Rząd |
Pokrój gametofitu |
Budowa anatomiczna |
Liście |
Powstawanie gametangiów |
Zarodnia |
Ścianka zarodni |
Mechanizm |
Elatery |
Kolumella |
Perystom |
Splątek |
Sporofit |
Inne cechy |
Przedstawiciele |
|
|
KLASA: MARCHANTIOPSIDA |
||||||||||||||||
Jungermanniales (jungermaniowce, szczytorodne) |
- plechowaty |
prosta |
- jednowarstwowe - żebra brak
- na 3 lub 2 prostnicach |
egzogeniczne |
- kulista lub jajowata - otoczona okrywami |
- brak aparatów szparkowych - 2-8 warstw komórek - ciemno zabarwiona |
- w postaci klap (zwykle 4) - rzadko w postaci wieczka |
+ |
- |
- |
- |
bezbarwny |
- Cryptothallus rośnie pod ziemią - jednokomórkowce elatery
|
- Pellia - Cryptothallus mirabilis - Metzgeria furcata - Lophocolea heterophylla |
- przyziemki (amfigastria) - perychecjum - peryancjum - czepek (kaliptra) - elatery - nibyłodyga (kauloid) - nibyliście (fylloidy) - ciałka oleiste |
|
Marchantiales (porostnicowce) |
plechowaty |
tkankowa |
- |
egzogeniczne |
kulista |
jednowarstwowa |
- nieregularne pęknięcia - rzadko w postaci wieczka |
+ |
- |
- |
- |
- krótkotrwały - drobny |
- na grzbietowcej stronie plechy obecne komory z asymilatorami - aparaty szparkowce często o budowie beczułkowatej - preferują miejsca suche - wierzchołek archegonioforu ma kształt palczastego parasola - rodnie na spodniej stronie parasola; plemnie na grzbietowcej stronie tarczki - tkanki: epiderma, tkanka spichrzowa, asymilacyjna, wzmacniająca, czasem przewodząca - jednokomórkowce elatery |
Marchantia polymorpha |
- łuski brzuszne - elatery - chwytniki języczkowce - archegoniofor - anterydiofor - asymilatory - komora asymilacyjna - rozmnóżki (gemmy) - ciałka oleiste |
|
KLASA: SPHAGNOPSIDA |
||||||||||||||||
Sphagnales (torfowcowce) |
- łodyżkowaty - rozgałęziony |
tkankowa |
- 1-2-warstwowe - żebra brak |
egzogeniczne |
kulista |
- kilkuwarstwowa - obecne niefunkcjonujące szparki |
wieczko |
- |
+ |
- |
+ |
drobny |
- Ambuchanania ma liście 2-warstwowce - szczytowce odgałęzienia zebrane w główkę - liście zbudowane z chlorocyst i leukocyst - duża chłonność wody - plemnie umieszczone pojedynczo w kątach liści - brak sety; zarodnia umieszczona na terminalnym trzonku gametoforu - nibynóżce - gametofor pozbawiony chwytników - brak tkanki przewodzącej - splątek plechowaty - listkowaty - każda komórka wodonośna otoczona 4 komórkami zielonymi - kloszowaty archespor przykrywający kolumellę - środowiska wybitnie wilgotne (głównie torfowiska wysokie) |
- Sphagnum - Ambuchanania |
- główka
- komórki wodonośne - chlorocysty - leukocysty - hialoderma - perygonium - perychecjum - liście perygonialne - liście perychecjalne - nibynóżka (pseudopodium) |
|
KLASA: BRYOPSIDA |
||||||||||||||||
Andreaeales (naleźlinowce) |
łodyżkowaty |
tkankowa |
- ustawione skrętolegle - żebra brak |
egzogeniczne |
jajowata |
(brak danych) |
W postaci 4 szczelin |
- |
+ |
- |
+ |
drobny |
- grupa monotypowa (rodzaj Andreaea - naleźlina) - brak sety; zarodnia umieszczona na terminalnym trzonku gametoforu - nibynóżce - kloszowaty archespor przykrywający kolumellę - gametofor rozgałęziający się dychotomicznie - prosta budowa anatomiczna - brak tkanki przewodzącej |
Andreaea |
- perygonium - perychecjum - liście perygonialne - liście perychecjalne - pseudopodium
|
|
Polytrichales (płonnikowce) |
łodyżkowaty |
tkankowa |
- 1-warstwowe - żebro obecne |
egzogeniczne |
cylindryczna |
- wielowarstwowa - obecne szparki |
wieczko |
- |
+ |
+ |
+ |
- dobrze rozwinięty
- posiada chloroplasty |
