1.Cele kształcenia - podział, opercjonalizacja celów. ( W.Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej)
Pojęcie celów kształcenia.
Cele kształcenia to kierunkowskazy, świadomie założone skutki, które chcemy osiągnąć w procesie kształcenia; działania które mogą doprowadzić do danego stanu rzeczy. Edukacja szkolna ma na względzie zarówno cele społeczne jak i jednostkowe. Cele społeczne wiążą się z tym, że każde rozumne społeczeństwo zmierza do zapewnienia sobie warunków harmonijnego rozwoju, a więc i do ukształtowania u młodzieży takich kwalifikacji ogólnych ( umysłowych, moralno - społecznych i in) i zawodowych, takich postaw i cech charakteru,aby wszystkimi swoimi siłami służyła społeczeństwu. Ale jednocześnie edukacja ma na względzie cele jednostkowe, a więc dobro i szczęście jednostki. Dlatego też jej zadaniem jest kształtować u każdego wychowanka kwalifikacje, które odpowiadają jego zdolnościom.
Znaczenie celów kształcenia w procesie edukacyjnym.
Stanowią podstawowy czynnik wyznaczający rozwiązania innych elementów procesu kształcenia. Są wyznacznikiem doboru i układu treści kształcenia, podstawowym kryterium w doborze metod, form organizacyjnych i środków dydaktycznych.
Stanowią podstawę planowania i organizowania działań uczestników procesu kształcenia
są kryterium oceny efektywności procesu dydaktycznego
Rodzaje celów kształcenia.
Wg czasu: potencjalne ( funkcjonują do momentu rozpoczęcia procesu dydaktyczno - wychowawczego); aktualne ( symbolizują rozpoczęcie procesu edukacyjnego)
wg przedmiotu i podmiotu kształcenia: rzeczowe (przedmiotowe) - oznaczają określenie zmian w zasobie wiedzy, umiejętnościach jej stosowania w praktycznych i teoretycznych działaniach; podmiotowe - zmiany w rozwoju sprawności umysłowych, postaw i systemu wartości wywołane procesem dydaktyczno-wychowawczym.
Wg stopnia ogólności: ogólne- wyrażają to co ma być „ końcowym produktem” procesu; pośrednie- otrzymuje się w rezultacie podziału celów ogólnych wyrażonych w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności; szczegółowe- precyzyjne sposoby wyrażania ogólnych celów w postaci zadań, pytań, problemów, poleceń. Operacyjne cele kształcenia to opisy zachowań uczniów, jakie mają oni przejawiać po zakończeniu lekcji.
Wg sfer osobowości- poznawcze ( dotyczą zmian w sferze poznawczej osobowości); emocjonalne, afektywne (zmiany w sferze afektywnej osobowości); psychomotoryczne
Klasyfikacja celów kształcenia.wg. Okonia.
Kształcenie ogólne ma służyć wytwarzaniu więzi społecznych, między jednostkami, klasami społecznymi i narodami, ma być zarazem podstawowym czynnikiemotwierającym drogę do świata nauki i ludzkiej kultury. W kształceniu ogólnym można rozróżnić dwie strony: rzeczową , obiektywną (wiąże się z poznawaniem świata obiektywnego i nabywaniem sprawności pozwalających brać udział w jego kształtowaniu) i osobowościową, podmiotową ( wiąże się z poznawaniem samego siebie, kształtowaniem motywacji i zainteresowań oraz nabywaniem sprawności sprzyjającym poznawaniu samego siebie.
Cele kształcenia ogólnego, rzeczowego:
opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce
ogólne przygotowanie uczniów do działalności praktycznej
kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości
Cele kształcenia ogólnego, podmiotowego
ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych( myślenie, zdolność obserwacyjna, wyobraznia, pamięć, uwaga)
kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań, zamiłowań uczniów
wdrażanie do samokształcenia i pracy nad sobą przez całe życie.
