Uwagi wstępne
Zastosowane oznaczenia: K - kapłan, M - ministrant.
Strona Ewangelii - lewa, strona Lekcji - prawa. Gdy ołtarz jest skierowany na wschód, strona Ewangelii kieruje się na północ, a strona Lekcji na południe. Przechodząc przed Najświętszym Sakramentem w cyborium, zwraca się doń twarzą i klęka na jedno kolano; gdy zaś Najświętszy Sakrament jest wystawiony, albo jest rozdawania Komunia, to klęka na oba kolana i pochyla głowę. M klęka zawsze przed głównym ołtarzem w kościele, przed ołtarzem, przy którym służy, przed ołtarzem bocznym, w którym jest Najświętszy Sakrament. M podając przedmiot K najpierw całuje przedmiot, potem rękę celebransa. Odbierając przedmiot, całuje najpierw rękę, potem przedmiot. Wyjątek stanowią ampułki - M całuje ampułki, ale nie całuje ręki. Pomija się pocałowanie przedmiotu i ręki wobec wystawionego Najświętszego Sakramentu, wobec biskupa diecezjalnego i we Mszy żałobnej.
Rubryki mszału nakazują dzwonić na Sanctus i podczas podniesienia. Gdy w kościele sprawowana jest tylko jedna Msza, dzwoni się także na Domine, non sum dignus. Pozostałe chwile dzwonienia reguluje zwyczaj.
Przy wkładaniu komży M może odmówić modlitwę Indue me, Domine, hominem novum, qui secundum Deum creatus est in iustitia et sanctitate veritatis.
W zakrystii M pomaga K przy myciu rąk i ubieraniu się. Po oddaniu głębokiego ukłonu Krzyżowi wychodzi, poprzedzając kapłana. M dzwoni przy wyjściu raz, jeżeli ma się odprawiać cicha Msza św., jeżeli zaś śpiewana, trzy razy.
Posługa jednego ministranta do Mszy świętej
Msza katechumenów
Gdy przyjdą przed ołtarz M obiera od K biret i wraz z nim przyklęka na ziemi (nie na stopniu). Gdy nie ma Najświętszego Sakramentu, należy oddać pokłon ołtarzowi. Następnie M kładzie mszał na stronie Lekcji i obróciwszy się w prawo, schodzi w prawo i obchodzi schody, na środku przyklęka i przechodzi na stronę Ewangelii. Tam klęka na podłodze przed pierwszym stopniem otłarza.
M, gdy jest tylko jeden, znajduje się zawsze po przeciwnej stronie niż mszał. Gdy jest wielu ministrantów, ten, który do mszału służy klęczy po prawej stronie kapłana, drugi po lewej. M służący do mszału, znajduje się przez całą Mszę św. po tej stronie ołtarza, gdzie jest mszał, drugi po przeciwnej.
Psalm wstępny
K schodzi z ołtarza po stopniach. Gdy K, rozpoczynając Mszę św., żegna się, M wraz z nim żegna się, składa ręce i odpowiada powoli i wyraźnie.
K.: In nomine + Patris + et Filii + et Spiritus Sancti. Amen.
K.: Introibo ad altare Dei.
M.: Ad Deum, qui laetificat iuventutem meam.
Przy Mszy żałobnej opuszcza się aż do Adiutorium.
K.: Iudica me, Deus, et discerne causam meam de gente non sancta: ab homine iniquo et doloso erue me.
M.: Quia tu es Deus, fortitudo mea: quare me repulisti et quare tristis incedo, dum affligit me inimicus?
K.: Emitte lucem tuam et veritatem tuam: ipsa me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum, et in tabernacula tua.
M.: Et introibo ad altare Dei, ad Deum qui laetificat iuventutem meam.
K.: Confitebor tibi in cithara, Deus, Deus meus: quare tristis es anima mea, et quare conturbas me?
M.: Spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi, salutare vultus mei et Deus meus.
K.: Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
M.: Sicut erat in principio et nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen.
K.: Introibo ad altare Dei.
M.: Ad Deum, qui laetificat iuventutem meam.
Przy Mszy żałobnej opuszcza się fragment od Iudica do tego miejsca.
Spowiedź powszechna
K.: Adiutorium nostrum in nomine Domini.
M żegna się z K, mówiąc: Qui fecit coelum et terram.
K.: Confiteor ... ad Dominum Deum nostrum.
M zwrócony do K mówi: Misereatur tui omnipotens Deus et dimissis peccatis tuis perducat te ad vitam aeternam.
