ŚRODOWISKO LOKALNE - obok rodziny najważniejszy czynnik socjalizacji, nieodłączny i nieuchronny element otoczenia życia jednostki,
cały system instytucji służących organizacji życia zbiorowego, ma sens terytorialny, demograficzny, instytucjonalny, kulturowy i regulacyjny, to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycje wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa
2. WSPÓLNOTA - typ zbiorowości społecznej, który powstaje w sposób naturalny, spontaniczny i w którym dominują więzi osobowe, stosunki pokrewieństwa, związki rodowe, więź sąsiedzka, jest to zbiorowość pierwotna
3. STOWARZYSZENIE - grupa celowa powołana świadomie dla realizowania określonych zadań, jest to zbiorowość wtórna
4. WIĘZI LUDZKIE - podstawa współżycia społecznego, wewnętrzna spójność zapewniająca zaspokojenie potrzeb indywidualnych i zbiorowych
5. WIĘZI SPOŁECZNE :
a) Szczepański - zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju
b) Znaniecki - intencjonalne, celowe, zamierzone współdziałanie członków grupy
c) Krzywicki - wspólne uczucia i ideały rozwijające się na tle biologicznych popędów bądź świadomości wspólnych celów
d) Turowski - układ sieci , stosunków albo zależności, jakimi członkowie grupy są powiązani i odpowiadających tym stosunkom postaw względem funkcji, wartości czy celu tej grupy społecznej lub poszczególnych jej członków
6. Cechy konstytucyjne środowiska lokalnego:
· Tożsamość etniczna, religijna i kulturowa
· Zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków
· Jednolitość ekonomiczna i zawodowa
7. Z czego wynika siła i znaczenie środowiska lokalnego:
· Wierność przekazu obyczajowego i moralnego
· Psychiczne poczucie przynależności do określonego świata wartości i emocji
8. Typologia więzi społecznych:
a) ze względu na źródło pochodzenia:
· Naturalna - dana człowiekowi przez społeczne warunki urodzenia
· Stanowiona - wynikająca ze stanowienia społecznego
· Zrzeszeniowa - powstająca w wyniki dobrowolnego zrzeszania się ludzi
b) ze względu na ujmowanie
· koncepcja psychospołeczna - więź społeczna jest czynnikiem świadomości członków grupy i wyraża ogólnie świadomość łączności społecznej
· koncepcja strukturalna - więź społeczna to ogół stosunków zachodzących między członkami jakiejś zbiorowości ludzkiej, podporządkowanych jednemu stosunkowi dominującemu
· koncepcja dwuaspektowa - połączenie poprzednich koncepcji w pełni wyraża istotę więzi społecznej
c) typy Durkheima:
· solidarność mechaniczna - wynika z homogeniczności członków społeczeństwa i jednolitości wzorów kulturowych
· solidarność organiczna - wynika z podziału pracy, współzależności i specjalizacji
9. STOSUNEK SPOŁECZNY - pewien układ zawierający następujące elementy: dwóch partnerów, jakiś łącznik czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi platformę tego stosunku, pewien układ stosunków i powinności
10. STOSUNEK SĄSIEDZKI:
a) Turowski - system wzajemnych czynności czy świadczeń wykonywanych na podstawie układu uprawnień i obowiązków wynikających ze wspólnej podstawy zależności, którą jest bliskość zamieszkania
b) Frysztacki - stosunek bezpośredni, osobowy powstały i trwający w miejscu zamieszkania, których treść ograniczona jest do spraw tam mających miejsce
11. SĄSIEDZTWO - układ względnie trwałych powiązań między osobami, powstałych na gruncie zależności wynikających z bliskości zamieszkania, a wyrażających się na zewnątrz w postaci unormowanych czynności, na które składają się określone obowiązki i uprawnienia obu stron
12. Typologia więzi sąsiedzkich :
a) Typologia Turowskiego:
· sąsiedztwo znajomościowo - świadczeniowe
· sąsiedztwo znajomościowo - ceremonialne
· sąsiedztwo poinformowane

13. Koncepcja stopnia istnienia w spirali rozwoju i sieci zależności:
a) stopień istnienia oznacza istnienie rosnącej lub malejącej więzi społecznej, rosnącej lub malejącej świadomości osobistych powiązań i zależności od otoczenia, rosnącym lub malejącym znaczeniu w formułowaniu wzorców zachowań i sprawowania kontroli nad jednostką w jej własnych odczuciach
b) Pieter obok środowiska lokalnego i domowego tworzy 3 kręgi oddziaływania wychowawczego, o malejącej sile wpływu - od największego znaczenia rodziny w socjalizacji człowieka do malejącego znaczenia kolejnych kręgów wychowawczych czyli społeczności lokalnej, środowiska okolicznego, kultury i społeczeństwa globalnego
c) Człowiek posuwając się po spirali rozwoju nie opuszcza o9biektów swego kontaktu, posuwają się one razem z nim jeśli nie fizycznie to jako bagaż pamięci i doświadczeń wpływając na zachowanie i postrzeganie otoczenia - w tym sensie rodzina programuje rodzinę własną człowieka, a kultura lokalna, etniczna uczy nastawienia do kultury globalnej.

