plik


ÿþKwasy nukleinowe II Andrzej K. Bednarek ZakBad Biochemii Lekarskiej Uniwersytet Medyczny w Aodzi DNA genomowy Sekwencje kodujce  mniej ni| 10% genomu Sekwencje niekodujce Telomery (TTAGGG)n Centromery (AT bogate, satelitarne powtórzenia ok. 130 par zasad) Rozproszone " LINEs (20-50 tys. kopii) " SINEs (5-6% genomu, Alu  500 tys. kopii) " Mikrosatelitarne (CGG  fragile X syndrom; CAG  choroba Huntingtona; CTG  dystrofia miotoniczna; CAG  atrofia mi[niowa). WBa[ciwo[ci genomu czBowieka Jdro haploidalny genom czBowieka zawiera DNA dBugo[ci ok. 3 x 109 pz okoBo 75% genomu to sekwencje unikalne, reszta powtórzone genom czBowieka zawiera od 30 000 do 40 000 genów wikszo[ genów ma pojedyncze allele w haploidalnym genomie geny zawieraj od 1 do >75 eksonów geny ró|ni si dBugo[ci od <100 do >2 500 000 pz sekwencje rozproszone znajduj si w caBym genomie mitochondria genom cyrkularny ~17,000 pz zawiera <40 genów geny niektórych biaBek mitochondrialnych kodowane s poza mit. Centralny dogmat replikacja transkrypcja obróbka translacja posttranskrypcyjna PrzepByw informacji zgodny z centralnym dogmatem genetyki molekularnej. Geny Geny  kodujce odcinki genomu otoczone przez fragmenty niekodujce, mog by zBo|one z intronów i ekzonów. Wikszo[ genów koduje biaBka, niektóre koduj funkcjonalne RNA. Selektywna transkrypcja alleli Wdrukowanie (imprinting) genów IGF2  ekspresja alleli tylko od ojca (je[li ekspresja obu  guz Wilms a). XIST  jeden z chromosomów X (dowolny?) ulega wyciszeniu (ciaBko Barra). H19  ekspresja tylko alleli matki. Transkrypcja W inicjacj transkrypcji zaanga|owanych jest ponad 50 ró|nych czynników transkrypcyjnych. Czynniki transkrypcyjne rozpoznaj odpowiednie promotorowe sekwencje DNA i wi| si z nimi. Do kompleksów DNA z czynnikami transkrypcyjnymi przyBcza si RNA polimeraza. W czasie inicjacji i w trakcie transkrypcji nastpuje usuwanie nukleosomów z DNA. Polimeraza RNA przesuwa si po nici DNA w kierunku 3 do 5 . Synteza zachodzi zgodnie z zasad komplementarno[ci (w RNA wystpuje uracyl zamiast tyminy). Ni RNA syntetyzowana jest od 5 do 3 . W czasie transkrypcji doBczeniu ka|dego nukleotydu towarzyszy hydroliza dwu wizaD wysokoenergetycznych z NTP. Kiedy kompleks transkrypcyjny napotka sygnaB terminacji transkrypcji nastpuje odBczenie od DNA biaBek i RNA. WBczanie nukleotydów w RNA Rodzaje RNA mRNA  RNA zawierajce informacj o sekwencji aminokwasów w BaDcuchu polipeptydowym. hnRNA  prekursor mRNA. tRNA  RNA przenoszce aminokwasy na rosncy BaDcuch polipetydowy. rRNA  strukturalne i funkcjonalne skBadniki rybosomów. snRNA  bior udziaB w obróbce hnRNA w jdrze. snoRNA  bior udziaB w obróbce pre-rRNA. miRNA  bior udziaB w regulacji translacji dziaBajc na mRNA. XIST RNA  inaktywacja chromosomu X. RNA i DNA, ró|nice DNA RNA Adenina Adenina Cytozyna Cytozyna Guanina Guanina Thymina Uracyl thymina-adenina uracyl-adenina Transkrypcja - RNA polimerazy RNA polimeraza I (Pol I)  transkrybuje geny rRNA tworzc prekursory 28S, 18S i 5,8S rRNA. RNA polimeraza II (Pol II)  transkrybuje geny kodujce biaBka i snRNA. RNA polimeraza III (Pol III)  transkrybuje geny tRNA, 5S rRNA, U6 snRNA i 7SL RNA. Bakterie posiadaj tylko jeden rodzaj RNA polimerazy. Transkrypcja rRNA Geny rybosomalnych RNA znajduj si w telomerowych odcinkach chromosomów. W ka|dej lokalizacji znajduje si kilkaset identycznych genów rRNA. Na ka|dym genie zachodzi transkrypcja kilkudziesiciu rRNA. 28S, 18S i 5.8S pochodz z jednego pierwotnego transkryptu. 