K.: Amen.
M nachylony głęboko w stronę Ołtarza: Confiteor Deo omnipotenti, Beatae Mariae semper Virgini, Beato Michaeli Archangelo, Beato Joanni Baptistae, Sanctis Apostolis Petro et Paulo, omnibus Sanctis et odwraca się na moment w stronę K tibi, Pater, quia peccavi nimis cogitatione, verbo et opere, bijąc się trzy razy w piersi mea culpa! mea culpa! mea maxima culpa! Ideo precor Beatam Mariam semper Virginem, Beatum Michaelem Archangelum, Beatum Ioannem Baptistam, Sanctos Apóstolos Petrum et Paulum, omnes Sanctos et odwraca się na moment w stronę K te Pater, orare pro me ad Dominum Deum nostrum. M pozostaje głęboko nachylony.
K.: Misereatur vestri omnipotens Deus, et dimissis peccatis vestris, perducat vos ad vitam aternam.
M.: Amen. Prostuje się i klęcząc żegna, gdy K udziela rozgrzeszenia.
K.: Indulgentiam, absolutionem et remissionem peccatorum nostrorum tribuat nobis omnipotens et misericors Dominus.
M skłaniając się w stronę Ołtarza: Amen.
K.: Deus, tu conversus vivificabis nos.
M.: Et plebs tua laetabitur in te.
K.: Ostende nobis Domine misericordiam tuam.
M.: Et salutare tuum da nobis.
K.: Domine, exaudi orationem meam.
M.: Et clamor meus ad te veniat.
K.: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
K.: Oremus.
Introit
K wstępuje po stopniach ołtarza. M wstaje, nieco oddala się od środka i klęka na pierwszym stopniu. K podchodzi do mszału, aby odmówić Intoit.
Kyrie - błagalne wołanie
K.: Kyrie elejson.
M.: Kyrie elejson.
K.: Kyrie elejson.
M.: Christe elejson.
K.: Christe elejson.
M.: Christe elejson.
K.: Kyrie elejson.
M.: Kyrie elejson.
K.: Kyrie elejson.
Chwała Trójcy Przenajświętszej
K śpiewa lub mówi: Gloria in excelsis M głęboko się kłania DEO.
M.: Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus Te. Benedicimus Te. M głęboko się kłania ADORAMUS TE. Glorificamus Te. M głęboko się kłania GRATIAS AGIMUS TIBI propter magnam gloriam Tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite, M głęboko się kłania JESU CHRISTE. Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris. Qui tollis peccata mundi, M głęboko się kłania SUSCIPE DEPRECATIONEM NOSTRAM. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus Sanctus. Tu solus Dominus. Tu solus Altissimus, M głęboko się kłania JESU CHRISTE. Cum Sancto Spiritu (+) in gloria Dei Patris. Amen.
Kolekta
K.: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
K.: Oremus. M kłania się w stronę Ołtarza.
K odmawia Kolektę, na koniec kłania się i mówi:
K.: Per omnia saecula saeculorum.
M.: Amen.
Lekcja
Gdy K po przeczytaniu Lekcji da znak ręką, M odpowiada: Deo gratias.
Graduał i Alleluja
Przygotowanie do Ewangelii
M powstaje, przyklęka na środku, obchodzi ołtarz, podchodzi od strony prawej do strony Lekcji, wchodzi na pierwszy stopień Ołtarza. Gdy K przejdzie na środek Ołtarza, M wchodzi na najwyższy stopień, bierze mszał, odwraca się w lewo, schodzi najkrótszą drogą na posadzkę przed środkiem Ołtarza, przyklęka, najkrótszą drogą wchodzi na najwyższy stopień i kładzie mszał przy lewej krawędzi Ołtarza obracając go nieco w lewo. Następnie schodzi w lewo jeden stopień poniżej najwyższego, odwraca się w stronę K i czeka.
Ewangelia
K.: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
K.: Sequentia Sancti Evangelii secundum ...
M kciukiem otwartej prawej dłoni robi trzy znaki Krzyża na czole, ustach i sercu (zaraz za K).
M.: Gloria tibi Domine.
Odwraca się w prawo, obchodzi Ołtarz, na środku przyklęka, przechodzi w prawo prawie do samego wierzchołka Ołtarza, obraca się w lewo tak, że jest skierowany w tym samym kierunku co K. Stoi na posadzce. Co do pokłonów i przyklęknięć M stosuje się do K.
M gdy skończy się Ewangelia: Laus tibi Christe.
