Budżet UE

I. Historia budżetu Unii Europejskiej - od systemu składkowego do systemu środków własnych; unifikacja instrumentów budżetowych.

Traktat Rzymski konstytuujący Europejska Wspólnotę gospodarczą przewidywał, że w okresie przejściowym działalność Wspólnoty będzie finansowana ze składek państw członkowskich. Decyzją Rady z 21 kwietnia 1970 roku wprowadzono system środków własnych. Określono, że dochody własne budżetu będą pochodzić z następujących źródeł:

1. Ceł pobieranych na podstawie Wspólnej Taryfy Celnej ( TARIC ), wprowadzonej 11 lipca 1968 roku w ramach tworzenia Wspólnej Polityki Handlowej

2. Opłat rolnych pobieranych w związku z importem produktów rolnych z krajów trzecich (opłat wyrównawczych)

3. Opłat z tytułu produkcji i magazynowania cukru i glukozy

4. Wpływów z podatku VAT

Trzy pierwsze źródła są nazywane ″tradycyjnymi środkami własnymi″, ponieważ są one pozyskiwane w ramach polityk wspólnotowych: handlowej i rolnej, wprowadzonych odpowiednio w 1970 i 1962 roku, a nie uzyskiwane od państw członkowskich w formie wpłaty.

Środek własny z tytułu podatku VAT został wprowadzony decyzją z 1970 roku, ponieważ okazało się, że tradycyjne środki własne nie wystarczają na pokrycie rosnących wydatków budżetowych. Wpływy z VAT pierwszy raz zostały źródłem dochodu budżetu ogólnego Wspólnoty w 1979 roku, co wiązało się z harmonizacja tego podatku na szczeblu wspólnotowym.

W roku 1988 Rada podjęła decyzje o wprowadzeniu czwartego źródła, czyli wpłat krajów członkowskich opartych na Produkcie Narodowym Brutto.

Trzy Wspólnoty: Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Gospodarcza i Europejska Wspólnota Energii Atomowej do 1965 roku posiadały swoje odrębne budżety. Na mocy Traktatu Fuzyjnego z 8 kwietnia 1965 roku (wszedł w życie 1 lipca 1967 roku) powstały dwa instrumenty: budżet ogólny i budżet operacyjny Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Traktat Paryski konstytuujący Europejska Wspólnotę Węgla i Stali został podpisany na 50 lat i wygasł w 2002 roku. Na mocy rozporządzenia Rady z dnia 20 lipca 1998 roku zarządzanie aktywami Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali zostało powierzone dwóm wspólnotom. Środkami tymi administruje Komisja. Dochody z zarządzania aktywami Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali są przeznaczane na finansowanie prac badawczych w obszarze węgla i stali

Ewolucja budżetu odzwierciedla kolejne transformacje konstrukcji europejskiej. W 1970 roku budżet Wspólnoty wynosił 3,6 miliardów ECU (19 ecu na głowę mieszkańca rocznie). Dzisiaj budżet Unii wynosi 93 miliardy EURO (250 EURO na jednego mieszkańca rocznie)

2. Uchwalanie budżetu. Traktat i jego realizacja

Agenda 2000

Od roku 1988 budżet roczny Unii jest ustalany z uwzględnieniem średnio-terminowych ram finansowych tzw. perspektyw finansowych, które określają roczne pułapy wydatków. W 1999 roku w ramach negocjacji zwanych ″Agendą 2000″, odnoszących się do przyszłych priorytetów Unii, przyjęto perspektywy finansowe na 7 lat, obejmujące okres 2000-2006. Ramy te zostały przyjęte wspólnie przez Parlament Europejski i Radę Unii i ustanawiają główne kierunki budżetowe na wiele lat, ułatwiają coroczne uchwalanie budżetu, które wymaga porozumienia między Radą a Parlamentem. Wprowadzony wieloletni pułap pozwala panować nad rozwojem wydatków Unii.

Perspektywy finansowe na lata 2000-2006 przyznają środki na rozszerzenie Unii na kraje Europy Środkowo-Wschodniej bez podważania obecnych najważniejszych priorytetów Unii.