5S transkrybowany jest osobno. Transkrypcja rRNA Do promotora genów rRNA (28S, 18S i 5.8S) wi| si czynniki transkrypcyjne UBF i SL1 Nastpnie przyBcza si Pol I. Po rozpoczciu transkrypcji do promotora przyBcza si kolejny kompleks. Transkrypcja 28S, 18S i 5.8S rRNA Pierwotny transkrypt 45S pre-rRNA jest nastpnie city na ostateczne 28S, 18S i 5.8S W skBad pierwotnego transkryptu wchodz ETS i ITS (external/internal transcribed spacers). Modyfikacje rRNA Transkrypcja i dojrzewanie rRNA zachodzi w jderkach. W jderku znajduje si ponad 200 róznych snoRNA, które w kompleksie z biaBkiem (snoRNP) bior udziaB w obróbce pre-rRNA. U3 snoRNA  odcinanie 5 ETS; U8  cicie na 5.8S i 28S; U22  wycinanie 18S rRNA. Inne snoRNP bior udziaB w modyfikacjach rRNA (metylacje). rRNA tworz skomplikowan struktur Ban et al., Science 289 (905-920), 2000 Struktura drugorzdowa Struktura trzeciorzdowa Transkrypcja przez Pol III RNA Promotor Pol III RNA znajduje si wewntrz genów. Modyfikacje zasad w tRNA Rybotymidyna (T), dihydroudydyna (DHU) i pseudourydyna (È) pochodz z modyfikacji urydyny. Inozyna (I) i Metyloguanozyna (mG) pochodz z modyfikacji guanozyny. W modyfikacjach bior udziaB snoRNA. Dojrzewanie tRNA wycinanie dodanie CCA modyfikacja tRNA pochodzi z pre-tRNA zawierajcego kilka czsteczek tRNA. Koniec 3 CCA dodawany jest post-transkrypcyjnie. Modyfikacje zasad wystpuj w charakterystycznych pozycjach czsteczki i maj znaczenie funkcjonalne. Struktura tRNA Struktura tRNA powstaje w wyniku tworzenia si wizaD wodorowych Budowa genów kodujcych biaBka +1 Element transkrypcja transkrypcyjny promotor ekson TE P ekson Promotor (sekwencja DNA powy|ej genu) " determinuje pozycj kodonu START (+1) dla inicjacji transkrypcji " zlokalizowany powy|ej kodonu START " umo|liwia podstawowy poziom transkrypcji Elementy transkrypcyjne (fragmenty DNA regulujce transkrypcj genów) " determinuj czsto[ i wydajno[ transkrypcji " zlokalizowane powy|ej, poni|ej lub wewntrz genów " poBo|one s tu| obok genu lub w odlegBo[ci tysicy par zasad " rodzaje enhancers (sekwencje zwikszajce transkrypcj) silencers (sekwencje zmniejszajce transkrypcj) elementy regulatorowe (sBu| do uruchamiania i modulacji transkrypcji) Rozmieszczenie elementów regulujcych transkrypcj ekson ekson TE P ekson ekson TE P ekson ekson TE P TE P ekson TE ekson Struktura eksonów i intronów niektórych genów histon caBo[ = 400 pz; ekson = 400 pz ²-globina caBo[ = 1,660 pz; eksony = 990 pz HPRT caBo[ = 42,830 pz; eksony = 1263 pz factor VIII caBo[ = ~186,000 pz; ekzony = ~9,000 pz WWOX caBo[ > 1 mln pz; ekzony = 2264 pz Inicjacja transkrypcji mRNA TFIID w skBad którego wchodzi TBP  wi|e si z sekwencj TATA-box na DNA. Nastpuje przyBczenie kolejnych czynników transkrypcyjnych: TFIIA; TFIIB i TFIIF (helikaza). Nastpuje przyBczenie Pol II RNA. PrzyBcza si TFIIE i rozpoczyna si transkrypcja. Dodatkowe czynniki transkrypcyjne np.: SP1 i NF1 potrzebne s do inicjacji transkrypcji ró|nych genów. Po rozpoczciu transkrypcji wikszo[ czynników transkrypcyjnych odBcza si. DziaBanie aktywatorów transkrypcji DziaBanie represorów transkrypcji Czynniki transkrypcyjne Ró|ne czynniki transkrypcyjne maj wpByw na inicjacj transkrypcji. czynniki transkrypcyjne (niektóre) Factor Full name or function CREB Cyclic AMP response element binding protein CTF CAAT box transcription factor (=NF1) (binds GGCCAATCT) NF1 Nuclear factor-1 (=CTF) AP1 Activator protein-1 (dimer of the Fos-Jun proteins) Sp1 Specificity factor-1 (binds CCGCCC) OTF Octamer transcription factor (binds