IV. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE I SĄDOWOADMINISTRACYJNE

1.

Aktom indywidualnym władczym (np. decyzji)

wydawanym przez organy administracji publicznej musi

towarzyszyć wymagana procedura.

Postępowanie administracyjne ogólnie określa m.in.

procedurę wydawania decyzji, toczy się bowiem w

indywidualnych sprawach, należących do właściwości

organów administracji publicznej, rozstrzyganych w

drodze decyzji.

Postępowanie administracyjne ogólne służy realizacji

norm prawa administracyjnego materialnego,

stanowiących podstawę wydania decyzji. Nie stosuje się

go przy wydawaniu aktów generalnych, gdyż adresaci

tych aktów nie są zindywidualizowani.

Postępowanie administracyjne ogólne reguluje KPA.

Postępowanie szczególne jest uregulowane w

przepisach poza KPA.

Zasady naczelne: demokratycznego państwa

prawnego, praworządności, równości wobec prawa,

dwuinstancyjności postępowania administracyjnego.

Zasady ogólne postępowania administracyjnego

(wyznaczają modele działania i wyrażają wartości, ich

naruszenie jest uznawane za naruszenie prawa):

praworządności (legalności), dbałości o praworządne

zachowania (działania) podmiotów i uczestników

postępowania, prawdy obiektywnej, udzielania stronom

informacji, czynnego udziału strony/stron w postępowaniu, przekonywania, wnikliwości i szybkości

postępowania, rozstrzygania spraw spornych w drodze

ugody, pisemności postępowania, dwuinstancyjności

postępowania, trwałości ostatecznych decyzji

administracyjnych, sądowej kontroli decyzji

administracyjnych

PAO prowadzą organy administracji publicznej

(organy administracji rządowej, organy jednostek

samorządu terytorialnego, inne organy i podmioty).

W praktyce pracownicy organów administracji publicznej

wydają decyzje administracyjne w imieniu tych

organów. Odwołanie od nich będzie rozpatrywane przez

organ wyższego stopnia.

Organy wyższego stopnia (w stosunku do ...):

• organów jednostek samorządu terytorialnego -samorządowe kolegia odwoławcze,

• wojewodów - ministrowie,

• innych organów administracji - odpowiednie organy nadrzędne, ministrowie, organy sprawujące nadzór,

• organów organizacji społecznych - organy wyższego stopnia tych organizacji/organy państwowe sprawujące nadzór

Wojewoda Jest organem wyższego stopnia, gdy przepisy szczególne tak stanowią. W każdej decyzji musi być zawarta informacja, do jakiego organu można wnieść odwołanie. Organy naczelne (w stosunku do ...):

• organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem samorządowych kolegiów odwoławczych - PRM, ministrowie,

• innych organów - organy o ogólnokrajowym zakresie działania,

• organów organizacji społecznych - naczelne organy tych organizacji, PRM, ministrowie Właściwości organów administracji publicznej:

• rzeczowa - kompetencja do załatwiania pewnego typu indywidualnych spraw administracyjnych

• instancyjna - dla organów I instancji

• miejscowa - wg miejsca położenia nieruchomości, zamieszkania strony.

Spory kompetencyjne rozstrzygane są przez sąd administracyjny.

Stroną w postępowaniu administracyjnym jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. W postępowaniu może wystąpić 1 strona albo więcej stron. W prawie postępowania administracyjnego nie ma pojęcia przeciwstawnych stron. Postępowanie nie opiera się na zasadzie kontradyktoryjności - zmierza do realizacji norm prawa administracyjnego materialnego. Normy tego prawa pozwalają np. przyznać stronie uprawnienie z mocy decyzji po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego. Organ administracji publicznej jest organem stosującym prawo. Strony: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Posiadają zdolność administracyjnoprawną, czyli zdolność do bycia stroną postępowania administracyjnego.

