Ubepieczenia - zagadnienia (10 stron), PYTANIA SPRAWDZAJĄCE


Rozdział l

  1. Jakie funkcje spełniają ubezpieczenia gospodarcze? Na czym polega realizacja tych funkcji?

  1. Jaką rolę odgrywają zasady ubezpieczeń gospodarczych?

  1. Jakie cechy można przypisać ubezpieczeniom jako usługom?

4. Wymień kryteria klasyfikacji i rodzaje ubezpieczeń gospodarczych.

Autor

Kryterium

Rodzaje ubezpieczeń

J.Łazowski

przedmiot ubezpieczenia

osobowe i majątkowe

charakter prawny ubezpieczyciela

publiczne i prywatne

forma powstania stosunku ubezpieczenia

dobrowolne i przymusowe

geneza i cel powstania

prywatne i społeczne

A.Kufel-Siemińska

geneza, instytucje oferujące, przedmiot ochrony,...

społeczne i gospodarcze

przedmiot ubezpieczenia

osobowe i majątkowe

występowanie swobody w nawiązywaniu stosunku ubezp.

obowiązkowe i dobrowolne

podział ustawowy

ubezpieczenia na życie i pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe

liczba podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową

indywidualne i zbiorowe

podmiot ubezpieczenia

podmiotów gospodarczych i ludności

forma własności instytucji oferującej ubezpieczenia

prywatne i publiczne

forma organizacyjno-prawna oraz cel instytucji oferującej ubezpieczenia

komercyjne i wzajemne

zasada rozłączności

morskie i lądowe

zakres terytorialny świadczonej ochrony ubezpieczeniowej

w obrocie krajowym i międzynarodowym

forma transferu ryzyka

bezpośrednie i pośrednie

A.Banasiński

przesłanki powstania, cele, przedmiot ubezpieczenia,...

społeczne i gospodarcze

przedmiot objęty ochroną ubezpieczeniową

majątkowe i osobowe

powstanie stosunku ubezpieczenia

obowiązkowe i dobrowolne

podział ustawowy

ubezpieczenia na życie i pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe

5. Co odróżnia ubezpieczenia gospodarcze od ubezpieczeń społecznych?

Ubezpieczenia gospodarcze

Ubezpieczenia społeczne

  • osobowe i majątkowe

  • powstają, na mocy umowy lub prawa

  • pokrycie roszczeń ubezpieczonych następuje wyłącznie w formie pieniężnej

  • koszt zwykle ponosi ubezpieczony

  • pokrywają potrzeby zgłaszane przez ubezpieczających

  • osobowe

  • powstają na mocy prawa

  • oprócz świadczeń pieniężnych stosuje się świadczenia rzeczowe (np. bezpłatne leczenie, aparaty ortopedyczne)

  • koszt zwykle ponosi zakład pracy

  • pokrywają fundamentalne potrzeby ustalone przepisami prawa

6. Za pomocą jakich instrumentów można manipulować ryzykiem?

7. Skąd biorą się i czego dotyczą zarzuty stawiane usługom ubezpieczeniowym?

Zarzut l : Zbyt duży koszt ochrony ubezpieczeniowej.

Zarzut 2 : Niepełne pokrycie ubezpieczeniowe lub jego brak.

Zarzut 3 : Wątpliwa realność usługi ubezpieczeniowej (częste upadki firm

ubezpieczeniowych).

