WYKŁAD 1

Agrobiznes ( gospodarka żywnościowa):

- ten dział gospodarki narodowej stanowi 1/3 jej wielkości

- angażuje 1/3 czynników produkcji

- postenglodzka sytuacja tzn. że popyt na żywność jest sztywny, nie reaguje na przyrost cen i dochodów( tak jest na zachodzie, w krajach dostatku, gdzie 10 % wydatków to wydatki na żywność)

- w krajach biednych aż 80% to wydatki na żywność

- ONZ uczestniczy w łagodzeniu różnic bezpłatnie ale to dotyczy tylko małego odsetka ogółu

-wadą gospodarki rynkowej jest powstawanie rozpiętości dochodowych, płacowych czyli jest coraz mniej ludzi coraz bogatszych i coraz więcej ludzi biednych

-popyt na żywność jest specyficzny

- kryzys( nowoczesny agrobiznes trudny jest do zahamowania z jednej strony a z drugiej zaś jest stabilny, zerowy przyrost popytu na żywność, czego efektem są rosnące w magazynach nadwyżki żywności -kraje 15)

Agrobiznes jako nowa dziedzina wiedzy analizuje strukturę i funkcjonowanie kilku działów. Szeroko wykorzystuj dorobek ekonomii politycznej, jak też nauk rolniczych. Polska należy do krajów średniorozwiniętych i przeciętny obywatel wydaje 37% swoich dochodów na żywność. W 1977 powstał system emerytalny dla rolników indywidualnych. Polski agrobiznes jest elementem agrobiznesu UE, wyznaczono nam bowiem limity powyżej których płacone są kary za nadprodukcję. Poza tym agrobiznes jest w obrębie wspólnej polityki rolnej.

WYKŁAD 2

1.wzory żywnościowe zmieniają się w czasie:

- w czasie 15 lat w Polsce postępują zasadnicze zmiany wzorców konsumpcyjnych ; dynamiczne zmiany wzorców spożycia i konsumpcji gospodarce rynkowej

- zmiany były też w poprzednim systemie ale nie były one tak znaczące

- miała miejsce reglamentacja żywności, racjonowanie - wprowadzanie kartek na żywność (negatywne bo było za mało żywności na rynku, ubóstwo podaży żywności i trzeba było się dzielić)

- spadająca produkcja rolna w tamtym systemie

- system hamował konsumpcję , ział zły wpływ na to co się produkuje, jakiej jakości, kształtu, zapachu i smaku

- niedostatek artykułów żywnościowych przygotowany przez gospodarkę socjalistyczną zmuszał do reglamentacji(ludzie byli traktowani homogenicznie „wszyscy maja takie same żołądki”- dzielono wszystkim po równo)

2.Przejście na gospodarkę rynkową dało rewolucję w strukturze spożycia żywności

- konsument Polski stanął w obliczu przebogatej oferty artykułów żywnościowych

- to przemysł rolno-spożywczy jako pierwszy zareagował na nowe możliwości ustrojowe w zakresie rozwoju rozwinął się najszybciej

- chciano by obfitość żywności była przeogromna ilościowo i jakościowo

- wprowadzano nowe technologie w produkcji, nawet na wzór zachodnich, wprowadzano też atesty oraz rozwinął się export

- rynki zachodnie były szeroko otwarte na artykuły polskiego przemysłu rolno- spożywczego- szybko więc uzyskały renomę na zachodzie

- dzięki nowemu ustrojowi i przemianom w przemyśle rolno-spożywczy to rynek światowy stał dla Polski otworem; może byłaby jeszcze większa sprzedaż gdyby były te artykuły promowane dodatkowo na zachodzie

- obecnie zatrudnia się specjalistów marketingowych do promocji polskiej żywności z granicą

- Polska jest krajem nadwyżkowym w produkcji żywności - potrzeba rozwoju exportu

- marketing ma w przemyśle rolno-spożywczym bardzo ważna rolę tzn. rozpoznaje preferencje klientów, bo to oni określają strukturę konsumpcji

- w ostatnich latach w przemyśle tym występuje większe zatrudnienie kobiet co jest obiektywnym procesem - kobiety były już tylko kurami domowymi , bo mogły się też realizować poprzez wyjście na zewnątrz

- odejście kobiet z gospodarstwa domowego, podjęcie przez nie pracy miało wpływ na wzorzec konsumpcji

- niektóre kobiety mogły pogodzić pracę w domu i poza domem ale z wysiłkiem ogromnym

- przemysł spożywczy organizował się aby kobietom było łatwiej

- wytwarzane były artykuły bardziej przetworzone, wystarczała mikrofalówka i jedzenie było gotowe

- dzięki temu kobiety mogły podejmować pracę

- infrastruktura związana z tymi procesami też się zmieniał:

*sieci sprzedaży artykułów - sieć detaliczna dominuje

*hipermarkety- drastycznie przejęły klientów małych sklepików detalicznych

*hipermarkety - pod jednym, dachem skupiają kilka supermarketów, które oferują zarówno artykuły tańsze jak i luksusowe- bogata oferta dla wszystkich konsumentów

* szczególną rolę odgrywają supermarkety spożywcze, które oferują żywność z całego świata o każdej porze roku

*sprzedawana żywność jest przede wszystkim świeża

*wiele artykułów tylko do podgrzania

*oferuje się też gotowe dania z dostawą

*- na rynku tym także występuje konkurencja tzn. prześciganie się w ofertach by zdobyć rybek

- radykalne zmiany w diecie też towarzyszą temu procesowi:

*wyraźny wzrost konsumpcji w diecie produktów pochodzenia zwierzęcego

*spada konsumpcja jaj, produktów mlecznych

*spada procentowy udział tłuszczy w wyrobach np. mleko 0%

* obniża się poziom spożycia mleka pełnego ( ze względu na ilość tłuszcze bądź też mniejszą ilość dzieci w społeczeństwie)

*spadek znaczenia konsumpcji ziemniaka w diecie (obecnie dużo jako np. frytki)

*wzrost spożycia mięsa drobiowego kosztem spadku spożycia mięsa wołowego

*tendencją będzie dalszy wzrost spożycia mięsa drobiowego na rzec czerwonego

*postęp w chłodnictwie i zamrażalnictwie ma znaczenie w diecie np. mrożone warzywa i owoce, ryby

* rośnie spożycie łącznie - a to przez zwiększone spożycie tłuszczów roślinnych ( olejów margaryn)

* na olej rzepakowy zgłaszają popyt także kierowcy aut użytkowych

*konsumpcja jaj jako produktu takiego spada ze względu na dużą zawartość cholesterolu

*wzrost spożycia płatków śniadaniowych

*większe spożycie świeżych produktów

*wzrasta dostępność świeżych owoców i warzyw o każdej prze roku

- wpływ diety na zdrowie:

*żywnością można się leczyć, sama przez się jest zdrowa ale nie każda

* mamy różnorodność żywności, ale jest pytanie czy ta ich rozmaitość jest zdrowa

*mamy możliwość wyboru spośród wielu postaci żywności

*dieta coraz bardziej staje się naukowa, zdrowsza, tzn. lekarze przestrzegają przed niezdrowymi produktami

3.Czynniki kształtujące poziom i strukturę konsumpcji:

WYKŁAD 3

1). Zjawisko demograficzne

- to ludzie są konsumentami, każdy ma inne potrzeby

- można ich podzielić wg wieku , płci dochodu, miejsca zamieszkania, wykształcenia

- kraje zamieszkują ludzie o różnej kulturze, tradycjach, przyzwyczajeniach

- wierzenia religijne mają też wpływ na strukturę konsumpcji, inna dieta muzułmanina czy katolika

- narodowość mieszkańców jest ważna, także np. żydzi przed wojną - chodzi o mniejszość

- dochody mogą być wystarczające bądź nie na zaopatrzenie się w żywność

- jeśli brak ekonomicznego dostępu do żywności w rodzinie, wtedy jest źle.

Wskaźniki demograficzne, które mają wpływ na strukturę konsumpcji:

1. płodność kobiet - ile dzieci kobieta może rodzić(trzeba pamiętać że trzeba je utrzymać i wyżywić)

2. dzietność rodzin - ile rodzina pełna ma dzieci (problemy z dochodami czy mieszkaniem może ograniczać dzietność)

3. długość życia w długim okresie czasu występuje powolny wzrost długości życia dzięki pomocy lekarskiej, racjonalnemu odżywianiu, mniej ciężkiej pracy, wygodne życie, kobiety żyją dłużej o 8 lat

4. typy rodzin - rodzina jedno pokoleniowa lub wielopokoleniowa, może być status małżeński lub nie, członkowie rodzin w równym wieku

5. typy gospodarstw

6. przyrost naturalny - różnica między zgonami a urodzinami ( gdy 1 to jest równo) -3% promila w ubiegłym roku w Polsce średnio, w wielu wsiach przyrost jest ujemny, emigracja młodych ludzi ze wsi obniża przyrost

- wzrost zamożności

- aktywizacja kobiet

- zmiany w wykształceniu

- demograficzne starzenie się populacji

2). Warunki naturalne, pogoda

- od nich zależy wielkość i jakość upraw

3). Wojny czy przemarsze wojsk, wyniszczające plony

4). Nieurodzaje

5). Polityka państwa (sprzyjająca albo niesprzyjająca podaży żywności)

6). Inflacja

Od 2). do 6). są nieprzewidywalne !!!

- w długim okresie czasu w krajach rozwiniętych przyrost naturalny ulega zahamowaniu, systematycznie spada

Jest ono kilka razy większe w krajach biednych, gdzie dzieciom trudniej jest żyć, ale jeśli będzie ich więcej, to może któreś przeżyje. Jest to paradoks.

- przyrost naturalny populacji europejskiej spadł do 3 promili w skali roku (0,3%)

- innowacje technologiczne prowadzą do szybszego wzrostu produkcji żywności

- liczebność świata się podwaja w coraz krótszym okresie czasu

- największy przyrost ludności uzyskują kraje, które są biedne, nie mają dobrej technologii produkcji, nie mają się czym zająć np. Chiny

- kraje afrykańskie osiągają 3% przyrost naturalny ( na sto) - (30 promili na 1000)

- Ameryka łacińska 2% przyrost naturalny

- kraje najbogatsze dysponują dobrze rozwiniętym agrobiznesem, dzięki technologii uzyskują duże nadwyżki żywności - nie wiedzą co z tym robić

- paradoks- liczne kraje, które są biedne, brakuje im żywności i mało krajów bogatych z nadwyżkami żywności (nowoczesny agrobiznes)

- płodność kobiet -2,1 nie zapewnia statusu dodatniego przyrostu naturalnego. Duży problem z przyrostem naturalnym ma Rosja.

- czynnik demograficzny nie będzie wpływał na rosnący bilans wyżywienia

- bezrobocie miało duży wpływ na nierównowagę na rynku pracy (bezrobocie z powodu dużego przyrostu naturalnego, wyżu demograficznego) - jeśli będzie ujemny przyrost naturalny to za jakiś czas problem bezrobocia sam się rozwiąże, a nawet będzie deficyt rąk do pracy.