Zdolność do czynności prawnych daje stronie zdolność procesową, czyli możliwość samodzielnego działania w postępowaniu administracyjnym. Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli, inne strony - przez ustawowych/statutowych przedstawicieli. Strona może działać przez pełnomocnika (osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych). Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. W postępowaniu administracyjnym mogą występować na prawach strony organizacje społeczne, prokurator, RPO (gdy zostały wykorzystane wszystkie dostępne środki ochrony prawnej), inne podmioty. Prawa strony to wyłącznie prawa procesowe. Uczestnicy (nie są podmiotami) - np. osoby zainteresowane (mające interes faktyczny), świadkowie, biegli

Wezwanie - czynność dokonywana z zachowaniem jawności, musi określać osobę wezwaną, sprawę, pozycję procesową wezwanego, cel wezwania, sposób realizacji obowiązku, termin stawiennictwa, pouczenie o skutkach niezastosowania się do wezwania. Doręczenia: właściwe/zwykłe (pismo dostarcza się adresatowi do jego rąk) i zastępcze (oddanie pisma osobie, która zobowiąże się do oddania go adresatowi). Wszystkie czynności procesowe utrwala się na piśmie w postaci protokołu (forma podstawowa) lub adnotacji (sposób pomocniczy utrwalania czynności procesowych). W każdym stadium postępowania organ administracji publicznej obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek bądź odpisów.

Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony (przez wniesienie podania lub z urzędu).

Dzień wniesienia podania oznacza datę wszczęcia postępowania administracyjnego. Postępowanie administracyjne może być wszczęte z urzędu tylko wówczas, gdy zezwala na to przepis prawa materialnego albo gdy przemawia za tym ważny prawny interes strony. W tym przypadku konieczne jest późniejsze uzyskanie zgody strony na prowadzenie postępowania. Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest data podjęcia pierwszej czynności w tym postępowaniu. Organ prowadzący postępowanie z urzędu powinien powiadomić stronę o tym fakcie. Sprawy administracyjne powinny być załatwiane bez zbędnej zwłoki. W sprawach nie wymagających zbierania materiału dowodowego decyzje powinny być wydane niezwłocznie, czyli od ręki. W innych sprawach termin ich załatwienia wynosi miesiąc, a sprawy zawiłe powinny być zakończone nie później niż w dwa miesiące od daty wszczęcia postępowania. Termin załatwienia sprawy w II instancji wynosi miesiąc. Strona może złożyć zażalenie do organu wyższego stopnia (II instancji) na opieszałość organu rozpatrującego sprawę. Pracownik organu administracji publicznej, który z nieuzasadnionych powodów nie załatwił sprawy w terminie, podlega odpowiedzialności. Rozprawa - zostaje wyznaczona, gdy zapewni przyspieszenie, uproszczenie postępowania, gdy wymaga przepis prawa

Postępowanie wyjaśniające to przede wszystkim postępowanie dowodowe (zasada swobodnej oceny dowodów).

Dowód - wszystko to, co nie jest sprzeczne z prawem, a pozwoli na wyjaśnienie sprawy (dokumenty urzędowe/prywatne, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny).

Organ administracji publicznej rozstrzyga indywidualną sprawę administracyjną w drodze decyzji, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej. O tym, czy dany akt administracyjny jest decyzją, przesądza jego treść, a nie nazwa. Wydane po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego i rozstrzygające co do istoty sprawy: orzeczenie, zezwolenie, koncesja, pozwolenie, zakaz, nakaz - są decyzjami (akty prawne zewnętrzne) Decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty w całości lub w części, albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji. Każda decyzja powinna mieć podstawę prawną. Decyzje uznaniowe: gdy stanowiący przepis pozwala na swobodę w zakresie orzekania. Decyzja administracyjna zawiera: oznaczenie organu administracji publicznej, data wydania, wskazanie adresata, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie prawne, pouczenie o sposobie odwołania się, podpis osoby wydającej decyzję. Ugoda - może być zawarta między stronami, jeżeli przemawia za tym charakter sprawy, przyczyni się to do uproszczenia/przyspieszenia postępowania, nie sprzeciwia się temu przepis prawa. Forma pisemna, wymagająca zatwierdzenia przez organ administracji publicznej.

Postanowienia - nie rozstrzygają o istocie sprawy, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej, w sprawach proceduralnych (np. zawieszenie postępowania)

Postępowanie odwoławcze - stronie przysługują słodki odwoławcze tylko do jednej instancji. Środkami odwoławczymi są: odwołanie (środek zaskarżenia decyzji wydanej w I instancji, nie wymaga uzasadnienia, do właściwego organu za pośrednictwem organu wydającego zaskarżoną decyzję, w terminie 14 dni) i zażalenie (na wydane w toku postępowania postanowienia, w terminie 7 dni). 1. Wniesienie odwołania/zażalenia 2. Postępowanie wyjaśniające 3. Ew. uchylenie+przekazanie do ponownego rozpoznania organowi I instancji 4. Ew. utrzymanie decyzji, uchylenie w całości/w części/umorzenie w I instancji/umorzenie postępowania odwoławczego

Organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się (chyba, że decyzja narusza prawo lub interes społeczny). Decyzje organu odwoławczego są ostateczne.

