Charakterystyka rozwoju dziecka w poszczególnych okresach wieku rozwojowego

Etapy w rozwoju człowieka:

• okres wewnątrzłonowy ( śródmaciczny) wynosi około 280 dni i dzieli się na fazę zarodkową (do 8 tyg. ciąży) i fazę płodową od 9 tyg. ciąży do porodu

• okres zewnątrzłonowy (pozamaciczny)

• noworodkowy do 28 dnia życia

• niemowlęcy do ukończenia pierwszego roku życia dziecka

• wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy) 2-3 rż.

• przedszkolny 4-6rż.

• młodszego wieku szkolnego 7-10-12 lat ( do wystąpienia pierwszych objawów dojrzewania płciowego)

• dojrzewanie płciowe (pokwitanie) dziewczęta 10-15 lat, chłopcy 12-17 lat

• młodzieńczy

• dorosłości

• starzenia się i starości

Wcześniak

• Noworodek urodzony przedwcześnie to noworodek z ciąży trwającej krócej niż 37 tyg. Lub 259 dni.

• Noworodek o małej urodzeniowej masie ciała to noworodek z masą ciała <2500g.

• Noworodek o bardzo małej urodzeniowej masie ciała to noworodek z masą ciała <1500g.

• Noworodek o ekstremalnie małej urodzeniowej masie ciała to noworodek z masą ciała <1000 g.

• Etiologia w większości przypadków nie jest znana.

Czynniki predysponujące do urodzenia wcześniaka:

- wiek matki <16rż. I > 35rż.)

- choroby matki (cukrzyca, choroby tarczycy, nerek, krążenia)

- niski status społeczno-ekonomiczny matki

- ciąża mnoga

- poprzednie dziecko urodzone przedwcześnie

- czynniki położnicze -wady narządu rodnego, łożyska, zakażenie wewnątrzowodniowe)-choroby płodu

Najczęstsze problemy kliniczne u noworodków urodzonych przedwcześnie:

• układ oddechowy: zespół zaburzeń oddychania, bezdechy, przewlekła choroba płucna

• ukł. krążenia: hipotensja, przetrwały przewód tętniczy

• ukł. nerwowy: krwawienia wewnątrzczaszkowe, leukomalacja okołokomorowa, bezdechy

• ukł. pokarmowy: martwicze zapalenie jelit, leniwa perystaltyka, niedobór laktazy, słabo wykształcone odruchy ssania i połykania, niedojrzałość wątroby

• zaburzenia termoregulacji

• niedokrwistość

• zaburzenia metabolizmu zwłaszcza glukozy i wapnia

• retinopatia wcześniaków

• zwiększona podatność na zakażenia

Noworodek donoszony tzn. urodzony między 38 a 42 tyg. ciąży

• masa ciała: 3300-3600g (większa u chłopców)

• długość ciała 50-52 cm

• obwód głowy 35 cm ( o 1-2 cm większy niż obwód klatki piersiowej)

Proporcje ciała:

• duża głowa

• krótka szyja

• długi tułów

• klatka piersiowa o kształcie okrągłym

• krótkie kończyny dolne

• środek ciężkości ciała na wysokości pępka (u dorosłych na wysokości spojenia łonowego)

Ocena noworodka

• metoda, skala wg Yirgini Apgar -

• czynność serca

• oddech

• napięcie mięśni kończyn

• odruch na wprowadzenie cewnika do nosa

• barwa skóry

• każdy objaw punktuje się w skali 0,1,2 następnie sumuje się punkty i ocenia wg sumy punktów od l do 10 stan noworodka

• ocenę przeprowadza się pod koniec l minuty po urodzeniu i w odstępie kilku minut.

Okres noworodkowy

• to okres przejścia od „wygodnego" życia wewnątrzmacicznego do pozamacicznego i równocześnie okres adaptacji do diametralnie odmiennych i trudniejszych warunków bytowania.

• przemiany w układzie krążenia i oddychania

• przyjmowanie pokarmów

• regulacja ciepłoty ciała

• regulacja równowagi kwasowo-zasadowej

• podwiązanie pępowiny

• podjęcie przez noworodka czynności oddychania

• żółtaczka noworodków

• fizjologiczny spadek masy ciała

• wahania ciepłoty ciała noworodka

• kryza płciowa noworodków

• zaburzenia krzepnięcia krwi

• stolce przejściowe

• jednym z bardziej widocznych znaków przejścia z okresu noworodkowego do niemowlęcego jest ciągły przyrost masy ciała

• ciężar ciała od 2500 do 4600 g

• długość ciała od 47 do 55 cm '

• noworodki dzieli się w zależności od wieku ciążowego na:

