Wydział Teologii UWM
Rok III sem VI
1 Data, autor, adresaci i okoliczności powstania Ga.
Autorem Ga. jest Św. Paweł.
List adresowany jest do Galatów, mieszkańców Galacji. Są dwie hipotezy - 1 mówi o Galatach zamieszkujących Galację właściwą (północną część rzymskiej prowincji Galacji), gdzie Paweł był podczas 2 (50 - 53) i 3 (53 - 58) podróży misyjnej. 2 mówi o Galatach zamieszkujących południową część Galacji, gdzie Paweł był w czasie 1 (45 -48) i 2 (50 -53) podróży misyjnej.
List został napisany z powodu rozterek gminy galicyjskiej co do zachowywania prawa ST (Po wizycie Pawła w Galacji przybyli tam nowi głosiciele ewangelii, którzy domagali się od nawróconych zachowywania przepisów ceremonialnych i rytualnych ST, m.in. obrzezania. Głosili, że Paweł nie był jednym z 12. Galaci znaleźli się w rozterce i o krok od dezercji od głoszonej przez Pawła Ewangelii. Paweł wysyłając list skutecznie zapobiegł odstępstwu.
List, jeżeli był pisany do Galatów północnych to powstał w latach 54 - 58, a do Galatów południowych w latach 49 - 50. Powstał najprawdopodobniej w Macedoni lub Efezie. Za datę powstania ogólnie przyjmuje się rok 57.
2 Data, autorstwo, i okoliczności powstania Kol.
List do Kol. powstaje podczas pierwszego pobytu Pawła w wiezieniu (61 - 63).
Autorem jest Św. Paweł.
Kościół w Kolosach w dolinie Likosu został założony nie przez samego Pawła, ale przez jego delegata. Wbrew przekazanej Kolosanom nauce pojawiają się tam dążności Judaizujące - nawroty do praktyk ST, pomieszane z filozofią Greków o bytach pośrednich między Bogiem a człowiekiem (aniołach). W tej sytuacji Paweł wysyła z więzienia wyjaśnienia do kościoła w Kolosach.
3 Data, autor, adresat i okoliczności powstania Flm.
List do Filemona powstaje podczas pierwszego pobytu Św. Pawła w więzieniu (61 - 63).
Autorem jest Św. Paweł.
Adresatem jest Filemon, bogaty kolosanin nawrócony przez Pawła, i do jego domu.
Apostoł prosi w liście o przebaczenie zbiegłemu niewolnikowi Onezymowi, i nie karanie go, bo też jest już chrześcijaninem. Ucieczki były surowo karane wypaleniem na czole litery F i założeniemna szyje metalowej obręczy noszonej aż do śmierci. Paweł odsyła z Rzymu Onezyma wraz z listem do Filemona.
4 Data, autorstwo i okoliczności powstania Ef.
Podobieństwa zachodzące między tym listem a listami do Kol i do Flm każą go umieścić jako jeden z listów więziennych (61 - 63). Inni przesuwają datę powstania listu na schyłek I w.
Autorem jest Św. Paweł, ale list mógł pisać jego sekretarz.
Teologia Św. Pawła w tym liście osiąga szczyt rozwoju. Jest to traktat teologiczny. Nowa synteza teologiczna przeciwstawia się początkom gnozy. Małżeństwo - odzwierciedlenie związku Chrystusa z Kościołem. List mógł być skierowany do odczytywania w Kościołach Azji Mniejszej, a Efez był największym ośrodkiem. Chęć zjednoczenia wszystkich Kościołów, by byli jednym w Chrystusie. Jest odmienny w formie od innych listów Pawłowych.
5 Data, autorstwo i okoliczności powstania listów pasterskich.
List do Tytusa Paweł napisał po uwolnieniu z więzienia w Rzymie prawdopodobnie zimą 65 - 66. Po wyjściu z pierwszego uwięzienia apostoł założył wspólnotę chrześcijańską na krecie i jako swojego zastępcę zostawił tam Tytusa. W liście udziela mu wskazówek co do sprawowania władzy i organizacji życia we wspólnocie, poczym odwołuje go i prosi o przyjazd do Nikopolis.
