgi podatkowe, do których zalicza się gminy oraz miasta w zależności od warunków ekonomicznych i produkcyjno-klimatycznych.

Zaliczenia do okręgu podatkowego dokonuje w drodze rozporządzenia Ministra Finansów ( Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 stycznia 1990 r. w sprawie podatku rolnego, Dz.U. Nr 3, poz. 18) w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa i rozwoju wsi oraz po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Izb Rolniczych. Uwzględniany jest przy tym zarówno ogólny rozwój gospodarczy terenu, jak i panujące na nim warunki klimatyczne. W okręgu I znajdują się miasta i gminny o najwyższym stopniu rozwoju, a w ostatnim, IV okręgu, tereny, które są relatywnie najsłabiej rozwinięte. Kompetencje w tym zakresie posiada również wojewoda i rada gminy. Organy te mogą w szczególnych, gospodarczo uzasadnionych wypadkach, zaliczać niektóre gminy i wsie do innego - niż wynikałoby to z rozporządzenia ministra Finansów - okręgu podatkowego. Jednak modyfikacje te nie mogą prowadzić do zmniejszenia liczby hektarów przeliczeniowych w danym województwie lub gminie o więcej niż 1,5%.

Ostatnim kryterium przeliczenia hektarów rzeczywistych na hektary przeliczeniowe jest klasa jakościowa gruntów. Dla gruntów ornych przewidziano osiem klas jakościowych (bonitacyjnych) (I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V,VI) a dla łąk i pastwisk sześć ( I, II, III, IV,V,VI ).

Ustala się następujące przeliczniki powierzchni użytków rolnych:

• Sady przelicza się na hektary przeliczeniowe wg przeliczników określonych w tabeli dla gruntów ornych, z tym że do sadów klasy III i IV stosuje się odpowiednio przeliczniki dla klasy IIIa i IVa.

• Grunty pod stawami zarybionymi bez względu na miejsce położenia przelicza się na hektary przeliczeniowe wg następujących przeliczników:

1. 1 ha stawu zarybionego łososiem, trocią, głowacicą, palią i pstrągiem - 1,0 ha przeliczeniowy,

2. 1 ha stawu zarybionego innymi gatunkami ryb-0,20ha przeliczeniowego.

• Grunty pod stawami niezarybionymi przelicza się na hektary przeliczeniowe wg przeliczników określonych w tabeli.

Rodzaje użytków rolnych	Grunty orne				Łąki i pastwiska
Okręgi podatkowe	I	II	III	IV	I	II	III	IV
Klasy użytków rolnych	Przeliczniki
I	1,95	1,80	1,65	1,45	1,75	1,60	1,45	1,35
II	1,80	1,65	1,50	1,35	1,45	1,35	1,25	1,10
IIIa	1,65	1,50	1,40	1,25
III					1,25	1,15	1,05	0,95
IIIb	1,35	1,25	1,15	1,00
IVa	1,10	1,00	0,90	0,80
IV					0,75	0,70	0,60	0,55
IVb	0,80	0,75	0,65	0,60
V	0,35	0,30	0,25	0,20	0,20	0,20	0,15	0,15
VI	0,20	0,15	0,10	0,05	0,15	0,15	0,10	0,05

Łączne uwzględnienie wszystkich trzech kryteriów pozwala na ustalenie podstawy opodatkowania podatku rolnego.

S k a l a i stawka

Skala podatku rolnego ma charakter proporcjonalny. Stawka jest kwotowa i nawiązuje do przeciętnej ceny skupu żyta.

Podatek za 1 hektar przeliczeniowy gruntu wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego jest - w stosunku rocznym - równowartością pieniężną ceny 2,5 q żyta , obliczoną wg średniej ceny skupu za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy.

Z kolei podatek za 1 hektar gruntu nie wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego jest - w stosunku rocznym - równowartością pieniężną ceny 5 q żyta , obliczoną wg średniej ceny skupu za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy

Skala podatku rolnego na 2008	zł
Średnia cena skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (2007)	58,29
Równoważnik 2,5 q żyta	145,73
Równoważnik 5 q żyta	291,45

Średnią cenę skupu ustala się na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ogłaszanego w terminie 20 dni po upływie trzeciego kwartału roku poprzedzającego rok podatkowy.. Rady gminy są uprawnione do obniżenia cen skupu żyta, przyjmowanego jako podstawa obliczenia podatku rolnego na obszarze gminy.

P O D A T E K L E Ś N Y

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. Nr 200, poz. 1682 i Nr 216, poz. 1826)

• Podatek ten w obecnym kształcie wprowadzono z początkiem 1992 r w sposób nietypowy -nie ustawą podatkową lecz kompleksową ustawą z dnia 28 września 1991 r. o lasach,a dopiero od 1 stycznia 2003 przepisy o lasach dotyczące ich opodatkowania zostały zastąpione ustawą o podatku leśnym

P r z e d m i o t e m opodatkowania podatkiem leśnym podlegają określone w ustawie lasy z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.. Lasem w rozumieniu ustawy są grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy. Zgodnie z ustawą lasem jest grunt o zwartej powierzchni - co najmniej 0,10 m ha - pokryty roślinnością leśną lub przejściowo jej pozbawiony, który:

1. przeznaczony jest do produkcji leśnej, bądź

2. stanowi rezerwat przyrody albo wchodzi w skład parku narodowego, lub

3. wpisany jest do rejestru zabytków.

Jako las traktuje się również grunty związane z gospodarką leśną, zajęte pod wykorzystane na potrzeby tej gospodarki budynki, budowle, urządzenia melioracji wodnej, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, a także tereny pod liniami energetycznymi, miejsca składowania drewna, parkingi i urządzenia turystyczne oraz szkółki leśne.

Opodatkowaniu podatkiem leśnym nie podlegają lasy, które są związane z gospodarką leśną, wyłączone decyzjami administracyjnymi z gospodarki leśnej i przeznaczone na cele inne niż leśne oraz zajęte na ośrodki wypoczynkowe, działki budowlane i rekreacyjne. Warto zaznaczyć, iż lasy wyłączone z zakresu przedmiotowego podatku leśnego mogą być obciążone albo podatkiem rolnym, albo podatkiem od nieruchomości.

Ustawa w tym podatku przewiduje stosunkowo niewielki katalog zwolnień. Z podatku tego zwolniono:

• lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat oraz

• lasy wpisane do rejestru zabytków

• należące do szkół i placówek PAN

• należące do zakładów pracy chronionej, zakładów aktywności zawodowej i jednostek badawczo rozwojowych

P o d s t a w a o p o d a t k o w a n i a.

. Podstawę opodatkowania podatkiem leśny stanowi więc powierzchnia lasu, wyrażona w hektarach, wynikających z ewidencji gruntów i budynków prowadzonej przez starostę.

Stawki podatku leśnego

Stawki są kwotowe - podatek leśny od 1ha za rok podatkowy wynosi równowartość pieniężną 0,220 m3 drewna obliczoną według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (art. 4 ust. 3 ustawy) Cenę taką ustala się na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ogłaszanego w terminie 20 dni po upływie trzeciego kwartału .

Dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych - stawka podatku leśnego wynosi 50 % stawki podstawowej.

Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna przyjmowaną jako podstawa obliczenia podatku leśnego na obszarze gminy.

P O D A T E K O D Ś R O D K Ó W T R A N S PO R T O W Y C H

Podatek ten jest podatkiem lokalnym w całości zasilającym budżety samorządowe. Podatek ten zastąpił obowiązujący do końca 1990 r. podatek drogowy. W 1997 r. został on poddany nowelizacji, która w dość istotny sposób zmieniła jego konstrukcję.

Podatek ten jest daniną o charakterze majątkowym, bezpośrednim, rzeczowym, zwyczajnym i obligatoryjnym.

P o d a t n i k a m i - są osoby fizyczne oraz osoby prawne będące właścicielami środków transportowych. Podobnie jak właścicieli, ustawa traktuje również jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany.

Jeżeli dany środek transportu jest współwłasnością kilku osób ww. na których spoczywa obowiązek podatkowy to wszyscy wówczas solidarnie podlegają pod konieczności uiszczenia tego podatku. W przypadku zmiany właściciela środka transportu już zarejestrowanego, obowiązek podatkowy ciąży na poprzednim właścicielu do końca miesiąca, w którym nastąpiło przeniesienie własności.

Reasumując podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku od środków transportowych są:

• właściciel środka transportowego

• jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, na którą środek transportowy został zarejestrowany.

Obowiązek podatkowy
Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany lub nabyty.
Obowiązek podatkowy wygasa z końcem miesiąca, w którym środek transportowy został wyrejestrowany.

P r z e d m i o t e m - opodatkowania podatkiem od środków transportowych są:

Opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych podlegają (art. 8 ww.):

1) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i poniżej 12 ton,

2) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej równej lub wyższej niż 12 ton,

3) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i poniżej 12 ton,

4) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów równej lub wyższej niż 12 ton,

5) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i poniżej 12 ton, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego,

6) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą równą lub wyższą niż 12 ton, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego,

7) autobusy.