Zarzut pierwszy zmierza do stwierdzenia, iż składka ubezpieczeniowa jest nie­proporcjonalnie wysoka w stosunku do udzielanej ochrony ubezpieczeniowej. Na­leży przy tym pamiętać, iż mechanizm kalkulacji składek prowadzi do ich różni­cowania w zależności od grup czy rodzajów ubezpieczeń. Firmy ubezpieczeniowe zmierzają bowiem do pewnej indywidualizacji składki, dostosowując ją do stopnia ubezpieczanego ryzyka. Indywidualizacja przebiega zarówno w wymiarze grup i rodzajów ubezpieczeń (np. ubezpieczenia komunikacyjne są droższe niż ubezpie­czenia mienia od ognia i innych zdarzeń losowych), jak i w odniesieniu do po­szczególnych klientów (bezszkodowe okresy w ubezpieczeniu mogą skutkować obniżką składki). Jeśli zgodzimy się z twierdzeniem, iż stopa składki jest zazwy­czaj wyrażona w promilach sumy ubezpieczenia, to winniśmy również przychylić się do opinii, iż składka stanowiąca części tysięczne ubezpieczanych wartości nie jest składką wysoką. W przypadku rynków ubezpieczeniowych znajdujących się we wczesnej fazie rozwoju istotnym czynnikiem, jaki należy wziąć pod uwagę, jest świadomość ubezpieczeniowa, a więc mentalne nastawienie potencjalnych konsu­mentów usług ubezpieczeniowych. Zazwyczaj świadomość ta nie jest ukształtowa­na, a potrzeba ubezpieczenia nie dominuje w hierarchii potrzeb. Jeśli dołożyć do tego niejednokrotnie niską silę nabywczą ludności, to otrzymujemy wytłumaczenie dlaczego wysokość składki ubezpieczeniowej przypadającej na jednego mieszkań­ca w Polsce jest niewspółmiernie niższa niż np. w Szwajcarii czy Niemczech.

Zarzut drugi powstał w następstwie przykrych doświadczeń, kiedy wysokość odszkodowania/świadczenia ubezpieczeniowego nie pokryła w pełni szkody lub, co gorsze, ubezpieczający w ogóle nie otrzymał rekompensaty, chociaż byt przeko­nany, że takowa mu się należy. W świetle badań zasygnalizowany problem wydaje się być przede wszystkim konsekwencją nieznajomości ogólnych warunków ubez­pieczenia. Skoro bowiem w 2000 roku jedynie 30% badanych deklaruje zapozna­nie się z tymi warunkami (co nie oznacza, że laki sam odsetek je rozumie), to większość ubezpieczających może zostać ofiarą nieprzyjemnego „zaskoczenia”. Każdorazowo bowiem ogólne warunki ubezpieczenia precyzują zarówno wyłączenia, jak i ograniczenia odpowiedzialności firmy ubezpieczeniowej.

Zarzut trzeci ma swoje uzasadnienie w sytuacji, kiedy podmioty oferujące ochronę ubezpieczeniową ogłaszają upadłość, a wiec nic realizują zasady realności ochrony ubezpieczeniowej. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat w Polsce miało miejsce kilka takich przypadków (np. Westa, Gryf, Hestja, Polisa) i znacząco za­chwiały one wiarygodnością firm ubezpieczeniowych. W tym świetle należy po­stawić pytanie o skuteczność prawnych i ekonomicznych gwarancji realności ochrony ubezpieczeniowej zarówno w wymiarze prewencyjnym, jak i kompensa­cyjnym. Istniejące rozwiązania legislacyjne w zakresie wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej oraz bieżącego nadzoru nad tą działal­nością (funkcje ministra finansów oraz Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpie­czeń) mogą być przedmiotem oceny, której wynikiem będą zapewne różnorodne opinie. Natomiast mechanizm kompensacji strat w przypadku upadłości firmy ubezpieczeniowej realizowany głównie przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwaran­cyjny jest bardziej czytelny. Fundusz ten pokrywa straty osób poszkodowanych jedynie w przypadku ubezpieczeń na życic (50% wysokości) i ubezpieczeń obo­wiązkowych OC posiadaczy i użytkowników pojazdów mechanicznych oraz OC rolników (100% wysokości), co oznacza, że pozostałe straty pozostają na barkach osób dotkniętych szkodą.