- prorodzinne ustawodawstwo - działania państwa, prawodawstwo:

1. większy podatek dla panów, a nie gnębienie kobiet

2.podatek promujący większą liczbę urodzeń

Typy gospodarstw:

- wzrastająca liczna osób samotnie żyjących lub jednoosobowych gospodarstw

- stały spadek liczby członków rodziny

- spadek par małżeńskich na kontrakcie( chyba chodzi o śluby??) a wzrost żyjących na „kocią łapę”

- coraz późniejszy wiek wstępowania w związki małżeńskie

- spada liczba nowo urodzonych dzieci z roku na rok

- wzrost liczby gospodarstw prowadzonych przez samotne matki

- człowiek jest zwierzęciem społecznym - w końcu samotne osoby zapragną być z kimś

Wpływ wieku na spożycie:

- wpływa na rodzaj spożywanych produktów poprzez zmiany w zapotrzebowaniu energetycznym

- dzieci jedzą więcej produktów mlecznych, deserów

- ludzie w średnim wieku wydają mniej

- w wieku starszym wydaje się więcej na żywność

- obecnie w Polsce rozkład ludności bliżej nienormalnego - wzrost liczby ludności w wieku starszym, nadal jest najwięcej w wieku średnim - rozkład bliżej wieku starszego.

WYKŁAD 4

- struktura ludności ma wpływ na strukturę żywienia - zjawiska demograficzne wpływają na poziom spożycia z powodu: wzrostu lub spadku przyrostu (populacja może się odmładzać bądź starzeć 0 więcej ludzi w starszym wieku na danym terenie).

Możemy wysnuć prognozy na następne klika lat na podstawie obecnych trendów, zmian, ponieważ nie są one tak radykalne, raczej regularne zmiany, systematyczne. Przyszłe prognozy są bardzo prawdopodobne.

- przyrost naturalny także ma wpływ na strukturę konsumpcji. Dodatni przyrost - więcej ludzi się rodzi niż umiera. W Europie mamy ujemny przyrost.

- struktura gospodarstw domowych też wpływa, gdzie głównym cementem jest rodzina. Rodzina niepełna zgłasza mniejsze zapotrzebowanie na żywność, bo jest niższy poziom życia.

Państwo czasem chce przeciwdziałać dodatniemu przyrostowi naturalnemu, uważając, że to przezwycięży niedostatek żywności, głód. Państwo wprowadza podatek antyrodzinny, aby rodziny nie miały zbyt dużo dzieci.

Najmniej dzieci rodzą Polki, są ku temu liczne powody. W wielu regionach jest tak, że w rodzinach wiejskich jest więcej dzieci niż w rodzinach miejskich. Dużo jest osób, które wybrały samotne życie, tendencja jest rosnąca.

Edukacja uważana jest za ważny czynnik kształtujący konsumpcję, można nauczyć się racjonalnego odżywiania. Ludzie bardziej wykształceni lepiej się odżywiają, częściej stosują różne diety odchudzające. Stosując dietę nie obchodzi ich cena żywności, ważne by było zdrowe, niskokaloryczne. Ludzie Ci cześciej jedzą poza domem.

- Dochody a odżywianie się

Dochody z różnych źródeł kształtują poziom konsumpcji. Dochody ludności są mocna zróżnicowane. Biedni stają się coraz bardziej biedni, a bogaci jeszcze bardziej bogacą - do tego przyczynia się gospodarka rynkowa.

Im mniejsze dochody, tym tańszą żywność się wybiera. Nie chodzi wówczas o smak, ale o oszczędność.

Wpływ na różnice w dochodach mają:

1. bezrobocie

2. niemożność znalezienia pracy

3. talent lub jego brak

4. niektórzy biedni dostają zasiłki

5. 2 źródła dochodów, dwuzawodowość, np. rolnik - urzędnik.

6. Zwiększenie się aktywności zawodowej i dochodów, np. kobieta idąca do pracy po urlopie macierzyńskim.

7. wydajność pracy

8. wykształcenie

9. przeciętny wzrost płac w gospodarce

Różnice w dochodach w poszczególnych regionach mają wpływ na poziom konsumpcji, strukturę. Regiony rolnicze są słabiej rozwinięte co wpływa na gorszą strukturę konsumpcji. Największe zróżnicowanie dochodowe występuje między wsią a miastem. Poszczególne ekipy rządzące dopuszczały większe zarobki w mieście, niedowartościowany pracę na wsi - dysparytet - za tę samą pracę na wsi płaci się 2 razy mniej niż w mieście.

Różnice w dochodach występują też między rodzinami miejskimi a żyjącymi na przedmieściach(przedmieścia mają niższe dochody).

Technologia idzie na przód - nowe rodzaje żywności, nowe produkty - moda, styl życia wpływa na wybór konsumpcji.

Powstają coraz to bardziej różnorodne diety, nowe wzorce gotowania. Różne są także upodobania konsumentów. Niektórzy jedzą tylko mięso, inni w ogóle(jarosze), jedni preferują produkty mleczne, surowe warzywa, nie jedzą słodyczy - racjonalne odżywianie powiększa się, w czym pomaga edukacja. Inne są wzory diet, każdy je co chce, co lubi.

4. Żywność zmodyfikowana genetycznie

- w krajach o wyższym poziomie konsumpcji, dobrej biotechnologii. Jest to wynik zastosowania osiągnięć biotechnologii w rolnictwie .

- z roku na rok zwiększa się areał upraw roślin modyfikowanych genetycznie. To rodzi dziś kontrowersje.

- obecnie żywność normalna i zmodyfikowana koegzystują obok siebie.

- żywność zmodyfikowana ma wiele aspektów: etycznych, środowiskowych. Producenci tej żywności liczą na duża sprzedaż.

- powstaje w rolnictwie opartym na biotechnologii - system gospodarowania wykorzystujący organizmy modyfikowane genetycznie w celu dużego zysku.

- w 2004 r. uprawy na świecie 81 mln ha żywności modyfikowanej - tendencja wzrostowa powierzchni upraw żywności modyfikowanej.

- państwa, w których jest największy udział w produkcji żywności modyfikowanej:

1. USA 47 mln ha

2. Argentyna 16 mln ha

3. Kanada 5 mln ha

4. Brazylia 5 mln ha

5. Chiny, Paragwaj, Indie

W UE Hiszpania najwięcej, ale są to nieistotne powierzchnie. Także w Czechach ( największe powierzchnie spośród krajów nowo przyjętych).

- w przyszłości można liczyć, że rośliny modyfikowane zapewniają lepsze warunki ekonomiczne.

- ma miejsce dynamiczny wzrost obszarów upraw

- wzrasta skala w exporcie, wymianie. Wzrasta liberalizacja w handlu produktami zmodyfikowanymi.

- dobra sytuacja dla wytwórców, uprawiających żywność modyfikowaną

- trzeba przekonać konsumentów do częstszego sięgania po takie produkty - bo to oni są ostatecznymi odbiorcami, należy zwiększyć kampanie reklamowe.

WYKŁAD 5 13.03.2007

Historyczny proces wyodrębniania się gospodarki żywnościowej z agrobiznesu

To wyodrębnienie jest efektem rewolucji naukowo technicznej oraz społecznego podziału pracy

• te wynalazki, udogodnienia dotyczyły także rolnictwa - był jeden wielki agrobiznes bez społecznego podziału pracy

• jednocześnie dokonywał się postęp społeczny i organizacyjny

• z pierwotnego rolnictwa wyodrębniły się działalności związane z żywnością

• początków agrobiznesu należy doszukiwać się kiedy od tradycyjnego rolnictwa wyodrębniło się rzemiosło (przemysł surowców rolnych) handel wyrobami rolniczymi, czyli nastąpił społeczny podział pracy

• wcześniej w tradycyjnym rolnictwie nie było potrzeby handlu, bo wytwarzano na własne potrzeby, zaspokajano własne potrzeby

• prymitywna technologia nie pozwalała na produkowanie nadwyżek a z drugiej strony nie było komu produkować, sprzedawać, bo prawi całość społeczeństwa stanowili rolnicy, było mało miast

• w tradycyjnym rolnictwie można wyodrębnić stadia wyodrębniania się agobiznesu wyodrębnianie się od gospodarstw kolejnych czynności, powstawały nowe działy:

1) rzemiosło:

• wytwórczość środków produkcji do produkcji żywności

• przemysł maszyn i urządzeń rolniczych

• stanowił rynek zbytu części artykułów rolnych dla gospodarstw rolniczych

2) wydziela się przetwórstwo rolno spożywcze czyli przetwórstwo surowców rolniczych w produkty finalne, które można już konsumować

• prymitywne przetwórstwo spożywcze ma kilkanaście gałęzi

Ogólnie: gospodarstw było jedynymi agrobiznesami, które w swych granicach produkowało surowce środki produkcji a także przetwórstwo. Surowce w produkty finalne- ale poprzez społeczny podział pracy i rewolucje naukowo techniczną wyodrębnił się od rolnictwa te działania, powstały odrębne dziedziny.

Więcej ludzi wyraża popyt na żywność, powstało więcej miast, tego wymagała zmiana struktury gospodarki, by wyodrębnić od tradycyjnego rolnictwa poszczególne działalności.

• Surowce to zboże, jaja ,warzywa, mleko, które wymagają przetworzenia i dzięki temu wyodrębniły się liczne kierunki w przemyśle rolno spożywczym

• Przemysł młynarski, mięsny, drobiarski, cukrowniczy, alkoholowy i najważniejszy browary (podkreślenie od autora)

3) handel żywnością łączy dwa powyższe działy

• Jest samodzielnym działem usługowym

• Najpierw hurtowy potem także detaliczny, w cenie finalnej produktu zawarto marze hurtową i detaliczną

• Z czasem także rozwinął się handel międzynarodowy

• Równocześnie formułował się sektor usługowy produktów żywnościowych cześć zadań gospodarstw przejęły specjalne organizmy

• proces rozwojowy dopasowywał się do tego że w wytwarzaniu żywności uczestniczy całe społeczeństwo

• najważniejszą formą agrobiznesu w Europie był folwark feudalny - zamknięta jednostka gdzie wytwarzało się maszyny i produkty rolne a także przetwarzano je

• folwark interpretował te wszystkie działalności i był samowystarczalny

• folwark był mini społeczeństwem tam panowała pańszczyzna, pan jeden i poddani mu chłopi oraz społeczeństwo

• folwark utrzymywał kontakty zewnętrzne ale w ograniczonym stopniu

• był formą nie rozwojową, konserwatywną z czasem zyskał przeciwników

• to rewolucja burżuazyjna podważyła feudalny stan rzeczy, folwarków nie zniszczyła, ale wprowadziła nowe zasady, była to rewolucja ........