Wznowienie postępowania - tylko z przyczyn określonych w KPA. Z urzędu lub na żądanie strony. Podanie wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał decyzję w I instancji, w terminie 1 miesiąca. Organ administracji może odmówić uchylenia dotychczasowej decyzji albo ją uchylić i wydać nową decyzję.

Postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji wszczyna się z urzędu lub na wniosek strony. Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, jeżeli przemawia za tym słuszny interes stron lub interes społeczny. Na podobnych zasadach można zmienić lub uchylić ostateczną decyzję, na podstawie której strona nabyła prawo (za zgodą tej strony). Naczelny organ administracji może uchylić/zmienić każdą decyzję ostateczną. Decyzja ostateczna może być uznana za wygasłą, jeżeli zajdą okoliczności wskazane w KPA.

2.

Dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne:

WSA, NSA (kasacyjne)

Postępowanie przed sądem administracyjnym oparte

jest na zasadzie skargowoścł i kontradyktoryjnosci

jako spór dwóch równorzędnych stron o

przeciwstawnych interesach.

Postępowanie sądowoadministracyjne wszczyna się

wyłącznie w wyniku wniesienia skargi przez

skarżącego przeciwko organowi administracji

publicznej. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi normuje postępowanie w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz innych sprawach (ustawy szczególne). Sądy administracyjne sprawują kontrolę przez orzekanie w sprawie skarg na: decyzje administracyjne, postanowienia, akty prawa miejscowego, akty organów jednostek samorządu terytorialnego, akty nadzoru, bezczynność organów. Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę. Rozstrzygają spory o właściwość. W postępowaniu sądowoadministracyjnym występuje tożsamość przedmiotu tego postępowania przed sądem wojewódzkim i przed NSA (NSA dokonuje kontroli działań pośrednio).

WSA: dla 1 lub większej liczby województw, prezes, wiceprezes/i, sędziowie. Właściwość rzeczową i miejscową reguluje Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. WSA są właściwe we wszystkich sprawach sądowoadministracyjnych nie zastrzeżonych do właściwości NSA.

NSA: Prezes, wiceprezesi, sędziowie. Rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń WSA, rozstrzyga wątpliwości prawne, rozstrzyga spory o właściwość, rozstrzyga spory między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej. Strony postępowania sądowoadministracyjnego są zawsze dwie: skarżący i organ, którego działanie/bezczynność są przedmiotem skargi. Zdolność sądową posiadają osoby fizyczne, osoby prawne, państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, organizacje społeczne i inne jednostki. W postępowaniu sądowoadministracyjnym inne podmioty mogą uczestniczyć na prawach strony lub na prawach uczestnika. Ściśle określony charakter mają RPO i prokurator.

Strony i ich organy mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników.

Postępowanie przed WSA

Może być wszczęte wyłącznie na podstawie skargi,

legitymowany do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny: prokurator, RPO, organizacja społeczna, inny podmiot. Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia (wyjątek: RPO, prokurator), w terminie 30 dni (RPO i prokurator: 6 miesięcy), zaskarżony organ przekazuje skargę sądowi w terminie 30 dni. Wniesienie skargi z zasady nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego aktu/czynności. Skarżący ma prawo skargę cofnąć.

Postępowanie przed WSA: postępowanie wstępne (skompletowanie akt), postępowanie rozpoznawcze (na jawnej rozprawie, może być uproszczone), wydanie orzeczenia.

