Dostosowanie wymagań do specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów z dysleksją - prawa i obowiązki uczniów.

Mianem uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi określa się niekiedy także dzieci wybitnie zdolne, które potrzebują większej samodzielności, trudniejszego materiału nauczania, szybszego tempa realizowania programu, mniejszej liczby powtórek, gdyż inaczej po prostu nudzą się na lekcjach.

Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mogą kontynuować naukę w szkołach masowych, lecz potrzebują pomocy pedagogicznej w formie:

1. zindywidualizowanego programu w zakresie treści programowych (sprowadza się to do jego rozszerzenia, gdyż do podstaw programowych powinno się dodać ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, eliminujące zaburzenia i wspierające rozwój funkcji uczestniczących w czytaniu i pisaniu; z drugiej strony konieczne jest też ograniczenie, np. możliwość rezygnacji uczenia się drugiego języka obcego, zgodnie z rozporządzeniem MENiS z 2002r.

Ponadto indywidualizacja może polegać na:

- realizacji dodatkowych ćwiczeń w czasie lekcji i w domu (przy współpracy z rodzicami),

-częstszym odpytywaniu i bazowaniu przy ocenianiu na jego ustnych wypowiedziach,

-wydłużaniu czasu na prace pisemne (w trakcie sprawdzianów, klasówek),

-zezwalaniu na przygotowanie prac pisemnych z pomocą komputera( w przypadku dysgrafii)

-stopień „za ortografię” powinna zastąpić opisowa ocena samodzielnej pracy ucznia wniesionej w poprawę błędowi pracę nad ortografią

2. zindywidualizowanego systemu wymagań i oceniania (obejmuje on obniżenie wymagań w zakresie poziomu ortografii) - Prace pisemne nauczyciel ocenia przede wszystkim pod względem poprawności treści i kompozycji, nie obniża oceny z powodu błędów ortograficznych. Docenia walory bogatego słownictwa, ciekawe przemyślenia, poprawną budowę stylistyczną, poprawność toku myślenia i wnioskowania itp. - W przypadku przedmiotów ścisłych ocena poprawności rozumowania, trafność interpretacji zagadnienia jest przedkładana nad ocenę szczegółowej poprawności zapisu symboli i znaków graficznych, braku dokładnych obliczeń, mylenia stron równania itp. - W przypadku nauki języków obcych trzeba liczyć się ze szczególnymi trudnościami w zapamiętywaniu pisowni i wymowy; nauczyciel powinien zwracać uwagę głównie na poprawną wymowę i konwersację. - W ocenie wiedzy ucznia dyslektycznego powinny dominować odpowiedzi ustne i testowa forma sprawdzianów. - Wobec ucznia dyslektycznego nauczyciel nie stosuje (o ile to możliwe) presji czasowej.

3. metod nauczania dostosowanych do możliwości uczenia się tych dzieci (szczególnie skuteczne są tu metody polisensorycznego, czyli wielozmysłowego, uczenia się, angażujące jednocześnie wiele zmysłów: wzrok, słuch, dotyk, kinestezję- odczuwanie ruchu, węch. Inne efektywne sposoby uczenia włączają metody interaktywne, np. technika czytania w parach oraz metody nawiązujące do stylu uczenia się danego dziecka, bazujące za dobrze rozwiniętych funkcjach- mocnych stronach rozwoju.

4. odmiennych rozwiązań organizacyjnych (to prowadzenie terapii w formie grupowej, gier towarzyskich, przyznanie uczniowi dłuższego czasu na opanowanie materiału, a także dostosowanie warunków zdawania egzaminów zewnętrznych: sprawdzianu po szkole podstawowej, egzaminu gimnazjalnego i matury, do specjalnych potrzeb tych uczniów przez wydłużenie czasu pisania egzaminu, głośne odczytanie tekstu zadań przez egzaminującego, wpisywanie odpowiedzi na karcie z zadaniami, bez konieczności identyfikowania odpowiedniego miejsca na arkuszu odpowiedzi).