• u schyłku wojny 1944 na ziemiach polskich były jeszcze folwarki

• dopiero władza ludowa je zniosła

• w 1950 zaczęto na siłę uspółdzielczać, powoływać kołchozy, spółdzielnie produkcyjne w Polsce

• zniesiono ideologiczne losy wsi Polskiej

• zalążki tego co możemy teraz nazwać agrobiznesem na ziemiach Polskich pojawiły się jako wynik rozwoju przetwórstwa spożywczego i powstawania spółdzielni produkcyjnych

• możemy to ocenić pozytywnie, ten ruch spółdzielczy najbardziej rozwijał się zaborze austriackim, trochę gorzej w pruskim a w rosyjskim najgorzej

• w 1918-1939 Polska odzyskała niepodległość, polityka gospodarcza ............................................................................ w tym okresie była to gospodarka zniszczona, biedota wiejska

• dzięki ruchom dokonały się pozytywne zjawiska w wielu dziedzinach gospodarczych, wiele działań oddziaływało pozytywnie

• 1928-1933 największy kryzys gospodarczy w kapitalizmie na świecie

• postęp techniczny rozwinął te folwarczne struktury, było coraz większe zapotrzebowanie na wyroby rolnicze, trzeba było dostarczać do innych

• wówczas starano się zorganizować dostawy surowca w sposób planowany, stosowano UMOWY KONTRAKTACYJNE między rolnikiem a odbiorcą (nakładcą), dotyczyły rodzaju i cech jakościowych produktów, terminu odbioru dostawy i wielu innych

• wymagania nakładcy często dotyczyły technologii wytwarzania, by otrzymać jakościowo dobry surowiec, który przetwórca wykorzystywał do wytworzenia wyrobu wysokiej jakości

• nakładca ma życzenia wobec rolnika, ale także często mu pomaga w postaci załatwienia nawozu, paszy, nasion

• były organizowane specjalne gospodarstwa, które zajmowały się tylko reprodukcja nasion sadzonek, np. Państwowe Gospodarstwa Rolne

• w umowie był termin dostawy, rolnik wiedział kiedy musi przygotować odpowiednią ilość surowca, a nakładca wie kiedy ma się spodziewać dostawy surowców

• był moment, że odstąpiono od kontraktacji - do połowy lat 90, ale był ogólny bałagan- w umowie rolnik wiedział za ile sprzeda swoje produkty, ceny były wynegocjowane, był pewien ze sprzeda surowce

• uważano, ze rynek załatwi wszystko, ale jest bałagan, nie wiadomo jaka będzie cena, czy będzie można sprzedać, kiedy będą otwarte skupy- rolnik po prostu nie wie czego się spodziewać jest narażony na niepewność

• umowa kontraktacyjna porządkuje wiele tych aspektów, wszystko ustala

• często w umowie są podstępne rzeczy i trzeba uważać dokładnie czytać co się podpisuje

• system kontraktacyjny szybko upowszechnił się zmieniły się tylko nakładcy- przed wojną prywatni po wojnie państwowi

• po zmianie ustroju w 1989- powrócono do własności prywatnej, zbiorowej - odstąpiono od kontraktacji - wprowadzono liberalizacje co jednak wywołało bałagan

• obecnie coraz częściej powraca się do umów kontraktacyjnych, lecz gwarantowanych by stabilizować rynek

• w okresie powojennym dział produkcji i środków produkcji dla rolnictwa był w kiepskim stanie, brakowało, wszystko było podporządkowane planowaniu centralnemu

• współczesny system poprawia jednak sytuacje, doskonalił, ale nie zawsze się to udaje

• w Polsce wyraźnie wyodrębnia się agrobiznes w swoich 5 członach

• agrobiznes nie jest równomiernie rozłożony na całym świecie, przodujące kraje to USA (lata 50-60), Kanada, Zachodnia Europa

• ok. 30-40% stanowi agrobiznes w gospodarce narodowej tych przodujących krajów, 1/3 zatrudnienia, a na żywność wydaje się tylko 1/5 dyspozycyjnych wydatków konsumentów

• USA były pierwszym krajem gdzie procesy zaszły najdalej0 pierwsze naukowe opracowania agrobiznesu z dominacją rolnictwa i niedorozwiniętymi powstałymi gałęziami

• Obecnie duży wpływ UE na Polski agrobiznes, np. w sferze produkcji mleczarskiej ( nasz rynek żywnościowy został wzbogacony znakomitymi wyrobami mleczarskimi dzięki uzyskaniu akceptacji UE, certyfikatów jakości

• Przemysł cukrowniczy nie jest rozwojowy, ostatnio jego funkcja spada

WYKŁAD 6 20.03.2007

Definiowanie agrobiznesu i jego struktura - człony agrobiznesu

4 sfery agrobiznesu:

• Przedprodukcyjna

• Produkcyjna

• Poprodukcyjna

• Zabezpieczenia kadrowe i badań naukowych

1. Przesłanki do wyodrębniania agrobiznesu

• Agrobiznes nie jest arytmetycznie sumą działów i gałęzi gospodarki, ale jest to suma określonych procesów produkcyjnych w toku których wytwarza się żywność lub środki potrzebne do wytworzenia tej żywności

• Społeczny proces wytwarzania żywności, bo uczestniczą w nim wszystkie działy i gałęzie gospodarki, całe społeczeństwo

• Agrobiznes obejmuje pełny łańcuch procesów wytwórczych- wszystkie ogniwa od wydobycia surowców począwszy na produkcie finalnym skończywszy

• Społeczny koszt wytworzenia produktów żywnościowych można ustalić sumując wszystkie cząstki pracy w ogniwie wytwarzania żywności - to skumulowany nakład pracy wydatkowanej na produkcję żywności

• Ten koszt obejmuje wszystkie nakłady bezpośrednie na produkcję żywności( poniesione bezpośrednio w rolnictwie i przemyśle spożywczym) oraz nakłady poniesione na produkcję tych środków produkcji potrzebnym do wytworzenia żywności( maszyny rolnicze, obiekty inwentarzowe)

2.Statystyki i możliwości obrachunkowe- czy możemy te elementy odmierzyć

• Gospodarka żywnościowa obejmuje człony, jeśli się weźmie pod uwagę społeczny koszt wytwarzania żywności ( nakłady bezpośrednie i pośrednie) to możemy wyodrębnić człony:

• Rolnictwo

• Przemysł spożywczy ( razem nakłady bezpośrednie)

• Gdy bierzemy pod uwagę ............................................................ do produkcji żywności - służą ........ pracy: środki trwałe (ciągniki maszyny, materiały budowlane) oraz środki obrotowe( nawozy, narzędzia)

CZĘŚCI AGROBIZNESU

1. możemy wyróżnić elementy gospodarki żywnościowej pod postacią całej wytwórczości rolniczej z wyjątkiem przemysłu lekkiego i innych przemysłów przerabiających produkty nie żywnościowe na środki produkcji dla produkcji żywności- wytwarzanie gotowej żywności i środków produkcji do żywności

• w rolnictwie mamy problem autokonsumpcji - produkcja powstająca w rolnictwie na konsumpcje osób produkujących tą żywność

• nie całą produkcja jest przeznaczona na sprzedaż towarową, bo od niej trzeba odjąć autokonsumpcję

• zależy to od głębokości rynku rolnego na wsi, kiedyś w sklepie nie było żywności nie można było kupić wędlin mięsa

• obecnie autokonsumpcja nadal jest ale w mniejszej skali bo sklepy wiejskie są lepiej wyposażone w żywność

• nie opłaca się wytwarzać żywności na własną rękę (czasem)

• produkcja końcowa nie równa się produkcji towarowej , ponieważ obok autokonsumpcji potrzeba jest część na wznowienie produkcji np. nasiona zbóż, sadzonki ziemniaków- wewnętrzne zużycie produkcyjne przeznaczone do dalszej produkcji żywności, stanowi ono ok. 1/ całej produkcji

• reszta może być sprzedawana do działu drugiego - przemysłu rolno spożywczego

2. cała produkcja w postaci finalnych produktów żywnościowych płynąca z przemysłu rolno spożywczego i gastronomii

3. część produkcji przemysłów wytwarzających środki produkcji dla rolnictwa...................................................

4. część produkcji przemysłów wytwarzająca środki produkcji do przemysłu spożywczego proporcjonalną do rozmiarów przepływu dóbr materialnych i usług z tych gałęzi do przemysłu spożywczego

5. udział handlu w tworzeniu wartości produktów żywnościowych proporcjonalny do wielkości anorty?? (nie mogę rozczytać) handlowej uzyskanej ze sprzedaży produktów pochodzących z rolnictwa przemysłu spożywczego oraz artykułów przemysłowych zakupionych przez rolnictwo i przemysł spożywczy - to suma marż handlowych to dziedzina gospodarki która zajmuje się sprzedażą rozmieszczonych w przestrzeni surowców, środków. Handel ma miejsce w przedziałach różnych

1. Rolnik sprzedaje surowce, tym zajmuj się handel, przetransportowania i od tego pobierana jest marża

2. Marża handlowa w różnych odniesieniach ze sprzedaży surowców, środków przetworzonych

• Udział handlu w tworzeniu wartości produktów żywnościowych

• Łączność poczta telefon

• Ważne są usługi budowlane

• Nie wyodrębniono tu dóbr i usług na export i z importu, przyjmuje się ze one są uwzględnione w poszczególnych produktach żywnościowych czy środkach produkcji

• Runo leśne można zaliczyć do przemysłu rolno spożywczego, ponieważ są przetwarzane

Tutaj są jakieś przejebane tabelki i rysuneczki ale nie umiem tego tak narysować w wordzie, więc rzućcie okim na oryginał ale to i tak mało wam da

SCHEMAT STRUKTURY GAŁĘZIOWEJ AGROBIZNESU

4. Możemy agrobiznes podzielić inaczej, na 4 sfery:

• Sfera przedprodukcyjna - obejmuje to co związane jest z tworzeniem warunków do produkcji żywności

• Obejmuje gałęzie wytwarzające środki produkcji dla rolnictwa i przemysłu spożywczego

• Sfera produkcyjna - obejmuje rolnictwo, przemysł spożywczy, chłodnictwo i gastronomie

• Chłodziarstwo - jako ważny element w tym ogniwie - w warunkach obrotu artykułami żywnościowymi nietrwałymi poprzez niskie temperatury chłodziarstwo je utrwala

• Obejmuje te dział w których bezpośrednio powstaje żywność

• Sfera poprodukcyjna - tu wyodrębnia się działania

• Magazynowanie i przechowywanie żywności

• Produkcja opakowań dla artykułów żywnościowych

• Transport gotowej żywności

• Handel żywnością

• Usługi konsumpcyjne??

• Sfera zabezpieczenia kadrowego i badań naukowych na rzecz przemysłu rolno spożywczego

• Obejmuje repodukcje pracowników??

• Kształcenie zawodowe kadr dla przemysłu spożywczego

• ...............................

• ważne by zatrudniani byli w ośrodkach naukowych osoby o wyższym wykształceniu

• prace naukowo badawcze opracowuje nowe technologie co do przetwarzania żywności, przechowywania, opakowań, transportu.

WYKŁAD 7 27.III.07

1. Obszar działań człowiek który związany jest z produkcją żywności.

2. ogniwa

1. Rolnictwo (rybołówstwo, leśnictwo) dostarczają surowców żywnościowych

2. Przemysł spożywczy

1 i 2 - produkcje bezpośrednio związane, mogą produkować gotową żywność

3. Sfera obrotu (handel hurtowy i detaliczny)

4. usługi materialne

6. przemysł środków produkcji dla rolnictwa i przemysłu spożywczego

te 5 ogniw tworzą podsystem gospodarki narodowej.

Istotą nowoczesnego agrobiznesu jest poziom integracji pionowej(współpracy) między poszczególnymi elementami.

To odbywa się przez:

1.umowy kontraktacyjne

2.współwłasność

1 i 2 rodzaje integracji pionowej (woś)

-w umowie dyktuje warunki odbiorca bo jest nadwyżka podaży

- jest niski poziom integracji poziomej - sama współpraca miedzy rolnikami po to by nie byli konkurentami, ale partnerami

- agrobiznes jest to zintegrowanie farmerów amerykańskich

def. Dawida Bergamaz 57r.

- naukowcy znajdują pewne różnice między agrobiznesem i gospodarką żywnościową

• u nas w latach 90 pojawiły się nadwyżki żywnościowe. Chodzi o takie zorganizowanie procesu produkcji, by wszystko było pod kontrolą, zorganizowane

• gospodarka żywnościowa - w systemie socjalistycznym, gdzie był nie dobór

-celem była maksymalizacja produkcji

- integracja przez własność - dużo firmy kupują sobie ziemie, organizują bazę surowcową i produkcję.

-eliminuje się pośrednika który najwięcej zarabia

3. Agrobiznes to sub system gospodarki, każdy kraj dąży do tego by być samowystarczalnym

- agrobiznes zajmuje największą cześć 1/3 zasobów pracy i produkcyjnych środków trwałych.

Udział ???????????????? to 30% ogółu a w samym rolnictwie ok. 10-17% ( w WE 2-5% ogółu prod. w rolnictwie.)

