plik


Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie 10.0. PrzekBadnie 10.1. PodziaB i cechy konstrukcyjne ZespoBy sBu|ce do zmiany nastpujcych parametrw przekazywanej energii mecha- nicznej ruchu obrotowego: - przekazywanego momentu (lub w szczeglnych przypadkach - mocy), - prdko[ci obrotowej, - wielko[ci geometrycznych, zwizanych z ukierunkowaniem przekazywanej energii: przesunicia rwnolegBego, kierunku, zwrotu prdko[ci lub momentu. PrzekBadnie Cierne KsztaBtowe ZwykBe Obiegowe zbate ZwykBe Obiegowe - ewolwentowe Zbate Cignowe - trochoidalne Bezpo[red. Po[rednie (bezpo[rednie) (po[rednie) Jednobieg. Wariatory Jednobieg. Wariatory - ewolwentowe - cykloidalne Jednobiegowe Wariatory - Nowikowa Cignowe KoBowe - BaDc. ogniwowy - BaDc. blaszkowy - BaDc. sworzniowy - BaDc. rolkowy - pas pBaski - z koBem po[redn. - BaDc. drabinkowy - pas klinowy - z pier[c. po[redn. - BaDc. ewolwentowy - pas wieloklinowy - pas zbaty - inne pasy Rys. 10.1. PodziaB przekBadni koBowych a d2, z2, n2, M2 b) a) d2, z2, n2, M2 d1, z1, n1, M1 d1, z1, n1, M1 Rys. 10.2. Charakterystyczne parametry przekBadni koBowych; a) bezpo[rednia, b) po[rednia ci- gnowa PrzeBo|enie kinematyczne pojedynczego stopnia: d2 z2 M2 n1 i = = = = (10.1) d1 z1 M1 n2 gdzie: oznaczenia wg rysunku 10.2.  146  10.0. PrzekBadnie Systematyka przekBadni koBowych: I. Ze wzgldu na ilo[ prdko[ci na wyj[ciu n1 1. Jednobiegowe n2 = i n1 n2k = k = 2...m 2. Wielobiegowe (skrzynki prdko[ci) ik n1 n1 imax 3. Bezstopniowe (wariatory) n2 " , R = imax imin imin gdzie: n1  prdko[ wej[ciowa (koBa czynnego), n2  prdko[ wyj[ciowa (koBa biernego), k  nr prdko[ci wyj[ciowej, m  ilo[ prdko[ci, R  zakres prdko[ci. II. Ze wzgldu na warto[ przeBo|enia: 1. Reduktory i > 1 2. Multiplikatory i < 1 III. Ze wzgldu na poBo|enie i kierunek wej[cia - wyj[cia: 1. RwnolegBe 2. Ktowe 3. Wichrowate IV. Ze wzgldu na ilo[ stopni zmian prdko[ci 1. Jednostopniowe ic = i m ic = 2.Wielostopniowe "ik k=2 gdzie: k  nr stopnia przeBo|enia, m  liczba stopni przeBo|enia. 10.2. PrzekBadnie zbate PrzekBadnie zbate ZwykBe Obiegowe Rwnole- Ktowe Wichrowate Jednowej[ciowe R|nicowe gBe (walcowe) Walcowe Zlimakowe - zby proste - zby proste - zwykBa - koBa walcowe - z. sko[ne - z. sko[ne - globoidalna - k. sto|kowe - z. daszkowe - z. krzywoliniowe Rys. 10.3. PodziaB przekBadni zbatych PrzekBadnia zbata  przekBadnia koBowa ksztaBtowa posiadajca jeden z zarysw  147  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie przekroju (boku) zba przedstawiony w tablicy 10.1. Tab. 10.1. Wady i zalety zarysw kB zbatych. Wildhabera- Zarys Ewolwentowy Cykloidalny Nowikowa WpByw zmiany odlegBo[ci osi brak du|y b. du|y Zmiany siB midzyzbnych brak istniej istniej Po[lizg midzy zbami istnieje maBy nie istnieje Naciski midzyzbne du|e maBe maBe Sprawno[ mechaniczna [rednia du|a du|a Technologia wykonania Batwa b. trudna trudna 10.2.1. Zale|no[ci geometryczne ModuB - podstawowy parametr geometryczny przekBadni zbatych okre[lony wzorem: p m = (10.2)  gdzie: p - podziaBka midzy zbami mierzona po Buku na odpowiedniej [rednicy. Szereg wybranych moduBw nominalnych (znormalizowanych) metrycznych, m0: 1 1,25 1,5 2 2,5 3 4 5 6 8 10 10 12 16 20 25 32 40 50 - 80 100 [mm] Dla poszczeglnych przekBadni moduBy nominalne to moduBy w przekrojach: " przekBadnia walcowa o zbach prostych - prostopadBym do osi obrotu, " przekBadnia walcowa o zbach sko[nych - normalnym (prostopadBym) do linii zbw, " przekBadnia sto|kowa o zbach prostych - moduB maksymalny na powierzchni czoBowej koBa, " przekBadnia sto|kowa o zbach sko[nych i krzywoliniowych - moduB maksymalny na po- wierzchni czoBowej koBa w pBaszczyznie prostopadBej do linii zba, " [limak przekBadni [limakowej - osiowym (w pBaszczyznie na ktrej le|y o[ obrotu [lima- ka), " [limacznica przekBadni [limakowej - w odpowiadajcej [limakowi pBaszczyznie czyli dla [limacznicy w pBaszczyznie prostopadBej do osi obrotu. Zrednica podziaBowa - [rednica na ktrej grubo[ zba = grubo[ci wrbu (od- stpu midzy zbami): d = mt " z (10.3) gdzie: mt - moduB w pBaszczyznie czoBowej koBa zbatego (tab. 10.2), z - ilo[ zbw (war- to[ ujemna dla uzbienia wewntrznego).  