13.03.2010
PODSTAWY FINANSÓW
Dr b. Otte
Literatura obowiązkowa:
Fedorowicz Z. - „Podstawy teorii finansów”
Majchrzycka-Gruzowska A. - „Finanse i prawo finansowe”
Owsiak S. - „Podstawy nauki i finansów”
FINANSE - ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.
FINANSE można określić jako ogół zjawisk i stosunków finansowych powstających w związku z tworzeniem, transferem, gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych.
Zjawiska finansowe < Zjawiska pieniężne
UMIEJSCOWIENIE ZJAWISK FINANSOWYCH
ZJAWISKA EKONOMICZNE
|
|
ZJAWISKA PIENIĘŻNE
|
|
ZJAWISKA FINANSOWE
|
|
SFERY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ:
PRODUKCJA - brak finansów, wytwarzanie, oddziaływanie człowieka poprzez środki pracy na przedmioty pracy.
PODZIAŁ - występują finanse, podział efektów produkcji
WYMIANA - występują finanse
KONSUMPCJA - brak finansów, oddziaływanie finansów
NAUKA FINANSÓW - nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych (jedna z gałęzi ekonomii).
GOSPODARKA FINANSOWA - obejmuje wszystkie formy działania w dziedzinie zjawisk pieniężnych w tym:
przygotowanie operacji pieniężnych,
faktyczną ich realizację,
ewidencję, sprawozdawczość, analizę tych zjawisk.
POLITYKA FINANSOWA - dokonywanie wyborów zarówno celów, jakie mają być osiągnięte w wyniku gospodarki finansowej, jak i metod ich osiągania.
PRAWO FINANSOWE - ogół norm prawnych regulujących działalność finansową.
SYSTEM FINANSOWY - zespół logicznie powiązanych ze sobą form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiającym podmiotom dokonywanie operacji finansowych.
ZJAWISKA FINANSOWE = ZJAWISKA RUCHU PIENIĄDZA
KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH:
KRYTERIUM PRZEDMIOTOWE - wyodrębnienie rodzaju zjawisk pieniężnych (strumieni pieniężnych) niezależnie od tego, jakie podmioty biorą w nich udział dokonując wydatków bądź uzyskując przychody pieniężne (wpływy).
- rodzaje strumieni pieniężnych:
1. Przychody i wydatki EKWIWALENTNE (rynkowe).
2. Przychody i wydatki REDYSTRYBUCYJNE (transfer)
*zapłata podatku, uiszczenie opłaty, cła,
*dotacje przekazywane przeds. z funduszy publicznych,
*przychód i wydatek.
3. Przychody i wydatki KREDYTOWE -
-bank udzielił kredyt przeds. Y. Przeds. Y zwróciło kredyt bankowi X.
*wpływ dla przeds.
*wydatek dla banku.
Kredyt jest podstawowym źródłem EMISJI PIENIĄDZA (pożyczkodawca zmniejsza swoje zasoby). Bank emituje nowy pieniądz.
Bank ma zdeponowane pieniądze (na wypłaty kredytu, wypłaty lokat itp.)
Odsetki są wydatkiem dla kredytobiorcy, a dla banku są przychodem, wynagrodzeniem udostępnienia tych środków.
KRYTERIUM PODMIOTOWE - uwzględnia rodzajowe zróżnicowanie jednostek gospodarczych, które uzyskują przychody, realizują wydatki i gromadzą zasoby pieniężne.
- grupy zjawisk finansowych:
1. Finanse Przedsiębiorstw.
2. Finanse Ludności (gospodarstw domowych).
3. Finanse Banków i innych instytucji kredytowych.
4. Finanse Państwa i Samorządów terytorialnych (publiczne).
5. Finanse Ubezpieczeń,
Przepływy między ogniwami finansów: PRZEDSIĘBIORSTWO - najważniejsze ogniwo.
FINANSE W UJĘCIU FUNDUSZOWYM:
FUNDUSZ - to podstawowa forma organizacyjna funkcjonowania finansów. Umożliwia on gromadzenie i rozdysponowanie środków pieniężnych przez określony podmiot.
KRYTERIA KLASYFIKACJI FUNDUSZY:
WŁASNOŚĆ
*fundusze publiczne
*fundusze prywatne
FUNKCJE EKONOMICZNE PODMIOTÓW:
*fundusze państwa (rządowe, samorządowe),
*fundusze banków,
*fundusze przedsiębiorstw,
*fundusze towarzystw ubezpieczeniowych,
*fundusze towarzystw inwestycyjnych,
*fundusze ludności.
ZAKRES:
.*fundusze makroekonomiczne,
*fundusze mikroekonomiczne.
PRZEZNACZENIE:
*fundusze o przeznaczeniu ogólnym,
*fundusze specjalistyczne (celowe).
FUNKCJE FINANSÓW:
ROZDZIELCZA - przesuwanie wartości materialnych (produktów usług) przy pomocy pieniądza poprzez tworzenie funduszy nabywczych podmiotów.
KONTROLNA - polega na odczytywaniu z przebiegu zjawisk finansowych sygnałów o przebiegu zjawisk rzeczowych, w tzw. realnej sferze gospodarowania.