• Powiązania wewnętrzne są silniejsze niż zewnętrzne dlatego wyodrębnia się go jako swoisty subsystem.

- Polski system tu jest dominacja rolnictwa w stosunku do pozostałych ogniw, więc u nas są niewłaściwe proporcje. Są z tym ciągłe problemy.

W Polsce 1852tyś gospodarstw indywidualnych, indywidualnych popyt na żywność jest w stanie zaspokoić 600-700tyś gospodarstw - i to jest problem co dalej z rolnictwem.

Średni obszar gospodarstwa 7,6 ha

W grupie 1-5ha powierzchni jest 68%

Ok. 20-30% gospodarstw produkuje na samozaopatrzenie nie mają charakteru rynkowego.

2 grupy instrumentów:

1. polityki produkcyjnej (do dużych silnych gospodarstw)

2. polityki społecznej (renty) ( do małych i słabych gospodarstw)

Lansowana koncepcja wielofunkcyjnego rozwoju wsi: na wsi ma być też lokowana działalność gospodarcza ale nie rolnicza np. turystyka, osiedlenie się, rekrutacja, funkcja kulturowa - to ma spowodować, że stopniowo będzie się poprawiała sytuacja w samym rolnictwie - tak to też się wspiera w UE.

4. By ocenić: Miejsce i rola agrobiznesu

Angażuje 1/3 zasobów i tworzy około 1/5 (20%) produktu globalnego

????????? nie widać obcięło ksero?????/

- Agrobiznes jest mało wydajny, niska produktywność, produktywność to głównie przez duży udział słabo rozwiniętego rolnictwa.

- niska wydajność, produktywność.

- popytowe b integracji pionowej, korzyściach ?????????????????

Cechy agrobiz. W Polsce - elementy składowe i o dominacji

?????????????????????

???????????????????

pozostałe ogniwa są już lepiej produkcyjne

5. Cele agrobiznesu racjonalne zaspokojenie stale rosnących potrzeb żywnościowych społeczeństwa (jakościowych) przy zachowaniu wstępnej równowagi między podażą a popytem na żywność.

Zadania agrobiznesu - rola:

1. produkcja żywności i surowców do produkcji żywności.

2. Wytworzenie surowców nieżywnościowych dla przemysłów innych lekkiego, farmaceutycznego.

3. Dostosowanie siły roboczej, miejsca pracy i zamieszkania dla dużej części społeczeństwa.

- Gospodarstwa rolne w Polsce mają charakter rodzinny, bo siłę roboczą stanowią członkowie rodzin ( ok. 2% się zatrudnia) natomiast w UE i USAudział rodzin jest znikomy

4) Ochrona środowiska naturalnego

5) sfery agrobiz. - większe wydzielone grupy.

1.przedprodukcyjna i jej rola - obejmuje to, co związane jest z tworzeniem warunków do produkcji żyw. Szczególna rola bo generuje postęp techniczny, obniża koszty, ?????????????

2. produkcyjna- są to te działy i gałęzie, które bezpośrednio produkują żywność

3. poprodukcyjna- to co dzieje się z żywnością po jej wytworzeniu transport, opakowanie itd.

4. siła badań naukowych - zaplecze badawcze gdzie powstają nowe metody technologii oraz szkolenia kadr.

6) prawidłowość rozwoju agrobiznesu - tendencje, które prowadzą do powstania właściwych relacji.

1. ilość pracy jakie dane społeczeństwo przeznacza na produkcjie żywności. W długim okresie jest mniej więcej stałe, natomiast zmienia się struktura tych nakładów ( ktoś inny przejmuje role rolnika)

a) maleje ilość pracy wydatkowej w rolnictwie

b) rosną nakłady pracy w działach bezpośrednio lub pośrednio obsługujących rolnictwo np. przetwórstwo, obsługa tech. i finansowanie rolnictwa ( w Polsce powoli się to dzieje).

2. Zmiany strukturalne wymienione powyżej prowadzą do wzrostu wydajności pracy w całym agrobiznesie.

3. agrobiz. dąży do równowagi strukturalnej tzn.- nie ma ważnych i nie ważnych ogniw - chodzi o właściwe proporcje między nimi.

4. ważną rolę odgrywa współdziałanie poszczególnych członów agrobiznesu (skoordynowanie wielu regionów rolniczych)

5. w miarę rozwoju społeczno-gospodarczego coraz bardziej prawdziwa staje się teza, że żywność powstaje głównie poza rolnictwem.

7) Bezpieczeństwo żywnościowe możemy rozumieć dwojako:

1- w ujęciu jakościowym -gwarantuje jakość produktów żywnościowych znajdujących się na rynku- żywność bezpieczna pod względem zdrowotnym

2- w ujęciu ilościowym- brak zagrożeń poziomu wyżywienia społeczeństwa w sytuacjach ekstremalnych np. klęski żywiołowe, wojny, g. kryzysy.

Oba bezpieczeństwa powinno nam gwarantować państwo.

1. jakościowe- Tworzenie norm, praw, ograniczeń.

2. ilościowe - zabezpieczenie w różny sposób.

formy polityki bezpieczeństwa ilościowego:

a) rezerwy strategiczne (rzeczowe) przechowywane w licencjonowanych magazynach żywności i uruchamiane w momentach potrzebnych ( zboże i pochodne, mięso cukier - od 2002r. zajmuje się tym Agencja Rezerw Materialnych, Materialnych wcześniej Agencja Rynku Rolnego- one gromadzą też inne rzeczy np. benzynę.

b) Rezerwy tkwiące w potencjale produkcyjnym ( praca, ziemia, kapitał) wszystkie te potencjały nie są max wykorzystane.

c) Polityka kontrolowanej ????? (zamkniętej gospodarki) chodzi o taką pol. eksportowo-importową, która nie uzależnia nadmiernie danego kraju od importu tych produktów, które są podstawą wyżywienia społeczeństwa.

W Polsce produkty strategiczne to zboża, mięso, cukier. Tak jak w innych państwach starej unii i w Polsce zwiększa się problem nadwyżki.

- w UE najważniejsze instrumenty skierowane są w największym stopniu na ograniczenie produkcji. Np. kwoty, odłogi

8) specjalizacja produkcji rolnej, która uzasadnia ingerencję państwa w ten rynek.

Formy interwencjonalizmu państwowego w rolnictwie.

a) Formy

- dotacje, kredyty, refundacje

- ?????????????????????

-ulgi podatkowe

b) specyficzne cechy rolnictwa, przemysłu.

1.uzależnienie od warunków naturalnych niezależnych od człowieka tzn., że producent mimo poniesienia nakładów nie uzyska efektów - duże ryzyko produkcyjne.

2. Zmienność, niestabilność, nieprzewidywalność rynku - wahania podaży, cen - duże ryzyko ekonomii, także uwarunkowania między narodowe.

3. sezonowość produkcji - odbywa się w pewnym okresie, cyklicznie, która ma liczne negatywne skutki dla ekonomi gospodarstwa np. sezonowość dochodów i pracy, niepełne wykorzystanie kapitału np. maszyn, urządzeń.

4. Długi cykl produkcyjny- od poniesienia nakładu do uzyskania efektów mija dłuższy okres, a wtedy sytuacja na rynku może się zmienić.

5. specyfika oferowanych produktów - nietrwałe szybko psujące się, wrażliwe na transport, co wymaga specyficznej organizacji, sprzedaży i dystrybucji.

6. bardzo słaba niska pozycja konkurencyjna rolnika na rynku - najsłabszy podmiot, ponieważ jest duża nadwyżka, konkurencja, liczba rozdrobnionych gospodarstw - rolnik spotyka na rynku skoncentrowane struktury skupu o charakterze mono lub oligopolistycznym i w związku z tym rolnik jest biorcą cen i pozycja jego jest niska. Sposobem tego mogą być próby łączenia się rolników, integracja pozioma i współpraca w grupie.

Wykład 8 03.IV.2007

9. Istota i znaczenie spółdzielni w agrobiznesie

1) spółdzielnie zespalają rozproszone kapitały i ludzi w jedną większą całość- lepsze warunki negocjacji, podnosi siłę rynkową, mogą taniej zaopatrywać się w środki.

2) ???? zupełnie nic nie widać??????

3)Demokratyczne zarządzanie

rolnicy są przeciwko spółdzielni (w Polsce) na zachodzi wsparcie od spółdzielni

10.Struktura podmiotowa agrobiz. - ogółem jest 3,5mln.

1) (ok. 90%) przedsiębiorstwa typu 1 właściciel. 1852 tyś. To gospodarstwa indywidualne, rolne (82%). Przedsiębiorstwa typu „1 właściciel” poza rolnictwem (8%).

2) przedsiębiorstwa partnerskie<1%

3) spółki akcyjne <1%

4)spółdzielnie ok. 2%

5) Państwowe przed. 4%

11. Różnice między gospodarstwem rolnym a przedsiębiorstwem

CECHA	PRZEDSIĘBIORSTWO	GOSPODARSTWO ROLNE
Cel	Max zysku	Cel wielo kierunkowy: miejsce pracy, miejsce zamieszkania, egzystencji, max dochodu czystego
Zatrudnienie	Siła najemna	Członkowie rodziny
Opłata za prace	Płaca	Rezydualny charakter gł. członkowie rodziny. Różnica między przychodami, a nakładami
Rodzaj oferowanego środka		Szybko psujący się, wrażliwy na transport
Podatki		Podatek rolny, od jakości, ilości ziemi

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA UE

1.Przyczyny dużego zainteresowania i powołania wspólnej pol. rolnej UE.

a) Deficyt żywności w powojennej europie.

- potencjał żywnościowy był zniszczony

- cel to zwiększenie żywności

- obecnie walka z nadwyżką żywności np. przymusowe odłogowanie czy kwot

- wtedy stosowano instrumenty poprodukcyjne - na rzecz zwiększenia produkcji żywności.

b) Gospodarstwa były wówczas zacofane, rozdrobnione i następował intensywny rozwój przemysłu. Ludzie przenosili się z wsi do miast.

-stosowano zachęty do przekwalifikowania się rolników, by zachęcić do opuszczania wsi. Teraz w warunkach Polskich takie zabiegi są nie skuteczne.

c)zróżnicowana pol. rolna w każdym z krajów

- różny poziom interwencji podstawowej, celem było ujednolicenie interwencji

d)zróżnicowane ceny w poszczególnych krajach

-ujednolicenie cen a tym samym warunków konkrecji -ceł

e) ceny były wyższe niż na rynkach światowych

- w latach 50 wydatki na pol. rolną stanowiły 70% budżetu UE. Obecnie 40%.

2.Cele WPR -zapisane w traktatach Rzymskich

3.Zasady WPR

4.Obszary WPR

1) Polityka rynkowa (rynkowo - cenowa) - I filar - 95% ogółu środków ( gwarancji)

- Podtrzymywanie ceny, subsydia eksportowe, ingerencja, która nie powinna istnieć, to system gwarantowania cen dochodów, jest szkodliwa.

2) Polityka strukturalna II Filar - 5% ogółu środków z EFOiGr (orientacji)

- Wspieranie przemian strukturalnych ( tych działań, które dają możliwość sprawnego ukształtowania się rolnictwa), wspieranie rozwoju szeroko rozumianego rolnictwa, agroturystyka i inne. Rynek będzie sam rozwiązywał problemy, nie będzie potrzebne gwarantowanie. Ta polityka jest pożądana.

- WPR do 2005 była finansowana z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (2 sekcje)

Reformowanie WPr polega ostatnio na przesuwaniu środków z puli.W 2005 podział EFOiGR na 2 odzielne:

• Europejski Fundusz Rolniczej Gwarancji (finansuje politykę rolną)

• Fundusz ????????????????????????????????