148  10.0. PrzekBadnie StopieD pokrycia - parametr okre[lajcy ilo[ par zbw znajdujcych si we wza- jemnym zazbieniu (parametr decydujcy o staBo[ci obci|enia pojedynczego zba), patrz rysunek 10.4. StopieD pokrycia okre[la si jako stosunek Buku zazbienia do podziaBki zba na kole tocznym. Zrednica koBa zasadniczego - [rednica koBa z ktrego  odwijana jest ni wykre[lajca ewolwent , opisana jest wzorem: d = d " cos( ) (10.4) b 0 gdzie: 0 - nominalny kt przyporu. Zrednice kB tocznych - [rednice kB stykajcych si ze sob (obtaczajcych si po sobie) w punkcie centralnym zazbienia C, dla kB nie korygowanych dw = d (rys. 10.4): cos( ) 0 dw = d " (10.5) cos( ) w gdzie: w - toczny kt przyporu (kt przyporu mierzony na [rednicy koBa tocznego). da2 dw2 Auk zazbienia df2 db2 C Rys. 10.4. Podstawowe zale|no[ci geometryczne przekBadni z- batej. Indeksy przy oznacze- niach [rednic: a - koBo wierz- da1 db1 choBkowe, b - koBo zasadnicze, df1 dw1 w - koBo toczne, f - koBo stp zbw, 1 - koBo czynne, 2 - ko-  PodziaBka toczna Bo bierne Sprawno[ zazbienia - okre[la straty tarcia podczas zazbienia zbw o zarysie ewolwentowym w przekBadniach walcowych i sto|kowych: z1 k "  = 1 - " 1+ )#0,914 0,999*# z1 z2 (10.6) 8 k =  " sin2 2 "  ) ( 0 gdzie: - wspBczynnik tarcia midzy powierzchniami zbw.  149  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie KoBa walcowe Wzory na warto[ci parametrw geometrycznych kB walcowych przedstawiono w ta- blicy 10.2. Warunek na zdolno[ do monta|u przekBadni walcowej z koBem o uzbieniu we- wntrznym (interferencja zazbienia): - monta| przez wsunicie wzdBu| linii zbw: z2 - z1 = 9 10 (10.7) ( )min - monta| promieniowy: z2 ( - z1 = 15 (10.8) )min Korekcja zazbienia: " P-0 (bez zmiany odlegBo[ci osi) z1 + z2 e" 2 " z2 x1 = -x2 , (10.9) g " P (ze zmian odlegBo[ci osi) Minimalna warto[ wspBczynnika korekcji - ze wzgldu na minimaln grubo[ zba: ) ga e" 0,4 " m0 (0,25 " m0 ) (10.10) Maksymalna warto[ wsp. korekcji - ze wzgldu na skrcenie ewolwenty, xmax d" y . KoBa sto|kowe z1  1 rm1 rtm1 d1 da1 2 rm2 rtm2 Rys. 10.5. Podstawowe parametry geometryczne przekBadni sto|kowej z2 b/2 - kt podziaBowy: z1 z2 sin() tg(1) = dla  = 900 ! tg(1) = tg(1) = (10.9) z2 z2 z1 + cos() z1 d m - [redni moduB czoBowy: mtm = mt " (10.10) d  150  10.0. PrzekBadnie Tab. 10.2. Parametry geometryczne kB walcowych. Lp. Nazwa parametru Zby proste Zby sko[ne mn m0 = mn mt = m0 = mn = mt 1 ModuB cos(0) pn p0 = pn pt = p0 = pn = pt p0 =  " m0 2 PodziaBka cos(0) d = z " m0 d = z" mt 3 Zrednica podziaBowa cos(0 ) dw = d " cos( ) z1 z2 w d = 2 " a " d = 2 " a " 4 Zrednica toczna w1 z1 + z2 w2 z1 + z2 z1 z2 dw1 = 2 " a " d = 2 " a " z1 + z2 w2 z1 + z2 tg( ) db d n b 0 =  tg(t ) = cos(0 ) = cos(r ) = n cos(0) d 2 " r r  promieD koBa 5 Kt przyporu x1 + x xt1 + xt2 2 inv( ) = 2 " tg(0 ) " + inv(0 ) inv(wt ) = 2 " tg(t ) " + inv( ) w t z1 + z2 z1 + z2 tg(b ) = tg(0 ) " cos(t ) cos(n ) Kt pochylenia linii sin(r ) = sin(0 ) " 6 o = 00 cos(rn ) zbw - zby sko[ne 0 < 200, - zby strzaBkowe 0 < 300 - 450 2" y 2 zg = 0 = 200 ! zg = 17, zg = 14 2" yn " cos3 (0 ) zg = yn = y 7 Graniczna ilo[ zbw sin2(0 ) sin2 (n ) y  wspBczynnik wysoko[ci zba (zby, zwykBe: y = 1) 2 