P o d s t a w a o p o d a t k o w a ni a - ściśle pokrywa się z przedmiotem opodatkowania. Stanowi ją więc wskazany w ustawie środek transportowy. Tym samym podstawa nie jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania. Nie ma obowiązku uzależnienia podstawy opodatkowania od wieku, marki lub też pojemności silnika środka transportowego.

Z w a l n i a się od podatku od środków transportowych:

1. pod warunkiem wzajemności - środki transportowe będące w posiadaniu przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji zagranicznych, korzystających
   z przywilejów i immunitetów na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, oraz członków ich personelu, jak również innych osób zrównanych
   z nimi, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) środki transportowe stanowiące zapasy mobilizacyjne, pojazdy specjalne oraz pojazdy używane do celów specjalnych w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym,

3. środki transportowe, o których mowa w art. 8 pkt 1-6, wykorzystywane w dowozie i odwozie na maksymalną odległość w linii prostej do 150 km na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w transporcie kombinowanym. Warunkiem zwolnienia jest przeznaczenie wymienionych pojazdów wyłącznie dla tych przewozów, potwierdzone na podstawie dokumentów określonych w odrębnych przepisach.

4. pojazdy zabytkowe, w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym.

P O D A T E K O D N I E R U C H O M O Ś C I

Podatek jest podatkiem o charakterze lokalnym, bezpośrednim, rzeczowym, zwyczajnym i obligatoryjnym.

P o d a t n i k a m i podatku od nieruchomości - są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące:

1) właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem ust. 3,

2) posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych,

3) użytkownikami wieczystymi gruntów,

4) posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie:

a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości,

b) jest bez tytułu prawnego, z zastrzeżeniem ust. 2.

Przedmiot - opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:

1) grunty,

2) budynki lub ich części,

3) budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

- Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają grunty sklasyfikowane
w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej.

- Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają również:

1) pod warunkiem wzajemności - nieruchomości będące własnością państw obcych lub organizacji międzynarodowych albo przekazane im w użytkowanie wieczyste, przeznaczone na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych,

2) grunty pod wodami płynącymi i kanałami żeglownymi, z wyjątkiem jezior oraz gruntów zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych,

3) nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym urzędów gmin, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich,

4) budowle dróg publicznych wraz z pasami drogowymi oraz zajęte pod nie grunty.

Podstawę opodatkowania stanowi:

1) dla gruntów - powierzchnia,

2) dla budynków lub ich części - powierzchnia użytkowa,

3) dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5 - wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych - ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.

Art. 5. 1. Rada gminy, w drodze uchwały, określa wysokość stawek podatku od nieruchomości,
z tym że stawki nie mogą przekroczyć rocznie (w 2005 r).:

1) od gruntów:

a) związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków - 0,66 zł
od 1 m² powierzchni,

b) pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych - 3,52 zł od 1 ha powierzchni,

c) pozostałych , w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego- 0,32 zł od 1 m² powierzchni,

2) od budynków lub ich części:

a) mieszkalnych - 0,54 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,

b) związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej - 17,98 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,

c) zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym - 8,37 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,

d) zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych - 3,61 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,

e) pozostałych w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego- 0,32 zł od 1 m² powierzchni, -6,01 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,

KATASTER NIERUCHOMOŚCI

KATASTER - to metodycznie prowadzona publicznea ewidencji danych o

wszystkich nieruchomościach na określonym obszarze (tzn. na terenie całego kraju), jak i oparcie podstawy opodatkowania na ujętej w tym rejestrze wartości katastralnej.

• Polski model katastru będzie składał się z trzech podsystemów:

1. katastru fizycznego,

2. katastru prawnego,

3. katastru fiskalnego.

1. Kataster fizyczny (nieruchomości) zastąpi obecną ewidencję Budynków i Gruntów. Polega na planowaniu i gospodarowaniu nieruchomościami, czyli zawierać będzie plany, mapy, opisy i dane określające przeznaczenie oraz sposób użytkowania nieruchomości. System ten będzie całkowicie zinformatyzowany. Do informacji zawartych w katastrze zostaną dołączone informacje o wartości katastralnej każdej nieruchomości, stanowiącej podstawę opodatkowania.

2. Kataster prawny - związany jest z ustaleniem stanu prawnego nieruchomości, czyli rejestracja właściciela oraz praw do danej nieruchomości; obecnie tą funkcję spełniają księgi wieczyste

3. Kataster fiskalny - będzie to system podatków od nieruchomości, system informatyczny gromadzący dane o zobowiązaniach podatkowych związanych z posiadaniem nieruchomości. Podstawą, na której będzie budowany kataster fiskalny jest prowadzona (już teraz przez właściwe organa gminy) ewidencja podatkowa służąca m.in. do wymiaru i poboru podatków od nieruchomości. Od 1 stycznia 2005 r. zastąpi ją ewidencja podatkowa nieruchomości przewidziana w art. 7a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, - stanowią także podstawę do wymiaru i poboru podatku rolnego i podatku leśnego.

OCENA FUNKCJOWANIA SYSTEMU KATASTRALNEGO

Szacuje się, że dla skutecznego funkcjonowania tego systemu na każdy tysiąc nieruchomości podlegających wycenie potrzebny jest jeden rzeczoznawca - czyli 20 mln nieruchomości oznacza 20 tys. rzeczoznawców, a obecnie wskazuje się na liczbę 3 tys. osób z uprawnieniami.

Szacowane koszty wprowadzenia systemu katastralnego wraz z wycenami oraz kosztami utrzymania to prawdopodobnie kwota od 850 mln do 1 mld zł.

Generalnie podstawowym zamierzeniem reformy w podatku od nieruchomości jest maksymalne zbliżenie wartości katastralnej z wartością rynkową, przy czym wiąże się to z ogromnymi kosztami. Zatem możliwe są inne rozwiązania dokonywania wycen:

1. Administracyjne ( tzw. model geograficzny) ustalanie wartości katastralnej nieruchomości jedynie na podstawie czynników obiektywnych, jak:

• położenie nieruchomości na terenie danej gminy,

• powierzchnia, uzbrojenie terenu,

• wyposażenie budynku, lokalu w instalacje wewnętrzne

Uzyskanie takich danych jest możliwe na podstawie dokumentacji.

2. Rozwiązanie, które zakłada zbliżenie wartości rynkowej z katastralną dokonywane na podstawie rocznych deklaracji przez podatników określających wartości jego nieruchomości. W deklaracji musiałby być podane podstawy wskazanej wartości, jak np. fakt położenia w terenie przemysłowym, blisko kopalni, czy huty bądź elektrowni albo odwrotnie położenie nieruchomości na terenach rekreacyjnych. Wartość ta byłaby przyjmowana jako wartość katastralna i stanowiła by podstawę opodatkowania. Niestety to rozwiązanie o ile jest wskazywane to tylko w sytuacji przymusowej i tymczasowo.

STAWKI PODATKU KATASTRALNEGO

Analiza porównawcza wg zasad obowiązujących w 2004 r. oraz zasad systemu katastralnego

NIERUCHOMOŚĆ		PODSTAWA PODATKU	STAWKA	PODATEK NALEŻNY
A	działka	1 200 m2 pow.	0,30 zł	372 zł
		dom	180 m2 pow. użytkowej	0,51 zł	91,8 zł
		Razem			463,80 zł

NIERUCHOMOŚĆ		PODSTAWA PODATKU WARTOŚCI NIERUCHOMOŚCI	STAWKA	PODATEK NALEŻNY
A	działka	120 000 zł	0,3 %	360
		dom	720 000 zł	0,3 %	2160
		Razem			2520 zł

PODATEK OD CZYNNOŚCI CYWILNO-PRAWNYCH

Podmiot podatku - podmiotem są strony czynności cywilno prawnych tj. osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, oraz spółka mająca osobowość prawną - w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego (akcyjnego).

Obowiązek zapłaty podatku ciąży na stronach czynności cywilnoprawnych solidarnie. Jeżeli jedną ze stron czynności cywilnoprawnej jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej zwolniona od podatku od czynności cywilnoprawnych, obowiązek zapłaty podatku ciąży solidarnie na pozostałych stronach tej czynności, przy czym stawki podatku zostają obniżone o 50%.

Przedmiot podatku - podatkowi temu podlegają

1) następujące czynności cywilnoprawne:

a) umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,

b) umowy pożyczki,

c) (skreślona),

d) umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,

e) umowy dożywocia oraz ustanowienia odpłatnej renty,

f) umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,

g) umowy majątkowe małżeńskie,

h) ustanowienie hipoteki,

i) ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,

j) umowy depozytu nieprawidłowego,

k) umowy spółki (akty założycielskie),

2) zmiany umów wymienionych w pkt 1, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,

3) orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt 1.

