Samobójstwa i ich przyczyny.
Od wieków ludzie zastanawiają się, jakie są przyczyny samobójstw. Dlaczego ktoś decyduje się na ten ostateczny krok.
Samobójstwo jest zjawiskiem indywidualnym, takim, które może zdarzyć się we wszystkich warstwach społecznych, w których istnieją jednocześnie argumenty "za" i "przeciw" życiu.
Obecnie możemy znaleźć kilka definicji dotyczących pojęcia samobójstwo:
Definicja według Durkheima określa tym mianem wszystkie przypadki śmierci stanowiące bezpośredni lub pośredni rezultat świadomego działania jego ofiary.
Stengel zdefiniował samobójstwo jako świadomie podjęty taki akt autoagresji, co, do którego dana osoba nie może mieć pewności, że go przeżyje.
Weisman uważa, iż jest to zachowanie zagrażające życiu kończące się zgonem.
Zjawisko samobójstwa, jako sposób rozwiązywania konfliktów wewnętrznych człowieka, spowodowane może być licznymi okolicznościami i czynnikami. Jest to między innymi obecność szczególnego stanu emocjonalnego, będącego w rzeczywistości stanem depresyjnym. Samobójstwo nie jest zazwyczaj aktem przypadku, lecz ciągiem wzajemnie powiązanych myśli i czynów.
Na przestrzeni wieków poglądy na samobójstwo były dosyć zróżnicowane. W społeczeństwach pierwotnych akt samobójczy dawał oskarżonemu człowiekowi możliwość rozwiązania swoich problemów i zarazem rehabilitacji. Arystoteles samobójstwo potępiał, Epikur twierdził, że "człowiek może podjąć decyzję ucieczki od życia, jeżeli przestało go ono cieszyć i interesować". Prawo greckie traktowało samobójstwo jako przestępstwo zagrożone sankcją prawną. W społeczeństwie rzymskim dopuszczano zachowania autodestrukcyjne w negatywnych sytuacjach jednostkowych. Św. Augustyn - rzecznik stanowiska Kościoła - potępiał samobójstw, ponieważ V przykazanie mówi: Nie zabijaj!, a zabić siebie, to zabić człowieka a zatem samobójstwo jest zabójstwem". Kościół katolicki zajmował stanowisko negatywne widząc w tym moralny upadek. W Indiach tradycją stał się rytuał samo spalenia wdowy na wspólnym stosie ze zwłokami męża znany pod nazwą SATI. W Japonii pojęcie honoru motywowało do podjęcia aktu zwanego SEPPUKU tj. harakiri polegającego na rozcięciu sobie brzucha. Hinduizm i buddyzm nie są negatywnie ustosunkowane wobec śmierci samobójczej
Każde samobójstwo jest działaniem w ogromnym stopniu agresywnym. Agresja jako zachowanie jest wyuczona społecznie, może być wynikiem przykrych doświadczeń osoby lub przewidywanych korzyści. Współczesny przeciętny zjadacz chleba żyje w warunkach sprzyjających stresom. Psychika osoby zagrożonej samobójstwem podobna jest do zbiornika przelewającego się z dwóch powodów, po pierwsze zbyt duży jest dopływ agresji, a po drugie nie ma swobodnego odpływu. Większość zamachów samobójczych to nieudane próby i duża część motywów ma wyraźnie manipulacyjny charakter w stosunku do otoczenia. Jednak, mimo, iż agresja samobójcy kieruje się przeciw niemu samemu to jej celem są inni ludzie. Związek agresji z samobójstwem przebiega w wielu płaszczyznach, decyduje tu wiele czynników takich jak uwarunkowania społeczne, kulturowe, cechy osobowościowe sprawców, sposób dokonania zamachu, ilość prób samobójczych. Co ciekawe małżonkowie wykazują zmniejszone skłonności samobójcze gdyż prawdopodobnie stan ten sprzyja możliwościom wzajemnego wyładowania agresji przez oboje partnerów.