zg - z zg - z y " cos(0 )(zg - zz ) x t 2 x = x = xn = x = 8 WspBczynnik korekcji t zg zg cos(0 ) zg Tab. 10.2. Cd.  151  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie p = x " m0 pn = xn " mn 9 Przesunicie zarysu ) ) gk gkn ) ) gr = 2 " r " + inv(0 ) - inv(r ) grn = 2 " r " + inv(n ) - inv(rn ) d d Grubo[ zba na do- 10 wolnym promieniu   ) ) gk = m0 " + 2 " x " tg(0 ) gkn = mn " + 2 " x " tg(n ) n 2 2 ha = m0 " y + x - k 11 Wysoko[ gBowy zba ( ) han = mn " yn + xn - kn ( ) hf = m0 " y - x + lw lw = 0,25" mo 12 Wysoko[ stopy zba ( ) hfn = mn " yn - xn + lwn lwn = 0,25" mn ( ) mn " z1 + z2 ( ) m0 " z1 + z2 ( ) a0 = 13 Zerowa odlegBo[ osi a0 = 2 " cos(0 ) 2 m0 " cos(0 ) " z1 + z2 z1 + z2 " mn " cos( ) ( ) ( ) Rzeczywista odlegBo[ t a = a = 14 osi 2 " cos(w ) 2 " cos(0) " cos(wt ) a "sin( ) w  = C1 " z1 + C2 " z2 - C3 > 1,4 C3 = " mo "cos(o ) 2 2" h 1 1 a1 C1 = " -1 CaBkowity stopieD po- 1+ " 2"  d1 cos2 (o )  = t + s 15 krycia 2 2" h 1 1 a2 C2 = " " -1 1+ 2"  d 2 cos2 (o ) z1 + z cos(0 ) z1 + z2 cos( ) 2 t k = + x1 + x - k = k = + x + x - 16 Wsp. skrcenia gBowy 2 t n t1 t 2 2 cos( ) 2 cos( ) w wt Tab. 10.2. Cd.  152  10.0. PrzekBadnie a "sin( t = C1t " z1 + C2t " z2 - C3t C3t = " mw "cos( 2 2" han1 1 tg2 (n ) C1 = " "1+ -1 CzoBowy stopieD pokry- t =  dla  = 2 - staBo[ obci|enia zbw 1+ 2" d1 cos2 (o ) 17 cia 2 2"han2 tg2 (n ) 1 C2 = " "1+ -1 1+ 2"  d2 cos2 (o ) 1 b " sin(0 ) s = " dla s " N - staBo[ obci|e- Skokowy stopieD po- s = 0 18  mn krycia nia z zz = zz = z 19 Zastpcza ilo[ zbw cos3(0 ) 2 2 zz + 2 " xn z + 2 " x 1 - zz 2 - zz " inv( ) - 0,5 n 1 - z2 - z "inv(0 ) - n = " + Ilo[ zbw do pomiaru cos(n ) n = " + 0,5 20  cos(0 ) przez n zbw  -2 " xn " tg( ) n - 2" x " tg(0 ) M = m0 "cos(0 ) "[C1 + z "inv(0 )]+ 2" x " m0 "sin(0 ) M = mn " cos(n ) " C1 + C2 + 2 " xn " mn " sin(n ) ( ) 21 Pomiar przez n zbw C1 = (n - 0,5) "  C1 = n - 0,5 "  C2 = z" inv(t ) ( ) Oznaczenia indeksw: 0 - parametr nominalny (znormalizowany), n - w przekroju normalnym do linii zba, a - na [rednicy wierzchoBkowej, w - na [rednicy tocznej, b - na [rednicy koBa zasadniczego, f - na [rednicy stp zbw, t - w przekroju czoBowym z - warto[ zastpcza, g - warto[ graniczna.  153  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie - [rednica podziaBowa: d = z " mt dm = z " mtm (10.11) d1m d2m - promieD podziaBowy czoBowy, [redni: rt1m = rt2m = (10.12) 2 " cos(1) 2 " cos(2 ) - wysoko[ gBowy zba: hat = y + x " mt (10.13) ( ) - wysoko[ stopy zba: hft = y + x + c " mt (10.14) ( ) gdzie: c - wspBczynnik luzu wierzchoBkowego: dla mt = 1 mm ! c = 0,40 mt = 1 1,5 mm ! c = 0,24 mt > 1,5 mm ! c = 0,20 - [rednica wierzchoBkowa: d = d1 + 2 " hat " cos(1) d = d2 + 2 " hat " cos(2 ) (10.15) a1 a2 z - zastpcza ilo[ zbw: zz = (10.16) cos(1,2 ) " cos3(0 ) - graniczna ilo[ zbw: zgs = zg " cos(1,2 ) " cos3 (0 ) (10.17) gdzie: zg - graniczna ilo[ zbw dla kB walcowych, zgs - zz - wspBczynnik korekcji: x = y " (10.18) zgs PrzekBadnia [limakowa Zale|no[ci geometryczne [limaka: - skok [limaka: s =  " z1 " m0 (10.19) p0 - podziaBka: pn = p0 " cos( ) pt = (10.20) 0 tg( ) 0 z1 " m0 - kt pochylenia linii [rubowej na [rednicy podziaBowej: tg( ) = (10.21) 0 d1 m0 - moduB: mn = m0 " cos( ) mt = (10.22) 0 tg( ) 0 2 3 4 5 1 Rys. 10.6. Sposoby wykony- wania [limakw: 1, 2 - db pseudospiralny (konwo- lutowy), 3 - spiralny Archimedesa, 4 - spi- ralny, 5 - ewolwentowy  154  10.0. PrzekBadnie  < 150 ! ha = m0 hf = 1,25" m0 0 - wysoko[ci zbw: (10.23)  > 150 ! ha = mn hf = 1,25" mn 0 tg( ) tg( ) n n - kt przyporu: tg( ) = tg( ) = (10.24) 0 t cos( ) sin( ) 0 0 2 " ha1 - dBugo[ [limaka: lmin E" + p0 lmin = 2 " 1+ z2 " m0 (10.25) ( ) tg( ) 0 