BODŹCOWA - polega na wykorzystywaniu instrumentów finansowych w kształtowaniu zjawisk finansowych.
Ad. 1) FUNKCJA ROZDZIELCZA
Podstawowa funkcja finansów,
nie jest wszechogarniająca, tzn, że w procesie podziału i wymiany pewnych wartości, finanse wogóle nie występują, w innych zaś współuczestniczą, czyli występują obok innych instrumentów podziału,
realizacja tej funkcji wiąże się z tworzeniem funduszy nabywczych,
stosowane są 2 podstawowe METODY TWORZENIA FUNDUSZY (przepływu środków):
- METODA BEZZWROTNA (BUDŻETOWA) - prowadzi do ostatecznego kształtowania funduszy nabywczych. Przepływy dokonywane są przez wynagrodzenie za pracę, emerytury, zasiłki, podatki, dotacje budżetowe. Ponieważ transfery bezzwrotne występują w znacznej mierze w gospodarce budżetowej, stąd tą metodę realizacji funkcji rozdzielczej nazwano metodą budżetową.
- METODA ZWROTNA (KREDYTOWA) - dotyczy przekazywania pieniądza w formie pożyczek i kredytów bankowych. Powoduje czasowe zwiększenie funduszu nabywczego i wiąże się z bankami.
Nie oznacza to jednak, że transfery bezzwrotne nie występują poza systemem budżetowym, i że transfer zwrotny nie występuje poza systemem kredytowym.
zakres występowania finansów w funkcji rozdzielczej:
FORMY WYMIANY |
ZAKRES FINANSÓW |
ROLA I FUNKCJE PIENIĄDZA |
NATURALNA |
Brak |
- miernik wartości |
REGLAMENTOWANIA |
Współuczestnictwo |
- miernik wartości - środek płatniczy - środek cyrkulacji |
RYNKOWA (PIENIĘZNA) |
Pełne uczestnictwo |
- miernik wartości - środek płatniczy - środek cyrkulacji - środek nabywczy |
FUNDUSZ NABYWCZY - część ogółu zasobów pieniężnych danego podmiotu, która dotyczy nabycia dóbr i usług na rynku.
POTENCJALNY FUNDUSZ NABYWCZY - uzyskany w danym okresie = suma wszystkich przychodów tego okresu - wydatki redystrybucyjne i kredytowe:
Fnp = (Pe+Pr+Pk) - (Wr+Wk)
Fundusz nabywczy zrealizowany w danym okresie = potencjalny fundusz majątkowy skorygowany o zmianę stanu rezerw pieniężnych i oszczędności
Fnz= (PE+Pr+Pk) - (Wr+Wk) +/- O
O - oszczędności
Ad. 2) FUNKCJA KONTROLNA
wynika z funkcji rozdzielczej finansów,
informacje mają ogólny charakter i dają sygnał do bardziej szczegółowych badań,
wieloznaczność sygnałów,
szybkość sygnałów (wykonywanie funkcji kontrolnej finansów nie wymaga żadnych dodatkowych urządzeń poza tymi, które służą gromadzeniu i podziałowi zasobów pieniężnych,
funkcja ta nazywana jest również SYGNALIZACYJNĄ lub INFORMACYJNĄ.
Ad. 3) FUNKCJA BODŹCOWA
instrumenty finansowe kształtują fundusze nabywcze,
instrumenty finansowe wpływają na decyzje podmiotów, do których są skierowane,
możliwości realizacji funkcji bodźcowej zależą od stopnia odczuwalności instrumentów, od ich wpływu na rezultaty działalności podmiotu,
funkcja ta nazywana jest również funkcją STYMULACYJNĄ.
„INSTRUMENTY FINANSOWE stanowią złożony zespół narzędzi pieniężnych wykorzystywanych przez różne podmioty do osiągnięcia różnych celów, w różnych dziedzinach życia gospodarczego, społecznego, w ramach różnych stosunków (transakcji) gospodarczych.
W wąskim ujęciu są to dowody potwierdzające własność. Są nimi papiery wartościowe.
W szerszym ujęciu zaliczamy do nich, np.. podatki, cła, opłaty, kursy walutowe, stopy procentowe.”
SYSTEM FINANSOWY:
SYSTEM FINANSOWY - zespół logicznie powiązanych ze sobą form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiającym podmiotom dokonywanie operacji finansowych.
ELEMENTY SYSTEMU FINANSOWEGO W UJĘCIU PODMIOTOWYM (PODSYSTEMY):
system finansów publicznych
system finansowy przedsiębiorstw
system bankowo-kredytowy
system finansowy ubezpieczeń
RODZAJE DÓBR:
- PUBLICZNE - dobra, które ze względu na cechy fizyczne mogą służyć społeczeństwu lub zbiorowości lokalnej (woda, powietrze, drogi, bezpieczeństwo zewnętrzne itp.). Są to tzw. „CZYSTE DOBRA PUBLICZNE”.
- SPOŁECZNE - dobra mogące być ze względu na cechy fizyczne, dobrami prywatnymi, ale za względu na przyjętą przez władze publiczne politykę społeczną, są dostępne dla każdego obywatela (np. edukacja, ochrona zdrowia).
- PRYWATNE - dobra, z których korzysta jedna osoba lub określona grupa osób.