Bieńkowska


Bieńkowska „Oświecenie pomiędzy świętym a świeckim”

2.

Bieńkowska pragnie "pokazać wysiłek nawiązywania do dziedzictwa i wysiłek przekraczania barier" w historii Zachodu. Autorka zajmuje się historią ostatnich dwóch stuleci, koncentrując się głównie na tematach francuskich. Analizuje spory obecne w kulturze europejskiej od Oświecenia, śledząc ich losy w rozważaniach intelektualistów. Jest to opowieść o "wychodzeniu z chrześcijaństwa", w ogóle z religii, cywilizacji europejskiej, w ciągu owych dwustu lat i o jego związkach z liberalnym ładem polityczno-społecznym. W tej perspektywie wyłania się całe spektrum problemów, takich jak uczestnictwo w kulturze i wyobcowanie, konflikt tego, co uniwersalne, z tym, co partykularne.

Ewa Bieńkowska opisuje, jak w wyniku przewrotu oświeceniowego chrześcijaństwo, które było wcześniej aksjomatem, granicą świata, które wyznaczało warunki brzegowe analizy, dostarczało kategorii i wyposażało w perspektywę, samo stało się przedmiotem badania, jednym z faktów kultury domagającym się naukowych wyjaśnień.

Bieńkowska należy do badaczy, którzy już w samej naturze chrześcijaństwa upatrują źródeł laicyzacji. Idzie tu między innymi śladami ironicznej opinii Raynala, który twierdził, że katolicyzm nieuchronnie wiedzie do protestantyzmu, ten ku innym odłamom chrześcijaństwa, a wszystko to prowadzi do sceptycyzmu. Innymi słowy, przeznaczeniem chrześcijaństwa jest laicyzacja. Chrześcijaństwo samo odczarowuje świat, odbierając naturze sakralny charakter, wprowadza liniową koncepcję czasu, ustanawia zasadniczy przedział w porządku stworzenia, wydając przyrodę na pastwę człowieka. Zajęcie takiego stanowiska prowadzi do wniosku, że samo Oświecenie jest etapem w historii chrześcijaństwa, ale jednocześnie, zgodnie z zarysowaną wyżej gradacją, protestantyzmowi bliżej do niego niż katolicyzmowi, a owo "wychodzenie" przebiega w wypadku tego drugiego gwałtowniej. Autorka odrzuca stereotypowy obraz Oświecenia jako święta ateistów, pokazując, że tak naprawdę napędzają je potężne religijne emocje.

Ewa Bieńkowska najchętniej sięga po obrazy z historii Francji. Starcie laickiego państwa z religią przebiega tam szczególnie ostro. Czym innym jest bowiem neutralne światopoglądowo państwo-arbiter, czym innym państwo podkreślające, tak jak Republika Francuska, swój świecki charakter, ustawiając się tym samym jako strona w sporze.

Zwracają uwagę także rozrzucone po całej książce uwagi na temat liberalizmu. Tu także dostrzec można dwie wizje. W jednej, liberalizm, tak, jak komunizm, czy nacjonalizm jest spadkobiercą Oświecenia, ale w przeciwieństwie do nich otwiera się na jednostkę, jest bowiem "owocem praktycznej mądrości", odpowiedzią "na rozczarowanie, na klęskę marzeń", o budowie Nowego Wspaniałego Świata. Liberalizm pokonał swoich rywali, odnosi niezaprzeczalne sukcesy, ale stwarza pewne problemy. Ewa Bieńkowska nie nazywa go nigdy utopią, tą nazwę rezerwując dla jego wrogów. Dostrzega jednak, że trudno się w nim zakorzenić. Powszechny fundament liberalnego porządku - prawa człowieka, jest jeszcze zbyt kruchy. Liberał skazany jest na szalenie trudny los. Schumpeter powiedział kiedyś: "uświadomienie sobie względności swoich przekonań, a mimo to niezachwiane trwanie przy nich, oto, co odróżnia człowieka cywilizowanego od barbarzyńcy". Życie bez jakiejś idei prawdy jest niemożliwe, a liberalizm to pole niesprowadzalnych do siebie idei, ścierających się ze sobą sprzeczności. Stąd oryginalny wniosek - dopiero w demokracji liberalnej filozof i teolog będą mieli pełne ręce roboty i pytanie - jakiego uniwersalizmu szukamy?

Spór o dziedzictwo europejskie Bieńkowska stara się rozstrzygnąć kompromisem, nie uznając chrześcijaństwa za podstawę naszej tradycji, ani nie podważając jego roli w kształtowaniu świadomości dzisiejszego Polaka czy Francuza, a jedynie stwierdzając potrzebę religijności w laickiej Europie. Nie jest to wniosek ostateczny ani nawet pewny, gdyż sama autorka pisze o nim jako o pewnej propozycji.

Jak przywrócić poczucie tożsamości z kulturą, solidarność z losem? Jak zachować przeszłość i otworzyć się na przyszłość? Jak tworzyć relacje Kościół - społeczeństwo? Bo największą zaletą tej książki jest wskazywanie i tłumaczenie zagadnień, które mogą się stać powodem osobistej refleksji nad własną tożsamością, której źródła znajdują się zapewne gdzieś między świętym i świeckim.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Bienkowski zagluszanie
Bieńkowski Z Posłowie do Katedry Marii Panny w Paryżu
06 Golasa Bienkowska Wysokinski Logistyczne aspekty
m bienkowska wts 2012 13
Bieńkowski Trzy strofki Interpretacja
34 Wysokinski Golasa Bienkowska The importance
Bienkowski trzeciznak
Bienkowski ogroddloni
35 Wysokinski Golasa Bienkowska Mazowiecki port
Koros, Bienkowski, Kostkowski Od motywacji do nagrody Eksper
02 Bienkowska Wysokinski Golasa Zarzadzanie bezpieczenstwem
07 Golasa Wysokinski Bienkowska Magazynowanie jablek
BIENKO gwiazdyspadajaw
01 Bienkowska Golasa Wysokinski System zarzadzania
Bienkowski powrotzdaleka
Wpływ pól elektromagnetycznych wysokich częstotliwości na ludzi Tomasz Bieńkowski
Bieńkowski Zbigniew
Między bocianem a kapustą Agnieszka Bieńkowska

więcej podobnych podstron