Wykład z 29.11.2007r.



BAUHAUS

czyli między sztuką, wzornictwem, a przemysłem


“Państwo” Bauhaus powstało w 1919 r. w Weimarze z przekształcenia Szkoły Rzemiosł Artystycznych (założonej przez Henry'ego van der Velde - ten też zaproponował kandydatury Olbricha i Gropiusa do kierowania szkołą) i Akademii Sztuk Pięknych.

Pierwszym dyrektorem Bauhausu został Walter Gropius.
Początkowo twórcy zwiazani ze szkołą czerpali inspiracje z powojennego ekspresjonizmu, co znalazło też swój wyraz w manifeście z 1919r.
Po kilku latach w Bauhausie poglądy zaczęly ulegać swoistej polaryzacji. W szkole odczytywano to jako konflikt Gropiusa z Ittenem (ale o tym za chwilę).

Pierwsze lata działalności Bauhausu miały wiele ze średniowiecznej tradycji, wraz z postępem nauki otrzymywano kolejne awanse studenckie.
Średniowieczny charakter przejawiał się także w pewnej s y n t e t y c z n o ś c i dzieł sztuki, mającej swoją kulminację w architekturze (była ona najwyższym poziomem).



Dzieje delikwenta pragnącego ukończyć Bauhaus składały się 3 etapy:

1)6-miesięczny kurs wstępny* (czyli oczyszczanie studenta, by zapomniał o wszystkim, co do tej pory widział :) . Bardzo często do Bauhausu przybywali ludzie dziwni (dziwacy) - ludzie po trzydziestce (toż to nie przystoi), czy też żołnirze po wojnie ----> im oczyszanie było mocno potrzebne. Delikwent otrzymywał po ukończeniu tego kursu tytuł TERMINATORA (yeah)

2) Trzy lata kształcenia w wybranym warsztacie (nasz delikwent otrzyma po ukończeniu tytuł CZELADNIKA)

3) Kolejnym etapem jest Mistrzowski Kurs Architektoniczny - dawał on możliwość włączenia nowej działalności do obiektu architektonicznego. Tutaj nauka idzie w sposób dwutorowy. Mianowicie następuje podział na “Lehrermastera” - nauczyciela praktycznego i “Vornmastera”- nauczyciela teoretycznego ---> było to mocno rewolucyjne.
mistrzowski kurs architektoniczny (dający możliwość włączenia swojej działalności do obiektu architektonicznego)

Program Gropiusa wywołał obawy co do politycznej poprawności; nie było bowiem miejsca dla nauczycieli ASP wywołało to oczywiście konflikt z mieszczańskim Weimarem.

*Ważną rzeczą był wspomniany program KURS WSTĘPNY. Prowadził go Johannes Itten, (znajomy żony Gropiusa,) który identyfikował się z „kultem Indian, ruchem Wandervogel, wegetarianizmem”

Zaproponował on rozwój indywidualny studenta, polegający na poszukiwaniu twórczych rozwiązań oraz szeroko rozumianej otwartości. Indywidualność ta opierać się miała na intuicji i mistycyzmie [ co się mocno kłóciło z racjonalizmem, „amerykanizmem”, postępem, pochwałą technologii i inwencji Gropiusa ].

Studenci Ittena byli mu jednakowoż bardzo wierni i stworzyli wraz ze swoim mistrzem swoistą grupę :>

Ok. 1921r. Theo van Doesburg przybył do Wimaru. Chciał tam zaprezentować cykl wykładów o De Stijl , jednakże zniesmaczyły go mocno błyskotliwe idee Ittena.

Niemniej zdecydował poprowadzić wykładu niezależnie - dla części studentów Bauhausu. Jedna część chodziła, druga wybijała okna w jego mieszkaniu ;))

W 1922 r. Itten został odsunięty (żona Gropiusa albo już nie żyła albo nie starczało jej środków na przekonanie męża).

Zamiast niego zostali przyjęci:

-Paul Klee

-Kandinsky

-Moholy-Nagy (by nauczał wstępu)

Moholy-Nagy wprowadził swoje 3 zasadnicze punkty:

1. obserwacja natury, materiału oraz jego analiza (na zasadzie: Jeśli dobrze narysujesz kawałek drewna, to na pewno zrozumiesz jego istotę)

2. nauczanie i ukazywanie rzeczy tak praktycznych, jak geometria, teoria konstrukcji, rysunek oraz modelowanie

3. kompozycja (wzajemne relacje brył, teorie przestrzeni i koloru)

W 1923 roku wywiązał się konflikt z władzami Weimaru. Chcieli bowiem sprawdzić efekty. Władze poprosiły o wystawę. Stało się to impulsem do działania. Okres ten jawi się jako bardzo intensywny pod względem współpracy w szkole.

Wystawa miała miejsce w okolicach września. Jest to moment, kiedy Bauhaus był stolicą Europy awangardowej.

Naczelna zasada: zerwanie ze stylami, ale tak, by prześwitywała współna idea

Od 01.04.1925r. szkoła miała przestać oficjalnie istnieć (nasilająca się ideologia faszystowska).