Traktat Założycielski Wspólnoty Europejskiej ustala procedurę uchwalania budżetu. Komisja Europejska opracowuje ″projekt wstępny budżetu ″ na podstawie szacunków potrzeb i priorytetów politycznych Unii na nadchodzący rok. Dokument ten jest przedstawiany Radzie, która po dokonaniu poprawek, uchwala go jako ″projekt budżetu″. Projekt ten jest przekazywany do Parlamentu Europejskiego. Uprawnienia Parlamentu zależą od natury wydatków: w zakresie wydatków ″obowiązkowych″, które zostały określone w traktatach europejskich lub w aktach uchwalonych na ich mocy- Parlament może jedynie proponować Radzie modyfikacje. Rada jest uprawniona do ostatecznego ustalania poziomu tych wydatków ( 40 % wydatków, zwłaszcza wspieranie rynków rolnych).

Po dwóch czytaniach przez każdą z instytucji, definitywna wersja budżetu jest uchwalana przez Parlament i sygnowana przez jego przewodniczącego.

Tabela perspektyw finansowych na lata 2000-2006 (w milionach EURO)

	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006
Rolnictwo	40920	42800	43900	43770	42760	41930	41660
Działania strukturalne	32045	31455	30865	30285	29595	29595	29170
Inne gałęzie polityki wewnętrznej	5930	6040	6150	6260	6370	6480	6600
Działania zagraniczne	4550	4560	4570	4580	4590	4600	4610
Pomoc przedprzystapieniowa	3120	3120	3120	3120	3120	3120	3120
Administracja	4560	4600	4700	4800	4900	5000	5100
Łącznie (w tym rezerwy)	89600	91110	98360	101590	100800	101600	103840
Przystąpienie (w niezbędnych sumach dostępowych do pułapu dochodów własnych			4140	6710	8890	11440	14220

3. Władza budżetowa Parlamentu Europejskiego

Władza budżetowa Parlamentu Europejskiego jest ważnym uprawnieniem pozwalającym na wyrażanie swoich priorytetów politycznych. Każdego roku w grudniu Parlament uchwala budżet Unii. Wchodzi on w życie dopiero po podpisaniu przez przewodniczącego Parlamentu Europejskiego.

Parlament ma ostatnie słowo w kwestiach dotyczących wydatków kierowanych do regionów (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego), rozwoju regionalnego, zwłaszcza wśród młodych i kobiet (Europejski Fundusz Społeczny), programów kulturalnych i edukacyjnych. Jeżeli chodzi o wydatki na rolnictwo, Parlament Europejski może proponować poprawki ale ostatnie słowo ma Rada.

W przypadku, gdy Parlament i Rada po dwóch czytaniach projektu, między majem a październikiem, nie dojdą do porozumienia co do wysokości wydatków, Parlament ma prawo odrzucić cały budżet i procedura musi zacząć się od nowa.

Po uchwaleniu budżetu, Parlament kontroluje właściwe użytkowanie środków publicznych, za pośrednictwem swej komisji kontroli budżetowej. Oznacza to, że sprawuje on ciągłą kontrolę zarządzania środkami, prowadzi permanentne działania dla poprawy prewencji wykrywania i ściągania nadużyć i ocenia efekty finansowania przeprowadzanego w oparciu o budżet wspólnotowy.

Przed przyznaniem Komisji Europejskiej ″absolutorium″ z wykonania budżetu , Parlament ocenia co roku jej odpowiedzialność polityczną.

Schemat życia budżetu (realizacja w 2001) - od przygotowania do absolutorium

Styczeń 2000 Instytucje europejskie przygotowują swój własny budżet

funkcjonowania (Rada, Parlament, Trybunał Rewidentów

Księgowych, Trybunał Sprawiedliwości..)

