METODA GRUPOWA
Metoda grupowa to: „Celowe działanie z małymi grupami ludzi nastawione na zaspakajanie potrzeb społecznych i emocjonalnych oraz realizowanie zadań. To działanie skierowane do poszczególnych członków grupy oraz do grupy jako całości i prowadzone jest w ramach systemu usług socjalnych”.
W Polsce metodę grupową wprowadził do pracy socjalnej Aleksander Kamiński (1972), nawiązując do dorobku amerykańskiego i angielskiego, jednak metoda ta ma u nas także - sięgające okresu międzywojennego - własne korzenie w pedagogicznej teorii związków młodzieży i metodyce harcerstwa, w której rozwój decydujący wkład wniósł Kamiński.
Oryginalnym wkładem jest wprowadzony przez niego podział na grupy:
- rozwojowo-wychowawcze,
- rewalidacyjne,
- psychoterapeutyczne.
Podział ten umożliwia zastosowanie metody nie tylko w pracy socjalnej, ale i w pokrewnych dziedzinach, takich jak: edukacja i reedukacja, socjoterapia, pedagogika resocjalizacyjna, psychologia kliniczna, psychoterapia.
Sensem grupowej pracy jest zaangażowanie sił grupy w wyzwolenie potencjałów rozwojowych jej uczestników poprzez aktywizowanie, wykorzystywanie ich wiedzy i doświadczeń. Wymaga od uczestników zaangażowania zarówno emocjonalnego, jak i intelektualnego. Można to ująć w następujących założeniach:
Każdy człowiek to odrębna, niepowtarzalna istota, dążąca do rozwoju.
Człowiek jest całością, która jest ciałem, myślami, emocjami, wrażeniami i spostrzeżeniami, funkcjonującymi w ścisłej zależności.
Dzięki samoświadomości, człowiek zdolny jest do dokonywania wyborów i dlatego jest odpowiedzialny za swoje zachowanie.
Ludzie są twórczy. Tkwią w nich ogromne możliwości, trzeba tylko stworzyć warunki do ich rozwoju.
Praca w grupie może być bardziej efektywna od pracy indywidualnej, w myśl ludowego przysłowia, iż „co dwie głowy, to nie jedna”.
Praca w grupie jest bardziej motywująca niż praca w samotności. Członkowie grupy mogą udzielać sobie informacji zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, wpływających bezpośrednio i natychmiastowo a motywację uczestników zajęć.
Ludzie inspirują się wzajemnie. Pomysł rzucony przez jedną osobę może być rozwinięty, zmieniony, zastąpiony przez inne. Bogactwo doświadczeń, wiedzy i poglądów daje możliwość spojrzenia z różnych punktów widzenia, poznania innych sposobów myślenia i porządkowania wiedzy, inspirując do nowych poszukiwań i rozwoju.
Uczenie jest procesem trwającym całe życie. Człowiek uczy się całe życie, dążąc do rozwoju, zdobywa wiedzę i doświadczenie, z których może korzystać w trakcie uczenia się.
Każdy może się czegoś nauczyć. Każdy uczestnik może wynieść coś dla siebie, przy czym to, jaką wiedzę i doświadczenie zdobędzie, zależeć będzie w ogromnym stopniu od niego samego.
Ludzie bardziej cenią sobie to, do czego dochodzą sami, niż to co zostaje im przekazane przez osoby trzecie. Nauczanie przez przezywanie jest skuteczniejsze i daje lepsze wyniki!
Praca grupowa sprzyja wytwarzaniu i podtrzymywaniu wysokiego poziomu chęci do współdziałania poszczególnych osób ze sobą, poczucie, że ich działania wynikają z tego, że grupę łączy wspólny cel, że są one wspólnie koordynowane. To właśnie stanowi potencjał grupy ujawniający się przyrostem kompetencji jej poszczególnych członków i możliwości korzystania z tego zasobu przez każdego.
Ważnym czynnikiem pracy z grupą jest odpowiednia integracja. Stanowi on podłoże do realizacji jej głównych zadań. Jakość integracji określa stopień gotowości grupy do podejmowania wspólnego wysiłku. Ufność w możliwość korzystania z różnych form pomocy w sytuacji doświadczania trudności motywuje do organizowania swoich działań w powiązaniu z innymi. Poczucie wartości działania w grupie jest podstawą kształtowania u ludzi kompetencji pozwalających urzeczywistniać w swoich grupach to przekonanie. Mam tutaj na myśli zwłaszcza:
- zwracanie uwagi na innych i słuchanie ich,
- rozumienie sygnałów niewerbalnych,
- empatia,
- wzajemny szacunek,
- szczerość i otwartość,
- konfrontowanie się z innymi w trosce o ich dobro,
- gotowość do podejmowania ryzyka.
grupa staje się źródłem zadań i przekazu doświadczeń tylko wtedy, gdy jest zdolna tworzyć więzi, czyli wytwarzać poczucie przynależności do grupy, kontrolować zachowania swoich członków, zachęcać do podejmowania wysiłku, do pełnego zaangażowania się w działania na rzecz grupy, udzielać wsparcia uczestnikom.
Przykładem zastosowania metody grupowej może być lekcja szkolna podczas której zachęca się uczniów do przedstawiania opinii, zadawania pytań i udziału w dyskusji.
Lekcja podczas której stosowana jest praca w grupach, znacznie różni się od tradycyjnej, prowadzonej w formie wykładu.
Po pierwsze, uczniowie zdolni mogą zademonstrować swoją wiedzę i umiejętności bez zwracania na siebie uwagi całej klasy. Uczniowie zdolni doceniani są przez innych, gdyż występują jako ich „nauczyciele”, a nie jako rywale.
Po drugie, dzieci wolniejsze lepiej radzą sobie w pracy grupowej. Uczeń, którego zazwyczaj nie zauważa się w klasie, ma okazję do zaprezentowania swojej wiedzy w mniej stresującej sytuacji. Kiedy nauczyciel wywołuje go do odpowiedzi w klasie tradycyjnej, uczeń boi się poniżenia, jeśli odpowie nieprawidłowo. Raz zawstydzony w obecności całej klasy, obawia się zgłosić dobrowolnie do odpowiedzi, by uniknąć ponownej kompromitacji. W małej grupie uczeń mniej ryzykuje. Może odkryć, że grupa ceni sobie jego pomysły.
Po trzecie, nieśmiali uczniowie również odnoszą korzyści. Praca w grupie stwarza im poczucie akceptacji. Wśród kilku uczniów nieśmiała osoba czuje się swobodniej, niż gdy musi odpowiadać przed całą klasą.
Praca w grupach pozwala uczniom czuć się częścią grupy, nawet jeśli inne dzieci od nich się różnią. Doświadczanie pracy w grupie zmienia ich sposób myślenia z „my i oni” na „my”.
W społeczeństwie demokratycznym, w którym uczymy dzieci respektowania prawa i wolności innych, współpraca w grupach pomaga uczyć tolerancji i zrozumienia dla jednostki i grupy.
Praca w grupach uczy współpracy i respektowania przyjętych zasad. Sprzyja lepszemu poznaniu się, budowaniu więzi w grupie, umiejętności gromadzenia doświadczeń o sobie samym i innych, wyzwala aktywność twórczą poprzez twórcze, absorbujące zadania, pozwala ocenić swoje dotychczasowe możliwości, ośmiela uczniów, pozwala wyzbyć się wielu zahamowań i odrzucić pewne stereotypy myślowe, uczy solidarności i współodpowiedzialności.