Gropius, uczniowie i absolwenci jednomyślne postanowili pozostać razem.

Wybrali DESSAU, aby tam na nowo zorganizować szkołę. Działa tam do 1930 r. Okres ten oznacza dalsze konkretyzowanie no i coraz to doskonalsze przedmioty.

Wystawa dała im do myślenia. Z czasem projekty starano się dopasować do wykorzystania ich w produkcji przemysłowej.

Nastąpiła także zmiana organizacyjna:

W okresie weimarskim świetnie działały warsztaty: ceramiczny, stolarski i tkacki. W Dessau: nie było miejsca na oddział ceramiczny, zakład stolarski zaś został przekształcony w warsztat meblarski (za sprawą Marcela Breuer'a) - postulował on także zmianę drewna na stal. Warsztat tkacki funkcjonował nadal. Zostały zaś wprowadzone nowe warsztaty:

-warsztat metalowy (Moholy-Nagy, Marianne Brandt?- zainteresowanie szkłem, projekty lamp ! )

-warsztat drukarski (Herbert Bayer, Josef Albert, J. Schmidt wzory nowych liter, czcionki bezszeryfowe (vide: tytuł)

W 1927r. kurs architektoniczny „mistrzowski” został uruchomiony (H. Meyer)

1928r. - Gropius rezygnuje z działalności w Bauhausie - jest bowiem zmęczony, nie jest w stanie projektować; dochodzą do tego ataki na Bauhaus, są one związane głównie z jego osobą

Po nim oczywistą wydała się kandydatura H. Meyera na stanowisko dyrektora.

Następuje wówczas swoista architektonizacja - pracownie podporządkowuje się architekturze.

Mayer był oficjalnie lewicowy, do czego też namawiał studentów. Denerwowało to mieszkańców Dessau. Tę prowincję hitlerowcy przejęli stosunkowo wcześnie - w 1932r.

LUDWIG MIES VAN DER ROHE - ostatni dyrektor, likwiduje polityczne ukierunkowania, niemniej nie udało mu się uchronić szkoły przed zamknięciem, które dokonało się w 1932r.

Szkoła funkcjonowała jeszcze przez kilka miesięcy w Berlinie.

* * * *

N e w B a u h a u s

Po II wojnie w Chicago pojawia się nowa forma Bauhausu.

Nagy i Gropius tworzą coś w rodzaju szkoły prywatnej. Gropius w międzyczasie kieruje katedrą architektury na Uniwersytecie Illinois.

PRACE BAUHAUSU:

• studia form (z pierwszego etapu kształcenia)

• (pierwsza realizacja architektoniczna) - Dom Przedsiębiorstwa p. Sommerfelda pod Berlinem (1920/21) - drewno - uczniowie warsztatu stolarskiego, ale wszyscy studenci brali udział w realizacji konstrukcji i wnętrza. Studenci bowiem powinni się uczyć na w ł a s n y c h błędach

• Drzwi w/w domu - JOST SCHMIDT - przeniesienie form z kursu wstępnego na motywy dekoracyjne

• M. BREUER, fotel (z pracowni tkaniny), wzorował się na Rietveldzie

• W y d a w n i c t w o „Bauhaus Hefte” - wyszło ok. 14 numerów, początkowo zawierały głównie wykłady pracowników, np. Paula Klee, potem przybrały formę zeszytów monograficznych o twórcach, np. o Gropiusie.

• Dom wzorcowy (na wystawę w 1923r.) - A. MEYER, prosta architektura operująca kubicznymi kształtami, jeszcze jest gzyms

• !!! Zabudowania Bauhausu w Dessau, GROPIUS, 1926 . Generalnie była to świetna okazja dla Gropiusa. Zgodnie z jego analityczną metodą, wygląd całego kompleksu podporządkowany został f u n k c j i. W jednym skrzydle urządzono warsztaty. W innym, na życzenie władz miasta, znalazła siedzibę Szkoła Techniczna Dessau. Akademik i sale nauk dla studentów mieściły się w osobnym budynku. Gropius połączył trzy zasadnicze założenia - wyraźnie zróżnicowane pod względem wyglądu, wielkości i wysokości - z audytorium, teatrem i stołówką. Wykorzystał do tego podwyższoną część administracyjną oraz niskie skrzydło łącznika. W ten sposób powstała harmonijna prostokątna struktura. Największe wrażenie robiło widoczne z dala skrzydło z głównym warsztatem. Delikatna szklana powłoka przecięta regularną kratką czarnych smukłych prętów pokrywała trzy elewacje budynku o żelbetowej konstrukcji. Ogromny pryzmatyczny kształt skupiał dzięki temu światło, co dawał efekt krystalicznej przejrzystości. W kompleksie nie zabrakło oczywiście Domu Dyrektora oraz trzech domów dla wykładowców (właściwie wolno stojących). Zbudowano je w systemie modułowym „z kombinacji różnych prefabrykowanych elementów”

---