- postuluje się teraz filozofie WPR i obszarów wiejskich. Wieś to nie tylko rolnictwo, praca ma przyjść na wieś: agrotur., rozwój usług, drobne przetwórstwo, rekreacja

??6.Wunkcjie pozarolnicze (ważne)

1. gospodarcza

2. rezydencjalna

3. rekreacyjno-wypoczynkowa

4. kulturowa

7.Mechanizmy WPR (interwencji rynkowej) to one generują największe koszty

a. mechanizm podtrzymywania cen wewnętrznych

b. protekcja, ochrona przed niskimi cenami produktów z importu

c. system subsydiów eksportowych

8. Pozytywne skutki WPR

9.Negatywne skutki WPR

Wykład 9

Charakterystyka głównych gałęzi przemysłu rolno-spożywczego

Kryterium kolejności jest ilość przeznaczonych na konsumpcję artykułów z danej gałęzi.

I ) PRZEMYSŁ MIĘSNY

• Produkcja, przetwórstwo, konserwowanie mięsa i wędlin. Najwięcej się wydaje środków na tę żywność

• Ubój zwierząt rzeźnych oraz wyrób i przetwarzanie przetworów mięsnych

• Zadania przemysłu mięsnego:

1. Pokrycie zapotrzebowania ludzi na jadalne artykuły mięsne

2. Zajęcie się niejadalnymi częściami, które mogą być surowcami dla innych przemysłów - farmaceutyczny, skórzany, paszowy. Nadanie częściom niejadalnym aspektów użytkowych. Obuwie ze skór, zwierząt rzeźnych - przemysł skórzany. Odpady, kości mogą być wykorzystywane jako dodatki do pasz treściwych - przemysł paszowy. Przemysł sitarski - przeróbka włosia, szczeciny.

3. Skup własny zwierząt rzeźnych:

• Bezpośredni - przez firmy mięsne, które same organizują transport i skup

• Pośredni - skup za pośrednictwem obcych instytucji Np. spółdzielnie, instytucje prywatne, które zajmują się tylko skupem, maja do tego odpowiednie sprzęty

• Często prowadzony hurtowy obrót zwierzętami rzeźnymi.

• Obrót mięsami poubojowymi jest prowadzony przez chłodnie, bo surowiec do przetworzenia nie jest trwały.

• Są tuczarnie przemysłu mięsnego - zakłady same hodują, dokarmiają, a potem przerabiają na gotowe wyroby

4. zakłady przemysłu mięsnego sprzedają gotowe wyroby ( sklepom detalicznym, hurtowniom, do własnych sklepów) , handlują nimi.

• Wydatki na mięso i przetwory stanowią 1/3 ogółu wydatków na żywność , wartość produkcji towarowej całego przemysłu spożywczego (1/3)

• Jednostki gospodarcze prowadzące ubój i przetwórstwo mięsa można podzielić na 2 grupy:

I ) firmy przemysłowe i firmy przemysłowo handlowe - duże, o dużej skali uboju i przetwórstwa, duże zatrudnienie, renomowane, produkują też na export, duże zakłady mięsne lubelskie, zamojskie.

II ) lokalne ubojnie i przetwórnie mięsa.

• Bardzo dobra jakość polskiego mięsa i przetworów

• Rynek polski jest nadwyżkowy, nadwyżka mięsa, bez marketingu, odpowiedniej reklamy świat może tych naszych smacznych szynek nie ujrzeć.

• Polskie produkty coraz łatwiej znajdują zbyt, są w innych krajach.

• Odstajemy w technologiach żywieniowych zwierząt rzeźnych od krajów unijnych

• Możemy korzystać z renty opóźnienia - szczycić się tym że produkujemy zdrowa żywność.

• Następuje u nas koncentracja zakalców przemysłu mięsnego - zmniejszenie liczby przedsiębiorstw mięsnych, kosztem tej koncentracji jest liczba przedsiębiorstw, a wielkość przedsiębiorstw się zwiększa.

• W chwili wprowadzenia gospodarki rynkowej powstało wiele małych, lokalnych przetwórni, ale z późniejszym rozwojem dostrzeżono jednak że koncentracja jest bardziej opłacalna.

• O koncentracji w przemyśle świadczy wiele czynników: zasady techniki ubojowej, zagospodarowanie odpadów na cele paszowe, nadzór weterynaryjny ( łatwiej jest prowadzić w mniejszej liczbie przedsiębiorstw)

• Coraz większa potrzeba umacniania pozycji na rynku poprzez coraz większe jednostki i tworzenie silniejszych więzi miedzy podmiotami.

• Kiedyś dotowanie przedsiębiorstw z budżetu państwa, tych które nie osiągnęły zysków, natomiast potem przeszły na prowadzenie działalności na własną rękę. Same musza dbać o swoje zaplecze finansowe, radzić sobie z problemami finansowymi, jeśli same sobie nie radzą to bankrutują

• Przedsiębiorstwa są podporządkowane nowym wymogom rynkowym, uwarunkowaniom, i musza się dostosowywać by przetrwać.

• W latach 90 przemysł mięsny jako całość był deficytowy. W 1995 poprawa warunków ekonomicznych. W 96 i 97 więcej niż połowa firm zamykała rachunek ekonomiczny dodatnimi wynikami - pozycja zaczęła się poprawiać.

• Tendencja do przenoszenia produkcji z małych zakładów do dużych, a więc koncentracja - lepsze maszyny, bardziej wydajne, różnorodna i duża oferta.

• Wiele różnych zakładów bez Sans na uzyskanie kredytów będzie musiało się poddać, najlepiej byłoby gdyby przeszły pod skrzydła dużych zakalców ( te małe mają małą skalę produkcji, małe zasoby, duże koszty i nie radzą sobie, nie wytrzymują konkurencji z dużymi zakładami)

• Wszystkie zachęty polityczne w okresie ostatnich 20 lat nie odbijały się pozytywnie na przemyśle spożywczym, także mięsnym, zwłaszcza jeśli chodzi o techniki wytwarzania - przemysł deficytowy. Nie prowadził polityki odtworzeniowej ani inwestycyjnej na przyrost nowych maszyn, zła kondycja finansowa, dekapitalizacja majątku, niewykorzystanie nowoczesnych technologii przetwórstwa, zła ekonomika przedsiębiorstwa, duże koszty majątku trwałego, wahania produkcji i dostawy surowca, wiele urządzeń, maszyn nie mogła pracować na siebie, bo nie było surowca.

• Przeciętne odchylenie od standardów wynosi 10% - takie wahania odbiły się na produkcji mięsnej

• Stopa amortyzacji w przemyśle mięsnym rośnie ok. 10%, tak więc 10 lat zakłada się długość życia, wykorzystania maszyn ( w innych krajach stopa amortyzacji wynosi 20%, czyli 5 lat będzie pracować i trzeba będzie ją wymienić - żywot jest krótszy i można w pełni wykorzystać postęp technologiczny, maksymalizować produkcję, a nie oszczędzać)

• Trzeba wykorzystywać wszystkie maszyny przynajmniej na 2 zmiany

• Udział surowca mięsnego w kosztach pracy zakładu produkcji wynosi 75 % - 80% czyli wysoki koszt surowca

• Konieczna jest restrukturyzacja majątku przedsiębiorstw mięsnych, pozbycie się niepotrzebnych nadmiernych aktywów, racjonalizacja produkcji, pomiar poboru pewnych materiałów by nie nadużywać, pomiar poboru energii elektrycznej, wody, modernizacja parku maszynowego, porządkowanie działalności ściekowej.

• Problemy technologiczne by optymalnie wykorzystać surowiec mięsny i oczywiście wytworzyć dobry surowiec. Przemysł mięsny powinien współpracować hodowcą, by ten produkował surowiec o dużej mięsności. Dzięki badaniom wzrosła mięsność świń do 48%, ale to jest i tak mniejsza niż w Danii i Wielkiej Brytanii, tak więc nadal jest jeszcze wiele do zrobienia.

WYKŁAD 10

PROBLEM JAKOŚCI PRZEMYSŁU MIĘSNEGO: PROBLEM PRZEMYSŁU DROBIARSKIEGO

Problem jakości mięsa i jego przetworów należy rozpatrywać we wszystkich ogniwach tego przemysłu. Istotą jest poubojowa wartość mięsa. Różnią się ceną. Nadmiernie stosowane są dodatki funkcjonalne, a to służy oszustwu, a nie poprawie jakości spożycia. ZDo wędlin dodaje głównie wodę i chemię. Handlowcy też mają różne zabiegi na przedłużenie trwałości wędlin. W tym przemyśle potrzeba lobby, uczciwości, dbania o jakość.

Przemysł drobiarski

Zakłady drobiarskie -ubój drobiu, hodowla drobiu i jego przetwory

Istnieje system fermowy i produkcja brojlerów. Są 2 rodzaje drobiu - nastawienie na jaja albo na mięso. Celem zakładów jest gromadzenie drobiu i sprzedaż na zasadach umów, kontraktacji. Inne zadania to przetwórstwo i prowadzenie działalności handlowej do zakładów i sklepów detalicznych.

Są 2 segmenty:

-drób wodny (gęsi, kaczki) - ten rynek nie jest duży, mógłby być większy. Popyt jest wyznaczony tu działalnością rynku niemieckiego.

-drób grzebiący (kurczęta, indyki) - o popycie decyduje rynek krajowy, konkurencja i stopa importowa.

Rodzaje:

1)mięso świeże (rzadziej mrożone

2)wędliny drobiowe

3)konserwy drobiowe

4)odpady poubojowe na mączkę paszową (utylizowane)

Ubój prowadzi około 300 firm w Polsce, głównie o działaniu lokalnym. Wcześniej był to przemysł bardziej skoncentrowany. Po 1989 liczba małych lokalnych zakładów znacznie wzrosła. Po 5 latach doświadczeń stwierdzono, że wymogi ekonomiczne przetwórstwa wymagają znacznej skali koncentracji przetwórstwa, który nastąpił od 1995. W 2000 w większych zakładach drobiarskich realizowano 65% produkcji i przetwórstwa w drobiarstwie.

Nastąpił postęp techniczny i technologiczny - to zwiększyło ofertę wyrobów drobiarskich. Drobiarskich latach 90-tych nastąpił intensywny rozwój produkcji przetworów mięsa indyczego. Ta gałąź znalazła sobie trwałe miejsce na polskim rynku mięsnym i żywnościowym. Można w przyszłości założyć znaczny rozwój tej dziedziny. Spożycie wynosi ok. 17 kg na osobę w ciągu roku - jest to głównie mięso kurze i indycze. O ilości decydują ceny tego produktu, bo drób jest tańszy od wieprzowiny i wołowiny. Produkcja i przetwórstwo jaj kurzych jest w Polsce bardzo dobrze rozwinięte. Wynosi 8 mld sztuk rocznie. Przeważa tu głównie produkcja fermowa, choć mniej smakowita;) to dość tani środek do konsumpcji, dlatego obserwuje się wzrost spożycia w gospodarstwach o niższych dochodach.

PRZEMYSŁ MLECZARSKI

Przetworzenie skupionego mleka na gotowe produkty przeznaczone do spożycia bądź przekazanie go do dalszej produkcji (np. do piekarnictwa)

Wyroby przemysłu mleczarskiego:

Rodzina produktów mlecznych:

a)mleko

b)masło

c)śmietana

d)sery dojrzewające

e)kefiry, jogurty

f)mleko w proszku

g)mleko dla niemowląt

h)odżywki mleczne

i)lody

Ilość spożywanych produktów zależy od cen, a to jest dość drogi dział. Ok. 300 l mleka / osobę spożywa się w Polsce. Konsumpcja mleka spada, ale będzie rosnąc konsumpcja przetworów mleczarskich, głównie serów. Łączne spożycie w przeliczeniu na „pełne mleko” będzie rosło. Wydłuża się trwałość mleka, bo są lepsze jakościowo opakowania.. Masło oddaje swój rynek margarynie.