Podatek od spadków i darowizn

Jest to podatek majątkowy obciążający przyrost majątku osiągnięty niedpłatnie.

Podstawą prawną aktualnie obowiązującego podatku jest ustawa z 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn . Z dniem 1 stycznia 1990 opodatkowanie tym podatkiem ograniczono wyłącznie do nabycia rzeczy i praw majątkowych przez osoby fizyczne. Przychody osób prawnych z tytułu spadków i darowizn podlegają opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Podmiotem podatku są osoby fizyczne , będące obywatelami Polski , lub mające miejsce stałego pobytu w Polsce , które w sposób nieodpłatny nabyły na własność rzeczy lub prawa majątkowe. Podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na jej terytorium tytułem

• Spadku

• Darowizny

• Zasiedzenia

• Nieodpłatnego zniesienia współwłasności

• Zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu

Oraz zgodnie ze zmianami uchwalonymi 18 .10.06

• Nieodpłatna renta

• Nieodpłatne użytkowanie

• Nieodpłatna służebność

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie decyzji wkładcy na wypadek jego śmierci , oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego na wypadek jego śmierci.

Charakterystyczną cechą tego podatku nie znajdującą odzwierciedlenia w innych daninach publicznych , jest oparcie jego konstrukcji na zasadzie podziału podatników na grupy podatkowe.

Pierwszej grupie znaleźli się najbliżsi członkowie rodziny spadkodawcy np.; małżonek , wstępni , zstępni. W drugiej nieco dalsza rodzina np.; zstępni rodzeństwa , rodzeństwo rodziców. W trzeciej grupie znaleźli się dalsi krewni a także osoby obce których żadnawięź rodzinna nie łączy z spadkodawcą.

Zakwalifikowanie podatnika do jednej z grup niesie za sobą pewne konsekwencje.

Wpływa na sposób i zakres stosowanych w tym podatku zwolnień, ulg , minimum wolnego od podatku oraz wysokości stawki , a co za tym Idzi również na ostateczną wielkość świadczenia. W najlepszej sytuacji pod tym względem znajdują się podatnicy zaliczeni do pierwszej grupy podatkowej.

Podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn stanowi zawsze czysta wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych , czyli wartość po potrąceniu określonych w ustawie długów i ciężarów. Wartość tę ustala się według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu ich nabycia oraz cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Nową regulacją w w podatku od spadków i darowizn jest zwolnienie od podatku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka wstępnych , zstępnych, pasierba , rodzeństwo , ojczyma i macochę , a więc członków najbliższej rodziny osoby od której lub po której rzeczy lub prawa majątkowe zostały nabyte.

O p ł a t y l o k a l n e

OPŁATA O D P O S I A D A N I A P S Ó W

P o d m i o t - podatnikami są wyłącznie osoby fizyczne; natomiast nie są zobowiązane do płacenia tego podatku ani osoby prawne, ani jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej

P r z e d m i o t - to posiadanie psa (psów).

S k a l a - jest ona proporcjonalna, a stawki mają charakter kwotowy. Maksymalną ich wysokość określa ustawa i są one corocznie waloryzowane. Przy czym rada gminy może ustalać na swoim terenie niższe stawki. Również rada gminy ustala termin i tryb poboru tej opłaty

Art. 14. Rada gminy:

1. ustala wysokość stawek opłaty od posiadania psów, z tym że opłata od jednego psa nie może przekraczać 51,95 zł w 2005 r. (rocznie),

2. określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności tej płaty,

3. może zarządzić pobór opłaty od posiadania psów w drodze inkasa lub określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso,

4. może wprowadzić, w drodze uchwały, inne niż wymienione w ustawie zwolnienia przedmiotowe z opłaty od posiadania psów.

5) może zwolnić mieszkańców gminy z opłaty od posiadania psów albo wprowadzić inne zwolnienia niż określone w art. 13 ust. 2.

Z w o l n i e n i a - opłaty tej nie pobiera się od:

• członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeśli nie są oni obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Polski - zwolnienie to stosuje się pod warunkiem wzajemności,

• z tytułu posiadania psów będących pomocą dla osób niepełnosprawnych, np. niewidomych, głuchoniemych, niedołężnych,

• od osób w wieku powyżej 70 roku życia prowadzących samodzielne gospodarstwo domowe, przy czym dotyczy to tylko jednego psa,

• z tytułu posiadania psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych; zwolnienie to obejmuje tylko dwa psy na każde gospodarstwo,

OPŁATA TARGOWA

Zakres tej opłaty jest bardzo szeroki, gdyż:

Opłatę targową pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach.

Targowiskami, o których mowa są wszelkie miejsca, w których jest prowadzony handel - tj. handel z ręki, koszów, stoisk, przyczep, pojazdów samochodowych, wozów konnych. Dotyczy to także sprzedaży zwierząt, środków transportowych i części do środków transportowych. Tak szeroka definicja obejmuje nie tylko targ warzywno-owocowy, czy giełdę samochodową, czy inne typu ale także sprzedaż prowadzoną na chodniku lub przejściu podziemnym. Bez znaczenia jest także okoliczność. tzn. czy jest to prywatny grunt targowiska, czy też targowisko komunalne. W obu przypadkach gmina jest uprawniona do pobierania opłaty targowej.

S t a w k a - rada gminy ma dość szerokie kompetencje, gdyż w drodze uchwały, gdyż ustala ona zasady ustalenia, poboru i terminu płatności opłaty targowej, a także jej wysokość.

z tym że:

a) stawka opłaty targowej nie może przekroczyć 579,32 zł dziennie,

może zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso,

może wprowadzać inne niż wymienione w ustawie zwolnienia przedmiotowe od opłat lokalnych.

Opłacie targowej nie podlega sprzedaż dokonywana w budynkach lub częściach budynków,
z wyjątkiem targowisk pod dachem oraz hal używanych do targów, aukcji i wystaw.

Opłatę targową pobiera się niezależnie od należności przewidzianych w odrębnych przepisach za korzystanie z urządzeń targowych oraz za inne usługi świadczone przez prowadzącego targowisko.

Z w a l n i a się od opłaty targowej osoby i jednostki, które są podatnikami podatku od nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowiskach.

O P Ł A T A M I E J S C O W A

 Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych, szkoleniowych lub turystycznych, w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach - za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach.

Opłaty miejscowej nie pobiera się:

1) pod warunkiem wzajemności - od członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) od osób przebywających w szpitalach,

3) od osób niewidomych i ich przewodników,

4) od podatników podatku od nieruchomości z tytułu posiadania domów letniskowych położonych w miejscowości, w której pobiera się opłatę miejscową,

5) od zorganizowanych grup dzieci i młodzieży szkolnej.

Wojewoda, na wniosek rady gminy, po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska, ustala miejscowości odpowiadające kryteriom określonym w ust. 1, w których pobiera się opłatę miejscową.

Rada gminy może wprowadzać opłatę administracyjną za czynności urzędowe wykonywane przez organy gminy, wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli czynności te nie są objęte przepisami o opłacie skarbowej.

Rada gminy, w drodze uchwały:

1) określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłat określonych w ustawie, z tym że:

1. stawka opłaty miejscowej nie może przekroczyć 1,61 zł dziennie,

2. stawka opłaty miejscowej w miejscowościach uzdrowiskowych nie może przekroczyć 3,22 zł dziennie,

2) może zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso,

3) może wprowadzać inne niż wymienione w ustawie zwolnienia przedmiotowe od opłat lokalnych.

OPŁATA SKARBOWA

P o d m i o t - obejmuje on zarówno osoby fizyczne, osoby prawne jak i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, czyli uiszczają go wszystkie podmioty bez względu na formę organizacyjno-prawną. Nie tu znaczenia także zakres terytorialny, gdyż pod zakres tej opłaty podlegają także podmioty zamieszkujące poza granicami Polski lub też mają tam swoją siedzibę, jeżeli korzystają z usług polskich organów administracji publicznej

P r z e d m i o t - został wyznaczony przez dwie zasadnicze kategorie spraw:

1. indywidualnych ze sfery administracji publicznej,

2. związanych z dokumentami wskazanymi w ustawie.

Sprawy indywidualne z zakresu administracji publicznej to szereg czynności administracyjnych, podejmowanych na podstawie zgłoszenia lub wniosku zainteresowanego podmiotu. Są to np.:

• podania (żądania, odwołania, zażalenia) i załączniki do podań,

• zaświadczenia,

• zezwolenia,

• czynności urzędowe-z wyjątkiem tych, które podjęto z urzędu.

Wśród dokumentów objętych obowiązkiem opłaty skarbowej ustawa wymienia:

• weksle,

• dokumenty przewozowe,

• dokumenty stwierdzające ustanowienie pełnomocnictwa oraz ich odpisy (wpisy)

Opłacie nie podlegają dokumenty i usługi administracyjne w sprawach m.in. alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia, ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego, opieki społecznej, wyborów prezydenckich, parlamentarnych, samorządowych, referendum, powszechnego obowiązku obrony oraz nauki i oświaty.