Rozdział 2

1. Podaj definicje ryzyka ubezpieczeniowego.

Pojęciu „ryzyko" przypisuje się w ubezpieczeniach zazwyczaj trzy znaczenia:

1) ryzyko -jest możliwością zaistnienia straty,

2) ryzyko -jest prawdopodobieństwem zaistnienia straty,

3) ryzyko -jest przedmiotem ubezpieczenia.

2. Jakie elementy wchodzą w skład ryzyka ubezpieczeniowego?

3. Jak dzieli się następstwa realizacji ryzyka?

4. Jakie kryteria służą klasyfikowaniu ryzyka?

Kryterium: możliwość przedstawienia skutków w formie pieniężnej:

a) ryzyko finansowe - jego skutki mogą być przedstawione w formie pie­niężnej,

b) ryzyko nie finansowe - jego skutków nie można wyrazić w formie pie­niężnej.

Kryterium: ilościowy zasięg skutków:

a) ryzyko fundamentalne -jego skutki dotykają wielu jednostek, np. powo­dzie, wojny,

b) ryzyko partykularne - obciążające tylko jednostki lub małe ich grupy, np.

kradzieże, podpalenia.

Kryterium: jakościowy zasięg skutków:

a) ryzyko osobowe - dotyczące dóbr osobistych człowieka, jak życie i zdro­wie.

b) ryzyko majątkowe - związane z mieniem.

Kryterium: związek z ogólnie rozumianym postępem:

a) ryzyko statyczne - występujące zawsze bez względu na postęp, np. wskutek działania żywiołów,

b) ryzyko dynamiczne - kształtowane pod wpływem nowych technologii,

mody, zmian kulturowych.

5. Na czym polega paradygmat ubezpieczalności ryzyka? Jakie jest jego znaczenie dla teorii i praktyki ubezpieczeniowej?

Paradygmat ubezpieczalności ryzyka dotyczy usta­lenia ogólnie akceptowanego wzorca, któremu winno odpowiadać ryzyko, by mo­gło ono zostać ubezpieczone. Najbardziej popularna propozycja takiego wzorca autorstwa E. J. Vaughana zakłada, że ryzyko ubezpieczalne to takie, które spełnia następujące warunki:

WARUNEK l; Dany typ ryzyka dotyczy dużej grupy (ryzyko jest rozłożone). Sy­tuacja taka umożliwia przewidywanie prawdopodobieństwa zaist­nienia i ekonomicznych skutków strat, co jest punktem wyjścia i warunkiem racjonalnej kalkulacji ceny za ubezpieczenie dla firm ubezpieczeniowych.

WARUNEK 2: Zaistniałej stracie musi towarzyszyć możliwość jej pomiaru i wyra­żenia w formie pieniężnej. Warunek ten jest wymagany w celu oceny zasadności roszczeń osób dotkniętych szkodą.

WARUNEK 3: Realizacja ryzyka jest przypadkowa (zdarzenie losowe), czyli rów­nież niezależna od woli i działań ubezpieczonego.

WARUNEK 4: Skutki realizacji ryzyka, czyli straty, nic mogą mieć charakteru ka­tastrofy.

Rozdział 3

1. Jakich podmiotów może dotyczyć umowa ubezpieczenia?

Stronami umowy ubezpieczenia jest zawsze firma ubezpieczeniowa (ubezpieczyciel) i ubezpieczający. Jednakże w stosunku prawnym wynikającym z umowy występować mogą nadto jeszcze inne podmioty.

Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia firmę ubezpieczeniową może reprezen­tować pośrednik ubezpieczeniowy, którym jest agent ubezpieczeniowy, bądź może w niej pośredniczyć lub ją zawierać z firmą ubezpieczeniową - działający w imie­niu klienta - broker ubezpieczeniowy

2. Jakie są składniki umowy ubezpieczenia?

3. Jakie relacje występują pomiędzy umową ubezpieczenia i prawnym stosunkiem ubez­pieczenia?

Stosunkiem ubezpieczenia nazywa się stosunek prawny wiążący firmę ubez­pieczeniową z ubezpieczającym, na podstawie którego firma ubezpieczeniowa jest zobowiązana do wypłacenia odszkodowania lub świadczenia w razie nastąpienia określonego zdarzenia losowego, ubezpieczający jest zaś zobowiązany do prze­strzegania ustalonych warunków ubezpieczenia oraz opłacenia określonej składki ubezpieczeniowej.