- ozębnia zbudowana z całych komórek - wiązka przewodząca z hydroidami i leptoidami - żebro liścia wchodzi do rdzenia jako szlak liściowy i łączy się z centralną wiązką przewodzącą - komórka inicjalna na szczycie gametoforu nie zużywa się po wytworzeniu plemni - piętrowa budowa gametoforu - splątek zróżnicowany na część asymilacyjną (chloronemę) i tworzącą ulistnione łodyżki (kaulonemę) - seta z wiązką przewodzącą - czepek pokryty długimi włosami - rząd bezlistowce (Buxbaumiales) nie posiada pędowcego gametoforu: u Buxbaumia aphylla splątek produkuje gametangia, a u Diphyscium foliosum splątek tworzy rozetkę liści, wśród których powstają gametangia |
- Tetraphis pellucida - Polytrichum communae - Bauxbaumia - Funaria |
- ozębnia (perystom) - żebro - asymilatory - wstawki (parafizy) - hydroidy - leptoidy - perygonium - perychecjum - liście perygonialne - liście perychecjalne - chloronema - kaulonema - miseczka |
|
Bryales (prątnikowce) |
łodyżkowaty |
tkankowa |
- 1-warstwowe - żebro obecne |
egzogeniczne |
- cylindryczna - wydłużona |
- wielowarstwowa - obecne szparki |
wieczko |
- |
+ |
+ |
+ |
- dobrze rozwinięty - często żywo zabarwiony |
- ozębnia zbudowana z fragmentów ścian komórek; tworzy 1-2 okółki zębów - zęby ozębni wykonują ruchy higroskopijne - splątek silnie rozgałęziony - żebro nie wchodzi do wnętrza łodygi - tworzą warstwę mszystą w lasach - niektóre występują w ciekach wodnych i, spiętrzając poziom ich wód, tworzą torfowiska niskie |
- Dicranum - Hylocomium - Pleurozium - Aulacomnium - Fontinalis |
- apofiza - liście perychecjalne
|
|
KLASA: ANTHOCEROTOPSIDA |
||||||||||||||||
Anthocerotales (glewikowce) |
plechowaty |
prosta |
- |
endogeniczne |
- silnie wydłużona - zajmuje większą część sporofitu |
- obecne szparki - obecne chloroplasty |
w postaci 2 klap |
+ |
+ |
- |
- |
- dobrze wykształcony, o złożonej budowie - zielony - mniej zależny od gametofitu |
- komórki gametofitu mają zwykle jeden chloroplast z pirenoidem - rodni brak własnych ścianek - komórka jajowa umieszczona w zagłębieniu plechy - plemnie umieszczone na trzoneczkach są zamknięte w komorach plechy gametofitu - kilkukomórkowce, rozgałęzione elatery - merystem obecny w podstawowcej części zarodni - działa przez cały czas życia sporofitu - szparki zbudowane wg typu spotykanego u roślin wyższych; tworzą się na spodniej stronie plechy i nie funkcjonują - brak zróżnicowania tkankowcego - główka plemnika dwubocznie symetryczna - pierwszy podział zygoty jest podłużny (u większości roślin telomowych pierwszy podział jest poprzeczny!) - podczas rozwoju sporofitu, nad rodnią kapturkowaty twór powstaje z okolicznych tkanek gametofitu - d-metionina łączy się z resztą kwasu malonowcego |
Anthoceros punctatum |
pseudoelatery |
|
Asymilatory, różnie wykształcone twory u roślin plechowatych pełniące funkcje fotosyntetyzujące. U porostnicowców są nimi szeregi komórek miękiszu asymilacyjnego wyrastające z dna komórek powietrznych.
Chlorocysty, rodzaj komórek wchodzących w skład liści torfowców. Są żywe, wąskie, zielone i pełnią funkcje asymilacyjne
Chloronema, część zielona splątka mchów, pełniąca funkcje asymilacyjne.
Czepek, kaliptra, u mszaków resztka rodni, uniesiona przez rozwijający się sporofit, osłaniająca jego wierzchołek i pozostająca na szczycie dojrzałej puszki zarodniowej.
Elatery, sprężyce, w zarodniach wątrobowców wydłużone, martwe komórki, ze śrubowatymi zgrubieniami ścian komórkowych; po otwarciu się zarodni s. skręcają się lub rozkręcają, gwałtownie wydostają się na zewnątrz, porywając za sobą zarodniki i ułatwiając ich rozsiewanie.