Listy do Tymoteusza
1 Tm. powstał w Macedonii między pierwszyma drugim uwięzieniem tj. 63 - 67 r.
Powodem napisania listu jest szczególna troska o losy Kościoła w Efezie, któremu przewodniczy Tymoteusz. Placówka trudna z powodu ciągłych niebezpieczeństw grożących prawdziwej wierze i nauce z niej płynącej.
2 Tm. powstał niedługo przed śmiercią ok. 67 r.
Powodem napisania listu była bliska śmierć apostoła. Dziękuje on w nim Bogu za Tymoteusza. Poucza Tymoteusza jak walczyć z herezjami, zachęca do trwania w powołaniu, domaga się męstwa w szerzeniu ewangelii, strzeżenia powierzonego depozytu, pracy na wzór żołnierza.
6 Kwestia gatunku literackiego mów w Dz.
W dziejach podobnie ja w Ewangeliach znajduje się wiele mów. Są to przemówienia Piotra, Jakuba, Szczepana i innych. Nie są to stenogramy, ale swobodne opracowania, w których Łukasz streszcza rzeczywiste przemówienia. Treść z jego własnych wspomnień, lub źródeł, z których korzystał. Łukasz uszanował nie tylko zasadniczą treść, ale i czasami słownictwo. Gdyby były cytowane dosłownie odbiegałyby stylowo od reszty, a tak nie jest.
7 Problem dwóch tekstów Dz.
Przechowały się dwie odmiany tekstów Dziejów Apostolskich. Tekst wschodni (krótszy, który znajduje się w kanonie, kanoniczny). Cały tekst powstał po grecku. Cała księga była w pewnym momencie przerabiana, więc istnieją dwie wersje. Krótsza jest owocem św. Łukasz, dłuższa jakiegoś redaktora późniejszego, wzbogacona jest o szczegóły, drobiazgi nie mające wpływu na treść zasadniczą. Możliwe jest, że Łukasz miał swój egzemplarz księgi w domu i go poprawiał. Tekst krótszy zawierają kodeksy ABCS. Tekst zachodni znajduje się w kodeksie D.
8 Przedstaw główne treści Kol.
Głównym tematem jest misterium Jezusa Chrystusa, mówi o pierwszeństwie Jezusa, o Jego Boskiej godności, o odkupieniu, które się w nim dokonało i nadal się dokonuje poprzez Kościół, który pojęty jest jako Ciało Chrystusa. Główna treść to mistyczne Ciało Chrystusa. Jest to odpowiedź na tendencje judaizujące i na zbyt wielki kult aniołów pod wpływem filozofii greckiej. Autor mówi o bezwzględnym pierwszeństwie Jezusa, Jego Boskiej godności, dokonanym przez Chrystusa dziele odkupienia, obowiązku życia w Chrystusie.
9 Przedstaw treść Flp.
Paweł pisząc list jest w więzieniu w Rzymie (61 - 63). Pisze list dziękując za wsparcie finansowe z Filippi nie ma części dogmatycznej, a raczej sprawozdawcza. Wśród wynurzeń osobistych i serdecznych napomnień pojawia się doniosły urywek o ogołoceniu Chrystusa. Szereg napomnień na czele z przestrogą nawrotu do judaizmu i zachęty do radości. Hymn chrystologiczny (On to istniejąc w postaci Bożej nie skorzystał ze sposobności...) Bóg uniża się przyjmując ciało człowieka, uniża się do krzyża i zostaje wywyższony przez Boga. Imię Jezusa ponad wszelkie imię.