S t a w k i - większość stawek określona jest kwotowo. Jedynie nieliczne występują stawki procentowe. Wysokość stawek uzależniona jest zazwyczaj od rodzaju dokumentu lub czynności administracyjnej. Wyjątkowo kształtowane są one w zależności od kategorii podmiotu korzystającego z usług administracyjnych.

Powstanie obowiązku podatkowego

Zasadniczo opłatę skarbową uiszcza bezpośrednio sam zainteresowany z chwilą wniesienia podania, wystąpienia z wnioskiem o dokonanie czynności urzędowej, wydania zaświadczenia lub zezwolenia oraz w momencie sporządzenia albo wydania dokumentu. Wyjątkowo w przypadku weksli opłatę uiszcza się w ciągu 14 dni od daty jego wystawienia. Opłatę można uiszczać gotówka, bezgotówkowo bądź znakami opłaty skarbowej o odpowiedniej wysokości naklejanymi na podaniu lub załączniku..

Opłata może być pobierana także przez płatnika, czyli :

• notariusz - od sporządzanych dokumentów

• przewoźników - od dokumentów przewozowych, jeżeli nie są wystawcami tych dokumentów

uiszczona opłata w kwocie do 2 zł nie podlega zwrotowi.

Procedura budżetowa JST (Jednostek Samorządu terytorialnego)

1.Pojęcie budżetu j.s.t

Budżety j.s.t. są podstawą ich samodzielnej gospodarki finansowej. Budżet j.s.t. zgodnie z definicją zawartą w ustawie z 26 listopada 1998 - o finansach publicznych to publiczny plan finansowy obejmujący zestawienie dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów danej j.s.t. także przychodów i wydatków jej zakładów budżetowych , gospodarstw pomocniczych, jej jednostek budżetowych ,środków specjalnych jednostek budżetowych, oraz funduszy celowych j.s.t. uchwalany przez organ stanowiący jednostki samorządowej w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy czyli rok kalendarzowy.

Dochody j.s.t (omówione zostały wcześniej) -np. subwencje , dotacje , udziały w CIT i PIT, dochody własne z opłat i podatków lokalnych, środki z budżetu UE itd.

Przychody j.s.t. to środki pochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych ,środki pochodzące z prywatyzacji majątku j.s.t. , środki pochodzące z otrzymanych przez j.s.t. pożyczek i kredytów oraz środki uzyskane ze spłat pożyczek udzielonych przez j.s.t. . Przychodami zakładów budżetowych ,gospodarstw pomocniczych , środków specjalnych i funduszy celowych są wszelkie środki jakie uzyskują te formy organizacyjno - prawne w związku z prowadzoną przez nie działalnością .

Rozchodami budżetów jst są spłaty otrzymanych kredytów i pożyczek ,wykup papierów wartościowych, udzielone pożyczki, płatności wynikając z odrębnych ustaw których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku j.s.t.

Wydatki budżetów samorządowych przeznaczone są na realizaję ich zadań określonych w ustawach. Są to przede wszystkim zadania własne tych jednostek , zadania z zakresu administracji rządowej i inne zlecone jednostkom samorządowym ustawami .

2.Uchwalanie budżetu JST

Procedura uchwalania budżetu musi korespondować z postanowieniami ustawy o finansach publicznych oraz ustawami o samorządzie gminnym , powiatowym i województwa. Szczegółowy tryb pracy nad projektem uchwały budżetowej określany jest jednak przez organ stanowiący - radę gminy, radę powiatu lub sejmik wojewódzki.

Wyłączne prawo do inicjatywy przygotowania projektu uchwały budżetowej posiada zarząd danej j.s.t. . Dotyczy to również inicjatywy w sprawie zmian tej uchwały. Oczywiście nie wyklucza to możliwości zgłaszania przez radnych wniosków dotyczących wystąpienia z inicjatywą zmian , ale zarząd nie jest zobowiązany do ich uwzględnienia.

W toku prac nad uchwałą budżetową organ stanowiący nie może bez zgody zarządu wprowadzić zmian powodujących zwiększenie wydatków i jednoczesne zwiększenie deficytu. Zastrzeżenie to obejmuje również wszelkie zmiany zwiększające planowany dochód bez równoczesnego wskazania nowych źródeł dochodu.

Opracowując projekt uchwały budżetowej, zarząd obligatoryjnie sporządza informację o stanie mienia komunalnego. Informacja taka stanowi istotne uzupełnienie projektowanego budżetu ,pozwalające dokonać bieżącej oceny planowanych dochodów przez pryzmat posiadanego majątku komunalnego.

Przygotowany projekt uchwały budżetowej zarząd powinien przedstawić do 15 listopada roku bazowego (roku poprzedzającego rok budżetowy) organowi stanowiącemu danej j.s.t i regionalnej izbie obrachunkowej.

Regionalna izba obrachunkowa opiniuje otrzymany projekt. Opinię tą zarząd powinien przedstawić radzię (sejmikowi) przed uchwaleniem budżetu. Negatywna opinia izby obrachunkowej nie wstrzymuje procedury uchwalania budżetu ale zarząd zobowiązany jest wówczas odpowiedzieć na zawarte w niej zarzuty. Istnieje również możliwość odwołania się od negatywnej opinii o uchwale budżetowej . Odwołanie takie rozpatruje w ciągu 14 dni kolegium regionalnej izby obrachunkowej. Odwołanie również nie wstrzymuje procedury uchwalania budżetu.

Organ stanowiący danej j.s.t. uchwala budżet do końca roku bazowego. W szczególnie uzasadnionych przypadkach ( nadzwyczajne wydarzenia spowodowane siłą wyższą np.klęska żywiołowa) uchwała budżetowa może być podjęta już w trakcie roku budżetowego - nie później niż do 31 marca. Do czasu uchwalenia ustawy budżetowej gospodarka finansowa j.s.t prowadzona jest w oparciu o przedłożony przez zarząd projekt uchwały budżetowej. Ustawa o finansach publicznych pozwala także na uchwalenie prowizorium budżetowego dla j.s.t. Możliwość taka występuje wówczas gdy dochody i wydatki budżetu państwa określa ustawa o prowizorium budżetowym. Rada lub sejmik uchwala wtedy prowizorium na okres obowiązywania prowizorium dla państwa.

Jeżeli organ stanowiący nie uchwali budżetu do 31 marca roku budżetowego wówczas regionalna izba obrachunkowa w terminie do 30 kwietnia dokonuje zastępczego ustalenia budżetu. Ustalenie to obejmuje jedynie obligatoryjne zdania własne i zadania zlecone.

Zastępcze ustalenie budżetu przez regionalną izbę obrachunkową m miejsce również wówczas , gdy część lub całość uchwały budżetowej nie może być realizowana z uwagi na orzeczenie jej nieważności.

3.Wykonanie budżetu

Za wykonanie budżetu j.s.t jest odpowiedzialny jej organ wykonawczy czyli zarząd . W terminie 21 dni od daty uchwalenia ustawy budżetowej zarząd opracowuje układ wykonawczy budżetu. Dokonuje tego zgodnie z regułami klasyfikacji budżetowej czyli w podziale na : działy , rozdziały i paragrafy. Zarząd przekazuje jednocześnie podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz o wysokości dotacji i wpłat do budżetu. W toku wykonywania budżetu zarząd sprawuje ogólny nadzór nad realizacją dochodów określonych w uchwale budżetowej. Czuwa nad realizacją reguł kontroli oraz respektowaniem reguł wstępnej oceny celowości poniesionych wydatków przez podległe mu jednostki sektora finansów publicznych.

Zobligowany jest również do przestrzegania zasad gospodarki finansowej (zasad wykonywania budżetu) , których treść reguluje ustawa o finansach publicznych w następujący sposób;

• Pełna realizacja zadań następuje w określonych prawem terminach i zgodnie z opracowanym przez zarząd danej j.s.t. harmonogramem realizacji dochodów i wydatków

• Ustalenie ,pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetowych powinno się odbywać na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów,

• Wydatki dokonywane są granicach kwot określonych w planie finansowym , zgodnie z przeznaczeniem oraz w sposób celowy i oszczędny

• Zlecanie zdań winno następować w wyniku wyboru najkorzystniejszej oferty z uwzględnieniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych

• Wydatki na obsługę zadłużenia j.s.t realizowane są przed innymi wydatkami budżetu

• Wydatki nieprzewidziane wynikające z tytułów egzekucyjnych lub wydatków sądowych , mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel , wynikłe z tego ubytki powinny być refundowane w trybie przeniesień wydatków

• Przenoszenie wydatków budżetowych powinno się odbywać zgodnie z obowiązującymi zasadami i w zakresie wynikającym z przyznanych kompetencji.

• Dotacje celowe muszą być wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem określonym w przepisach.

• Dotacje celowe na realizację zadań z zakresy administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami niewykorzystane w danym roku ,podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części w jakiej zadanie nie zostało wykonane.