Od stosunku ubezpieczenia umowa różni się tym, że nie obejmuje wszystkich powstałych miedzy stronami praw i obowiązków, a jedynie te, których bezpośred­nim źródłem są złożone oświadczenia woli; nie obejmuje tych, które wynikają z innych przepisów prawnych.

4. Przedstaw przebieg prawnego stosunku ubezpieczenia.

5. Jaką rolę w umowie ubezpieczenia odgrywają warunki ogólne? Jakie postanowienia za­wierają*?

określają szczegółowo treść łączącego strony stosunku prawnego ubezpieczenia i stanowią integralną część za­wartej umowy.

O. W. U. stanowią, że:

- w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych ogólne warunki każdego rodzaju ubezpieczenia określają zakłady ubezpieczeń, natomiast ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych ustala minister finansów w drodze rozporzą­dzenia,

- ogólne warunki ubezpieczenia określać powinny w szczególności: przedmiot i zakres ubezpieczenia, sposób zawierania umowy ubezpieczenia, zakres i czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, prawa i obowiązki stron umowy, sposób ustalania wysokości szkody oraz wypłaty odszkodo­wań i świadczeń,

- ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych powinny też określać datę po­wstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia.

Na firmie ubezpieczeniowej spoczywa obowiązek doręczenia, stronie ubezpieczającej tekstu O. W. U. innym obowiązkiem firmy ubezpieczeniowej jest dostarczenie ubezpieczające­mu taryf składek.

Ogólne warunki ubezpieczenia najczęściej w sposób szczegółowy określają charakter udziału stron umowy w postępowaniu likwidacyjnym, w szczególności poprzez: obowiązujące je terminy, sposób pono­szenia kosztów, konsekwencje niewywiązania się z tych obowiązków, przedaw­nienie roszczeń.

Rozdział 4

1. Czym jest i jaką rolę w stosunkach ubezpieczeniowych odgrywa wartość ubezpiecze­niowa? Czym się ona różni od wartości ubezpieczenia?

Wartość ubezpieczeniowa to ustalona za aprobatą ubezpieczającego i firmy ubezpieczeniowej wartość przedmiotu ubezpieczenia. W myśl założeń teorii ubez­pieczeniowej wartość ta winna odpowiadać rzeczywistej wartości rynkowej ubez­pieczanego mienia. Jej prawidłowe oszacowanie rzutuje w sposób bezpośredni na wielkość przyszłego odszkodowania, stanowiąc dla niego bezwzględną górną gra­nicę.

W praktyce wartość ubezpieczeniową uzyskuje się drogą wyceny mienia sta­nowiącego przedmiot ubezpieczenia na podstawie:

1) cen nabycia ubezpieczanych przedmiotów z uwzględnieniem ich amortyza­cji,

2) cenników opracowanych przez firmę ubezpieczeniową i zatwierdzonych przez odpowiednie organy (ta forma jest stosowana głównie w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych),

3) „taksy" (oceny rzeczoznawców powołanych przez firmę ubezpieczeniową lub ubezpieczającego).

2. Jaką podstawową funkcję spełnia suma ubezpieczeniowa?

Suma ubezpieczeniowa jest określoną kwotą pieniężną, na jaką zawarto umo­wę ubezpieczenia. Stanowi ona zwykle górną grania; odpowiedzialności firmy ubezpieczeniowej i jest podstawą naliczania wysokości składki.

W przypadku braku zastrzeżenia dokonanego przez firmę ubezpieczeniową w ogólnych warunkach ubezpieczenia rozumie się, że odpowiada ona do wysoko­ści sumy ubezpieczeniowej za każdy wypadek, jaki będzie miała miejsce w okresie ubezpieczenia, niezależnie od możliwości jej wyczerpania.