Komisja przygotowuje ogólny budżet Unii Europejskiej,

(budżet funkcjonowania Komisji, wydatki i przychody Unii)

Maj 2000 Komisja uchwala i przedstawia projekt wstępny budżetu na

rok 2001

Lipiec 2000 Rada bada projekt wstępny budżetu, wnosi poprawki

i głosuje nad tekstem projektu budżetu na 2001 rok

Październik 2000 Projekt budżetu jest studiowany przez Parlament

Europejski w pierwszym czytaniu

Listopad 2000 Projekt budżetu jest studiowany w drugim czytaniu

Grudzień 2000 Projekt budżetu jest studiowany przez Parlament

Europejski w drugim czytaniu

Przewodniczący Parlamentu Europejskiego

ustanawia definitywny budżet

Styczeń - Grudzień Komisja realizuje budżet roczny

2001

Listopad 2002 Trybunał Rewidentów Księgowych bada wykonanie

budżetu rocznego w ubiegłym roku i publikuje swój

raport roczny

Marzec 2003 Rada bada uwagi Trybunału Rewidentów Księgowych

I przekazuje rekomendacje Parlamentowi Europejskiemu

Wiosna 2003 Komisja kontroli budżetowej Parlamentu Europejskiego

bada uwagi Trybunału Rewidentów Księgowych i udziela

Komisji absolutorium

4. Finansowanie Unii

Unia Europejska finansowana jest głownie z zasobów oddawanych do jej dyspozycji przez państwa członkowskie, w pełni jej przynależnych, zwanych ″środkami własnymi″. W okresie 2000 - 2006 nie mogą one przekroczyć 1,27 % PKB Unii Europejskiej. Wszystkie wpływy do budżetu są określane każdego roku w zależności od całości wydatków postanowionych przez władzę budżetową, w pełnym poszanowaniu zasady równowagi: wpływy są równe z wydatkami, a w budżecie nie może być deficytu.

Wyróżniane są cztery rodzaje środków własnych. Dwa pierwsze, zwane tradycyjnymi środkami własnymi, stanowią 14 % wszystkich środków własnych- są to opłaty rolne (pobierane od importu produktów rolnych z krajów nie należących do Unii) i opłaty celne, wynikające ze wspólnych taryf celnych, stosowanych przy wymianie handlowej z krajami trzecimi. Z powodu obniżenia opłat celnych i kolejnych rozszerzeń, te dwa źródła nie wystarczają dziś na finansowanie budżetu i dlatego uzupełniają je dwa inne. ″Źródło VAT″ stanowi 35 % całości środków własnych w 2000 roku; jest to wkład krajów członkowskich odpowiadający temu, czym byłby produkt VAT pobierany w wysokości 1 % (wielkość zmniejszyła się o 0,75 % i zmniejszy się o 0,5 % w 2004 roku). Inne źródło, bazujące na PKB każdego państwa członkowskiego, ma charakter uzupełniający i pozwala na zamkniecie finansowania budżetu. W 2000 roku dostarczało on połowę wszystkich dochodów własnych. Ten system pozwala Unii na finansowanie w sposób stabilny i ciągły całokształtu swojej polityki.

Istnieją również inne, o wiele mniejsze dochody. Pochodzą one z podatków funkcjonariuszy europejskich, kar wymierzanych przez Komisję przedsiębiorstwom naruszającym zasady konkurencji oraz z dodatniego salda z poprzedniego roku

5. Rozdzielanie środków budżetowych

93 miliardy budżetu Unii Europejskiej na rok 2000 dzieliły się na sześć kategorii:

• wydatki rolne,

• polityka spójnościowa i fundusze strukturalne

• polityka wewnętrzna ( badania naukowe, transport, edukacja itd. )

• polityka zagraniczna

• przygotowanie rozszerzenia

• wydatki administracyjne

Wydatki na rolnictwo

Wspólna Polityka Rolna jest najlepiej finansowana ze wszystkich gałęzi polityki wspólnotowej. W tym sektorze transfer kompetencji państw członkowskich do Unii Europejskiej jest szczególnie zaznaczony i to ona w dużej części finansuje rolnictwo europejskie. W ostatnich latach udział wydatków na rolnictwo w budżecie Unii zmalał z powodu znacznego rozwoju innych dziedzin polityki wspólnotowej i i woli ustabilizowania wydatków rolnych. W 2000 roku wydatki na rolnictwo wynosiły jeszcze 44 % wydatków Unii Europejskiej ( 41 miliardów EURO).