Kazanie
Jeżeli jest kazanie M podaje K biret i siada na krześle. Po skończonym kazaniu M odbiera od K biret, odkłada go na miejsce i klęka po prawej stronie K na pierwszym stopniu.
Wyznanie wiary
W niedziele i niektóre święta odmawiane jest Credo. M klęczy na pierwszym stopniu na stronie Lekcji, pochyla głowę, gdy K przyklęka na słowa: Et incarnatus est.
K.: Credo in unum Deum.
M.: Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum, Iesum Christum, Filium Dei unigenitum. Et ex natus ante omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero. Genitum non factum, consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines, et propter nostra salutem descendit de caelis. K przyklęka: ET INCARNATUS EST DE SPIRITU SANCTO EX MARIA VIRGINE: ET HOMO FACTUS EST. Crucifixus etiam pro nobis: sub Pontio Pilato passus, et sepultus est. Et resurrexit tertia die, secundum Scripturas. Et ascendit in caelum: sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria judicare vivos, et mortuos: cujus regni non erit finis. Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem: Qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio simul adoratur, et conglorificatur: qui locutus est per Prophetas. Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Et expecto resurrectionem mortuorum. Et vitam aeternam (+) venturi saeculi. Amen.
Msza wiernych
Offertorium
M klęczy na pierwszym stopniu po stronie Lekcji.
K odwraca się do ludu: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
Ofiarowanie chleba, Przygotowanie wina i wody
Gdy K zaczyna rozbierać kielich, M przynosi ampułki - w prawej ręce z winem, w lewej - z wodą. M stoi po prawej stronie ołtarza na przedostatnim stopniu. Najpierw podaje wino - całuje ampułkę i podaje ją prawą ręką. Ampułkę odbiera lewą ręką. Po ucałowaniu ampułki z wodą M podaje ją prawą ręką i tą samą ręką ją odbiera. M kłania się K i odnosi ampułki na kredensję.
Ofiarowanie wina, Polecenie ofiar, Lavabo
M podchodzi z ampułką z wodą w prawym ręku, tacką w lewym ręku i ręczniczkiem na lewym przedramieniu. M wchodzi na przedostatni stopień ołtarza. Gdy w czasie Mszy jest wystawiony Najświętszy Sakrament M przynosi wodę i ręcznik na środek ołtarza i polewa ręce K klęcząc na środku przed ołtarzem. M przechodzi na stronę Lekcji i klęka na pierwszym stopniu po stronie Lekcji.
Wezwanie do modlitwy i Sekreta
K odwraca się w stronę ludu i mówi cicho: Orate fratres.
M odpowiada gdy K odwróci się do ołtarza: Suscipiat Dominus hoc sacrificium de manibus tuis, ad laudem et gloriam nóminis sui, ad utilitatem quoque nostram totiusque Ecclesiae suae sanctae.
K cicho: Amen.
Prefacja
K.: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
K.: Sursum corda.
M.: Habemus ad Dominum.
K.: Gratias agamus Domino Deo nostro. M lekko się pochyla.
M.: Dignum et iustum est.
K kończąc prefację: ... per omnia saecula saeculorum.
M.: Amen.
Sanctus
Gdy K wyciera palce o korporał, M bierze dzwonek do ręki. Gdy K mówi Sanctus, M trzy razy dzwoni. M pochyla się, wyprostowuje wraz z K. Ĺ»egna się na Benedictus.
Kanon
Gdy K wyciąga ręce nad Hostią i kielichem, mówiąc Hanc igitur M raz dzwoni, jeżeli jest taki zwyczaj i klęka na drugim stopniu.
Gdy kapłan przyklęka, M kłania się, dzwoni raz. Gdy K gdy podnosi Hostię Najświętszą do góry, M unosi krawędź ornatu i dzwoni raz. Gdy K przyklęka M puszcza ornat i dzwoni raz.
Tak samo się dzwoni przy podniesieniu kielicha. M wraca na swoje miejsce - klęka na pierwszym stopniu po stronie lekcji.
Gdy K po cichu wypowiada słowa: Nobis quoque peccatoribus, M uderza się w piersi.
Jeżeli jest taki zwyczaj na Per Ipsum ... M dzwoni trzy razy.
K.: Per omnia saecula saeculorum.
M.: Amen.
Ojcze Nasz
K kończąc Pater noster: Et ne nos inducas in tentationem.
M.: Sed libera nos a malo.
Łamanie Chleba i modlitwy o pokój
K łamie Hostię na trzy części, jedną wpuszcza do Kielicha: ... per omnia saecula saeculorum.