1. niedonoszone poniżej 259 dni (37 tygodni)

2. donoszone 259 - 293 dni ( 37 -41 tygodni)

3. przenoszone ponad 294 dni (42 tygodnie)

Charakterystyczne cechy noworodka:

1.nieporadność ruchowa

2.pozycja zgięciowa ( kończyny zgięte we wszystkich stawach)

3.uogólnione reakcje ruchowe -na pobudzenie jednej części ciała reaguje cały organizm (np. noworodek płacze całym ciałem), zwiększone napięcie mięśniowe

4.obecność wrodzonych odruchów bezwarunkowych, instynktownych

- niezbędne do życia: ssanie, połykanie, kichanie, odruchy obronne ( np.odruch spojówkowy)

- dające początek rozwojowi odruchów warunkowych i innych czynności ruchowych: zaciskanie dłoni po podrażnieniu ich wewnętrznej powierzchni, kroczenie

- atawistyczne, wywodzące się z rozwoju filogenetycznego, zanikające po kilku tygodniach lub miesiącach: odruch pływania, odruch Moro, Babińskiego

Wygląd noworodka

• Proporcje ciała noworodka są inne niż dzieci w innym okresie.

Charakteryzuje je:

• duża głowa ze stosunkowo mniejszą częścią twarzową

• krótka szyja

• lekko beczkowaty kształt klatki piersiowej

• duży brzuch wystający ponad poziom klatki piersiowej

• krótkie kończyny

Uraz okołoporodowy:

• mechaniczny

• chemiczny = niedotlenienie : odklejenie się łożyska, uciśnięcie pępowiny, działanie leków, niedojrzałość ośrodków oddychania
  

Okres niemowlęcy

• Jest to faza najintensywniejszego rozwoju somatycznego i motorycznego w całym okresie życia zewnątrzłonowego

• W ciągu pierwszych 12 miesięcy życia niemowlę zwiększa:

-długość ciała o 25 cm

-masę ciała ok. 6-7 kg

• urodzeniową masę ciała podwaja ok. 5 mż. , a potraja w 12 mż.

• około 12 mż. wyrównują się obwody głowy i klatki piersiowej

• ciemiączko przednie zarasta około 6 mż.

• w końcu pierwszego roku życia dziecko ma 6-8 zębów

Do charakterystycznych zjawisk tego okresu należą:

• szybkie tempo dojrzewania ośrodków motorycznych i sensorycznych w OUN

• kształtowanie się krzywizn kręgosłupa lordozy szyjnej (około 3-4mż. -unoszenie główki), kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej (siadanie i wstawanie)

• rozwój ruchów lokomocyjnych i pionizacja ciała

• ukształtowanie chwytu „obcęgowego” z przeciwstawieniem kciuka co umożliwia dalszy rozwój ruchów manipulacyjnych

• początek rozwoju mowy: od wokalizacji dźwięków spółgłoskowych do wypowiedzenia kilku słów po koniec 12 mż.

• stopniowe przechodzenie od ruchów mimowolnych, nieskładnych do ruchów manipulacyjnych -poznawanie przedmiotów, świata

• nadal niepokój ruchowy i uogólniona reakcja na bodźce

Okres wczesnego dzieciństwa

• to główne doskonalenie mowy i sprawności ruchowej, co pozwala dziecku na względne uniezależnienie się od otoczenia, na coraz większą

• samodzielność

• 4 duża podatność na wpływy środowiskowe

• zmniejszenie przyrostu masy ciała

• słabsze łaknienie, co wraz ze wzrostem ruchliwości daje zmniejszenie grubości tkanki tłuszczowej i smukły wygląd dziecka (rocznie 2,5kG i 10-12 cm)

• nabywa kontroli nad oddawaniem kału i moczu

• tendencja badawcza (psucie zabawek, naśladowanie starszych)

• pod koniec tego okresu dobrze opanowana mowa i czynność chodzenia

• ukończone wyrzynanie się zębów mlecznych

• duża ruchliwość dziecka pod względem fizycznym i psychicznym (zmienność zainteresowań)

• wzrasta możliwość urazów z powodu nieporadności i nieświadomości niebezpieczeństwa

• chęć nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i zabaw z nimi

Okres przedszkolny

• okres charakteryzujący się obok dalszego doskonalenia wszystkich

• sprawności, a zwłaszcza mowy i ruchów, przede wszystkim nawiązywania i

• poszerzania kontaktów pozarodzinnych

• dziecko bardzo ruchliwe, dużo się bawi

• zdradza usilną dążność do rozmów i wspólnych zabaw z innymi dziećmi

• rysuje, próbuje czytać i liczyć (5 rok)