Naruszenie tych zasad może prowadzić m.in. do odpowiedzialności wykonawców budżetu za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Możliwość wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń w trakcie roku budżetowego wymusiła konieczność uwzględnienia procedur ograniczonej elastyczności w realizacji budżetu.

Wyrazem tego są regulacje pozwalające na dokonywanie zmian w planie dochodów i wydatków .

Kompetencje do przeprowadzania tych zmian ma wyłącznie zarząd po uzyskaniu wcześniejszej pozytywnej opinii komisji rady (sejmiku) właściwej do spraw budżetu.

Zarząd może podjąć również decyzję o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych. Z instytucji tej zarząd może korzystać w przypadku;

- niegospodarności w określonych jednostkach

- opóźnień w realizacji zadań

- nadmiaru posiadanych środków

- naruszani zasad gospodarki budżetowej.

Blokowanie oznacza okresowy lub obowiązujący do końca roku budżetowego zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków. Zablokowane wydatki zarząd może po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji budżetowej - przenieść do rezerwy celowej. Przeznaczenie takich środków pozostaje w gestii rady lub sejmiku.

Budżet j.s.t. podlega regule roczności. Niezrealizowane kwoty wydatków zamieszczonych w budżecie wygasają z upływem roku budżetowego. Zasada ta nie obowiązuje w przypadku wydatków, których planowanym źródłem finansowania są

- przychody z kredytów zagranicznych

- nie polegające zwrotowi środki pochodzące ze źródeł zagranicznych

Wszelkie operacje finansowe związane z realizacją dochodów i wydatków przyjętych w uchwale budżetowej odbywają się za pośrednictwem rachunków bankowych . Kasową obsług budżetu wykonuje bank wybrany przez organ stanowiący danej j.s.t.

Wyboru banku dokonuje się zgodnie z postanowieniami ustawy o zamówieniach publicznych . Jednocześnie rada może upoważnić zarząd do zaciągania kredytów oraz lokowania wolnych środków budżetowych na rachunkach w innych bankach niż bank prowadzący obsługę kasową budżetu.

4.Kontrola wykonania budżetu

Zarząd odpowiadając za realizację budżetu zobowiązany jest również do sporządzania odpowiedniej informacji i sprawozdania ze swojej działalności. Kontrola budżetu odbywa si w dwóch etapach.

W pierwszym etapie - jeszcze w trakcie wykonywania budżetu , w terminie do 31 sierpnia zarząd przedstawia organowi stanowiącemu i regionalnej izbie obrachunkowej informację o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze. Regionalna izba obrachunkowa wydaje opinię na temat przedłożonej przez zarząd informacji. O negatywnej opinii izby zarząd powiadamia organ stanowiący , przedstawiając jednocześnie odpowiedź na zawarte w opinii zarzuty.

Drugi etap kontroli wiąże się z obowiązkiem sporządzenia przez zarząd rocznego sprawozdania z wykonania budżetu. Roczne sprawozdanie składane jest w terminie do 31 marca roku następującego po roku budżetowym i zawiera zestawienie dochodów i wydatków wynikających z zamknięć rachunków budżetowych jednostki samorządu terytorialnego . Opinie na temat przygotowanego sprawozdania przygotowuje regionalna izba obrachunkowa. Rada (sejmik ) rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu w terminie do 30 kwietnia roku następnego po roku sprawozdawczym. Przedłożone sprawozdanie stanowi podstawę do podjęcia uchwały w sprawie udzielenia

(lub nie udzielenia ) zarządowi absolutorium z wykonania budżetu.

Istotną rolę odgrywa tu opinia regionalnej izby obrachunkowej , aczkolwiek organ stanowiący nie jest nią związany

Uchwałę dotyczącą absolutorium organ stanowiący podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu.

Odrzucenie w głosowaniu uchwały o udzieleniu absolutorium jest jednoznaczne z przyjęciem uchwały o nieudzielaniu absolutorium. Uchwała o nieudzielaniu absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołaniu zarządu.

Organ stanowiący rozpoznaje sprawę odwołania zarządu na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały o przedmiocie nie udzielenia zarządowi absolutorium. Po zapoznaniu się z opinią regionalnej izby obrachunkowej i po wysłuchaniu wyjaśnień zarządu , organ stanowiący może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady (sejmiku) .

5.Nadzór nad działalnością finansową j.s.t.

Konstytucja RP oraz obowiązujące ustawy ustrojowe nawiązują do określonego w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego wzorca kontroli. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym organami nadzoru nad działalnością j.s.t. są prezes rady ministrów i wojewodowie .

W zakresie spraw finansowych nadzór nad działalnością j.s.t. sprawują regionalne izby obrachunkowe. Generalnie nadzór odbywa się na podstawie kryterium legalności (zgodności z prawem ) , przy czym powyższe organy nadzorcze mogą wkraczać w działalność samorządów tylko w przypadkach określonych ustawowo.

Regionalne izby obrachunkowe (RIO) są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej j.s.t. jako państwowe jednostki budżetowe są w całości finansowane z budżetu państwa. Działalność izb nadzoruje Prezes Rady Ministrów na podstawie kryterium zgodności z prawem . RIO są organami dość wyjątkowymi . Wśród ich kompetencji można wyróżnić czynności - nadzorcze, kontrolne , oraz kontrolno- opiniodawcze.

Do podstawowych uprawnień izby należy nadzór nad uchwałami organów stanowiących j.s.t w sprawach

- procedury uchwalania budżetu

- budżetu i jego zmian

- zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego j.s.t.

- zasad zakresu przyznawania dotacji

- podatków i opłat lokalnych

- absolutorium dla zarządu

RIO prowadząc postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały organu stanowiącego za nieważną, wskazuje na nieprawidłowości , sposób i termin ich usunięcia. Jeżeli właściwy organ nie usunie nieprawidłowości w oznaczonym terminie izba jest uprawniona do wydania orzeczenia o nieważności uchwały w całości lub w części.

W przypadku nieistotnego naruszenia prawa izba nie stwierdza nieważności uchwały , lecz ogranicza się do wskazania , iż uchwałę wydano z naruszeniem prawa.

Szczególne kompetencje izba posiada w odniesieniu do kształtowania planu finansowego j.s.t. Jeżeli organ stanowiący nie uchwali budżetu do 31 marca roku budżetowego , wówczas w terminie do 30 kwietnia tego samego roku - izba dokonuje zastępczego ustalenia budżetu danej gminy, powiatu czy województwa. Zastępcze ustalenie budżetu obejmuje obligatoryjne zadania własne oraz zadania z zakresu administracji rządowej , wykonywane przez samorząd na podstawie ustaw lub porozumień (zadania zlecone i powierzone). Ustalenie budżetu przez izbę następuje również w przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej organu stanowiącego.

Zarządzanie dochodami i wydatkami jednostek samorządu terytorialnego

1.Zarządzanie dochodami

Generalnie jst mają dość ograniczone możliwości zarządzania dochodami. Wynika to z ustawowego określenia możliwości źródeł zasilania budżetu jst. , a także przyznanym jst kompetencjom co do ich wpływy na wysokość tych dochodów ( ogólna zasada nie działania w celu osiągania zysku.). Pewnym wyjątkiem jest samorząd gminny , który może na swym terenie realizować określoną politykę podatkową oczywiście w granicach wyznaczonych normami prawa. Np. w zakresie podatku od nieruchomości , podatku od środków transportowych, także opłat lokalnych ( targowej ,miejscowej, od psów) rada gminy zobowiązana jest do ustalenia stawek podatkowych nie przekraczając stawek maksymalnych określony w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Ma również możliwość różnicowania stawek dla poszczególnych przedmiotów opodatkowania. Gminy mogą również wprowadzać inne niż ustawowe zwolnienia o charakterze przedmiotowym od wymienionych podatków i opłat.

Niezależnie od powyższych kompetencji przyznanych radom gmin organy wszystkich szczebli jst mogą i powinny intensyfikować działania w celu pozyskania bezzwrotnych środków pomocowych (głównie z UE) przeznaczanych na współfinansowanie zadań głównie inwestycyjnych.

Racjonalizacja wpływów budżetu jst powinna mieć na celu maksymalizację dochodów , jednakże wzrost wielkości budżetu nie powinien być rozpatrywany jedynie w okresie rocznym. Może się bowiem okazać że dane źródło zasilania nie ma takiej wydajności jaką mogłoby mieć przy prowadzeniu polityki długofalowej ( np. pochopnie przeprowadzona prywatyzacja, lub zbyt wysoka stawka w podatku od nieruchomości , lub od środków transportowych)

Racjonalizacja dochodów jst uzależniona jest od ;

- obowiązujących norm prawnych dotyczących danego szczebla jst,

- charakteru danej jst (np. gmina wiejska , miejska , powiat , miasto na prawach powiatu)

- bazy ekonomicznej i demograficznej( liczba i struktura podmiotów gospodarczych , stan na rynku pracy , migracja ludności)

- poziomu i jakości zagospodarowania danej jst.(stan infrastruktury , określone warunki zagospodarowania przestrzennego, wielkość i kierunki nakładów inwestycyjnych)

- przyjętej strategii rozwoju oraz inicjatywy jst w zakresie pozyskiwania środków na realizację zadań w ramach kontraktów wojewódzkich także współfinansowania ze środków bezzwrotnych ( głównie unijnych).