M.: Amen.
K.: Pax Domini sit semper vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
Agnus Dei
K przyklęka i intonuje Agnus Dei, M bije się trzy razy w piersi na słowo nobis.
Komunia kapłana
K odmawia modlitwy przed Komunią, przyklęka, bierze w ręce Hostię i trzykrotnie odmawia modlitwę Domine, non sum dignus. M na pierwszą dzwoni raz, na drugą - dwa razy, na trzecią - trzy razy.
K spożywa Ciało Pańskie M kłania się. Gdy K przyklęka, M idzie po patenę i klęka na najniższym stopniu po stronie Lekcji.
Gdy K spożywa Krew Pańską, M głęboko pochylony mówi: Confiteor Deo omnipotenti, Beatae Mariae semper Virgini, Beato Michaeli Archangelo, Beato Joanni Baptistae, Sanctis Apostolis Petro et Paulo, omnibus Sanctis et odwraca się na moment w stronę K tibi, Pater, quia peccavi nimis cogitatione, verbo et opre, bijąc się trzy razy w piersi mea culpa! mea culpa! mea maxima culpa! Ideo precor Beatam Mariam semper Virginem, Beatum Michaelem Archangelum, Beatum Ioannem Baptistam, Sanctos Apóstolos Petrum et Paulum, omnes Sanctos et odwraca się na moment w stronę K te Pater, orare pro me ad Dominum Deum nostrum. M pozostaje głęboko nachylony.
K.: Misereatur vestri omnipotens Deus, et dimissis peccatis vestris, perducat vos ad vitam aternam.
M.: Amen. Prostuje się i klęcząc żegna, gdy K udziela rozgrzeszenia.
K.: Indulgentiam, absolutionem et remissionem peccatorum nostrorum tribuat nobis omnipotens et misericors Dominus.
M skłaniając się w stronę Ołtarza: Amen.
Komunia wiernych
K trzymając Hostię, obrócony do ludu: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi.
M mówi trzy razy bijąc się w piersi: Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum, sed tantum dic verbo et sanabitur anima mea.
M przyjmuje Komunię klęcząc na drugim stopniu po stronie Ewangelii, poczym asystuje K przy Komunii stojąc po prawej stronie. Gdy K nie poprosi o oddanie pateny, M kładzie ją po prawej stronie w pobliżu środka ołtarza.
M przynosi ampułki z winem i wodą. Staje po prawej obok K, ale nie za blisko. Gdy K czyni znak Krzyża nad kielichem, M przyklęka. Gdy K wyciągnie rękę z kielichem, M nalewa wino do kielicha. M wraca do krawędzi ołtarza po stronie Epistoły. Gdy K podejdzie M polewa delikatnie palce K winem, a potem - wodą. K trzyma kielich nad mensą ołtarza, nie nad posadzką.
M odnosi ampułki, wraca po patenę i odnosi ją.
M obchodzi ołtarz w stronę Ewangelii, na środku przyklęka, wchodzi na najwyższy stopień, bierze mszał, schodzi najkrótszą drogą na posadzkę przed środkiem ołtarza, przyklęka, wchodzi najkrótszą drogą na najwyższy stopień po stronie Lekcji. Stawia mszał na ołtarzu jak na początku Mszy, nie zamyka go. Schodzi w prawo, obchodzi ołtarz i klęka na pierwszym stopniu po stronie Ewangelii.
Modlitwy po Komunii
K ubiera Kielich, podchodzi do mszału i czyta modlitwę po Komunii. Podchodzi na środek ołtarza i mówi: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
K wraca do mszału, odmawia modlitwy kończąc: ... per omia saecula saeculorm.
M.: Amen.
Gdy K zostawił otwarty mszał, M przenosi go na stronę Ewangelii w ten sposób jak po odczytaniu Lekcji. W czasie przenoszenia klęka w środku i czeka na błogosławieństwo. Gdy K zostawił zamknięty mszał, ministrant go nie przenosi i klęczy dalej na pierwszy stopniu po stronie Ewangelii.
K podchodzi na środek ołtarza, odwaca się do ludu i mówi: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
K.: Ite, missa est albo Benedicamus Domino. w Mszy żałobnej: Requiescant in pace.
M.: Deo gratias. w Mszy żałobnej: Amen.
Przez cały tydzień Wielkanocny dodaje się: Alleluia, Alleluia.
Błogosławieństwo
W Mszach żałobnych nie ma błogosławieństwa ludu.