• roczny przyrost masy ciała 2,0 - 2,5 kG i 5 -7 cm wzrostu

• coraz większa smukłość w budowie ciała, zmniejsza się uwypuklenie brzucha

Wiek szkolny

• naukę szkolną można przyrównać w pewnym stopniu do pracy, dziecko stawia pierwsze kroki w życiu kolektywnym, poznaje pierwsze reguły życia społecznego

• dziecko uczy się samodzielności i poczucia własnej wartości

• różnicowanie się budowy ciała w zależności od płci oraz stopniowe zacieranie się różnic w stosunku do dorosłych

• zakończony zostaje proces zmiany zębów mlecznych na stałe zakażenia (głównie wirusowe mają) niegroźny przebieg
  

Okres pokwitania

• stanowi zasadniczy zwrot w rozwoju dziecka, daleko idące przemiany somatyczne i psychiczne z równoczesnym

• przyspieszeniem tempa rozwojowego stanowią najbardziej

• charakterystyczną cechę tego okresu i mogą być przyczyną poważniejszych choć na szczęście przejściowych zaburzeń

• 4 to okres o najintensywniejszym, poza okresem niemowlęcym, tempie wzrastania, któremu towarzyszą szybkie zmiany budowy sylwetki ciała, wyglądu, funkcji organizmu, gwałtowne przemiany hormonalne, psychiczne i emocjonalne

• ostatecznego ukształtowania się dyzmorfizmu płciowego w zakresie cech somatycznych i funkcjonalnych

• dojrzewanie jest procesem złożonym. Można go określić jako dochodzenie do dojrzałości, czyli stanu, zbioru cech, jakimi odznacza się osoba dojrzała, dorosła. Dotyczy ono wszystkich sfer rozwoju i wyróżnić możemy dojrzałość:

• fizyczną ( biologiczną) obejmującą trzy komponenty

• osiągnięcie dorosłych rozmiarów i proporcji ciała = dojrzałość morfologiczna

• osiągnięcie funkcji układów i narządów = dojrzałość fizjologiczna

• osiągnięcie zdolności do tworzenia komórek płciowych, zapłodnienia i donoszenia ciąży = dojrzałość płciowa

• seksualną

Dojrzewanie płciowe: Okres „ burzy i naporu”

• Jest to proces złożony, towarzyszą temu okresowi szybkie zmiany budowy, sylwetki ciała, wyglądu, funkcji organizmu, gwałtowne przemiany hormonalne, psychiczne i emocjonalne.

• -przemiany tego okresu trwają u dziewcząt około 4 lat, u chłopców 6-7 lat

• -wyróżnia się fazę: przedpokwitaniową i pokwitaniową

• -skok pokwitaniowy wysokości ciała ( przyśpieszenie tempa wzrastania w okresie dojrzewania)

• u dziewcząt rozpoczyna się ok. 10 rż. ze szczytem ok. 12 rż. ( zwykle przed menarche); roczny przyrost wysokości około 7 cm

• u chłopców początek przeciętnie w wieku 12,3, a szczyt 14 lat; największy roczny przyrost wysokości ok. 10 cm, masy ciała 9 kg; wyraźnie zaznacza się skok szerokości barków i klatki piersiowej

• rozwój cech płciowych

1. Pierwszorzędowe- gruczoły płciowe ( jądra i jajniki)

2. Drugorzędowe- zewnętrzne narządy płciowe (skala Tannera)

3. Trzeciorzędowe- sutki, owłosienie łonowe, męski zarost na twarzy, różnice w budowie ciała

Ocena procesów dojrzewania

• rozwój wtórnych cech płciowych wg skali Tannera

- stadia rozwoju genitaliów u chłopców, piersi u dziewcząt oraz owłosienia łonowego u dziewcząt i chłopców

- wystąpienie u dziewcząt menarche

- wystąpienie u chłopców pierwszej polucji, mutacji, zarostu na twarzy, kończynach, tułowiu

• ocena dojrzewania szkieletowego - wieku kostnego

• ocena wieku zębowego

• zęby mleczne -20 sztuk; od 6 do 30 m.ż.

• zęby stałe - 32 sztuki; od 6 do 14 r.ż.