14. Ważne w procesie socjalizacji i wychowania jest środowisko lokalne przyznając oczywiście zupełne pierwszeństwo rodzinie. Istnieje pewna spirala w rozwoju człowieka. Rozpoczyna on w rodzinie i nigdy z niej nie wychodzi, już zawsze będzie niósł, jakby bagaż, to wszystko czego się tu nauczył, co doświadczył,

i w mniejszym lub większym stopniu będzie to wpływało na jego zachowanie

i odbiór świata przez całe życie. Podobnie jest z wartościami, które wyniósł ze swego lokalnego środowiska, będą one kształtowały jego nastawienie do kultury i społeczeństwa globalnego.

W środowisku lokalnym, oprócz powstających spontanicznie wspólnot, występują także organizacje i stowarzyszenia, które ukierunkowane są na osiągnięcie jakiegoś celu. Posiadają one formalne reguły, działają w sposób intencjonalny (jako środowisko intencjonalne), ale przynależność do nich jest oczywiście dobrowolna. Prawo do stowarzyszania się jest wpisane głęboko w ludzką naturę i dlatego jest prawem powszechnym, świadczącym o naszej, człowieczej wolności. W obecnych czasach notuje się stały wzrost liczby i poziomu zróżnicowania powstających stowarzyszeń.

Pełnią one funkcję wspomagania rozwoju osobowego i społecznego jednostki, usprawniają edukację, organizują aktywne sposoby spędzania wolnego czasu przez dzieci

i młodzież, zwiększają aktywność społeczną jednostek, poprawiają warunki lokalnych środowisk wychowawczych, w ramach placówek pozaszkolnych podejmują planową pracę wychowawczą.

Podział środowiska intencjonalnego (Pilch):

• Placówki opiekuńcze:instytucje opieki nad dziećmi o upośledzeniach rozwojowych, Pogotowia Opiekuńcze, instytucje opieki zdrowotnej (sanatoria), Domy Dziecka (instytucje opieki całkowitej), Rodziny Opiekuńcze, Rodziny Zastępcze, internaty, półinternaty, szkoły środowiskowe

• Placówki wspomagające rozwój dzieci i młodzieży: świetlice i czytelnie, tereny zabaw i gier ruchowych, ośrodki pracy twórczej (Domy Kultury, kluby), kolonie, obozy, poradnie

• Placówki wychowania poszkolego (oświaty dorosłych): instytucje kształcenia systematycznego, kursy, biblioteki, ośrodki upowszechniania wiedzy - muzea, wystawy, ośrodki pracy twórczej i rekreacji, ośrodki kształcenia ustawicznego (doskonalenia zawodowego)

Komponenty struktury społeczności lokalnej:
1.układ grup i instytucji z uwzględnieniem zróżnicowania, kategorii demograficznej (wiek, płeć, dochód);
2.struktura klasowa ludności lub klasowo-warstwowa;
3.procesy ruchliwości społecznej w systemie stratyfikacyjnym;
4.procesy asymilacji kulturowej rozmaitych grup etnicznych;

Cechy społeczności lokalnej miasta (wg. J. Ziółkowskiego):
1.uczestnictwo mieszkańców, a szczególnie młodzieży w wielkiej liczbie grup celowych;
2.dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym i powierzchowny charakter relacji międzyludzkich;
3.obniżenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów (brak społecznych autorytetów osobowych);
4.bezosobowa i nie rygorystyczna kontrola społeczna (dominacja postaw przyzwalających i izolacyjnych);
5.anonimowość życia i działania (powszechne poczucie braku przynależności, nikłe postawy patriotyzmu lokalnego, obywatelskości);
6.zanik instytucji sąsiedztwa, życie towarzyskie regulowane raczej kryteriami zawodowymi niż terytorialnymi;
7.tolerancja wobec różnic, racjonalizacja myślenia i sekularyzacja zachowań obyczajowych;
8.wielka ruchliwość przestrzenna i możliwości dla awansu są większe;
9.ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej i uwarstwienia społecznego;
10.obserwuje się przestrzenną segregację warstw i klas społecznych;
Dymorfizm osiedleńczy, ruchliwość przestrzenna, globalizacja kultury prowadzą do zaniku instytucji sąsiedztwa, instytucji osiedlowych, powszechnej anonimowości i stałego ubożenia jednostki w sieci powiązań społecznych.

Cechy społeczności wiejskiej:
-mniejsza oferta rozwoju, dostępu do internetu, kultury, szkolnictwa:
-mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne;
-poczzucie jedności i poczucie względnej izolacji;
-dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji;
-specyficzny układ autorytetów osobowych i instytucjonalnych;
-dominacja pzryrody i pzryrodniczy rytm życia zawodowego;
-kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości;
-presja zewnętrznego świata informacji i kultury;
-postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych, urbanizacyjnych i kulturowych;
-narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe;
-szczególna rola szkoły i nauczyciela;
Wieś zachowała ogromny potencjał pozytywnych bodźców wychowawczych, jednak przełamanie izolacji, upadek autorytetów, procesy urbanizacyjne odbierają wsi owe klasyczne atrybuty środowiska lokalnego jako przemożnej siły socjalizacji jednostki.

---