2 Zarządzanie wydatkami.

Podobnie jak w przypadku dochodów zarządzanie wydatkami oznacza przede wszystkim ich racjonalizację , czyli ich skuteczne wykorzystanie w celu realizacji zadań publicznych.

Planowanie wydatków zależy od wielu elementów ,

Po pierwsze samorządy muszą przewidzieć odpowiednią ilość środków na wykonywanie zadań obligatoryjnych. Natomiast przy finansowanie innych zadań - wybór priorytetów działalności oraz wielkości koniecznych do ich realizacji środków uwarunkowany jest przez;

- regulacje prawne ( jst. poszczególnych szczebli mogą wykonywać wyłącznie zadania publiczne przypisane do właściwości danego szczebla samorządu)

- kształt polityki prowadzonej przez władze samorządowe( zależne jest to m.in. od opcji którą prezentuje większość radnych przyjętej strategii rozwoju.

- wielkość możliwych do pozyskania zasobów finansowych (w tym głównie dochodów)

Racjonalizacja wydatków jst powinna być rozpatrywana w dwóch aspektach . Po pierwsze istotny jest prawidłowy rozdział środków na najważniejsze dziedziny oraz zadania jst.. Po drugie przydzielone środki powinny być racjonalnie wykorzystywane przez poszczególne samorządowe jednostki organizacyjne oraz władze jst.

Podstawowymi instrumentami które wspomagają racjonalizację wydatków rozpatrywaną w powyższych aspektach są;

- metody programowania budżetowego w tym opracowywanie wieloletnich planów inwestycyjnych

- opracowywana strategia rozwoju jst z którą w kolejnych latach powinien być skorelowany budżet.

-dokonywanie analiz finansowych jst. oraz analiz korzyści i kosztów na etapie wyboru sposobu i realizacji zadań

- bieżące monitorowanie wykonywania poszczególnych wydatków pod kątem ich legalności, gospodarności i celowości

- przeprowadzanie kontroli wykonanych wydatków ( w tym audytu wewnętrznego)

Ustawa o finansach publicznych zawiera regulacje które powinny się przyczynić do racjonalizacji wydatków budżetowych w jst.

Otóż art. 31-36 u.f.p. zawierają ogólny zakaz wiązania poszczególnych źródeł dochodów z dokonywanymi wydatkami , choć istnieją w tym zakresie wyjątki określone ustawowo ( np. fundusze celowe)

Zawarte w budżetach i planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych wydatki stanowią nieprzekraczalne limity , stąd też zaciągane zobowiązania do sfinansowania w danym roku nie mogą ich przekraczać .

Jeśli zaś chodzi o ogólne zasady jakie powinny być przestrzegane przy realizacji wydatków u.f. p. mówi o celowości , oszczędności , efektywności wydatkowania, terminowości realizacji zadań , zachowaniu terminów i wysokości wydatków zgodnie z zaciągniętymi zobowiązaniami .

Naruszanie powyższych zasad skutkuję odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

3 . Równowaga i nierównowaga w budżetach samorządowych.

Klasycznym ujęciu zasada równowagi budżetowej oznacza stan w którym wydatki nie przewyższają dochodów. W takim ujęciu można przyjąć że również budżet nadwyżkowy tj. kiedy wydatki są mniejsze od dochodów można określić jako zrównoważony.

Relacja pomiędzy podstawowymi wielkościami budżetowymi ( dochodami i wydatkami) występująca na etapie planowania budżetu jst. jest związana z różnymi czynnikami m.in.

- prowadzoną polityką w zakresie kształtowania dochodów i wydatków budżetowych

- aktualną sytuacją finansową jst. ( np. zdolność kredytowa lub jej brak)

-stan infrastruktury komunalnej i obraną taktykę jej rozwoju

-zapotrzebowanie społeczności lokalnej na określone dobra i usługi

Bezpośrednio jednak brak równowagi budżetowej jest zwykle następstwem decyzji dotyczących wielkości i rodzaju wydatków , ponieważ strona dochodowa jest w dużym stopniu ograniczona natomiast potrzeby są zawsze nieograniczone, tak więc i zarządzanie wydatkami jest tutaj elementem kluczowym.

Ustawa o finansach publicznych ( art168 ust 1) zezwala na to aby budżet jst. był niezbilansowany a więc aby występował deficyt lub nadwyżka budżetowa

Deficyt budżetowy - Jest stanem w którym część sumy ustalonych wydatków będzie pokrywana innymi niż dochody budżetowe środkami finansowymi( np. pożyczkami lub kredytami) .Istnienie deficytu nie musi oznaczać braku dostatecznych środków do sfinansowania koniecznych wydatków a co za tym idzie świadczyć o złej kondycji finansowej jst. Często bowiem planowany i realizowany w toku wykonywania budżetu deficyt spowodowany jest wielkością nakładów inwestycyjnych , które nie mogą być sfinansowane normalnymi dochodami budżetowymi . Zdarzają się również sytuacje w których jst. zwiększa na dany rok wydatki ( w tym np. na inwestycje) i określa deficyt ponieważ pozostała jej do wykorzystania kwota środków pieniężnych poprzednich okresów w postaci nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych.

Art. 168 u.f.p. określa zamknięty katalog przychodów którymi może być finansowany deficyt budżetowy. Przyjmując jako kryterium źródło ich pochodzenia możemy tu wymienić

1. środki (zwrotne) w tym ze źródeł obcych (pożyczki , kredyty, emisja obligacji, spłaty pożyczek udzielonych z budżetu)

2. środki pieniężne będące w posiadaniu jst. ( nadwyżka budżetowa z lat ubiegłych i wolne środki tzn. środki pieniężne pozostałe z niewykorzystania w całości zaciągniętych w poprzednich latach pożyczek i kredytów)

3. Środki własne pochodzące z prywatyzacji majątku jst.

Nadwyżka budżetowa -to stan w którym w danym roku budżetowym dochody przewyższają wydatki . w przypadku planowanej nadwyżki istnieje obowiązek wskazania jej przeznaczenia.

Występowanie nadwyżki budżetowej nie zawsze musi świadczyć o dobrej kondycji finansowej jst. Szczególnie jeśli uwzględni się następujące aspekty prowadzenia gospodarki finansowej.

- jst. Podobnie jak inne podmioty sektora finansów publicznych nie działają w celu maksymalizacji zysku,

- występowanie nadwyżki budżetowej (szczególnie długotrwałej) może świadczyć o zły zarządzaniu sami publicznymi i o złym wykonywaniu zadań

- uchwalenie budżetu nadwyżkowego może być w danej jst. niejako wymuszone nienajlepszą sytuacją finansową (np. gdy jst zaciągnęła długoterminowe zobowiązania w poprzednich okresach a osiągnięte w ich wyniku pułapy zadłużenia nie pozwalają na zaciągniecie nowych zobowiązań ,w takiej sytuacji konieczne jest cięcie limitów wydatków aby wygospodarować nadwyżkę z przeznaczeniem na spłatę istniejących zobowiązań.

4 Zarządzanie długiem w jst .

Na dług składają się zobowiązania z następujących tytułów. Art. 11 u.f.p.

- wyemitowane papiery wartościowe opiewające na wierzytelności pieniężne ( obligacje komunalne)

- zaciągnięte kredyty i pożyczki

- przyjęte depozyty

- wymagalne zobowiązania , które wynikają z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych , bądź też uznanych za bezsporne przez jednostkę będącą dłużnikiem

Tak więc uzyskiwanie wpływów zwrotnych (pożyczki, kredyty, obligacje) przez jst. nie jest jedynym źródłem zaistnienia długu choć należy podkreślić że są główną jego składową.

Powstanie długu wiąże się z zapotrzebowaniem na dodatkowe środki które są niezbędne w celu ;

- pokrycia deficytu budżetowego

- spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań

- wykonania innych operacji związanych z długiem

-sfinansowania udzielonych przez jst. pożyczek

- przeprowadzenie postępowania ostrożnościowego lub naprawczego

Ważnym źródłem zadłużania się jst jest długookresowy deficyt budżetowy ale nie mniejsze znaczenie ma tendencja wzrostowa wydatków publicznych a także realizowana polityka ekonomiczna zakładająca utrzymywanie deficytu jako narzędzia interwencjonizmu, a także popadnięcie władz w tzw ` pułapkę zadłużenia'

Decyzje o finansowaniu zwrotnym budżetu podejmowane są z powodu braku dostatecznej ilości środków własnych (dochodów , nadwyżki z poprzednich okresów, wpływów z prywatyzacji ) powinny być uwarunkowane uprzednim rozważeniem

-efektywności wykorzystania tego rodzaju środków

- najkorzystniejszych w danych warunkach instrumentów dłużnych

- kosztów pozyskania środków finansowych

- możliwości spłaty ,

- skutki zadłużenia i sposoby zarządzania powstałym długiem.