Czy uczeń z dysleksją jest uprzywilejowany?

Dysleksja nie ustępuje samoistnie, należy ja postrzegać jako problem całego życia, ale najbardziej daje znać o sobie w szkole. Osoby z dysleksja są zobowiązane do stałej czujności, kontroli i pracy nad sobą. System opieki nad dziećmi dyslektycznymi uwzględnia takie dokumenty, jak Ustawa o systemie oświaty zatwierdzona przez Sejm oraz rozporządzenia wydawane przez MENiS. Podstawą prawną do skorzystania z uprawnień, jakie przysługują uczniowi z dysleksja, jest posiadanie aktualnej opinii wydanej przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną publiczną, a zgodnie ze zmianą Rozporządzenia MENiS z dnia 24 kwietnia 2002r. (Dz. U. nr 46/2002, p.433), także przez poradnię niepubliczną, która spełniła wymagane warunki i nabyła takie prawa w kuratorium.

Aktualne akty prawne, które wychodzą naprzeciw specjalnym potrzebom edukacyjnym uczniów dyslektycznych

 

Rozporządzenia MEN:

•     15 stycznia 2001 - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej

(Dz. U. nr 13/2001, p. 110)

w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej

w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach

 

nowe treści: prawo rodziców do decyzji o udziale dziecka w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych, wyboru szkoły i klasy, skorzystania ze specjalnych warunków odbywania egzaminów (dot. uczniów z dysleksją rozwojową)

 

 

•      21 marzec 2001 - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (Dz. U. nr 29/2001, p. 323)

w sprawie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych.

 

Rozdział 2

 

Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie uczniów w szkołach dla dzieci i młodzieży

 

§ 6

1)    Nauczyciel jest obowiązany, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej, dostosować wymagania edukacyjne, o których mowa w § 4 ust. 1, do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono trudności w uczeniu się, w tym specyficzne trudności, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom.

 

 

nowe treści:

- obowiązek respektowania przez nauczyciela opinii z poradni

publicznej

- obowiązek dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono trudności w uczeniu się, w tym też specyficzne trudności, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom (dot. dysleksji, dysortografii, dysgrafii a także innych np. dyskalkulii )

 

 

 

Rozdział 4

 

Sprawdzian przeprowadzany w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej i egzamin przeprowadzany w ostatnim roku nauki w gimnazjum

 

§ 27

 

1.     Okręgowa komisja egzaminacyjna przeprowadza ocenę poziomu opanowania umiejętności określonych w standardach wymagań, ustalonych odrębnymi przepisami

- w klasie szóstej (koniec) szkoły podstawowej - sprawdzian umiejętności,

- w klasie trzeciej (koniec) gimnazjum - egzamin gimnazjalny.

2.     Sprawdzian i egzamin gimnazjalny mają charakter powszechny i obowiązkowy, z zastrzeżeniem § 32 ust. 6.

 

§ 32.

 

1.     Uczniowie (słuchacze) z dysfunkcjami mają prawo przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach i formie dostosowanych do ich dysfunkcji, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej. Opinia powinna być wydana przez poradnię nie później niż do końca września roku szkolnego, w którym odbywa się sprawdzian lub egzamin gimnazjalny.

 

 

 

Warunki korzystania z praw mają uczniowie posiadający:

 

•    opinie publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych lub poradni niepublicznych, które spełniają wymagane warunki i nabyły odpowiednie prawa w kuratorium

•     opinie powinny zawierać stwierdzenie występowania specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu (dysleksji rozwojowej),

•     opinie powinny być przekazane szkole i następnie do okręgowej komisji egzaminacyjnej nie później niż do końca września roku szkolnego, w którym odbywa się egzamin zewnętrzny,

•     opinie powinny być aktualne tzn. wydane po ukończeniu przez danego ucznia:

- II klasy szkoły podstawowej - dla uczniów przystępujących do sprawdzianu po klasie VI,

-V klasy szkoły podstawowej - dla uczniów przystępujących do egzaminu

gimnazjalnego po klasie III gimnazjum.