- ocena rozwoju motorycznego

Przebieg dojrzewania płciowego u dziewcząt:

1. Faza dziecięca ( 0-10 lat)

• Nie stwierdza się zwiastunów pokwitania

2. Faza przedpokwitaniowa (10-12 lat)

• Pojawienie się białej, śluzowej wydzieliny z pochwy;

• Rozwój piersi do postaci „pączka”

• Początek rozwoju owłosienia łonowego

• Zmiany proporcji ciała, sylwetka „podlotka”

3. Pokwitanie właściwe ( 12-14 lat)

• Dalsze zaawansowanie rozwoju piersi i owłosienia łonowego

• Początek owłosienia pachowego

• Menarche

• Mniejsze przyrosty wysokości ciała

• Sylwetka długokończynowa, początek sylwetki kobiecej, zgrubienie rysów twarzy, trądzik młodzieńczy

4. Faza młodzieńcza (14-16 lat)

• Dalszy rozwój piersi

• Owłosienie łonowe przybiera kształt trójkąta

• Owłosienie pachowe osiąga ostateczną postać

• Ustalają się regularne miesiączki

• Zwolnienie tempa przyrostu masy ciała, zaznacza się kobieca topografia podściółki tłuszczowej;

sylwetka traci wygląd podlotka i przybiera wygląd kobiecy

Stadia rozwoju piersi u dziewcząt - skala Tannera

M1 - Stadium dziecięce:

• otoczka brodawki piersiowej blada, płaska

M2 - Stadium „pączka":

• otoczka brodawki piersiowej i brodawka poszerzone, uwypuklone

M3 - otoczka brodawki piersiowej i brodawka uwypuklone, wzniesione na wzgórku z tkanki tłuszczowej

M4 - otoczka brodawki piersiowej i brodawka uwypuklone, tworzą wtórny wzgórek nad wzgórkiem z tkanki tłuszczowej i gruczołowej

M5 - Stadium dojrzałe:

• zniknięcie wtórnego wzgórka, brodawka piersiowa wysunięta, silnie pigmentowana, pierś zaokrąglona z profilu, zbudowana z tkanki gruczołowej i tłuszczowej

Przebieg dojrzewania płciowego u chłopców:

1. Faza dziecięca ( 0-11 lat)

• Nie stwierdza się zwiastunów pokwitania

2. Faza przedpokwitaniowa (11-13 lat)

• Powiększenie jąder oraz towarzyszące temu zmiany fizjologiczne koloru skóry moszny

• Początek rozwoju owłosienia łonowego

• Zmiany proporcji ciała, sylwetka „wyrostka”

3. Pokwitanie właściwe (13-15 lat)

• Dalszy intensywny rozwój narządów płciowych i owłosienia łonowego

• Początek owłosienia pachowego

• Mutacja głosu związana ze powiększeniem krtani

• Mniejsze przyrosty wysokości ciała

• Sylwetka długokończynowa, zgrubienie rysów twarzy, trądzik młodzieńczy

4. Faza młodzieńcza (15-17 lat)

• Zakończenie rozwoju narządów płciowych

• Owłosienie łonowe przybiera kształt rombu

• Owłosienie pachowe osiąga ostateczną postać

• Głos męski, „jabłko Adama” w związku z zakończeniem rozwoju krtani

• Pojawia się owłosieni na twarzy i innych częściach ciała

• Wolniejsze tempo przyrostu wysokości ciała

Stadia rozwoju narządów płciowych u chłopców - skala Tannera

G1 - Stadium dziecięce: jądra, moszna i prącie o wielkości i proporcjach jak we wczesnym dzieciństwie

G2 - Powiększenie jąder, wydłużenie worka mosznowego. Skóra moszny cienka, różowa, beleczkowata (wyraźnie zaznaczony zarys jąder), niewielkie powiększenie prącia

G3 - Wyraźne powiększenie obwodu i długości prącia. Długość prącia stanowi 3/4 długości worka mosznowego. Dalszy rozwój jąder

G4 - Dalsze powiększenie prącia. Długość prącia zbliżona do długości worka mosznowego. Wyraźnie zaznaczona pigmentacja skóry moszny

G5 - Narządy płciowe osiągnęły rozmiary, kształt i proporcje osobnika dojrzałego płciowo

Stadia rozwoju owłosienia łonowego - skala Tannera

P1 - Stadium dziecięce: Brak owłosienia łonowego lub meszek

P2 - Włosy pojedyncze, proste, o słabej pigmentacji, u dziewcząt na skórze dolnej połowy warg sromowych dużych, u chłopców u nasady prącia

P3 - Włosy skręcone, rzadkie, grubsze i ciemniejsze, zajmują część powierzchni skóry krocza

P4 - Włosy mocno skręcone, bardzo gęste, ciemne, zajmują powierzchnię mniejszą niż u osobników dojrzałych

P5 - Włosy mocno skręcone, bardzo gęste, ciemne, zajmują całą powierzchnię pod spojeniem łonowy (kształt trójkąta), czasem z nieznacznym owłosieniem wewnętrznej powierzchni ud u obu płci

P6 - owłosienie skóry brzucha wzdłuż kresy białej, intensywniejsze owłosienie ud

---