Skarga może okazać się niedopuszczalna z przyczyn przedmiotowych (np. zła właściwość sądu), podmiotowych (podmiot skarżący nie ma legitymacji do wniesienia skargi) lub innych (po terminie). Sąd wydaje postanowienie o odrzuceniu skargi. Rozprawa: sprawozdanie sędziego, strony składają ustnie żądania, wnioski i wyjaśnienia. W toku postępowania sąd wydaje postanowienia i zarządzenia, może też umorzyć postępowanie. W sprawach skarg na decyzje/postanowienia uwzględniając skargę WSA może: uchylić, stwierdzić nieważność, stwierdzić wydanie z naruszeniem prawa. W innych sprawach WSA może np. uchylić zaskarżony akt albo stwierdzić bezskuteczność zaskarżanej decyzji. Uwzględniając skargę na bezczynność organu zobowiązuje ten organ do działania. Sąd oddala skargę w razie jej nieuwzględnienia. Wyrok: sentencja (określenie przedmiotu zaskarżenia, rozstrzygnięcie sądu) i uzasadnienie (z urzędu lub na wniosek, zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów, stanowisk, podstawę prawną, wyjaśnienie rozstrzygnięcia). Wyrok ogłasza się ustnie, odpis dostarcza się każdej stronie.

Kasacyjny model zasady dwuinstancyjności NSA: rozpatruje skargę kasacyjną na orzeczenie WSA, ma kompetencje kasacyjne. Wyjątkowo może rozpoznać skargę merytorycznie.

Skarga kasacyjna przysługuje od wyroków WSA, postanowień kończących postępowanie. Można ją oprzeć o: naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, naruszenie przepisów postępowania. Legitymacja do wniesienia skargi kasacyjnej przysługuje stronie, prokuratorowi oraz RPO. Skarga powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego (przymus zastępstwa). Skargę kasacyjną wnosi się w terminie 30 dni do NSA za pośrednictwem WSA. WSA odrzuca skargę wniesioną po upływie terminu. Przedmiotem postępowania rozpoznawczego NSA jest kontrola wyroku lub postanowienia WSA. Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej NSA wydaje wyrok: oddalający skargę kasacyjną, uwzględniający skargę kasacyjną, merytoryczno-reformatoryjny (przejęcie kompetencji WSA). NSA uzasadnia wyroki w terminie 30 dni. Przysługuje zażalenie, 7 dni od otrzymania postanowienia.

Skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzymiesięcznym. Po 5 latach od uprawomocnienia się orzeczenia nie można żądać wznowienia. Wyrok: uwzględniający skargę (zmienić/uchylić wyrok, odrzucić/umorzyć postępowanie), nieuwzględniający skargi (oddalający). Unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego może nastąpić na wniosek Prezesa NSA.

3.

Postępowanie egzekucyjne - uregulowany prawem

ciąg czynności podejmowanych przez organy

egzekucyjne i inne podmioty tego postępowania w celu

wykonania, przez zastosowanie środków przymusu

państwowego, obowiązków wynikających z aktów

poddanych egzekucji administracyjnej, których

zobowiązany nie chce dobrowolnie wykonać.

Egzekucja administracyjna jest odrębna od

postępowania administracyjnego i niezależna od

egzekucji sądowej. Egzekucja łączna to połączenie tych

dwóch.

Egzekwowane obowiązki mają charakter: pieniężny lub

niepieniężny.

Podmioty postępowania egzekucyjnego: organ

egzekucyjny (za pośrednictwem

egzekutora/poborcy skarbowego), wierzyciel,

zobowiązany, osoba trzecia broniąca interesu

prawnego/faktycznego (prokurator, RPO, organizacja

społeczna), inne podmioty, organy pomocnicze (Policja).

Egzekucję administracyjną wszczyna się na wniosek

wierzyciela lub z urzędu.

Podstawą prawną egzekucji jest tytuł egzekucyjny

(akt generalny/indywidualny) wraz z tytułem

wykonawczym.

Zasady postępowania egzekucyjnego: stosowania

tylko środków określonych w przepisach ustawowych,

stosowania środków prowadzących bezpośrednio do

wykonania obowiązku, niezbędności stosowania środków egzekucyjnych, stosowania środka najmniej uciążliwego dla zobowiązanego, poszanowania minimum egzystencji. Środkiem egzekucyjnym w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych jest egzekucja z: pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego, rachunków bankowych, praw do papierów wartościowych, weksla, autorskich praw majątkowych, udziału w spółce z o.o., rzeczy ruchomych i nieruchomości. niepieniężnych: grzywna, wykonanie zastępcze, odebranie rzeczy ruchomej, odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali, przymus bezpośredni. Weryfikacja prawna czynności egzekucyjnych: środki zaskarżenia w drodze administracyjnej (zarzut, zażalenie, skarga, wniosek) i sądowej oraz środki nadzoru (nadzór organu wyższego stopnia).

---