Supozycje

1. Użycie danej nazwy w różnych kontekstach «eksponuje» różne funkcje semiotyczne tej nazwy. Wyróżniamy w związku z tym różne supozycje użycia nazw.

Porównajmy następujące zdania:

(1) „Fortepian stoi na scenie”.

(2) „Fortepian ma 9 liter”.

W zdaniu (1) mowa o pewnym desygnacie wyrażenia „fortepian”, ogólniej - o jakimś jego korelacie pozajęzykowym. Natomiast w zdaniu (2) mowa o «materii» wyrażenia „fortepian”, o jego kształcie. W zdaniu (1) wyrażenie „fortepian” występuje w supozycji normalnej, w drugim - w supozycji materialnej.

2. Wśród supozycji normalnych wyróżniamy dalej - supozycję indykacyjną (w której używamy danego wyrażenia, by wskazać pewien przedmiot) i supozycję askrypcyjną (w której używamy danego wyrażenia, żeby przypisać czemuś jakąś własność).

W zdaniach:

(1) „Fortepian jest rozstrojony.”

(3) „Skonstruowanie fortepianu wymaga wiele pracy.”

(4) „Poprzednikiem fortepianu był klawesyn i klawikord.”

za pomocą wyrażenia „fortepian” wskazujemy pewne przedmioty. Nazwa „fortepian” występuje w nich w supozycji indykacynej. W zdaniu (1) chodzi o pewien fortepian - jeden z desygnatów nazwy „fortepian” - mówimy wtedy, że wyrażenie „fortepian” występuje w supozycji personalnej. W zdaniu (3) chodzi o każdy fortepian - każdy desygnat nazwy „fortepian” - mówimy wtedy, że wyrażenie „fortepian” występuje w supozycji uniwersalnej. W zdaniu (4) chodzi natomiast o denominat nazwy „fortepian”. Zdanie to nie jest prawdziwe ani o żadnym wybranym fortepianie, ani o wszystkich fortepianach. Chodzi więc o «gatunek» fortepianów, o sui geners «fortepian w ogóle». Powiemy, że w zdaniu (4) wyrażenie „fortepian” występuje w supozycji formalnej.

Rozpatrzymy jeszcze zdanie:

(5) Przedmiot, który wniesiono na scenę, jest fortepianem.

W zdaniu (5) przypisuje się pewnemu przedmiotowi (mianowicie w wniesionemu na scenę) własności konotacyjne fortepianu. Mówimy, że w zdaniu (5) wyrażenie „fortepian” występuje w supozycji askrypcyjnej.

3. Wśród supozycji materialnych wyróżniamy dalej supozycję lokucyjną i narracyjną. Porównajmy wyrażenia:

(2) „Fortepian ma 9 liter”.

(6) „Mały Fryc spojrzał na scenę i po raz pierwszy w życiu powiedział: „fortepian”.

W zdaniu (6) mowa o pewnym «jednorazowym» wypowiedzeniu wyrażenia „fortepian”, tj. o pewnym wyrażeniu-egzemplarzu. Powiemy, że w zdaniu (6) wyrażenie „fortepian występuje w supozycji narracyjnej. Z kolei w zdaniu (4) mowa o wyrażeniu-typie, tj. o wyrażeniu „fortepian” «w ogóle». Każdy egzemplarzy tego wyrażenia składa się z 9 liter. Powiemy, że w zdaniu (4) wyrażenie „fortepian” występuje w supozycji lokuzyjnej.

4. O tym, w jakiej supozycji występuje dane wyrażenie w zdaniu, rozstrzygamy, zakładając, że całe zdanie jest prawdziwe lub przynajmniej sensowne. I tak gdyby uznać, że w zdaniu (2) wyrażenie „fortepian” występuje w supozycji normalnej, to zdanie to byłoby fałszywe

Są jednak konteksty, w których trudno rozstrzygnąć supozycję, w której występuje dana nazwa, bądź w których supozycja jest «mieszana».

Na przykład w zdaniu:

(7) Fortepian jest chordofonem.

wystąpienie wyrażenia „fortepian” można zinterpretować zarówno jako supozycję uniwersalną (wszak każdy fortepian jest chordofonem), jak i jako supozycję formalną (jest bowiem prawdą o denominacie wyrażenia „fortepian”, że «składa się» z własności uniwersalnej bycia-chordofonem).

Z kolei w zdaniu:

(8) „Na scenę wniesiono fortepian”

supozycja wyrażenia „fortepian” ma znamiona supozycji personalnej i askrypcyjnej zarazem. Zdanie to bowiem wskazuje pewien wnoszony na scenę przedmiot oraz przypisuje temu przedmiotowi własności konotacyjne fortepianu

SUPOZYCJA

NORMALNA

MATERIALNA

LOKUCYJNA

INDYKACYJNA

ASKRYPCYJNA

NARRACYJNA

PERSONALNA

UNIWERSALNA

FORMALNA

---