3. Przedstaw systemy stosowania sumy ubezpieczeniowej w ubezpieczeniach OC oraz ubezpieczeniach mienia. Jakie klauzule pozwalają urealniać wysokość sumy ubezpie­czeniowej?

Rodzaj systemu sumy ubezpieczeniowej

(w ubezpieczeniach mienia)

Rodzaj systemu sumy ubezpieczeniowej

(w ubezpieczeniach OC)

system na sumy stale

  • rzeczywista wartość mienia będącego przedmiotem ubezpieczenia stanowi wysokość sumy ubezpieczeniowej

suma ubezpieczenia na zdarzenie

  • firma ubezpieczeniowa odpowiada za wypłatę odszkodowań na rzecz poszkodowanych do wysokości ustalonej sumy za każde zdarzenie, które ma miejsce w okresie trwania umowy ubezpieczenia

  • ilość zdarzeń i szkód w okresie ubezpieczenia nic ma znaczenia dla obowiązku odszkodowawczego

ubezpieczenie wartości częściowej

  • suma ubezpieczeniowa odpowiada wartości częściowej ubezpieczonego mienia

  • określenie wielkości ubezpieczanej części mienia zależy od jego rodzaju i uzgodnień miedzy stronami umowy

suma do wyczerpania

  • firma ubezpieczeniowa odpowiada do wysokości sumy za wszystkie zdarzenia, które mają miejsce w okresie ubezpieczenia

  • każdorazowa wyplata. odszkodowania zmniejsza wysokość sumy, która w konsekwencji może ulec wyczerpaniu

ubezpieczenie systemem obrotów miesięcznych

  • suma ubezpieczeniowa jest ustalana przez ubezpieczającego zazwyczaj na podstawie ogólnej sumy przewidywanych wpływów gotówkowych w ciągu jednego miesiąca, ewidencjonowanych w księgach handlowych

  • firma ubezpieczeniowa przewiduje zwykle ograniczenia wysokości sumy ubezpieczeniowej i odszkodowania

  • rozliczenie umowy następuje zwykle po jej wygaśnięciu na podstawie faktycznych danych księgowych

generalna suma do wyczerpania i sumy na zdarzenie

  • firma ubezpieczeniowa odpowiada w ramach całej umowy do wysokości sumy generalnej, która po każdorazowej wypłacie odszkodowania ulega pomniejszeniu

  • w ramach zawartej umowy ogranicza się dodatkowo odpowiedzialność odszkodowawczą dla określonych podgrup ryzyka poprzez określenie sum na zdarzenie

ubezpieczenie systemem sum zmiennych

  • suma ubezpieczeniową deklaruje ubezpieczający w wysokości przewidywanej wartości ubezpieczanych środków obrotowych

  • po zakończeniu okresu ubezpieczenia następuje rozliczenie umowy na podstawie rzeczywistych stanów zapasów w poszczególnych podokresach (np. kwartałach)

ubezpieczenie na pierwsze ryzyko

  • suma ubezpieczeniowa odzwierciedla wysokość prawdopodobnej maksymalnej straty, jaka może wystąpić wskutek jednego zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową

  • ustalony poziom sumy ubezpieczeniowej nie podlega modyfikacjom w trakcie trwania umowy ubezpieczenia

Klauzula inflacyjna, zgodnie z którą ubezpieczeniu podlega wartość rzeczywi­sta mienia wraz z jej hipotetycznym zwiększeniem o współczynnik inflacji. Strony umowy przyjmują przypuszczalny poziom inflacji i w takim stopniu Wzrasta wysokość sumy ubezpieczeniowej oraz automatycznie wysokość skład­ki. Po zakończeniu okresu ubezpieczenia dokonuje się rozliczenia składki na podstawie rzeczywistej wysokości inflacji

Klauzula inwestycyjna, zgodnie z którą ubezpieczeniu podlega wartość rze­czywista mienia wraz z jej zwiększeniem o wartość przewidywanych nakładów inwestycyjnych. Stosowanie tej klauzuli i rozliczanie odbywa się na podobnych zasadach jak w przypadku klauzuli inflacyjnej. Istotną różnicą jest to, że ubez­pieczający nie musi zwiększać generalnej sumy ubezpieczeniowej, lecz klau­zula może dotyczyć wyodrębnionej grupy mienia, co do której ma on określone plany inwestycyjne. Unika się w ten sposób nadubezpieczenia.