Taksonomia celów kształcenia.
Ujęcie taksonomiczne, zmierza do ścisłego, kompletnego i rozłącznego ujęcia celów kształcenia
taksonomia Blooma- dotyczy sfery poznawczej i emocjonalnej
sfera poznawcza:
wiedza ( wiadomości)- znajomość faktów, terminologii, znaków konwencjonalnych, kwalifikacji, pojęć ogólnych, teorii, zasad, praw
rozumienie- transfer, interpretacja, ekstrapolacja- wnioskowanie o całej grupie na podstawie wyników badań dotyczących tylko części
zastosowanie- metod, reguł, pojęć ogólnych
analiza- umiejętność dokonywania podziałucałości na elementy, ustalania hierarchii tych elementów i stosunków między nimi
synteza- tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury, wytworzenie własnego dzieła, opracowanie planu działania, stworzenie obrazu całości na podstawie częściowych danych
ewaluacja- ocena na podstawie kryteriów wewnętrznych i zewnętrznych
sfera emocjonalna
recepcja - świadomość, chęć odbierania, uwaga skierowana bądź wybiórcza.
działanie (reagowanie) - akceptacja, chęć działania, satysfakcja z działania
wartościowanie - akceptacja wartości, wybór wartości, zaangażowanie w wartości wybrane
organizacja - pojęciowe ujęcie (koncepcja) wartości, tworzenie systemu wartości.
wybór własnego systemu wartości (charakteryzowanie) - podporządkowanie postępowania wartościom, przekształcanie systemów wartości w pogląd na świat
KATEGORIA CELÓW W DZIEDZINIE PSYCHOMOTORYCZNEJ WG E. HARROW
czynności odruchowe
ruchy podstawowe
umiejętności percepcyjne
umiejętności fizyczne
ruchy wyćwiczone
komunikowanie się bezsłowne
TAKSONOMIA CELÓW W. OKONIA:
• Wiadomości o faktach i zależnościach między nimi
• Rozwiązywanie zagadnień teoretycznych i praktycznych
• Samodzielne dokonywanie oceny
• Samodzielne stosowanie wiedzy w nowych sytuacjach.
Cechy celów kształcenia:
KONSTYTUTYWNE:
• Wykonalność (realność) - dające się zrealizować
• Logiczność - pozbawione wewnętrznych sprzeczności
• Dostrzegalność - określone tak, aby można było ustalić stan ich wykonania
• Wymierność - określone tak, aby można było dostrzec, czy dany cel został zrealizowany, czy nie
• Rzeczowość i precyzyjność - cele powinny zawierać syntetyczny opis tego, co chcemy osiągnąć.
SPECYFICZNE CECHY CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH:
• Są sformułowane z punktu widzenia ucznia
• Opisuje, co uczeń potrafi zrobić po zakończeniu procesu kształcenia np. uczeń umie nazwać, rozpoznać, zastosować, przeanalizować itp.
• Wymieniają warunki ograniczające, które muszą być spełnione np.: ograniczenie czasu, ograniczenie liczby błędów, ograniczenie dotyczące tego, co może być stosowane jako pomoc przy wykonaniu zadania itp.
• Reprezentują różne typy zachowania ucznia
Operacjonalizacja celów kształcenia.
Operacjonalizacja celów kształcenia to zmiana postaci ogólnej celów na postać szczegółową (operacyjną).
Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią światów odrębnych - granica między nimi jest płynna - zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na (równoważny) zbiór celów operacyjnych, czyli dokonujemy OPERACJONALIZACJI CELU.
Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania, plany dydaktyczno-wychowawcze). Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować - te właśnie procesy składają się na operacjonalizację celów kształcenia, która jest zabiegiem trudnym - wymaga dobrej znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia oraz precyzji językowej i wyobraźni.
Procedura (poniżej) operacjonalizacji celów kształcenia może pomóc nauczycielowi w tym procesie i zwiększa jego samokontrolę.