Formą własności przemysłu mleczarskiego do 1989 była spółdzielnia, potem różne formy, zwykle spółka.. Partnerstwo mleczarskie było dotowane w 40-60% z budżetu państwa. Połowa ceny to dotacje państwowe. Potem państwo musiało się z tego wycofać, więc zaczęły się duże, ale pozytywne zmiany - walka o inwestycje, modernizacje, przetrwanie na rynku. Przemysł mleczarski zdobył najwięcej ze wszystkich przemysłów certyfikatów unijnych. Gdy otrzyma się atest unijny to można na rynku unijnym i poza nim sprzedawać swoje przetwory. Powinna następować specjalizacja produkcji, bezpośredni odbiór mleka od producenta. Temperatura do przewozu mleka wynosi 2-3 stopnie.

WYKŁAD 11

-H dalszy rozwój tego przemysłu kontynuacja dotychczasowych zmian służących obniżeniu kosztów produkcji mleka

-lepsza organizacja skupu

• Doskonalenie przetwórstwa

• Wzbogacanie asortymentu

• Mleczarstwo wybija się na lidera pod względem doskonalenia aspektów ekonomicznym

• Organizacyjnie wyróżnia się spośród kilkunastu gałęzi przemysłu spożywczego

• Ciągły postęp w transformacji ustroju

• Początki miało za tamtego ustroju

• Większe zadłużenie w bankach, po to by unowocześnić bazę przetwórczą

• W okresie przejścia z ustroju nakazowo-rozdzielczego do ustroju rynkowo- zwiększono wielokrotnie cenę kredytu, prawo zadziałało wstecz pomimo zasady,

• Państwo za pośrednikiem banków podniosło ceny kredytów, co było posunięciem nieuczciwym

• Wiele tych, którzy poprzez kredyty chcieli mieć kapitał na odnowienie majątku nie wytrzymało i ogłosili upadłość albo popełnili samobójstwa hahahahahaha

• Szalała inflacja, ceny rosły w zastraszającym tempie, aby ja okiełznać starań się podwyższać cenę pieniądza a tym samym cenę kredytu

• Albo odłożyły spłatę kredytu, albo umarzały kredyty, albo zmniejszały jego obciążenie

• Mamy bardzo bogata ofertę przetworów mleczarskich, dostępnych o każdej porze dnia i nocy

• Jeśli są problemy to problemy techniczne z koncentracja produkcji tzn. zakłady są zbyt małe- relatywnie duży poziom kosztów stałych obciąża koszt produkcji, co podnosi cenę w stosunku do innych zakładów

• Duży zakład zachowuje pewną odrębność, raczej formalną, bowiem jego księgowość podchodzi pod ten zakład, który wziął je pod opiekę

• Zwiększyły moce surowcowe, bazę surowcową, następnie koncentracja przetwórstwa, co powoduje koncentrację produkcji mleka

• Doskonalenie bazy surowcowej, na która składają się producenci mleka, w PL ponad 1300 hoduje krowy ( 58% wszystkich gospodarstw)

• Specjalizacja, jest coraz mniej gospodarstw, ale coraz więcej krów hodują

• PGR miały duża koncentracje produkcji ( 50-60 krów) mogły sobie pozwolić na trzymanie tak licznego stada, bo miały dużą powierzchnie ziemi

• W sposób administracyjny, zlikwidowano PGRy, zmarnowano potencjał, z czasem na ich miejsce powstawały gosp. indywidualne, zostały wykupione przez pseudorolników, tych, którzy maja pieniadze

• UE wolała przyjąć PL z mniejszą liczbą krów - przydzielono mniejszą liczbę kwot mlecznych,PL otrzymała małą kwotę mleczną, w poprzednim roku był problem z nadprodukcja

• Liczba krów zmalała,spadła również wydajność mleka jednej krowy- 4 tyś litrów/ 1 krowa. Ta średnia dowodzi że na początku lat 90tych przeciętna wydajność mleka od 1 krowy przekraczała 3 tyś litrów, to jest 2 razy mniej niż w Danii, Japonii, Kanadzie. PL weszła do UE z ta dwukrotnie mniejszą wydajnością

• Wzrost produkcji nie poprzez wzrost liczby krów, ale poprzez podniesienie wydajności krów poprzez racjonalne żywienie, poidła automatyczne, dojarki elektryczne, chłodziarki- to musi być dostępne w sprzedaży a rolnik musi mieć na to pieniądze, rzeczywistości jest inna

• Jeśli produkcja jest opłacalna, przeważnie tak nie jest, dopiero pokrywała produkcję od wejścia do UE poprzez dopłaty do powierzchni- dopływ żywej gotówki

• Rozwija się hodowla krów mlecznych rasowych- żeby mieć bazę surowcową trzeba zamienić pogłowie na rasowe mleczne. Ale ktoś musi takie hodować albo upić za granicą, albo dać kredyt towarowy a rolnik go spłaci mlekiem w ciągu roku lub dwóch, ale te relacje muszą być realne

• Trzeba wyraźnie zwiększyć pojemność budynków inwentarskich- duża ilość krów wymaga specjalistycznej hodowli, ale to jest drogie, trzeba zaoferować kredyt może częściowo umarzalny, może preferencyjny służący wzrostowi bazy surowcowej

• Tego typu procesy koncentracyjne wymagają organizacji skupu mleka, w PL było ok. 30 tyś wozaków, którzy mieli wóz i konia, którzy każdego dnia z każdego gospodarstwa brali mleko i zawozili do zlewni- potem przyjeżdżała cysterna z zakładu wypompowywała - higiena była różna

• Techniczny szczegół- raz się bierze mleko a krowę doi 3 razy dziennie- jak przechować mleko?? Albo stało na powietrzu albo w studni albo wrzucało się garść saletry, ale to było nielegalne - brechta

• Im mniej jest dojarek ręcznych tym mniej zanieczyszczeń

• Teraz rolnicy mają umowę, że 2-3 razy w tygodniu będzie odbiór mleka przez zakład, to znacznie ulepsza organizację

• Bardzo bogaty asortyment przetworów pozwala obniżać koszty. Rentowność nie jest zła,jest dodatnia. Przedsiębiorstwa borykają się z brakiem kapitału

• Skrócenie cykli inwestycyjnych, dany cykl inwestycyjny realizowany jest szybciej

• Mimo tych pozytywnych tendencji produkcja mleczarska jest produkcja sezonową, mimo że zapotrzebowanie na produkty mleczarskie nie jest sezonowe. Zakłady budują chłodnie albo można zmniejszyć sezonowość poprzez:

-presja wcieleń- krowa po wycieleniu przez 2 -3 miesiące daje najwięcej mleka

- pasze zielone, gdy wypasa się krowy na pastwisku to wydajność większa

-funkcje bufora spełnia Agencja Rynku Rolnego, dokonuje skupu interwencyjnego głównie masła i mleka w proszku

• Są problemy z produktami ubocznymi takimi jak serwatka

Przemysł piwowarski:

• Obejmuje browary, składowanie, siarkownie chmielu, wytwórnie chmielu piwowarskiego. W Polsce występuje ok. 30 browarów. Rozmieszczenie browarów nie jest równomierne- najwięcej na południu. Znaczna ich część została wybudowana za zaborów- są one stare, trudne do odnowienia i przeważnie jest zła lokalizacja ( są one w centrum miasta a powinny na obrzeżach. W PL spożycie piwa na jedną osobę jest jedna z najwyższych w europie. Piwo ma duże właściwości energetyczne, lecznicze ( na kamień nerkowy), witaminowe. Piwo jest czynnikiem walki z alkoholizmem.

• Skład piwa: jęczmień browarny, chmiel, woda cukier buraczany

• Areał uprawy się zmniejsza- chmiel był coraz mniej opłacalny, pracochłonny i kapitałochłonny, jest to roślina dosyć intensywna, żarłoczna. W PL uprawia się go na powierzchni 2 tys. h. zajmujemy 6 miejsce, najwięcej na Lubelszczyźnie- 75% produkcji

Przemysł owocowo- warzywny:

• Wyroby tego przemysłu to mrożonki, koncentraty soków owocowych, soki i napoje, wyroby skrzepłe, kompoty, suszone owoce, wina owocowe i miody pitne. Liczba zakładów jest bardzo duża- 1400 zakładów, z czego 90% zatrudnia od 1- 5- osób

• Prywatyzacja- własność państwowa i spółdzielcza zastępowana prywatną, nikłe związki z producentami owoców, co nie stwarza dużej efektywności przetwórstwa.

• Polacy dopracowali się zauważalnego rozwoju produkcji owoców, sadownictwa, SA liczącym się krajem na świecie w produkcji jabłek, wiśni i śliwek

• Duża zmienność klimatu, zwłaszcza wiosną, częste zniszczenia plonów, były prowadzone badania nad odmianą odporną na zmiany klimatu- nadzieja w inżynierii genetycznej. Są to procesy bardzo powolne, wymagają dużych nakładów na badania naukowe, a budżet państwa nie ma pieniędzy na badania.

Wykład 12

Przemysł cukrowniczy:

• Produkuje cukier wykorzystywany do konsumpcji jak i w innych przemysłach. W PL cukrownie istnieją od początku XIX w- było i ok. 70, obecnie ponad 60.Teraz stanowi poważna konkurencje dla przemysłu unijnego z 2 powodów:

-wysoka skala

-koszty produkcji SA znacznie niższe

• Bazą surowcowa jest uprawa buraków. Wymagają dobrych gleb, wysokiego nawożenia organicznego i mineralnego. Uprawa pozwala otrzymywać wysokie dochody z jednostki powierzchni. Roślina pracochłonna umożliwiająca pełniejsze zatrudnienie siły roboczej w gospodarce, praca nie jest równomiernie wykorzystywana w ciągu roku

• Cukier to podstawowy środek słodzący w Polsce

• Na świecie konkurentem cukru buraczanego jest cukier z trzciny cukrowej, który dominuje na świecie, jest tańszy w produkcji

• PL ma pełna samowystarczalność, lata 90e stały się momentem, od którego potencjał polskiego przemysłu cukrowniczego był na tyle duży, że zwiększyły się nadwyżki cukrowe. Nasza polityka eksportowa nie mogła zagospodarować tych nadwyżek

• Spożycie cukru ma tendencje malejącą - od 75r mamy systematyczny spadek konsumpcji w przeliczeniu na 1 mieszkańca.75r - 43 kg obecnie 39 kg - w postaci krystalicznej jak i w przetworach.

• Przed wojna cukrownie były niedofinansowane i miały niską zdolność produkcyjną. Pod koniec lat 60 zaczęto budować nowe cukrownie. Dopiero w latach 90 z racji otwarcia granic i pewniej bariery popytu wzrost cen produktów żywnościowych, sytuacja cukrownictwa poważnie się skomplikowała, były tez problemy cukru na rynkach zagranicznych. Państwo starało się nie wtrącać do gospodarki, do handlu zagranicznego.