Zgodnie z art. 82 u.f.p. jst. mają prawo zaciągać kredyty i pożyczki , a także emitować papiery wartościowe na ;

1. Pokrycie występującego w ciągu roku deficytu budżetowego- czyli sytuacji okresowego niedoboru środków finansowych , niezależnie od planowanych w budżecie . Dochodzi do tego z powodu nieregularności niektórych rodzajów wpływów (zaplanowanych w budżecie) oraz jednocześnie koniecznością dokonywania zaplanowanych wydatków , bez względu na ilość posiadanych w danej chwili środków.

2. Finansowanie planowanego deficytu budżetowego- deficyt planowany w przeciwieństwie do przejściowego jest stanem w uchwalonym przez radę ,(sejmik) budżecie wysokość planowanych wydatków jest większa niż planowanych dochodów

3. Spłatę zobowiązań dłużnych zaciągniętych we wcześniejszych okresach ( tzw rolowanie długu)

Zaangażowanie przez jst przychodów zwrotnych jako źródła finansowania działalności powoduje konieczność spłat rat kapitałowych( tzw rozchody budżetowe) zaciągniętych zobowiązań ale także innych należności związanych z uzyskaniem możliwości korzystania z otrzymanych środków finansowych stanowiących wydatki budżetowe. Do wydatków tych należą ; oprocentowanie kredytu lub pożyczki, oprocentowanie i dyskonto od wyemitowanych papierów wartościowych, czyli tzw należności uboczne zaliczane do wydatków na obsługę długu , a także inne wydatki bieżące budżetu np. koszty;

-prowizji od udzielonego kredytu lub pożyczki

-ustanowienia lub zniesienia zabezpieczenia spłaty zobowiązania

-zmiany warunków umowy - warunków trakcji jej trwania

- prowizji dla agenta emisji papierów wartościowych

- opłat za czynności techniczne dokonywane w trakcie trwania umowy i bezpośrednio dotyczące zaciągniętych zobowiązań

-wszelkiego rodzaju opłat za analizy zewnętrzne czy też pośrednictwo

Obsługa długu obejmuje także dokonywanie z budżetu spłaty kwot wynikających z udzielonych przez jst poręczeń i gwarancji ( np. poręczenia dla zadłużających się placówek ZOZ)

5 . Warunki zarządzania długiem i obsługą zadłużenia

Pojęcie zarządzania długiem dotyczy procesu podejmowania decyzji przede wszystkim w zakresie;

- planowania wielkości zadłużenia i jego obsługi

-wyboru najbardziej korzystnego źródła zasilania zwrotnego czy reorientacji zadłużenia istniejącego

Zgodnie z art. 9 EKST społeczności lokalne powinny mieć dostę p do krajowgo rynku kapitałowego w granicach określonych prawem.

W Unii Europejskiej nie ma jednolitej zasady co do możliwości zadłużania się jst. Natomiast występują w tym względzie pewne tendencje.

Jedna z nich to generalny zakaz zadłużania się jst. na pokrycie wydatków bieżących ( Austria , Dania , Niemcy, Słowacja ,Estonia) czyli w państwach tych samorządy zadłużają się wyłącznie w celu sfinansowania inwestycji. Zgodnie z inną tendencją jst. Mogą się zadłużać zarówno w celach inwestycyjnych jak i w celu realizowania zadań bieżących ( Czechy, Węgry , Luksemburg, Polska). Stosowane są też inne rozwiązania w tym zględzie np. - coroczne określanie dopuszczalnych limitów zadłużenia jst przez władzę centralną (wielka Brytania), czy też zakaz zaciągania zobowiązań w walutach obcych (Wielka Brytania , Holandia, Irlandia, Niemcy).

W Polsce można zaciągać zobowiązania dłużne zarówno na finansowanie wydatków bieżących jak i inwestycyjnych. Natomiast ufp zawiera limity oraz ograniczenia dotyczące zadłużania się przez jst . oraz obsługi zadłużenia.

Art. 170 ufp stanowi że łączna kwota długu danej jst nie może przekroczyć 60% wykonanych dochodów ogółem tej jednostki.

Na kwotę długu składają się sumy nominalnych ( bez wydatków na bieżącą obsługę) zobowiązań z tytułu zaciągniętych kredytów , pożyczek oraz wyemitowanych papierów wartościowych.

Niezależnie od wyznaczenia górnego pułapu zadłużenia w ufp został także określony dopuszczalny limit , związany z realizacją zobowiązań .

Zgodnie z nim łączna kwota przypadających w danym roku budżetowym rat kredytów pożyczek długoterminowych oraz wykupy papierów wartościowych wraz z należnymi odsetkami odsetek od kredytów pożyczek krótkoterminowych potencjalnych spłat udzielonych przez jst poręczeń i gwarancji nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jst. Wskaźnik ten ulega obniżeniu do pułapu12% gdy państwowy dług publiczny w relacji do PKB przekroczy 55% .

Obowiązujące sztywne pułapy zadłużenia budzą pewne zastrzeżenia , ponieważ niejednokrotnie jednostki z „niewielkim „ budżetem mimo iż daleko im do osiągnięcia pułapu zadłużenia mają problemy z zachowaniem płynności finansowej natomiast inne jst w których poziom zadłużenia jest wysoki , utrzymują płynność finansową i co więcej mogłyby się dalej zadłużać ( tzn spłata dodatkowych zobowiązań następowała by bez zakłóceń i bez zachwiania płynności finansowej)- dzieje się tak np. w jst o wysokim udziale dochodów własnych w stosunku do wydatków bieżących.

Innymi słowy podmioty podejmujące decyzję o zadłużeniu jst powinny nie tylko brać pod uwagę regulacje prawne ( np. limity) ale przede wszystkim kondycję finansową jednostki , kształtowaną przez strukturę dochodów bieżących do dochodów ogółem oraz wydatków bieżących do wydatków ogółem, a także wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi kategoriami wydatków i dochodów budżetu.

Istotny jest też wybór źródła finansowania ze względu na koszty uzyskania środków.

Przy czym powinna być tu brana pod uwagę nie tylko wysokość należności pobocznych tj oprocentowania lub dyskonta ale również inne wydatki związane z uzyskanie pieniędzy i obsługą zadłużenia (prowizje, opłaty itd.)

Istotny jest tutaj aspekt efektywności i skuteczności zaangażowania wpływów zwrotnych w finansowanie zadań publicznych realizowanych przez jst. co nie jest łatwe biorąc pod uwagę ogólną zasadę że działalność jst nie może być nastawiona na zysk. Jednakże przy dokonywaniu oceny należy uwzględnić czy środki zostaną należycie wykorzystane a także jakie jest prawdopodobieństwo osiągnięcia celu ( i w jakim terminie) oraz jak będzie się kształtować poziom zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnej w związku z realizacj ą zadań (które nie mogły być zrealizowane bez wpływów zwrotnych)

6. Poziom zadłużenia jst w Polsce

W 2006 roku poziom zadłużenia wszystkich jst w Polsce w stosunku do dochodów budżetowych wyniósł średnio 21,3 % przy dopuszczalnym limicie 60%

Pomimo tego dobrego wyniku w praktyce mają miejsce przypadki w których niektóre jst. zbliżyły się lub przekroczyły górny pułap zadłużenia .

wszystkich strukturze przedmiotowej wszystkich zobowiązań w 2006 roku dominowały pożyczki i kredyty-83,9% , przy niewielkim udziale wyemitowanych papierów wartościowych -15,1%, przy czym z emisji papierów wartościowych korzystały przede wszystkim powiaty i miasta na prawach powiatów . Niewielki był stan zobowiązań wymagalnych -0,9% co może sugerować że samorządy terminowo regulują zobowiązania ( np. z tytułu wykonanych na ich rzecz usług i dostaw , natomiast potencjalnym zagrożeniem dla wypłacalności jst jet zadłużenie podmiotów nadzorowanych przez jst ,których plany finansowe nie są objęte budżetem ( głównie zoz -y, i instytucje kultury). W przypadku bowiem konieczności likwidacji lub przekształcenia powyższych jednostek w inną formę organizacyjno-prawną jst musiałaby przejąć ich zobowiązania.

Zakładając taką ewentualność relacja długu wszystkich jst do dochodów budżetowych wzrosłaby w 2006 roku z 21,3 % do 26,3 %

POLSKIE FINANSE LOKALNE NA TLE STANDARDÓW EUROPEJSKICH

1 Normatywne standardy finansowania samorządu w UE

W zakresie finansów lokalnych w zależności od przyjętych kryteriów można wyróżnić dwie grupy standardów europejskich które Polska powinna brać pod uwagę przy ocenie i reformowaniu naszych finansów.