10 Przedstaw główne treści 2 Kor.
Paweł pisze do Kościoła w Koryncie i gmin sąsiadujących podczas drugiego pobytu w Macedonii pod koniec 57 r. Paweł pisze, że zmierza ponownie odwiedzić tą wspólnotę. Miedzy wizytami zdarzył się przykry (nam nie znany) incydent, przez który musi odwołać swoją wizytę. Jest to jedno z najbardziej osobistych pism Św. Pawła. Broni swej Apostolskiej godności, jest pasterzem dusz ludzkich. Przekazuje naukę o odkupieniu. Najczęściej poruszany temat to sprawa apostolatu, który Paweł stawia ponad posługę Mojżesza. Podkreślona też potrzeba dobrych uczynków: modlitwy, jałmużny, napomnień braterskich. Nauka o rzeczach ostatecznych: Sąd, Paruzja i chwalebne zmartwychwstanie.
11 Wylicz główne tematy 1 Kor.
List pisany przez Pawła z Efezu podczas 3 podróży misyjnej (53 - 58) list napisany ok. 56 - 57. Bezpośrednim powodem napisania listu jest wizyta ludzi Chloe, oraz specjalne poselstwo z Koryntu donoszące o nieporządkach i naduzyciach, jakie się zdarzyły we wspólnocie. Zwrócono się tez do Pawła z wątpliwościami, jakie się zrodziły w umysłach nowych chrześcijan z Koryntu. Zatem wprowadzenie porządku tam gdzie go brakowało oraz odpowiedzi na konkretne pytania wiernych to główne powody napisania listu. Zawiera doniosłe pod względem dogmatycznym pouczenia o małżeństwie, o Eucharystii, o Kościele jako Ciele Chrystusa, o zmartwychwstaniu Chrystusa i Jego wiernych. Rozdział 13 „pieśń nad Pieśniami” w NT - Hymn o miłości.
12 Przedstaw główne treści Rz.
List napisany przez Pawła pod koniec 3 podróży misyjnej w Koryncie 57 - 58 r. Zapowiada wizytę Apostoła w Kościele rzymskim. Tak jak w Ga. Na pierwszy plan wysuwa się zagadnienie sposobu usprawiedliwienia, tzn. działania Bożego, przez które grzeszny człowiek staje się święty, sprawiedliwy. Mówi o powołaniu wszystkich ludzi do wiary i zbawienia, o stosunku łaski do natury, o grzechu pierworodnym, o istocie wolności chrześcijańskiej, o roli Żydów wobec objawienia. Teza główna to usprawiedliwienie, które dokonuje się przez wiarę w Chrystusa.
13 Przedstaw główne treści listów pasterskich.
Listy pasterskie do Tytusa i Tymoteusza zawierają instrukcje dla uczniów Pawła, jak mają ewangelizować. Są pouczeniem słownym od mistrza do ucznia. Odpowiedzią na istotne stawiane pytania, wątpliwości. Są w nich zawarte pouczenia o Eucharystii, obrzezaniu, starym prawie itp.
14 Przedstaw główne treści 1 Tes.
Najstarszy list Pawła postał w roku 50 - 51 w czasie drugiej podróży apostolskiej. Brakom w wierze wspólnoty założonej w Tesalonice apostoł chce zaradzić za pomocą listu. Niedociągnięcia były następujące:1 - nawróceni na chrześcijaństwo poganie przekonani byli o bliskim końcu świata, wobec czego ogarnęła ich apatia w stosunku do wszelkich przejawów życia codziennego, a w szczególności do pracy. 2- z niewłaściwą interpretacja zapowiedzi eschatologicznych łączyli niepokój o los umarłych oraz obawy z osobistym uczestnictwem w paruzji. 3 - judeochrześcijanie nie mogli pojąć faktu ustania przepisów obrzędowych ST. Głównym tematem jest więc eschatologia, oczekiwanie na przyjście Chrystusa, zachęta do życia w bliskości z Bogiem.