Zale|no[ci geometryczne [limacznicy: ha1 2 " y - graniczna ilo[ zbw: zg = y = (10.26) m0 sin2 ( ) 0 zg - z2 - wspBczynnik korekcji: x = y " (10.27) zg - [rednica podziaBowa: d = z2 " m0 (10.28) 2 d1 - kt opasania: cos() = (10.29) df 1 d1 - szeroko[ wieDca: bc = m0 " 2 " + 1 + 1 (10.30) m0 - [rednica naro|y [limacznicy (rys. 10.7): f2 b) f2    a) Rys. 10.7. Zrednice naro|y [limacznicy; a) szerokiej, b) wskiej lmin l min d1 - szerokiej: d = 2 " - - ha2 " cos() (10.31a) u2 a 2 - wskiej: d = d + 3" ha2 (10.31b) u2 2 d f 1 - promieD wierzchoBkowy: a2 = + 0,25" m0 (10.32) 2 tg( ) 0 - sprawno[ zazbienia:  = tg(2 ) = (10.33) tg( + 2 ) cos( ) 0 n gdzie: - wspBczynnik tarcia midzy materiaBami [limaka i [limacznicy (rys. 10.14). - samohamowno[: 0 d" tg() H" 50 (10.34)  155  u2 d f2 2 u2 a2 d d d d Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie d1 + d2 OdlegBo[ osi: a = (10.35) 2 10.2.2. Obliczenia wytrzymaBo[ciowe Obliczenia wytrzymaBo[ciowe pojedynczego stopnia przeBo|enia przekBadni przepro- wadza si dla koBa o mniejszej ilo[ci zbw o ile koBa zbate wykonane s z tego samego ma- teriaBu. Dobr klasy dokBadno[ci wykonania "d1 " n1 - prdko[ obwodowa koBa na [rednicy podziaBowej: v = m / s (10.36) 60000 gdzie: d1  [rednica podziaBowa mniejszego koBa, mm, n1  prdko[ obrotowa, obr/min. Tabl. 10.3. Dobr klasy dokBadno[ci. Kryterium doboru Klasa 1 3 10 12 Prdko[ obwo- 3 6 8 10 dowa, 6 20 5 8 m/s > 20 1 5 KoBa mikkie strug., dButow., frez. 6 12 strug., dButow., frez. 9 12 KoBa hartowane wirkowane 5 8 szlifowane 2 8 Obci|enie 2" Ms1 N1 Pst = = d1 v - siBa obwodowa statyczna: (10.37) N [kW] Ms = 9550" [Nm] n1 [obr/min] gdzie: Ms1 - moment skrcajcy przenoszony przez koBo zbate, N  po|dana moc przeka- zywana przez koBo zbate, d1 - [rednica podziaBowa rozpatrywanego koBa (zazwyczaj jest to koBo mniejsze), n1 - prdko[ obrotowa rozpatrywanego koBa. - siBa obwodowa zastpcza: Pzast = Cp " Cv " Pst (10.38) gdzie: Cp - wspBczynnik przeci|enia (tab. 10.4), Cv - wspBczynnik nadwy|ek dynamicz- nych (tab. 10.5). Pzast - siBa obwodowa obliczeniowa dziaBajca na promieniu ra: Pobl = (10.39) t gdzie: t - czoBowy stopieD pokrycia, - siBa obwodowa obliczeniowa dziaBajca na promieniu ra  m0: Pobl = Pzast (10.39a)  156  10.0. PrzekBadnie PrzekBadnia walcowa z zbami prostymi Warunek wytrzymaBo[ci na zginanie: Tabl. 10.4. Warto[ci wspBczynnika przeci|enia Cp. Charakter Ilo[ godzin pracy na dob Silnik obci|e- do 3 8 12 12 24 nia I 0,8 1,0 1,15 Elektryczny II 1,0 1,25 1,5 III 1,25 1,5 1,75 I 1,0 1,25 1,5 Spalinowy wielocy- II 1,25 1,5 1,75 lindrowy, turbina III 1,5 1,75 2,25 I 1,25 1,5 1,75 Jednocylindrowy II 1,5 1,75 2,0 III 2,0 2,25 2,5 I - obci|enia prawie bez wahaD, II - wahania umiarkowane, III - wahania silne. Tabl. 10.5. Wzory do obliczania wspBczynnika nadwy|ek dynamicznych Cv. Grupa dokBadno[ci I II III IV V v, m/s 50 100 20 50 10 20 3 10 0 3 Klasa dokBadno[ci 2 5 4 6 6 8 8 10 10 12 v v v v v Cv 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 30 18 10 7 4 Tab. 10.6. Warto[ci wspBczynnika wytrzymaBo[ci zbw normalnych niekorygowanych , zast. PromieD Ilo[ zbw koBa lub zastpcza ilo[ zbw koBa 14 15 16 17 18 19 20 22 24 26 28 30 33 ra 2,91 3,05 3,16 3,26 3,35 3,44 3,53 3,68 3,82 3,95 4,05 4,15 4,27 ra  m0 5,70 6,00 6,23 6,44 6,69 6,93 7,14 7,50 7,82 8,15 8,45 8,66 8,98 Ilo[ zbw 36 39 42 45 50 65 80 e"100 4,38 4,47 4,54 4,60 4,68 4,87 4,98 5,03 9,22 9,46 9,65 9,83 10,10 10,68 11,12 11,58 10 " Pobl - napr|enia u podstawy zbw: gz = d" kgj *" kgo (10.40)  " b " m0 gdzie:  - wspBczynnik wytrzymaBo[ci zba u podstawy (przyj zgodnie z uwagami do wzo- ru 10.38ab), b - szeroko[ wieDca, mm, kgj, kgo - napr|enia dopuszczalne, MPa: Cc " Zgj Cc " Zgo kgj = k = (10.40a) go xzj xzo  157  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie Cc - wspBczynnik zale|ny od ilo[ci cykli obci|eD, rysunek 10.8, Zgj, Zgo - granice dBugotrwaBej wytrzymaBo[ci zmczeniowej materiaBu zba dla cyklu odzerowo- Rys. 10.8. Warto[ci wspBczynnika Cc do wzoru 10.41. Krzywa: 1  stal HB = 210 245 daN/mm2, 2 - stal HB = 302 351 daN/mm2, 3 - stal HRc = 58 63 hartowana powierzchniowo, 4  stal, ka|da twardo[ dla sto|ko- wych kB zbatych Tabl.10.7. Wybrane wBa[ciwo[ci wytrzymaBo[ciowe materiaBw na koBa zbate. MateriaB WBa[ciwo[ci wytrzymaBo[ciowe Stan Rm, Re, HB, Zgo, Zgj, Rodzaj Symbol 1) MPa MPa daN/mm2 MPa MPa B101 L 220 250 80 90 70 130 Brz cynowo-alumin. BA1032 K 600 140 220 380 Zl200 L 200 100 152 170 241 {eliwa szare Zl250 L 250 120 192 183 262 Zl300 L 300 140 224 192 269 35 N 540 320 187 240 352 wglowa 45 N 610 360 241 270 396 55 N 660 390 255 300 429 krzem.-mangan. 35SG T 900 700 2392) 350 560 chromowo- 35HM T 1000 800 2412) 400 627 molibdenowa 40HM T 1050 900 2412) 420 640 chrom.- mangan.- 30HGS T 1100 850 2292) 460 725 krzemowa niklowo-chrom. 45HN T 1050 850 2072) 440 690 36HNM T 850 1000 700 800 2172) 385 610 chrom.-niklowo- 34HNM T 900 1100 800 900 2412) 420 640 molibdenowa 30H2N2M T 1000 1250 850 1050 2692) 475 740 10 T 420 650 250 1372) 210 275 wglowa 15 T 500 750 300 1432) 250 330 15H T 700 500 1702) 290 460 chromowa 20H T 800 650 1792) 330 530 chromowo- 14HG T 850 600 1872) 360 560 manganowa 20HG T 900 750 1872) 380 610 chrom.- 15HGM T 950 800 2072) 400 640 mangan.- 18HGM 900 2172) T 1100 460 740 molibdenowa chromowo- 15HM T 1000 850 2172) 420 670 niklowa 18H2N2 T 1200 1050 2412) 510 790  158  Stale do ulepszania Stale do naw  glania 10.0. PrzekBadnie chromowo- 18HGT T 1000 850 2172) 420 670 molib.-tytanowa 1) Stan technologiczny: L  odlewany, K  kuty, N  normalizowany, T  ulepszony cieplnie. 2) Warto[ci dotycz materiaBu w stanie zmikczonym. Tabl. 10.8. Warto[ci wspBczynnikw bezpieczeDstwa na zBamanie. Rm, MPa 750 1200 xzj 1,8 2,0 xzo 2,1 2,5 xp 1,2 2,0 ttnicego i obustronnie zmiennego, tablica 10.7, xzj, xzo, xp - odpowiednie wspBczyn- niki bezpieczeDstwa wg tabl. 10.8; przy napdach du|ych mas za pomoc kB niezbyt dokBadnych oraz przy czstych rozruchach: xz = xp " xzj, zo (10.41) - moduB obliczeniowy z warunku na zginanie: N "Cp "Cv mg e" 579,5"3 [mm] (10.42)  " " z1 " n1 " kgj*"go gdzie: N - moc przenoszona przez koBo zbate, kW,  - wspBczynnik szeroko[ci wieDca (wy- b  = tyczne doboru w tabl. 10.9): (10.43) m0 n1  prdko[ obrotowa obliczanego koBa, obr/min, kgo, kgj  napr|enia dopuszczalne, MPa. Tabl. 10.9. Dobr wspBczynnika szeroko[ci wieDca. KoBa obrobione Ao|yskowanie max bardzo dokBadnie b. staranne, sztywna obudowa 30 40 [rednio dokBadnie dobre uBo|ysk. w skrzynkach < 25 do[ dokBadnie na konstrukcjach stalowych < 15 niezbyt dokBadnie jednostronne (koBo zwisajce) <10 starannie odlewa- do[ staranne <10 ne PrzekBadnie Szer. wieDca b lekkie d" d1 normalne d1 [rednie i ci|kie 1,5 d1 najci|sze 3 d1 Warunek wytrzymaBo[ciowy na naciski wg Hertza  159  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie - napr|enia dopuszczalne: z1 10" Pst "1+ z2 dH = Cm " d" kdH [MPa] (10.44) b "d gdzie: Cm - wspBczynnik uwzgldniajcy spr|ysto[ materiaBw zbw: 1,4 " E1 " E2 Cm = (10.44a) E1 + E2 " sin(2 "  ) ( ) 0 dla materiaBw: stal + stal ! Cm = 478,1 [0,5/mm], stal + |eliwo ! Cm = 390,2 [0,5/mm], |eliwo + |eliwo, brz + brz ! Cm = 338,0 [0,5/mm, E1, E2 - wspB- czynniki spr|ysto[ci podBu|nej materiaBw wspBpracujcych kB, kdH - napr|enia dopuszczalne na naciski kontaktowe wg Hertza: Zdj "CcH "CoH kdH = (10.45) xzc Zdj - granica