Cele WPR wytyczone przez Traktaty usprawiedliwiają wysokość sum przeznaczanych na ten sektor. Chodzi o zwiększenie konkurencyjności rolnictwa, zapewnienie ludności rolniczej odpowiedniego poziomu życia, stabilizacje rynków, zagwarantowanie pewności zaopatrzenia, zapewnienie konsumentom dobrych cen. W dużej mierze zrealizowane te cele. Wspólna Polityka Rolna została w ostatnich latach zreformowana, by sprostać nowemu kontekstowi działalności rolniczej, zwłaszcza międzynarodowemu i środowiskowemu.

WPR opiera się na polityce rozwoju wsi. Poświęca się na nią znaczne środki - ponad 10 % wszystkich wydatków rolnych w latach 2000 - 2006 i ponad 4 miliardy EURO w 2000 roku.

Polityka spójności ekonomiczno-społecznej

Spójność ekonomiczno-społeczna pozwala na redukcje różnic zamożności między regionami, poprawę sytuacji zatrudnienia, popieranie harmonijnego rozwoju różnych regionów europejskich, ochronę i poprawę stanu środowiska.

Unia przeznacza ponad 33 miliardy EURO, czyli więcej niż 33 % budżetu na modernizację struktur ekonomiczno-społecznych.

W odpowiedzi na propozycje Komisji zawarte w Agendzie 2000, Rada Europejska potwierdziła konieczność skoncentrowania środków z funduszy strukturalnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Orientacji Rolnictwa i Rybołówstwa) w regionach, które tego najbardziej potrzebują. Główne cele tej polityki określają cele:

cel nr 1 - programowanie rozwoju najuboższych regionów i modernizacja ich struktur ekonomicznych. Są to regiony, których PKB jest niższy niż 75 %średniej wspólnotowej, usytuowane na peryferiach Unii (np. francuskie departamenty zamorskie, Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie ), albo bardzo słabo zaludnione

• cel nr 2 - wspieranie zmian ekonomiczno-socjalnych w trudnych strefach, zwłaszcza regionów przemysłowych, w których zachodzą poważne i trudne zmiany społeczno-ekonomiczne, regionach wiejskich, które się osłabiają, w strefach miejskich przezywających kryzys, w regionach dotkniętych restrukturyzacją sektoru rybołówstwa

• cel nr 3 - popieranie dostosowywania i modernizacji polityki i systemu edukacji, kształcenia zawodowego i zatrudnienia, chodzi tu o pomoc dla bezrobotnych, młodych, zepchniętych na margines lub ogólniej, dla wszystkich pracowników i obywateli Unii w znalezieniu pracy, dostosowaniu się do obecnych przemian ekonomicznych, dostęp do edukacji i formacji zawodowej przez całe życie.

W okresie 2000 - 2006 75 % funduszy strukturalnych przeznaczonych jest na cel nr 1, reszta dzielona jest równo na realizacje celu drugiego i trzeciego

Wydatki na przygotowanie do rozszerzenia Unii

W 2000 roku na przygotowanie do przystąpienia uruchomiono 3,2 miliardy EURO, czyli 40 % wszystkich wydatków zagranicznych. W dziedzinie rolnictwa i modernizacji gospodarstw krajów Europy Środkowo-Wschodniej, podniesieniu jakości i bezpieczeństwa produktów, promocji ochrony środowiska i zróżnicowaniu działalności gospodarczej w strefach wiejskich służy program SAPARD (530 milionów EURO w 2000 roku). Dzięki strukturalnemu instrumentowi przedprzystąpieniowemu ISPA (ponad miliard EURO w 2000 roku) Unia pomaga również tym krajom w tworzeniu struktur odpowiadających tym w UE w sektorze transportu i środowiska. Program PHARE (ponad 1,5 miliarda EURO w 2000 roku) wspiera modernizacje i dostosowywanie ich gospodarek i administracji do standardów wspólnotowych.

Pomoc ta jest dzielona na różne kraje kandydujące do przystąpienia. W miarę kolejnych przystąpień ta sama suma będzie dzielona na kraje, które jeszcze nie przystąpią do Unii. W ten sposób wzrosną środki kierowane do poszczególnych krajów kandydujących, co przyczyni się do wzrostu ich zdolności przystąpienia do Unii.

Perspektywy finansowe na lata 2000 - 2006 przewidują wzrost wydatków z budżetu, co zwiększy dotację różnych pozycji w miarę przystąpień.

