„Pedagogika społeczna i praca socjalna. Przegląd stanowisk i komentarze” pod red. E. Marynowicz-Hetki, J. Piekarskiego, D. Urbaniak-Zając, Katowice 1999r.
Impulsem do napisania książki były zmiany systemowe w kształceniu, w dziedzinie pracy socjalnej na poziomie szkół policealnych, umożliwiające nie tylko wpływanie na koncepcję kształcenia (kształt i wymiar programu studiów, strukturę i treść) ale także na przygotowanie komplementarnych do niego i użytecznych w jego realizacji publikacji.
Pytanie o relacje między pedagogiką społeczną a praca socjalną jest szczególnie uzasadnione także z uwagi na przydatność dydaktyczną prezentacji prób odpowiedzi w konsekwencji przyjętego stanowiska przez twórcę programu kształcenia do zawodu pracownika socjalnego.
Praca ta jest próba ukazania niektórych stanowisk postrzegania związków na wybranych przykładach niemieckiej i szwajcarskiej myśli społeczno - pedagogicznej.Pierwsza cześć to prezentacja stanowisk. W drugiej części zajęto się próba uporządkowania wybranych stanowisk pedagogiki społecznej i pracy socjalnej i opatrzenia ich komentarzem z perspektywy polskiej koncepcji pracy społecznej oraz z perspektywy aktualnych wymiarów pracy socjalnej w Europie a także relacji między pracą socjalną i pedagogiką społeczną. Na końcu przedstawiono systematyzację między pedagogika społeczną i pracą socjalną, której trzonem są: perspektywa stawiania problemów oraz orientacja na zmianę.
Ewa Marynowicz-Hetka „Koncepcja pracy społecznej w polskiej tradycji pedagogiki społecznej.”
Lektura tekstów niemieckich i szwajcarskich wymaga znalezienia „lustra”, w którym owe poglądy mogą nabrać wyrazu i być odczuwalne w całej ich złożoności.. W 1908 roku użyto po raz pierwszy terminu pedagogika społeczna.
H. Radlińska nie posługiwała się pojęciem pracy socjalnej i pracownika socjalnego. Stosowała przymiotnik „społeczny” - zabieg językowy i merytoryczny. Stosując przymiotnik „społeczny” używa się go w dwóch znaczeniach:* wyznaczenie celu aktywności i określenie sposobu działania* cel dla społeczności i sposób osiągnięcia celu siłami społecznymi
Najszerszy zakres poczynań społecznych wyznacza działalność. Rozumiana jest ona jako aktywność systematyczna, ciągła, zawierająca niezbędne cechy procesu, takie jak antycypacja następstw i racjonalizacja projektowanych działań. Pojecie pracy socjalnej wprowadzone zostało do pedagogiki społecznej z zewnątrz , z innych dyscyplin: z polityki i praktyki życia społecznego. Rodowód związków między pedagogiką społeczną i praca socjalną jest zupełnie odmienny od okoliczności tworzących ten związek w Niemczech, gdzie w pewnym okresie doszło do utożsamienia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej.
Stanowisko A. Kamińskiego odnoszące się do symbiozy pedagogiki społecznej i pracy socjalnej wydaje się dyskusyjne. Przypuszczalnie wynikało z próby adaptacji jednej z amerykańskich koncepcji pracy socjalnej do pedagogiki społecznej, a ściślej do teorii pracy społecznej. Odniesienie koncepcji H. Radlińskiej do współczesnego pojmowania pracy socjalnej powoduje pewne nieporozumienia i stawianie znaków równości między pojęciem pracy socjalnej i pracy społecznej. W Polsce stanowisko to wydaje się nie uprawiane. Uzasadnione jest wówczas, gdy porównuje się koncepcje pracy społecznej Radlińskiej ze współczesną koncepcją pracy socjalnej.Owa swoistość pedagogiki społecznej i jej przydatność dla pracy socjalnej pojmowanej współcześnie jako działanie społeczne wyraża się w czterech cechach, które skrótowo możemy określić punktem widzenia pedagogiki społecznej:* globalność - pedagogika społeczna spożytkowując wyniki innych nauk urzeczywistnia syntezę o człowieku, wpływ warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wypływ ludzi na zapewnienie bytu wartościom, uwzględnienie indywidualnych, jak i zbiorowych potrzeb, dostarczenie podniet rozwojowi* dynamika - twórczy, aktywny i poszukujący stosunek do rzeczywistości; podstawową kategorią pojęciowa jest przetwarzanie środowiska siłami człowieka w imię ideału;
* kompensacja - H. Radlińska - główne zagadnienie pedagogiki społecznej; świadome uzupełnienie procesu selekcji społecznej i biologicznej; działania wyrównujące braki indywidualne i społeczne; proces ten wiąże się nie tylko z adaptacją do warunków i możliwości, a raczej z takimi uzupełnieniem braków, aby zaistniały warunki społeczne i biologiczne do „dostarczania podniet” dla rozwoju; * normatywność i wartościowanie; normatywność rozpatruje się w dwóch wymiarach:--punkt odniesienia przetwarzania środowisk--uzasadnienie dla konstruowania różnorodnych narzędzi pracy, które wywodzą się z kategorii wzoru i wzorca;
Pedagogika społeczna, przyjmując uniwersalne wartości, bardzo wyraźnie i konsekwentnie formułuje swe podstawy aksjologiczne. Kategorie wartości: człowiek, naród, wychowanie, twórczość, wola, tolerancja, odpowiedzialność - mogą one stanowić racje dla działania społecznego, jakim jest praca socjalna. Wartościowanie, o czym trzeba pamiętać, rozumiane jako kompetencja nabywania, sprzyja podejmowanym wyborom, ich trafności i adekwatności.
Nie wydaje się uprawnione ograniczanie zakresu pracy społecznej do kategorii opieki społecznej. Niewłaściwe jest stawianie znaku równości między pojęciami pracy społecznej i pracy socjalnej o ile oczywiście respektujemy historyczny wymiar pojęcia i sens, jaki pracy społecznej nadawała H. Radlińska, szczególnie, gdy tę drugą pojmuje się adaptacyjnie i przystosowawczo jako odpowiedź na oczekiwania wynikające z niedomaga funkcjonowania społeczeństwa. Koncepcja pracy społecznej sytuuje się jako pomysł twórczy i porównywalny ze wcześniejsze rozwijanym promocyjnym modelem pracy socjalnej.Odnosząc się do polskiej tradycji pracy społecznej trudno jest mówić o tak pełnej symbiozie pedagogiki społecznej i pracy socjalnej jak proponował A. Kamiński.