• W PL nie są czuli biznesmeni i wyjeżdżają po cukier za granice, kupują po cenach dumpingowych i sprzedają w PL po cenach normalnych. Okazało się ze nie interweniowanie państwa jest błędną decyzją

• Gospodarka rynkowa obniżyła dysproporcje w przemysłach, tez cukrowniczym i zaczęły się problem, co zrobić z nadwyżkami. Niemożność racjonalnego zagospodarowania przeciąga się do akcesji PL do UE. Po akcesji UE wyznaczyła limity produkcyjne. PL ma tak rozdzielić ten limit pomiędzy 60 cukrowni a te pomiędzy plantatorów, żeby nie przekroczyć limitów, a czy my tą kwotę osiągniemy przy obecnym poziomie produkcji, plonów, obszarze uprawy czy mniejszym to już UE nie obchodzi. Plony buraków cukrowych w PL w stosunku do UE SA niższe 330 kwintali/ha.

• Plony buraków są funkcją wielu zmiennych: jakości gleby, wielkości nawożenia mineralnego i organicznego, pielęgnacji, warunków klimatycznych, burak lubi na początku ciepłe i wilgotne dni.

• W PL powierzchnia uprawy to 400 tyrs ha - na 1 plantatora przypada 2,5 ha. Słuszna jest koncentracja uprawy. W 1980 r. wielkość plantacji nie przekraczała 1 ha.

• Większa specjalizacja produkcji, dobrze jest, aby buraki były uprawiane blisko cukrowni. Przemysł cukrowniczy nie jest pracochłonny, osób zatrudnionych jest mało. Praca sezonowa cukrownie prowadza kampanie produkcyjną- trwa ona ok. 3 mcy w ciągu roku, na jesienie i w zimie, nieznacznie przyczynia się do spadku bezrobocia

• Buraki SA produktem ciężkim, pracochłonnym w sensie załadunku i rozładunku, transportu i w trudnych miesiącach klimatycznie, dlatego ważne jest, aby bazy surowcowe były blisko cukrowni.

• Umowy kontraktowe, pewna miarą aktywności systemu cukrowniczego są ceny jednostkowe i detaliczne - mimo nadwyżek cukru mamy do czynienia z systematycznym wzrostem cen cukru- ona nie hamuje konsumpcji cukru. Rosną wszystkie nośniki kosztów produkcji: paliw, energii, co odbija się na cenie jednostkowej. Ten wzrost będzie następował jeśli nie zmienimy technologii produkcji.

• Okres przekształceń objął też i cukrownie. Wiele z nich nie miało płynności finansowej. Plantatorzy kredytowali cukrownie, sprzedawali buraki i czekali na zapłatę kilka tygodni, bezprocentowo. Takie nieuczciwe zabiegi były tez w innych przemysłach, często ciężko było odebrać dług. Teraz cukrownie zadłużają się w bankach gdzie muszą na bieżąco regulować płatności. (Podoba mi się Ola Kopacz)

• W UE producentami cukru wielkie koncerny mające wyłączność na danym obszarze, często są to kartele międzynarodowe. PL przemysł cukrowniczy stanowi pewne zagrożenie dla UE. Od zachowanie administracji UE zależą perspektywy polskiego przemysłu cukrowniczego.PL ma dobre położenie wobec potężnego rynku zbytu, jakim jest Rosja. PL 80 podchodzi bardzo ostrożnie do przekształceń własnościowych, cukrownie, które były w najgorszej kondycji finansowej i miały przestarzały park maszynowy, nie miały perspektyw i zostały zlikwidowane

• Cukrownictwo staje na nogi, stara się wprowadzić racjonalna politykę, system prowadzi do inwestycji modernizacyjnych wprowadzając najnowsza technologię. Wprowadza odmiany, które dają najwyższe plony, o dużej zawartości cukru. Jeżeli te zabiegi będą wprowadzone można z optymizmem patrzeć na przyszłość PL przemysłu

Przemysł ziemniaczany:

• Główny produkt rolniczy w konsumpcji w gospodarce. Odzywa zainteresowaniem ziemniakami w UE. Dostarczają duże ilości skrobi. Niskie wymagania glebowe.

• Są możliwości eksportowe zarówno przetworzonych jak i normalnych. Są znakomita paszą dla zwierząt, które się tuczy. Roślina niezawodząca w uprawie chyba, że inwazja szkodników. Stosunkowo pracochłonna roślina, większość powierzchni sadzona sadzonkami a wykopki koparka lub kombajnem

• Sam rynek detaliczny ma wiele niedociągnięć: nie wiadomo, co to za odmiana, skąd pochodzi. Brak organizacji wszystkich elementów rynku detalicznego. Spadek powierzchni zasadzeń, plon nie przekracza 200 kwintali na ha powierzchnia uprawy to 1300 ha. Mimo sezonowości uprawy, daje się zauważyć wyraźne wahania w plonach i zbiorach ziemniaka w zależności od warunków naturalnych jak i od plagi stonki a także od warunków klimatycznych.

Wykład 13

Ubezpieczenia w gospodarce żywnościowej ( Anna Kieliszek)

1. Pewny element infrastruktury ekonomicznej, który warunkuje warunki ekonomiczne gospodarstw, chroni od ryzyka produkcji.

-istotą problemu jest przewidywanie zdarzeń i zabezpieczanie się przed ich skutkami

-produkcja surowców rolniczych jest szczególnie ryzykowna, ze względu na duże uzależnienie od warunków naturalnych

-są pewne postępy technologiczne, ale nadal produkcja jest w dużym stopniu uzależniona od pogody: suszy, ulewnych deszczy, gradów, nawozu

-kaprysy pogody są dość częste, mają charakter czasem lokalny, ale mogą być duże zniszczenia

-cały wysiłek rolnika może zniweczyć się w ciągu kilku godzin, minut -strata jest kompletna, nie zwrócą się nakłady poniesione na tę produkcję

-każde gospodarstwo musi być przygotowane na negatywne skutki pogody

-rolnik musi się sam ubezpieczyć. Gdy nie ma towarzystwa ubezpieczeniowego poprzez zapasy, gotówkę w banku:

• by nie pozostał sam ze zniszczeniami

• by mógł zapewnić byt rodzinie

• by mógł odnowić zasiewy, zakupić zwierzęta, które zostały zabite

-Polska leży w klimacie umiarkowanym-mimo tego i w miarę stabilnych warunków pogodowych są lata dość kapryśne, jeżeli chodzi o poszczególne elementy pogody

-jeżeli wahania produkcyjne zmienią się o +(-) 10% to nie jest to nic szczególnego, ale gdy ponad + (-) 10%, to możemy uznać to za klęskę żywiołową- poważne spadki produkcji, niższe dochody -wtedy rolnik wegetuje przez rok, żyje na niskim poziomie, ale nie jest pewien jaki będzie rok następny

-nie wszystkie koszty są tak bezwzględne i totalne jak np. powódź (zniszczenie upraw, budynków, majątku całego)

-każdy przewidujący rolnik stara się gromadzić zapasy na tego typu zdarzenia, jeżeli jest to klęska żywiołowa to nawet i zapasy zostaną zniszczone

2. Towarzystwo ubezpieczeniowe przyjmuje część ryzyka produkcyjnego na siebie

-wymaga to ubezpieczenia się, a co za tym idzie i płacenia składek

-ubezpieczenie się od wszelkich zdarzeń bądź niektórych i jeśli się staną, to zostanie rolnikowi wypłacone odszkodowanie

-kiedyś przez pewien okres nie było takich instytucji ubezp.

-inne negatywne zdarzenia oprócz klęsk żywiołowych to pożary, epidemie

-w rozwiniętym społeczeństwie tą problematykę zinstytucjonalizowano poprzez towarz. ubezp. Od wszelkich zdarzeń bądź pojedynczych: gradu, powodzi

-rolnik negocjuje z zakładem ubezp., chce jak najwięcej uzyskać, w końcu dochodzą do porozumienia i podpisania umowy

-te sprawy są załatwione na zasadzie małego konfliktu między rolnikiem a zakł.ubezp.

-ubezpieczenia to tworzenie pewnych funduszy rezerw, które służą do łagodzenia negatywnych wyników spowodowanych przez zdarzenia losowe w pogodzie i innych przyczyn

-ubezpieczenia mają rolę regulatora procesów społecznych o gospodarczych -stabilność poprawiają

-mniejsze klęski żywiołowe działają wybiórczo, natomiast pożar, powódź niszczą wszystko

-gdy rolnik produkuje tylko jeden rodzaj uprawy i zostaną one zniszczone to jest to klęska- nie będzie miał dochodów, rolnik powinien zastawić dodatkowe środki w razie w razie klęski, mrozu czy innego zdarzenia

-zdarzenia losowe wpływają w dużym stopniu na dochody

tworzenie funduszy rezerwowych państwowych , tylko w nowoczesnych systemach ubezp., tworzy się rezerwy gospodarcze

-rezerwy gosp. Tworzą instytucje ubezpieczające

1. w formie materialnej (zapasy)

2. w formie gotówkowej w banku

-rolnicy także tworzą sobie rezerwy, zapasy na skutek negatywnych wydarzeń, by utrzymać harmonijny rozwój, ciągłość produkcji, stabilność dochodową

• temu służy system ubezp.

-ubezp. To nie tylko pokrywanie szkód, ale także system prewencji -zakł.ubzp. gomadzą część środków na to żeby wpłynąć na rolników by zadbać o ubezp. Pożarowe, by rolnicy prowadzili w bardzo ostrożny sposób gospodarstwo, by uważali - by się prewencyjnie zachować wobec tych ubezp., by była czystość sanitarna

3. Podstawowym ubezp. Jest ubezpieczenia majątkowe - w rolnictwie była najpierw tylko obowiązkowa forma ubezp.-wszystkie były obowiązkowe

• po wielu latach wprowadzono ubezp. dobrowolne obok tych obowiązkowych, które pozostały

• szybko rozwinęły się ubezp. rolnicze po II W.Ś.

• najb. potrzebne w gosp. indywid., gdzie brakuje samo ubezpieczania

• wszystkie kwestie ubezp. są określone w prawie

• prognozowanie przypadków losowych -zakł. ubezp. musi mieć zawsze fundusz

• podstawowe znaczenie ma ubezp., obowiązkowe bo ono jest powszechne- wszyscy rolnicy muszą być ubezpieczeni

• rolnicy powinni obowiązkowo ubezp. Swoje budynki, środki transportu...

• firmy ubezp.oferują rolnikom dość dużą listę ubezp. Dobrowolnych

• zwierząt w transporcie

-dobrowolne ubezp. są mało popularne wśród rolników

-rolnik może mieć inne dobrowolne ubezp. np. od nieszczęśliwych wypadków

• np. na życie

• swoje dzieci ubezpieczyć od złych zdarzeń

-syst. ubezp. w rolnictwie podlega dość dużym przeobrażeniom

-obok u.dobrowolnych i obowiązkowych są także u.handlowe

-wyróżnia się obszary podwyższonego ryzyka np.o nieustabilizowanej sytuacji politycznej, konflikty wojenne czy społeczne, gospodarka nieefektywna, słaby pieniądz(inflacja)- to zwiększa ryzyko handlu

-skutkiem tych czynników może być słaba wypłacalność całego państwa lub przedsiębiorstw

-są instytucje zmniejszające ryzyko z tego tytułu, by eksporterzy i importerzy chętniej działali na tych terenach

-ryzyko też może towarzyszyć na rynkach rozwiniętych , np. bankructwo firmy, i to firma ubezpieczeniowa pokryje to ryzyko

-ważną częścią ubezpieczeń są ubezp. społeczne

-są one częścią polityki społecznej państwa

-ludzie muszą mieć podstawy do ciągnięcia życia, do przeżycia, do pracy

-rolnicy najpóźniej ze wszystkich grup zostali objęci obowiązkowym ubezp.społ.-ustawa powstała dopiero w 1997r.-duże osiągnięcia tego okresu

• całą ludność rolniczą objęło bezpłatna opieka lekarska

• socjalna pomoc

• dotyczyła to ustawa 10 mln ludzi wtedy

-system ustawodawczy, emerytalny ma służyć osiągnięciu celu socjalnego( emerytury i renty indywidualnie) , a także stymulować przebudowę strukturalną rolnika

-zmiana syst. państwa miała największy wpływ na to, że młodzież też została na wsi , bo w mieście i tak nei było pracy

-ciągle są jakieś zmiany, życie podpowiada konieczność modernizacji

-problem opieki zdrowotnej przez lekarzy- są na wsi lekarze rodzinni, którzy opiekują się bezpłatnie , leczą , przychodnie ; ludzie ze wsi mają ograniczony dostęp do specjalistów , trzeba czekać po pół roku a nawet dłużej, to z kolei problem polityki zdrowotnej

Wykład 14 - cd ubezpieczeń

• 1997 - po raz 1 rolników ubezpieczono (ubezpieczenie zdrowotne)

• 1980 - system emerytalny dla rolników, aż do dziś funkcjonuje

• są problemy w gospodarstwach: często prowadzą je samotni ludzie

• system emerytalny pozytywnie wpłynął na przemianę pokoleń, bo zapewnił starszym rolnikom źródło utrzymania, wiele rodzin było niekompletnych, bo wiele młodych ludzi wyjeżdżało do miast i tam zostawało

• były rodziny, które nie miały w ogóle dzieci i nie miały komu zostawić gospodarstwa

• dlatego wprowadzono ustawę o ubezpieczeniach emerytalnych w 1980 r.