4. Jak systemy odpowiedzialności firmy ubezpieczeniowej wpływają na wysokość od­szkodowania (świadczenia) ubezpieczeniowego?

System odpowiedzialności firmy ubezpieczeniowej to formuła zastosowana umowie ubezpieczenia, która, opierając się na relacjach wartości ubezpieczeniowej i sumy ubezpieczeniowej, jest jednym z czynników decydujących o stopniu odpowiedzialności firmy ubezpieczeniowej za szkodę.

Wśród systemów odpowiedzialności firmy ubezpieczeniowej wyróżniamy:

System odpowiedzialności proporcjonalnej polega na tym, że firma ubez­pieczeniowa wypłaca odszkodowania tylko w takiej wysokości faktycznej szkody, w jakiej pozostaje suma ubezpieczeniowa do wartości ubezpieczeniowej. Łącząc tę zasadę z możliwymi relacjami sumy ubezpieczeniowej do wartości ubezpiecze­niowej, należy stwierdzić, że wysokość odszkodowania będzie:

W systemie odpowiedzialności na pierwsze ryzyko firma ubezpieczeniowa wypłaca odszkodowanie równe wartości szkody, lecz tylko do wysokości sumy ubezpieczeniowej. Ponowne rozpatrzenie relacji sumy ubezpieczeniowej do warto­ści ubezpieczeniowej pozwala wyróżnić kilka możliwych sytuacji cechujących ten system ze względu na wysokość odszkodowania, które będzie:

5. Przedstaw cel i skutki stosowania charakterystyk obniżających stopień odpowiedzialno­ści firmy ubezpieczeniowej.

Charakterystyki obniżające stopień odpowiedzialności firmy ubezpiecze­niowej to zawarte w umowie ubezpieczenia rozwiązania, które kwotowo lub pro­centowo ograniczają stopień odpowiedzialności firmy ubezpieczeniowej za szkodę. Zazwyczaj realizują one funkcja stymulacyjną ubezpieczeń. Ubezpiecząjący, dąży do optymalizacji swoich decyzji, powinien minimalizować łączny koszt ubezpieczenia, który w tym przypadku będzie równy sumie wysokości składki i potencjalnych strat poniesionych wskutek zastosowania omawianych charakterystyk. Dla każdej charakterystyki można przeprowadzić osobne kalkulacje.

6. Przedstaw determinanty wysokości odszkodowania (świadczenia) ubezpieczeniowego.

7. Co zawiera taryfa składek?

1) zbiór stóp składek odpowiadający wszystkim typowym rodzajom ryzyka,

2) wysokość rabatów (bonusów) dla ubezpieczających, które odlicza się od składki w określonych przypadkach, np. zachowania specjalnych warunków bezpieczeństwa,

3) wysokość dodatków (malusów), które dolicza się do składki, jeśli dane ryzyko jest większe od przeciętnego,

4) sposoby obliczania składek za ubezpieczenia krótkoterminowe (krótsze niż l rok).

Wysokość składki ustalana najczęściej na podstawie „stopy składki" stanowi należność firmy ubezpieczeniowej od każdego 1000 lub 100 jednostek pieniężnych sumy ubezpieczenia.

Rozdział 5

  1. Czym zajmuje się underwriting ubezpieczeniowy?

Wywodzi się z j. angielskiego i oznacza w bezpośrednim tłumaczeniu: podpisywanie lub asekurowanie