Na sens zachowania samobójczego składają się następujące elementy:
ukaranie siebie za wyrządzone innym krzywdy czy przykrości
przejaw buntu wobec świata, forma protestu przeciw istniejącym wartościom
chęć przysporzenia cierpień innym zemsta wobec otoczenia, chęć wywołania poczucia winy
chęć przekonania bliskich o swej wartości poprzez pozbawienie ich tej wartości na zawsze
próba wymuszenia gratyfikacji potrzeb w odczuciu jednostki niemożliwych do pominięcia
"wołanie o pomoc" w warunkach nie do zniesienia
Obecnie uważa się, że zaburzenia psychiczne, których składowymi są skłonności destrukcyjne można odnieść bezpośrednio do wczesnego zakłóconego stosunku między matką a dzieckiem i wynikającego z tego braku poczucia własnej wartości. Konsekwencje są różne:
samouszkodzenia ( schorzenia psychosomatyczne )
samounicestwienie ( nałogi )
samozniszczenia (samobójstwo).
Wskazuje to na złożony i ścisły związek początkowej fazy życia z jego dalszym przebiegiem oraz rodzajem i momentem jego zakończenia. Większość pacjentów przez cały okres dzieciństwa doznawała urazów psychicznych i w większości przypadków ukształtował się w nich archetyp nieufności zamiast archetypu ufności, zamiast samodzielności niepewność i wątpliwości, zamiast inicjatywy znaczne zahamowanie często związane z poczuciem winy.
M. Jarosz dzieli samobójstwa na dokonane i instrumentalne. W samobójstwach dokonanych dominująca jest intencja śmierci, następuje zerwanie kontaktów z otoczeniem, wybrany jest sposób pewny. W samobójstwie demonstracyjnym motywem jest uzyskanie ze strony otoczenia gratyfikacji w formie okazania z jego strony zainteresowania osobą potencjalnego samobójcy, jego problemami, a także uzyskanie różnego rodzaju korzyści, wybrany tu jest sposób możliwie mało zagrażający.
H. Wardaszko-Łyskowska wyróżnia 16 czynników wskazujących na ryzyko samobójstwa, najważniejsze to:
utrzymujące się pragnienie śmierci
obecność psychozy z silnym lękiem i omamami nakazującymi popełnić samobójstwo
nasilenie depresji z poczuciem winy, lękiem, pobudzeniem, urojeniami hipochondrycznymi, z bezsennością
próby samobójcze w przeszłości
przygotowanie listu pożegnalnego lub sugestie dotyczące ostatniej woli
istnienie przewlekłej choroby ·
utrata osób bliskich ·
uzależnienie od alkoholu
uzależnienie od leków
samotność
długotrwałe złe przystosowanie społeczne
trudności materialne
Biorąc pod uwagę zależność sposobu zamachu od przyczyny zamachu opisano następujące preferencje:
w kategorii choroby psychiczne, choroby przewlekłe, trwałe kalectwo preferowany jest zamach samobójczy przez rzucenie się z wysokości i podcięcie żył,
w kategorii nieporozumienia rodzinne, zawód miłosny, konflikty w szkole, niepowodzenia w nauce preferowane są sposoby określone jako miękkie tj. przyjęcie trucizny, zatrucie gazem, środkami nasennymi.
Sposoby miękkie nie wywołują wprawdzie skutków natychmiastowych, prowadzą jednak do zaniku motoryki organizmu i stąd rzadko są asekurowane innymi sposobami. Wysoka skuteczność, a także obrażenia ciała uniemożliwiające dalsze działania w przypadku rzutu z wysokości czy rzutu pod koła pojazdu w zasadzie wykluczają łączenie tych sposobów z innymi. W samobójstwie kombinowanym jako pierwsze występuje najczęściej mechaniczne uszkodzenie ciała a następnie utopienie czy powieszenie.
Samobójstwo jako zjawisko ze względu na złożone podłoże powinno być rozpatrywane wielopłaszczyznowo i wielopoziomowo. Pierwszą i niezbędną sprawą powinno stać się stałe pogłębianie u ludzi wiedzy o procesach, które determinują zachowania autodestrukcyjne. Ważne jest także tworzenie grup wsparcia dla osób, które nie radzą sobie z problemami, których mamy coraz więcej. Coraz mniej akceptacji społecznej Problemy są czynnikiem silnie stresogennym, co przyczynia się do popadania w stany depresyjne, którą jednym z czynników powodujących zachowania samobójcze.
1