ATTTGCAT) NF-ºB Nuclear factor ºB HSTF Heat shock transcription factor MTF Metal transcription factor USF Upstream factor ATF Activating transcription factor HNF4 Hepatocyte nuclear factor-4 (nuclear receptor superfamily) GR Glucocorticoid receptor (nuclear receptor superfamily) AR Androgen receptor (nuclear receptor superfamily) ER Estrogen receptor (nuclear receptor superfamily) TR Thyroid hormone receptor (nuclear receptor superfamily) C/EBP CAAT/enhancer binding protein E2F E2 factor (named for the adenovirus E2 gene) p53 p53 (tumor suppressor protein) Myc Product of the c-myc protooncogene (dimerizes with Max) Regulacja ekspresji genów globinowych Splicing Na granicy pomidzy intronami i eksonami znajduj si specyficzne sekwencje uBatwiajce rozpoznawanie i wycinanie intronów. Rearan|acja genów BaDcucha cizkiego immunoglobulin. 86 sekwencji (V) variable 30 sekwencji (D) diversity 9 segmentów (J) joining 11 sekwencji (C) constant Wycinanie intronów z pre-mRNA W wycinaniu intronów bior udziaB wyspecjalizowane czsteczki zbudowane z biaBek i snRNA zwane spliceosomami. Odpowiednie snRNA rozpoznaj granic ekson/intron i umo|liwiaj wizanie si spiceosomu. Od DNA do RNA gen E1 Intron1 E2 Intron2 E3 Intron3 E4 transkrypcja hnRNA 5 E1 Intron1 E2 Intron2 E3 Intron3 E4 doBczenie czapeczki 5 E1 Intron1 E2 Intron2 E3 Intron3 E4 usuwanie intronów i Bczenie eksonów E1 E2 E3 E4 poliadenylacja mRNA E1 E2 E3 E4 poliA Struktura koDca 5 RNA Struktura mRNA Kodon inicjujcy czapeczka 5 UTR (nie ulega translacji) 7mGpppA(G) 5 AUG region podlegajcy translacji kodon terminacji UGA 3 UTR (nie ulega translacji) sygnaB poliadenylacji AAUAAA (A)~200 3 ogon poly(A) Jeden gen  kilka biaBek Gen dystrofiny ma ponad 2,7 mln pz; 14 000 pz mRNA; 79 eksonów (ok. 16 godzin transkrypcji). W tkankach wystpuje wiele ró|nych form dystrofiny. Istnieje 8 tkankowo specyficznych promotorów i 5 form biaBka. Ka|da transkrybowana jest z innego promotora: L  limfocyty; C  kora nadnerczy; M  mi[nie; P  komórki Purkinjego; R  siatkówka; CNS; S  komórki Schwanna i G  biaBko podstawowe. Alternatywny splicing Alternatywny splicing umo|liwia otrzymanie z jednego genu kilku ró|nych biaBek. Troponina T (T, C i I reguluj skurcze mi[ni) pre-mRNA podlega alternatywnemu splicingowi do 64 ró|nych izoform biaBka. Eksony konstytutywne (eksony 1-3, 9-15, i 18) Eksony wzajemnie si wykluczajce (eksony 16 i 17) Eksony alternatywne (eksony 4-8) Splicing eksonów 4-8 daje 32 mo|liwo[ci Eksony 16 i 17, wzajemnie si wykluczaj Edycja mRNA Dwa biaBka apolipoprotein Apo-B100 i Apo-B48 kodowane s przez ten sam gen. W wtrobie na mRNA zachodzi translacja Apo-B100. W jelitach nastpuje zmiana kodonu CAA (Gln) na kodon UAA (STOP) i powstaje krótsze biaBko Apo-B48. Transport mRNA DojrzaBe czsteczki mRNA transportowane s z jdra do cytoplazmy w poBczeniu z biaBkami. Transkrypcja i translacja 5 & ATGGCCTGGACTTCA& 3 ni sensowna DNA 3 & TACCGGACCTGAAGT& 5 ni antysensowna DNA transkrypcja nici antysensownej 5 & AUGGCCUGGACUUCA& 3 mRNA translacja MetAlaTrpThrSer peptyd Alternatywny splicing

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kwasy nukleinowe
Kwasy nukleinowe 2
ZwiÄ…zki heterocykliczne i kwasy nukleinowe
cw 11 kwasy nukleinowe
BW13 KWASY NUKLEINOWE
Kwasy nukleinowe
kwasy nukleinowe materialy
kwasy nukleinowe
kwasy nukleinowe wyklad inauguracyjny
kwasy nukleinowe i enzymy
kwasy nukleinowe
nukleotydy i kwasy nukleinowe
Kwasy nukleinowe (2)
Kwasy nukleinowe wykład
KWASY NUKLEINOWE

więcej podobnych podstron