15 Proces Jezusa od strony historycznej
Jezusa aresztowali ludzie posłani przez Arcykapłanów i uczonych w Piśmie. Była to strwż świątyni nazywana KOHORTA, (dlatego myślano, że to straż rzymska. Przesłuchanie przed sanhedrynem - nie był to proces, bo Żydzi nie mogli sądzić i zabijać. Nocą było przesłuchanie, a rano proces rzymski. Przesłuchanie przed Annaszem i Kajfaszem. Proces rzymski - zgodnie z zasadami Piłat sądził publicznie siedząc na podwyższeniu. Co mieli za złe Jezusowi? Za co go skazali? Motyw Świątyni - zamach na świątynie byłby świętokradztwem, ale świadectwa podczas przesłuchania były różne i nie dało się tego udowodnić. Oskarżenia o roszczenia królewskie - zeznanie od samego Jezusa, potwierdził, że jest mesjaszem, a to uznano za bluźnierstwo - wystarczający powód z punktu widzenia Żydów - mógł być przywódcą powstania. Piłat wydaje wyrok śmierci, historycznie winni są arcykapłani, Kajfasz wystąpił z oskarżeniem, Piłat wydał wyrok, wiedząc, że jest ono fałszywe. Jezusa ukrzyżowano zgodnie z prawem rzymskim.
16 Objaśnij słowa „Boże mój, Boże mój czemuś mnie opuścił”.
Są to ostatnie słowa Jezusa wypowiedziane przed śmiercią „Eli, Eli lama sabahtani” u Jana „wykonało się” u Łukasza „Ojcze w twoje ręce powierzam ducha mojego” Mk i Mt są spójne. Jest to fragment Ps. 22, czyli modlitwy. Treść tych słów wyraża lęk człowieka przed śmiercią, przed oddaleniem od Boga. W końcowej części psalmu jest też nadzieja, słowa te są początkiem psalmu i nadzieja jest ukryta, ale obecna.
17 Teologiczne uzasadnienie śmierci Jezusa na krzyżu wg ewangelii.
Jezus został przyodziany w purpurę, na głowę włożono mu koronę z cierni, był bity i wyszydzany przez żołnierzy. Od bramy miejskiej niósł ze sobą poprzeczną belkę, do której miał przywiązane ręce. Został ukrzyżowany ok. godziny 3. Wyrzeczenie przez Jezusa słów Boże mój, Boże mój czemuś mnie opuścił - był normalnym człowiekiem, miał prawo do strachu, wątpliwości. Są to słowa psalmu wyrażające nadzieję.
Szukano wyjaśnienia:
Jest to odwieczna rola Boża
śmierć drogą do zmartwychwstania
Jezus umarł za grzechy wszystkich ludzi
Bez śmierci krzyżowej nie byłoby zmartwychwstania,
Takie były zapowiedzi mesjańskie
18 Przedstaw ogólne właściwości opisów zjawień się Chrystusa zmartwychwstałego (chrystofanii)
Różne od opisów ziemskiego życia Jezusa, maja pewne wspólne cechy:
Zaskoczenie, niespodziewane spotkanie, ale nie sen
Jezus od początku nie jest rozpoznawany (jest inny od ziemskiego). Jego powrót był niespodziewany, musiał wyglądać jakoś inaczej
Miał odmienne właściwości ciała, ale można go było dotknąć - był realny, cielesny
Człowiek podlegający prawom fizyki, mimo to przyszedł mimo drzwi zamkniętych.
Pojawia się znienacka i tak samo znika
Ciał nosi ślady męki
Ukazuje się przez 40 dni
Spożywa pokarmy, jest głodny.
19 Jak wyglądał i jak wygląda obecnie grób Jezusa
Grób Jezusa został wykuty w sake koło Golgoty, wcześniej nie leżało tam żadne ciało. Wejście do grobu było zastawione głazem. W środku znajdowało się miejsce na złożenie ciała i ławeczka. W tym miejscu poganie wybudowali swoją świątynie, gdzie czcili swoich bożków. Matka Konstantyna kazała zburzyć tą świątynie i wybudować nową chrześcijańską (na tym grobie) Obecnie grób jest zabudowany i jego forma została trochę zmieniona. Wejście go grobu znajduje się obecnie w świątyni i jest trochę poniżej posadzki z niskim stropem.