K.: Benedicat vos omnipotens Deus, Pater, (+) et Filius, et Spiritus Sanctus.
M żegna się i odpowiada: Amen.
Ostatnia Ewangelia
M wstaje gdy zaczyna się Ostatnia Ewangelia.
K.: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
K.: Initium sancti Evangelii secundum ...
M.: Gloria tibi, Domine.
M obraca się w prawo, na środku przyklęka, przechodzi na stronę Lekcji prawie do samego wierzchołka ołtarza, obraca się w lewo, tak by być skierowanym w tym samym kierunku, co K. Gdy K przyklęka, M przyklęka także.
K kończąc Ewangelię: ... plenum gratiae et veritatis.
M.: Deo gratias.
K schodzi i klęka na środku najniższego stopnia. M klęczy po prawej stronie. Odmawia się modlitwy po Mszy św. M idzie po mszał, wtedy gdy K idzie po kielich. M przynosi biret, wraca do K i razem z nim przyklęka. Wręcza K biret.
Posługa ministranta przy Komunii poza Mszą świętą
Jeśli K udziela Komunii przed lub po Mszy, wówczas M dzwoni i mówi Confiteor; gdy K, otworzywszy tabernakulum, przyklęka, M dzwoni raz. Gdy K, zwróciwszy się do ludu, mówi trzykrotnie Domine, non sum dignus, M dzwoni trzykrotnie. Wracając, K mówi:
K.: Panem de coelo praestitisti eis.
M.: Omne delectamentum in se habentem.
K.: Domine, exaudi orationem meam.
M.: Et clamor meus ad te veniat.
K.: Dominus vobiscum.
M.: Et cum spiritu tuo.
Gdy K, chowając Najświętszy Sakrament, przyklęka, M dzwoni raz.
Posługa ministranta przy Mszy żałobnej
W Mszy żałobnej:
Opuszcza się wszelkie pocałowania przy Ołtarzu.
Nie odmawia się psalmu Judica me, Deus.
Nie żegna się na rozpoczęcie Introitu.
Nie bije się w piersi na Angus Dei.
Po Requiescant in pace M odpowiada Amen.
K nie udziela błogosławieństwa.
Posługa dwóch ministrantów do Mszy świętej
Ministranci służący do Mszy razem zgodnie żegnają się, klękają, kłaniają się odpowiadają. Klęczą jeden po jednej stronie, drugi po drugiej. Ministrant po stronie Lekcji, pierwszy (1), posługuje do mszału. Inaczej niż przy posłudze jednego ministranta, ministrant do mszału znajduje się po tej samej stronie ołtarza, co mszał. Ministrant drugi (2) zajmuje się dzwonieniem. Gdy razem odchodzą od otłarza wstają razem, schodza się, klękają i odchodzą. Odwrotnie gdy przychodzą - razem klękają na środku, po czym rozchodzą się i klękają na swoich miejscach.
Po przyjściu do ołtarza tylko ministrant (1) wchodzi na schody, by postawić mszał na ołtarzu. Ministrant (2) pozostaje u stopni ołtarza po stronie Ewangelii.
Po Lekcji ministrant pierwszy przenosi mszał na stronę Ewangelii. Gdy ministrant pierwszy stanie ustawi mszał i zejdzie ze schodków, ministrant drugi staje po stronie Lekcji (na miejscu pierwszego).
Na ofiarowanie razem idą do kredensji, razem idą do umycia rąk. Razem unoszą ornat na podniesienie, obaj posługują do Komunii.
Ministrant (2) posługuje do wina i wody po Komunii, przenosi welon na stronę Ewangelii. Mszał na stronę Lekcji przenosi (1).
Gdy ostatnia Ewangelia jest czytana z mszału (1) przenosi mszał na stronę Ewangelii, (2) przechodzi na stronę Lekcji.
Posługa do Mszy świętej wobec wystawienia Najświętszego Sakramentu
Opuszcza się wszelkie pocałowania przy Ołtarzu.
Dzwoni się tylko na wyjście z zakrystii.
Biret odbiera się od K przed dojściem do ołtarza.
Przychodząc przed Mszą i odchodzą po Mszy klęka się na dwa kolana i głęboko pochyla głowę.
W czasie Mszy przechodząc przed środkiem ołtarza klęka się tylko na jedno kolano.
Do obmycia rąk M nie wstępuje na stopnie od strony Lekcji, lecz czeka aż K odwróci się do ludu. Gdy K zejdzie na posadzkę, M w ogóle nie wstępuje na schody.
11