 

Sposoby dostosowania warunków egzaminacyjnych

 

Występujące trudności	Sposób dostosowania warunków egzaminacyjnych
Problemy z czytaniem i rozumieniem tekstu, problemy emocjonalne i trudności z koncentracją uwagi	możliwość pisania sprawdzianu w oddzielnej sali, w której członek komisji egzaminacyjnej na początku jeden raz głośno odczyta instrukcję, tekst wstępny oraz treść zadań, a uczniowie będą mogli równocześnie śledzić wzrokiem tekst zapisany w arkuszu;
Wolne tempo czytania i pisania	wydłużenie czasu pisania o 50% (czas przeznaczony na jednorazowe głośne odczytanie instrukcji, tekstu wstępnego oraz poleceń nie będzie wliczany do czasu rozwiązywania zadań);
Niski poziom graficzny pisma	pisanie samodzielnie formułowanych odpowiedzi do zadań drukowanymi literami, co zwiększa czytelność pisma;
Problemy z koncentracją uwagi i spostrzeganiem,	możliwość pracy z arkuszem pisanym bezszeryfową czcionką 14 pkt;
Problemy ze stosowaniem zasad ortografii i interpunkcji, z prawidłowością graficzną obliczeń i orientacją przestrzenną	możliwość specjalnego kodowania karty odpowiedzi, aby zadania, w których uczeń samodzielnie formułuje wypowiedź, mogły być sprawdzane za pomocą kryteriów dostosowanych do dysfunkcji uczniów;
Problemy z koncentracją uwagi i orientacją przestrzenną oraz zaburzenia percepcji wzrokowej	możliwość zaznaczania przez uczniów odpowiedzi do zadań zamkniętych bezpośrednio na arkuszach; po zakończeniu sprawdzianu członkowie komisji egzaminacyjnej przeniosą na karty odpowiedzi odpowiednie zaznaczenia uczniów (dotyczy tylko głębokiej dysleksji).

 

 

Jak powinna wyglądać współpraca nauczyciela z rodzicami?

Świadomy problemu dziecka dyslektycznego nauczyciel i rodzic powinien pamiętać, aby:

1. Nie stwarzać atmosfery zdenerwowania, napięcia, przymusu, wyśmiewania, lecz dążyć do spokoju i wzajemnego zaufania.

2. Nie robić wymówek czy awantur, lecz rzeczowo wskazywać możliwości poprawienia błędów.

3. Nie przeciążać czytaniem i przepisywaniem, lecz dostosowywać ćwiczenia do możliwości dziecka.

4. Nie wyręczać dziecka w jego pracach, lecz zachęcać do samodzielnego ich wykonywania.

5. Nie karać, zakazywać i straszyć, lecz nagradzać nawet za niewielkie efekty.

6. Zachęcać do korzystania przez ucznia dyslektycznego z zajęć korekcyjno-kompensacyjnych (na terenie szkoły), terapeutycznych (na terenie poradni), innych form pomocy włączonej do programu pracy dydaktyczno-wychowawczej każdej szkoły.

Nauczyciel, realizując postulat indywidualizacji nauczania, powinien zapewnić uczniowi dyslektycznemu indywidualny program wymagań oraz wskazać dodatkowe ćwiczenia do wykonywania w szkole i w domu. Powinien także ściśle współpracować z rodzicami, zawrzeć z nimi kontrakt dotyczący praw i obowiązków ucznia, rodzica i nauczyciela. W kontrakcie powinna być mowa o konsekwencjach nie wywiązywania się z obowiązków, a więc powinny być wskazane warunki nierespektowania opinii.

Opracowała:

Grażyna Bartłomiejczak

Bibliografia:

Marta Bogdanowicz, Anna Adryjanek: „Uczeń z dysleksją w szkole” Poradnik nie tylko dla polonistów, Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Gdynia 2004

---