dBugotrwaBej wytrzymaBo[ci zmczeniowej na naciski, rysunek 10.9, CcH - wspBczynnik ilo[ci cykli zmczeniowych, tablica 10.10, CoH - wspBczynnik uwzgld- Tab. 10.10. Warto[ci wspBczynnika CcH wg [2]. Ilo[ cykli 103 105 106 107 108 109 CcH 1,4 1,4 1,25 1,1 1,0 1,0 niajcy lepko[ oleju, tablica 10.11, xzc - wspBczynnik bezpieczeDstwa na naciski: xzc = 1,1" p (10.45a) Tab. 10.11. Warto[ci wspBczynnika CoH wg [2]. o E 1,5 3,0 4,0 6,0 8,0 10,0 13,5 16,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 CoH 0,836 0,867 0,882 0,912 0,940 0,965 1,0 1,024 1,055 1,089 1,116 1,140 1,161 p - wspBczynnik stanu powierzchni: po obrbce szlifowaniem: p = 0,111" 10-4 " R + 1, m po obrbce frezowaniem lub struganiem: p = 0,114 " 10-4 " R + 1,05. m 4370,4"Cm N z1 - moduB obliczeniowy: mH = " "1+ (10.46) z1 " kdH b "n1 z2 [mm] Warunek na zagrzanie (sprawdzany przy silnie obci|onych i szybko wirujcych ko- Bach) uwzgldnia si sprawdzajc wspBczynnik bezpieczeDstwa (dla 0):  160  10.0. PrzekBadnie z12 " m0 "b xT = e"1 (10.47) z1 11016,0" N " " y2 "1+ z2 gdzie: - wspBczynnik tarcia pomidzy materiaBami wspBpracujcych zbw, = 0,01 0,07 (mniejsze warto[ci dla wikszych lepko[ci - patrz [2] pkt. 1.6.3. rys. 58), y - wspB- czynnik wysoko[ci zbw. Rys. 10.9. Warto[ci granicy wytrzymaBo[ci zmczeniowej na naciski kontaktowe wg [2]. Krzywe: 1  stopowe stale do nawglania (po nawgleniu HB = 620 daN/mm2, 2  stal 10 (po nawgleniu HB = 600 daN/mm2, 3  stal niklowo- chromowa 35HN (po ulepszeniu HB = 400 daN/mm2, 4  stal 40HM (po ulep- szeniu HB = 340 daN/mm2, 5  stal 45 (po ulepszeniu HB = 220 daN/mm2), 6  stal St7 HB = 200 daN/mm2, 7  stal St5 HB = 150 daN/mm2, 8  stal 10 HB = 140 daN/mm2, 9  staliwo L400 HB = 150 daN/mm2 i |eliwo Zl150 HB = 170 daN/mm2, 10  stal St4 HB = 125 daN/mm2, Dla krtkich okresw pracy i dobrym chBodzeniu mo|na dopu[ci xT = 0,7. KoBa zbate z tworzyw sztucznych - moduB ze wzgl. na moc przenoszon: 6,202"106 " N m = (10.48) c"Cz "b "d "n gdzie: c - wspBczynnik wytrzymaBo[ci (tabl. 10.12), Cz - wspBczynnik ilo[ci zbw (tabl. 10.13). Tabl. 10.12. Warto[ci wspBczynnika wytrzymaBo[ci. v, m/s 0,5 1 2 4 6 8 10 12 15  161  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie c, MPa 2,8 2,5 2,2 1,7 1,3 1,1 0,95 0,85 0,70 Tabl. 10.13. Warto[ci wspBczynnika ilo[ci zbw. z 15 20 30 40 50 75 100 150 Cz 0,85 1,00 1,15 1,20 1,25 1,30 1,35 1,40 PrzekBadnia walcowa z zbami sko[nymi Warunek wytrzymaBo[ciowy na zginanie N "Cp "Cv "cos(0 ) - moduB obliczeniowy: mng e" 579,5"3 [mm] (10.49)  "zast " z1 " n1 "C " kgj*"go gdzie: zast - wspBczynnik wytrzymaBo[ci zba u podstawy dla zz tab. 10.6, C - wspBczynnik wzrostu no[no[ci: C = 1,1 ! s d" 1,5; C = 1,2 ! s > 1,5; s  skokowy stopieD po- krycia tab.10.2 poz.17, pozostaBe parametry wg wzoru (10.42). WytrzymaBo[ na naciski wg Hertza N "cos2(0) z1 - napr|enia kontaktowe: dH = 437,4"Cm " "1+ d" kdH (10.50) lc "d12 "n1 z2 b gdzie: lc - dBugo[ czynna zba: lc =  " (10.51) l cos(0 ) l - stopieD pokrycia na linii styku zbw:  = j +   = n +  c s n + 1 "  j + 1 " 1-  ( ) - ( ) ( ) c  = !  e" 1 -  (10.51a) l n +  n + 1 "  ( ) - j" 1-  -  ( ) c  = !  < 1 -  l n +  j, n - cz[ci caBkowite czoBowego i skokowego stopnia pokrycia, ,  - cz[ci uBamko- we czoBowego i skokowego stopnia pokrycia. z1 N "1+ z2 4370,4"Cm "cos2 (0 ) - moduB obliczeniowy: mnH = " (10.52) z1 " kdH lc " n1 PrzekBadnia sto|kowa z zbami prostymi i sko[nymi Warunek wytrzymaBo[ciowy na zginanie - moduB obliczeniowy normalny, [redni: N "Cp "Cv "cos(0 ) mng[g = 579,5" 3 [mm] (10.53)  "zast "z1 " n1 "C " kgj*"go  162  10.0. PrzekBadnie START zg = 17, zg = 14 z1 e" zg *" zg z1  tab. 10.6 Cm wz. (10.44a) materiaB z2 wz. (10.1)   tab. 