Gametofor, opatrzona listkami nibyłodyżka z rodniami i (lub) plemniami.
Hialoderma, kilkuwarstwowa epiderma gametoforu torfowców zbudowana z bezbarwnych (hialinowych), martwych komórek. Ściany komórek hialodermy są ponadto wyposażone w pory i spiralne, zgrubiałe listwy.
Hydroidy, elementy przewodzące wodę, spotykane u niektórych mchów — duże, wydłużone, martwe komórki, z cienkimi, skośnymi przegrodami; łącznie z leptoidami tworzą układ przypominający wiązkę przewodzącą roślin wyższych.
Kaulonema, część brunatna splątka mchów, dająca początek gametoforowi.
Kolumienka, kolumella, pasmo płonnych komórek występujące w centralnej części puszki zarodniowej u większości mchów, będące przedłużeniem sety.
Komórki ampułkowe (retortowe), ampułkowate twory powstające w sąsiedztwie liści łodygowych w zewnętrznej warstwie epidermy u torfowców. Posiadają one pojedynczy por, przez który do komórki dostaje się woda. Ich główną funkcją jest więc magazynowanie wody.
Leptoidy, elementy przewodzące substancje org. u mchów; łącznie z hydroidami tworzą układ podobny do wiązki przewodzącej roślin wyższych.
Leukocysty, rodzaj komórek wchodzących w skład liści torfowców. Są martwe, duże, bezbarwne, mają ściany zaopatrzone w pory i spiralne, zgrubiałe listwy. Służą do magazynowania wody.
Liście perychecjalne, specjalny rodzaj liści u mchów, których zadaniem jest osłona rodni.
Liście perygonialne, specjalny rodzaj liści u mchów, których zadaniem jest osłona plemni.
Ozębnia, perystom, pojedynczy lub podwójny rząd wyrostków na brzegu otworu zarodni u większości mchów; zęby o. mają zdolność wykonywania ruchów pod wpływem zmian wilgotności powietrza; przy wysokiej wilgotności zamykają otwór zarodni, natomiast w powietrzu suchym odginają się na zewnątrz umożliwiając wysypywanie zarodników.
Perychecjum, grupa rodni otoczonych liśćmi perychecjalnymi.
Perygonium, grupa plemni otoczonych liśćmi perygonialnymi.
Plemnia, anterydium, gametangium męskie, komórka lub organ roślin, w którym powstają gamety męskie, ruchliwe plemniki lub nieruchliwe komórki plemnikowe.
Plemniostan, anterydiofor, grupa plemni mieszcząca się na wyspecjalizowanym, wynoszącym się w górę odcinku plechy. Występuje m.in. u wątrobowców.
Pseudopodiom, wydłużona, bezlistna część gametofitu, w której tkwi stopa sporofitu. Występuje u torfowców i naleźliowych.
Rodnia, archegonium, wielokomórkowe gametangium żeńskie, w którym powstają komórki jajowe u roślin telomowych (u nasiennych w postaci zredukowanej).
Rodniostan, archegoniofor, grupa rodni mieszcząca się na wyspecjalizowanym, wynoszącym się w górę odcinku plechy. Występuje m.in. u wątrobowców.
Rozmnóżki, gemmy, kilku- lub wielokomórkowe, różnie wykształcone utwory u roślin, służące jako przetrwalniki i do rozmnażania wegetatywnego (np. grupy komórek powstające w różnych miejscach na roślinie u mszaków i paprotników).
Seta, trzonek, nierozgałęziona, bezzieleniowa część sporofitu mszaków, na której szczycie osadzona jest zarodnia; s. pośredniczy w dostarczaniu substancji odżywczych z gametofitu do tkanki zarodnikotwórczej w zarodni, z gametofitem połączona jest zawsze za pomocą stopy, natomiast przedłużeniem jej części szczytowej — u niektórych mszaków — może być kolumienka, stanowiąca już część składową zarodni.
Splątek, protonema, nitkowata plecha, początkowe stadium rozwojowe gametofitu u wielu mszaków i paprotników; szczegolnie dobrze rozwinięty u mchów, w postaci silnie rozgałęzionych, zielonych nici, na których następnie tworzą się gametofory.
Sporogon, sporofit u mszaków rozwijający się z zapłodnionej komórki jajowej (zygoty) na gametoficie; utwór niesamodzielny, przez całe życie zależny od gametofitu, złożony ze stopy, wrastającej w tkankę gametofitu, trzonka i umieszczonej na jego szczycie zarodni, w której odbywa się mejoza i powstają zarodniki — mejospory.