Jako pierwszą grupę można wymienić standardy normatywne i paranortmatywne, które mają charakter konwecji międzynarodowych jak np.; Europejska Karta Samorządu Lokalnego lub projektów takich konwencji jak Europejka Karta Samorządu Regionalnego.

Do drugiej grupy można zaliczyć podstawowe rozwiązania stosowane w Unii Europejskiej , zwłaszcza te które są typowe dla większości krajów tej grupy

Z kolei z punktu widzenia mocy wiążącej podmiotowych standardów dla Polski można je podzielić na trzy grupy;

-Te które mają moc bezwzględnie wiążącą jak EKSL

- ta które nabiorą takiej mocy w najbliższym czasie np. EKSR

- te które żadnej mocy wiążącej nie mają a służyć mają jedynie jako dobre wzory oparte na sprawdzonych doświadczeniach innych krajów.

Zbiór standardów międzynarodowych w zakresie finansowania samorządu terytorialnego zawiera art. 9 EKSL ( Europejskiej Kartu Samorządu Lokalnego. Jest To konwencja międzynarodowa przyjęta w Strasburgu 15.10.1985 a weszła w życie 01.01.1988.

EKSL zawiera elastyczną formułę zakresu jej obowiązywania

Można ją przyjąć albo w całości i bez zastrzeżeń wówczas w zakresie finansowania samorządu terytorialnego wiążące jest wszystkie 8 punktów zawartych w art. 9 , lub częściowo przy akceptacji minimum jej zawartości co w zakresie finansowania samorządu terytorialnego obejmuje 3 pierwsze punkty art. 9 ( Polska przyjęła wszystkie z 8 punktów)

Art. 9 EKSL dotyczy następujących kwestii (8 punktów)

1 Społeczności lokalne mają prawo w ramach narodowej polityki gospodarczej do posiadania własnych zasobów finansowych , niezbędnych do wykonywania uprawnień i decydują samodzielnie o przeznaczeniu tych zasobów (zasada subsydiarności) i ( zsada samodzielności wykorzystania własnych zasobów jst)

2 wysokość zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna być dostosowana do zakresu uprawnień przyznanych przez Konstytucję lub przez ustawę (zasada adekwatności)

3 Przynajmniej część zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków , których wysokość społeczności te mają prawo ustalać w zakresie określonym ustawą .( zasada autonomii podatkowej w granicach ustaw)

4 Systemy finansowania na jakich opierają się dochody pozostające do dyspozycji społeczności lokalnych , powinny być zróżnicowane i elastyczne( zasada zróżnicowania i elastyczności systemów finansowania jst.)

5 Ochrona społeczności lokalnych finansowo słabszych wymaga zastosowania procedór wyrównawczych lub rozwiązań równoważnych mających na celu skorygowanie skutków nierównego podziału potencjalnych źródeł dochodów , a także wydatków jakie te społeczności ponoszą . Procedury lub rozwiązania tego typu nie powinny ograniczać swobody podejmowania decyzji przez społeczności lokalne w zakresie ich uprawnień własnych ( zasada solidarnośći )

6 Społeczności lokalne powinny być konsultowane w odpowiednim trybie , w przedmiocie form przyznawania im zasobów pochodzących z redystrybucji ( zasada konsultacji jst.)

7 Jeśli jest możliwe subwencje przyznane społecznościom lokalnym nie powinny być przeznaczane na finansowanie specyficznych projektów. Przyznanie subwencji nie może być użyta przeciwko podstawowej wolności społeczności lokalnej do prowadzenia własnej polityki w zakresie przyznanym jej przez prawo (zasada ograniczonego stosowania dotacji celowych)

8 Na potrzeby finansowania nakładów inwestycyjnych społeczności lokalne powinny mieć dostęp do narodowego rynku kapitałowego w granicach określonych ustawą

Formuła pozwalająca przyjmować EKSL w węższym bądź szerszym zakresie powoduje wielką różnorodność regulacji i zobowiązań dotyczących różnych krajów które ją podpisały i ratyfikowały. Wiele państw które przyjęły EKSL do swego porządku prawnego ma problemy z dotrzymaniem zobowiązań z niej wynikających.

Jest to istotne ponieważ jakość samorządu terytorialnego w poszczególnych państwach ma ścisły związek z zakresem ratyfikacji art. 9 EKSL a zwłaszcza ze stopniem realizacji przez dany kraj zobowiązań przyjętych w tym zakresie.

2 Nienormatywne standardy finansowania samorządu terytorialnego w Europie.

Poza standardami mającymi charakter obowiązujących norm prawnych można znaleźć standardy, wzorce , lub postulaty nie mające obowiązującego charakteru

Cechuje je znaczne zróżnicowanie co do sposobu artykulacji ( spisane lub nie) jak i zakresu , stopnia uporządkowania i szczegółowości. Typowym przykładem jest tu Europejska Karta Samorządu Regionalnego (EKSR) , Jest ona projektem konwencji międzynarodowej dotyczącej m.in. standardów finansowania regionów. Jednakże ze względu na różnice co do kształtu regionalizacji i roli regionów w Europie nadanie EKSR normatywnego charakteru będzie procesem bardzo trudnym . Zasady zawarte w tym projekcie mają zdecydowanie bardziej restrykcyjny charakter niż zasady EKSL.

Innym przykładem standardów mniej sformalizowanych niż EKSL , które należy rozpatrywać w charakterze pożądanych tendencji są zalecenia instytucji unijnych w zakresie ewidencji i opodatkowania nieruchomości stawką ad walorem ( projektowany w Polsce tzw podatek katastralny nawiązujący do wartości katastralnej nieruchomości) Problem ten jest o tyle istotny w polskich warunkach że jego rozwiązanie może dać samorządowi nowe wydajne źródło dochodów oraz realne władztwo podatkowe.

Innym przykładem standardów o charakterze zaleceń są zapisy Traktatu z Maastricht w przedmiocie pułapu narodowego deficytu budżetowego i długu publicznego . Aby je respektować państwa w różnym zakresie ograniczają deficyty i dług publiczny samorządu terytorialnego.

3 Tendencje rozwoju finansów lokalnych w Państwach Unii Europejskiej

Od przeszło w dwudziestu lat w większośći krajów będących członkami tzw starej Unii Europejskiej obserwuje się zjawisko decentralizacji władzy publicznej, którego jednym z najbardziej dynamicznych elementów jest proces tworzenia regionów .

Proces decentralizacji władzy publicznej jest zjawiskiem dynamicznym a od połowy lat 90 - tych decentralizacja zadań ( i towarzysząca jej decentralizacja wydatków publicznych uległa dalszemu rozszerzeniu zaś w kilku państwach UE są lub będą prowadzone reformy mające na celu dalsze zwiększenie decentralizacji na rzecz władz lokalnych np.( wielka Brytania , Hiszpania Francja Włochy, Belgia ,Szwecja)

Inną tendencją obserwowaną w latach 90 tych jest centralizacja strategii finansowej władzy publicznej. Tendencje te spowodowane były obiektywnym zjawiskiem wzrostu zapotrzebowania na usługi publiczne związanym m.in. ze wzrostem liczby ludzi starszych w strukturze populacji ,zwiększoną aktywnością zawodową kobiet, podwyższeniem poziomu i standardów konsumpcji zbiorowej , także restrykcyjne wymogi Unii Gospodarczej i Walutowej (EMU) dotyczące m.in. finansów publicznych zmusiły kraje członkowskie do wprowadzenia ogólnokrajowych ograniczeń i mechanizmów kontroli całych finansów publicznych .Ogromną rolę odgrywają tu mechanizmy konsultacji i współpracy w ustalaniu źródeł finansowania między władzą centralną oraz władzami lokalnymi i regionalnymi.

O ile w latach 70 tych ze strony jst występowało dążenie do maksymalnej samodzielności finansowej i rozluźnienia kontroli jst to od lat dziewięćdziesiątych występuje dążenie do współdziałania różnych szczebli władz publicznych a także sektora niepublicznego racjonalizacji finansów lokalnych i regionalnych oraz występuje przyzwolenie władz lokalnych i regionalnych na konieczne centralizacyjne rozwiązań w celu ochrony równowagi całych finansów publicznych .

Dodatkowo współpracę i koordynację w dziedzinie finansów publicznych stymulują coraz szersze powiązania władz lokalnych i regionalnych z instytucjami Unii Europejskiej oraz rozwój euroregionów czemu towarzyszy zwiększona konkurencja w skali międzynarodowej zwłaszcza w dostępie do funduszy przez poszczególne jednostki lokalne i regionalne.

obligatoryjne

(gmina musi je wykonać)

realizowane z dotacji celowych przekazywanych gminom przez organ zlecający.

fakultatywne (gmina może je wykonać o ile uzna to za celowe i posiada środki na realizację

realizowane ze środków własnych gminy.

---