10.9 Rodzaj przekBad- lub  = z1 ni, konstrukcja Zdj tab. 10.9 materiaB Zgj tab. 10.7 CcH tab. 10.10 N wz. (3.11) Lepko[ oleju CoH tab. 10.11 Cc rys. 10.8 xzj tab.10.8, wz. (10.41) kdH wz. (10.45) kgj wz. (10.40) mH wz. (10.46) Zmiana: mg wz. (10.42) Cv = 1, N - materiaBu, - , b H" z1"mg - z1 Nie mg  mH H" 0 Tak b wz. (10.43) m0 e" max(mg *" mH) v wz. (10.35) mH wz. (10.46) Cv tab. 10.5 Tak mH d" m0 mg wz. (10.42) Nie Zmiana: Tak mg d" m0 - materiaBu, Nie - , - z1, Obliczanie kB o zbach sko[nych - m0 ha, hf tab. 10.2, poz. 11, 12 d1, d2 wz. (10.3) da1,2 = d1,2 + 2"ha df1,2 = d1,2  2"hf Rys. 10.10. Algorytm obliczania kB zbatych walcowych o zbach STOP prostych nie korygowanych  163  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie Warunek wytrzymaBo[ciowy na naciski wg Hertza - napr|enia kontaktowe: 2 4370,4"Cm "cos(0) N "cos(1) 1+ z1 dH = " " d" kdH (10.54) d1[r b" n1 "CH " z2 gdzie: CH - wspBczynnik zale|ny od warto[ci caBkowitego stopnia pokrycia; CH = 1 1,25 (wiksza warto[ dla wikszego stopnia pokrycia). Obliczone koBa o zbach prostych(rys. 10.10) N, Cv, Cp, CcH, CoH, m0, z1, z2, n1, kgj, kdj, N , b 0 tab. 10.2 lp.6 m0 mn = m0 s s = 1*"2*"3... C = 1,1 dla s = 1 C = 1,2 dla s e" 2 b tab. 10.2 lp. 18 c tab. 10.2 lp. 17  wz. (10.43) l wz. (10.51a) zz tab. 10.2 lp. 19 lc wz. (10.51) zast tab. 10.6 dla ra  m0 kdH mnH wz. kgj mng wz. (10.49) Nie mnH e" m0 Nie mng e" m0 Tak Tak Zmiana Zmiana Zmiana m0 materiaBw s Cc rys. 10.8 Cm wz. (10.44a) xzj tab.10.8, wz. (10.41) kdH wz. (10.45) kgj wz. (10.40) ha, hf tab. 10.2, poz. 11, 12 d1, d2 tab. 10.2, poz. 3 da1,2 = d1,2 + 2"ha df1,2 = d1,2  2"hf Rys. 10.11. Algorytm obliczania kB STOP zbatych walcowych o zbach sko[nyvh nie korygowanych  164  10.0. PrzekBadnie - moduB obliczeniowy normalny, [redni: 2 4370,4"Cm "cos2(0 ) N "cos(1) z1 m[r,nH e" " " 1+ (10.55) z1 "kdH b " n1 "CH z2 PrzekBadnia [limakowa - krotno[ (ilo[ zbw) [limaka: Tabl. 10.14. Dobr krotno[ci [limaka. PrzeBo|enie kinematyczne, i pow. 30 15 29 10 14 6 9 z1 1 2 3 4 - [rednica podziaBowa [limaka: [limak trzpieniowy: d1 H" 2,5" df lub d1 H" 2 " m0 " 1,4 + 2 " z1 (10.56) ( ) z1 5,3 [limak nasadzany: d1 H" 3" df lub d1 H" 2 " m0 " + (10.56a) 10 gdzie: df - [rednica rdzenia (stp zbw) [limaka z warunku na skrcanie (nale|y tak|e spraw- dzi warunek na zginanie): N1 3 df e" 365,0" (10.56b) n1 "ks N1 - moc przekazywana przez [limak, kW; ks - napr|enia dopuszczalne na skrcanie, MPa, n1  prdko[ obrotowa [limaka, obr/min. - moduB osiowy z warunku na zagrzanie (przekBadnia normalna, nie wysokosprawna): N2 3 mo[ e" 85,31" (10.57)  "c" z2 "Cz "n2 gdzie: N2 - moc przekazywana przez [limacznic, kW;  - wspBczynnik szeroko[ci wieDca, wstpnie przyjmuje si  H" 7,5; c - wspBczynnik obci|enia (wg rys. 10.10 i tab. 10.15), Cz - wspBczynnik ilo[ci zbw [limacznicy: Cz E" 0,6837 " ln(z2 ) - 1,3772 (10.58a) z2  ilo[ zbw [limacznicy, n2 - prdko[ obrotowa [limacznicy. Wybr lepko[ci czynnika smarujcego w zale|no[ci od prdko[ci po[lizgu [limaka i wspB- czynnika obci|enia przedstawia tabl. 10.16. "d1 "n1 - prdko[ po[lizgu: vp1[m / s] = (10.59) 60000"cos(0) gdzie: 0  kt pochylenia linii [rubowej [limaka na [rednicy podziaBowej:  165  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie mo[ " z1 0 = arctg (10.59a) d1 d1  [rednica podziaBowa [limaka, mm, n1  prdko[ obrotowa [limaka, obr/min. Rys. 10.12. Warto[ci wspBczynnika ob- ci|enia c wg [2] Tabl. 10.15. Warto[ci wspBczynnika obci|enia do wzoru (10.57) wg [2]. MateriaB [limacznicy c Uwagi Oznaczenie Rodzaj Brz fosforowy 1 Wg rys. 10.10 (odlew od[rodkowy) Brz fosforowy H" 80% wart. 2 (odlew piaskowy) jw. Zlimak hartowany i szlifowany mo|na {eliwo (vp