Wydatki administracyjne

Całkowite wydatki (wydatki związane z płacami i świadczeniami funkcjonariuszy, z utrzymaniem budynków i wyposażenia) wyniosły w 2001 roku 4,7 miliardów EURO, czyli 5 % wszystkich wydatków

Wydatki na inne gałęzie polityki wewnętrznej

Inne gałęzie wspólnotowej polityki wewnętrznej Unii pochłaniają 6,5 % budżetu (6 miliardów w 2000 roku). Wydatki te maja bardzo różny charakter.

Badania naukowe i rozwój technologiczny są jednym z kluczy przyszłości europejskiej.

Unia prowadzi politykę własnych badań, dlatego też stworzyła wieloletni ramowy plan badań w wysokości 15 miliardów EURO na okres 1999 - 2002. Budżet polityki badań naukowych osiągnął 3,6 miliardów EURO w 2000 roku ( 4 % wszystkich wydatków rocznych). Ramowy program Unii realizowany jest w specyficznych programach dotyczących zwłaszcza technologii, informacji i komunikacji, biotechnologii, energii, środowiska, zdrowia.

W 2000 roku Unia przeznaczyła ponad 480 milionów EURO na różne działania w dziedzinie edukacji, formacji zawodowej młodzieży

Wydatki na działania zagraniczne

Polityka zagraniczna Unii bardzo przybrała w ostatnich latach na znaczeniu: zwiększono wspólnotową pomoc dla rozwoju, a także pomoc humanitarną . Po rozpadzie bloku komunistycznego bardzo silnie wzrosło poparcie dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej. W sumie w roku 2000 przyznano na nie 5 miliardów EURO, czyli 5,1 % całego budżetu.

W roku 2000 Biuro Pomocy Humanitarnej (ECHO) dysponowało 475 milionami EURO, z czego 465 milionów przeznaczone było na pomoc żywnościową. Te działania są wyrazem solidarności Unii z regionami, gdzie występują poważne katastrofy.

Kraje trzecie basenu Morza Śródziemnego otrzymały w roku 2000 około 1,1 miliarda EURO na rozwój społeczno-ekonomiczny oraz na kontynuację procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie. Nowe niezawisłe państwa, czyli kraje byłego Związku Radzieckiego, otrzymują 450 milionów EURO. Taka sama suma przeznaczona jest dla regionu Bałkanów, z czego 360 milionów na odbudowę Kosowa ze zniszczeń wojennych

Współpraca ekonomiczno-finansowa Unii z krajami rozwijającymi się Ameryki Łacińskiej i Azji pochłonęła w 2000 roku340 i 450 milionów EURO. Pomoc ta obejmuje rozmaite dziedziny, zwłaszcza zaś zdrowie i edukację.

Unia finansuje również ogólne działania na rzecz demokracji i praw człowieka (95 milionów EURO w 2000 roku) oraz przeznacza środki na ochronę lasów tropikalnych i środowiska.

Część budżetu na działalność zagraniczną przeznaczana jest na współprace z wysoko rozwiniętymi krajami trzecimi jak Japonia i Stany Zjednoczone oraz na udział w działaniach prowadzonych w ramach organizacji międzynarodowych

VI. Budżet poza budżetem. EFR i EWWS

Europejski Fundusz Rozwoju, który służy finansowaniu ekonomicznych projektów rozwoju państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku, dysponuje specjalnym budżetem, odrębnym od ogólnego budżetu Unii Europejskiej. Wyposażony jest on we własne procedury decyzyjne i zarządzenia budżetem. Wydatki EFR w 2000 roku wyniosły 2 miliardy EURO.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali dysponowała również własnym budżetem na wydatki operacyjne. Jej wydatki zostały włączone do ogólnego budżetu w 2002 roku. W roku 2000 budżet EWWS wynosił około 180 milionów EURO.

Bibliografia

Fiszki informacyjne Dolnośląskiego Centrum Informacji Europejskiej

www.ukie.gov.pl z dnia 26 XI 2003 r.

www.cie.gov.pl z dnia 28 XI 2003 r.

www.euro.pap.com.pl z dnia 28 XI 2003 r.

---