• rodziny płaciły stawki, z których potem wypłacono im świadczenie emerytalne po osiągnięciu odpowiedniego wieku

• duży udział ludzi starszych na wsi

• prace nad poprawą struktury obszarowej gospodarstw, zwłaszcza bardzo rozdrobnionych w pd-wsch i wsch części Polski średnia powierzchnia gospodarstwa to 3 ha) - takie gospodarstwa nie przynoszą dużego dochodu, dochód jednostkowy niższy, bo w tych małych gospodarstwach było tyle pracowników co w dużych

• liczono, że system emerytalny przyniesie sukces o dużo było właścicieli gospodarstw w wieku emerytalnym, dlatego oni oddadzą ziemię następcom lub gdy ich nie mają, to gminie, która powiększa obszar gospodarstw

• obecnie procesy koncentracji ziemi (powoli) dzięki systemowi emerytalnemu

• zmiany w strukturze obszarowej gospodarstw jest funkcją wielu zmiennych

• młodzi szybko opuszczali gospodarstwa, nie chcieli pozostawać; nawet rodzice sami dzieci wyprawiali

• w gosp niezmechanizowanych życie i praca to jedno

• problem starości pozostał - rolnicy ci oddawali ziemię gminie, za to dostawali emeryturę i mieli kawałek ziemi dla siebie

• ta ustawa emerytalna była wielkim krokiem naprzód

• system emerytalny wraz z upływem czasu się usamodzielnia

Temat: Agrobiznes wobec tendencji globalizacyjnych. Polska w UE.

Już od 4 lat Polska jest członkiem UE, a wiec podlega WPR prowadzonej przez UE

• Polskie rolnictwo włączyło się do europejskiego rynku towarów spożywczych, w miarę jednolitego: te same cechy, zasady

• Polska dzięki pracowitemu przedwstępnemu okresowi wstąpiła do UE

• Polska bardzo aktywnie stara się wprowadzać w życie wszystkie zalecenia unijne, stara się inwestować w technologie przetwórstwa, sanitarne

• Oferta produktów w przemyśle mleczarskim jest dużo bardziej różnorodna niż przed `99 r - są ładnie opakowane, smaczne, dobrej jakości

• Przemysł mleczarski uzyskał możliwość eksportu wyrobów na rynki UE - wyroby otrzymały ATEST, ale nie jest ten eksport duży, bo ostatnie lata to niska opłacalność w produkcji mleka (obecnie gospodarstwa z dużym pogłowiem bydła)

• Istotnym osiągnięciem negocjacyjnym była akceptacja i przyjmowanie w 2004 r. na jesieni pierwszych wniosków o dopłaty bezpośrednie dla rolnictwa: w 30% 2005r, 35% 2006r., 40% 2007r -> jest to ilość dopłat jakie można uzyskać do jednostki powierzchni, Polska nawet nie otrzymuje połowy w porównaniu z innymi państwami

• Rolników nie było stać na płacenie rat emerytalnych ubezpieczeniowych KRUS-owi wcześniej, może w najbliższych latach te dopłaty będą wyższe i będzie można prowadzić inwestycje w rolnictwie

• Dopłata potrafi aktywizować oszczędności własne w rolnictwie

• Wspieranie gospodarstw niskotowarowych o niekorzystnych warunkach naturalnych

• W Polsce na szczęście nie ma tak dużego zróżnicowania naturalnego, jak w co niektórych państwach

• Ciekawym kierunkiem WPR jest zalesianie gruntów ornych

• W rolnictwie mamy często nadwyżki pewnych surowców

• W Polsce jest dużo gleb w klasie 5 i 6, gdzie nie uprawia się nic

• W Polsce takich ziem jest ok. 10% na 18 mln ha użytków rolnych

• Polska nie ma za dużej lesistości (2-3% powierzchni Polski)

• Zalesianie gruntów rolnych to pewna inwestycja: hodowla sadzonek, posadzenie, pielęgnacja

• Główne kierunki WPR to te wymienione wyżej

• Często zdarzają się fałszerstwa w powierzchni upraw, po to, by rolnicy dostali więcej, ale są kary duże.

Wykład 15

Temat: Najważniejsze sprawy w agrobiznesie - podsumowanie.

1. Znaczenie żywności w gospodarce człowieka, kilka hipotez:

1. udział żywności w strukturze spożycia (spożycie usług, kultury, żywności)

- spożycie to stanowi 38 % ogółu wydatków na spożycie: wskaźnik wydatków na żywność w stosunku do wydatków ogółem na spożycie.

- ten wskaźnik nie jest stały, zależy od dochodów i składu rodziny, cech indywidualnych konsumentów, etapu rozwoju gospodarczego, różnych warunków pracy (charakter pracy)

- 38 % to wielkość uśredniona, im kraj biedniejszy tym udział wydatków na żywność rośnie.

b) problem subsytucyjności produktów

- nasza dieta to głównie produkty zwierzęce, produkty o wysokim stopniu przetworzenia - droższe.

c) prawo Engla - w miarę wzrostu dochodu wydatki na żywność względnie maleją.

- w krajach bogatych są bardzo dobre technologie wytwarzania i konsumpcja maleje ( bo już jest dosyt) i w ten sposób powstaja nadwyżki.

d) Problemy dochodowej i cenowej elastyczności popytu na żywność.

- samowystarczalność bądź brak samowystarczalności

- podstawowym zadaniem polityki żywnościowej jest zapewnienie żywności dla społeczeństwa

- bezpieczeństwo żywnościowe oznacza, że w danej społeczności o określonych warunkach jest zapewniona określona ilość żywności, wystarcza żywności dal społeczeństwa w kraju. W Polsce mamy zapewnione bezpieczeństwo żywnościowe.

- kiedyś było rozdzielnictwo żywności - na kartki.

e) światowy problem żywności

- wiele społeczności cierpi głód, umiera z głodu.

- są duże obszary o niekorzystnych warunkach upraw, głownie kraje Afryki.

2. Historyczny proces wyodrębniania się gospodarki żywnościowej i agrobiznesu.

- znaczenie rewolucji naukowo - technicznej, społeczny podział pracy - kompleksowość gospodarki żywnościowej.

- stadia w agrobiznesie

1) wytwórczość środków produkcji , pierwotnego agrobiznesu

2) przetwórstwo rolno-spożywcze i handel żywnością

3) usługi i handel międzynarodowy żywnością.

3. Ogniwa agrobiznesu; przemysł środków produkcji dla rolnictwa i przemysłu spożywczego.

- przemysłtworzy podstawy do zmian strukturalnych, technologicznych technologicznych technicznych technicznych agrobiznesie.

- rola postępu biologicznego - ważne prace nad hodowlą nowych ras zwierząt i odmian roślin.

- ważne są prace inżynierii genetycznej w zakresie zwiększania plonowania roślin

- przemysły rolno spożywcze wykorzystuja środki do produkcji trwałe jak i obrotowe.

4. Rolnictwo- produkcyjny element agrobiznesu.

- cechy szczególne w Polsce :

1. przeludniony, ogromne zatrudnienie

2. rozdrobnienie rolnictwa

3. bezrobocie utajone

- miała miejsce stała migracja młodzieży ze wsi do miast i obecnie wiele gospodarstw prowadzonych przez młodych ludzi nie ma następców

5. Przemysł rolno- spożywczy.

- w różnym stopniu powiażania i rozwój bazy surowcowej

- wiele gałęzi, charakterystyka poszczególnych ogniw, przemysłow rolno spożywczych

- spożywczych ciągu ostatnich 18 lat dominowała prywatyzacja, także w agrobiznesie, miało to służyć dobru, ale tak nie jest.

- ogromny dyktat rynku, prywatni właściciele dyktują warunki, wykorzystują do końca

- tak manipulowano przemianami prywatyzacyjnymi, że w zasadzie nie ma właścicieli surowca

- relacja między surowcem a przetwórstwem jest do rozwiązania:

Pełna kontraktacja- między producentem surowca a odbiorcą : określa termin, cenę, warunki. Prawie jej nie ma w agrobiznesie, a jest ona potrzebna.

6. Miejsce naszego agrobiznesu (Polski) w relacjach z zagranicą.

- jakie formy powiązań, jak jesteśmy otwarci na świat.

7. Interwencjonizm państwowy w agrobiznesie.

- działania państwa, które ingeruje w agrobiznes, żeby pomóc , poprawić sytuację.

- powołano instytucje: organy samorządu terytorialnego, banki, giełdy, ARIMR.

- niecelowe instrumenty regulowania spraw na rynku wewnętrznym i zewnętrznym - narzędzia interwencji np. cła, koszty

8. System podatkowy w agrobiznesie:

- bezpośrednie i pośrednie

- podatek gruntowy, dochodowy, VAT akcyza

9. Funkcje ubezpieczeń.

- osiągnięcia w polskim ubezpieczeniu: Ustawa z 1977 r. o rentach i emeryturach dla rolników

- system rent rolniczych przyczynia się do zmian strukturalnych strukturalnych rolnictwie

10. Agrobiznes Polski jako element agrobiznesu UE.

- już od 3 lat jesteśmy jesteśmy w UE, podlegamy zasadom ustalonym przez centrale UE (w Brukseli)

- w momencie akcesu ustalono warunki przystąpienia, ograniczenia, dopłaty do jednostki powierzchni ( 25%, 30%, aż w końcu kiedys będą takie same dopłaty jak starzy członkowie UE)

- WPR i rynkowa UE - jej podlegamy.

- UE tez ma problemy z nadprodukcją żywności i przyjmując nowe kraje wyznacza im limity, kwoty produkcyjne, kwoty mleczne ( musimy sobie z nimi radzić)

- niski limit na pogłowie, bo było ono niskie

- jeśli jest nadprodukcja to musimy płacić kary

- UE jest mocno zainteresowana rozwojem obszarów wiejskich.

- są liczne Fundusze, z których można ciągnąc na rozwój infrastruktury.

- wieś Polska w dużym stopniu korzysta z tych środków, co widać.

- dopłaty do jednostki powierzchni

- przyszłość pokaże trafność decyzji przystąpienia do UE

- mamy ponad 2 mln gospodarstw, z których polowa nawet nie produkuje na rynek (samowystarczalność).

1

---