d" 3 m/s) c H" 3 przyj dla c warto[ci wy|sze o 25% ([limak: stal ulepszona) 0,401)/(1+vp/2) 4 Stop aluminiowy Wg rys. 10.10 5 Stop cynku Wg rys. 10.10 1) Przy pracy staBej; przy pracy okresowej mo|na warto[ t podwy|szy o ok. 50%. Tabl. 10.16. Lepko[ czynnika smarujcego w 0E wg [2]. c vp1, m/s do 0,3 powy|ej 0,3 1,0 1,0 do 2 12 20 20 30 30 40 2 6 8 12 12 20 20 30 8 12 20 6 10 powy|ej 10 6 8 12 Wysokosprawna przekBadnia [limakowa (obliczenia jak dla przekBadni normalnej do-  166  10.0. PrzekBadnie datkowo musi speBni): - moc ze wzgldu na minimaln grubo[ warstwy olejowej: "CN "d12 "d22 " n1 " n2 N2 d" [kW] (10.60) 1,461"107 "Smin gdzie:  - lepko[ dynamiczna czynnika smarujcego, Pa"s; CN - wspBczynnik kta pochyle- nia linii [rubowej [limaka. wg tabl. 10.17, Smin - najmniejsza grubo[ warstwy olejo- wej, przy bardzo dokBadnym wykonaniu mo|na przyj: 1 Smin H" [mm]. 600 Tabl. 10.17. Warto[ci wspBczynnika kta pochylenia linii [rubowej [limaka wg [2]. 5 10 15 20 25 30 35 40 45 0, deg CN 1,20 1,15 1,10 1 0,90 0,80 0,70 0,55 0,45 - moc ze wzgldu na zagrzanie (chBodzenie naturalne): a2 "Ci "(n10,7 + 25) N1 d" (10.61) [kW] 399840 gdzie: a - odlegBo[ osi, mm, Ci - wspBczynnik przeBo|enia, wg tabl. 10.18, n1  jak we wzo- rze (10.59a). Tabl. 10.18. Warto[ci wspBczynnika przeBo|enia wg [2]. PrzeBo|enie kinem. 1 5 10 15 20 30 40 50 Ci 1 0,96 0,80 0,65 0,55 0,40 0,32 0,27 - moc ze wzgldu na zagrzanie (chBodzenie wymuszone): a2 " Ci "(n1 +100) N1 d" (10.62) [kW] 1557200 - moc ze wzgldu na zu|ycie: C " C*" " lmin " d22 " n1 " kdH N2 d" [kW] (10.63) 1,945 "109 gdzie: C - wspBczynnik stopnia pokrycia przyjmuje warto[ci: C = 1 !  < 2 m C = 2 !  e" 2 m m - [redni caBkowity stopieD pokrycia, C*" - wspBczynnik ktw:  167  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie [limak spiralny C = sin( ) " cos( ) (10.63a) 0 0 [limak ewolwentowy C = sin( ) " cos( ) (10.63b) b b b - kt pochylenia linii [rubowej [limaka na kole zasadniczym, lmin - szeroko[ wieD- ca, patrz rys. 10.7, kdH - napr|enia powierzchniowe na docisk, rys.10.11. Rys. 10.13. Dopuszczalne naciski powierzchniowe kd wg [2]; po- le zakreskowane  przekBad- nie zwykBe; oznaczenia mate- riaBw wg tab. 10.15 - siBa obwodowa z warunku na zginanie: ) P2 d" "zast " mn "b "kgj*"go N ) (10.64) lmin b = (da + 2"lw )"arcsin mm da + 2"lw gdzie:  - caBkowity stopieD pokrycia, kgo, kgj  napr|enia dopuszczalne na zginanie materia- Bu [limacznicy, MPa, lw  luz wierzchoBkowy, mm. Na rysunku 10.14 przedstawiono warto[ci wspBczynnikw tarcia w zale|no[ci od prdko[ci po[lizgu i gBadko[ci bokw zbw [limaka. Rys. 10.14. Warto[ci wspBczyn- nika tarcia w zale|no[ci od prdko[ci po[lizgu; [limak: 1- ulepszony boki zwojw to- czone, 2  zahartowany, boki zwojw szlifowane  168  10.0. PrzekBadnie Pi[miennictwo [1] Dietrich M. i inni: Podstawy konstrukcji maszyn t. 4, PWN Warszawa 1991. [2] Ochduszko K.: KoBa zbate t. 1, konstrukcja, WNT Warszawa 1969. [3] Ochduszko K.: KoBa zbate t. 3, sprawdzanie, WNT Warszawa 1965. [4] Mller L.: PrzekBadnie zbate, projektowanie, WNT, Warszawa 1979.  169  Podstawy Konstrukcji Maszyn - projektowanie START xe tab. 3.1 materiaB Res tab. 3.2 ks wz. (3.5) z1 tab. 10.14 n1 = n2 " i N2 N1 =   df wz. (10.56b) d1 wz. (10.56) lub (10.56a) d1 c rys. 10.12, tab. 10.15 z2 = z1 " i cz wz. (10.58a) mo[ wz. (10.57) PN-67/M-88502 m0 e" mo[ 0 wz. (10.59a) vp1 wz. (10.59) rys. 10.14 n wz. (10.24)  wz. (10.33) Nie  e" 0,8 Tak d1n > d1(n-1) cN tab. 10.17 d2 wz. (10.28) d1 Rys. 10.15. Algorytm obliczeD Nie N2 wz. (10.60) przekBadni [limakowej wy- sokosprawnej Tak d2n > d2(n-1) Ci tab. 10.18 a wz. (10.35) Tak N1 wz. (10.61) lub (10.62) Nie STOP  170 

Wyszukiwarka