plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Tomasz Kupidura Eksploatowanie narzdzi, maszyn i urzdzeD do nawo|enia i ochrony ro[lin 311[22].Z2.03. Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in|. Krzysztof Markowski mgr in|. Marek RudziDski Opracowanie redakcyjne: mgr in|. Tomasz JagieBBo Konsultacja: mgr in|. Andrzej Kacperczyk Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 311[22].Z2.03, ,,Eksploatowanie narzdzi, maszyn i urzdzeD do nawo|enia i ochrony ro[lin", zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu technik mechanizacji rolnictwa. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Klasyfikacja nawozów i zasady ich stosowania w rolnictwie. Budowa, obsBuga, regulacje rozsiewaczy nawozów mineralnych 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 19 4.1.3. wiczenia 19 4.1.4. Sprawdzian postpów 21 4.2. Budowa, obsBuga i regulacje maszyn do stosowania nawozów naturalnych. Przepisy bhp przy obsBudze maszyn do nawo|enia 22 4.2.1. MateriaB nauczania 22 4.2.2. Pytania sprawdzajce 26 4.2.3. wiczenia 27 4.2.4. Sprawdzian postpów 28 4.3. Uprawy midzyrzdowe, budowa i regulacje pielników i obsypników. Zasady bhp przy obsBudze narzdzi do upraw midzyrzdowych 29 4.3.1. MateriaB nauczania 29 4.3.2. Pytania sprawdzajce 33 4.3.3. wiczenia 33 4.3.4. Sprawdzian postpów 34 4.4. Klasyfikacja i charakterystyka [rodków ochrony ro[lin. Budowa, obsBuga i regulacje opryskiwaczy polowych i sadowniczych Zasady bhp przy obsBudze maszyn do ochrony ro[lin 35 4.4.1. MateriaB nauczania 35 4.4.2. Pytania sprawdzajce 50 4.4.3. wiczenia 50 4.4.4. Sprawdzian postpów 54 5. Sprawdzian osigni 55 6. Literatura 59  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik ten pomo|e Ci opanowa zasady eksploatowania narzdzi, maszyn i urzdzeD do nawo|enia oraz chemicznej ochrony ro[lin, a tak|e wyksztaBci umiejtno[ci z tego zakresu. Poradnik zawiera: - wymagania wstpne, czyli wykaz umiejtno[ci, jakie powiniene[ opanowa przed przystpieniem do realizacji jednostki moduBowej, - cele ksztaBcenia, czyli wykaz umiejtno[ci, jakie uksztaBtujesz podczas realizacji tej jednostki moduBowej, - materiaB nauczania, który umo|liwi Ci samodzielne przygotowanie si do wykonywania wiczeD i zaliczenie sprawdzianów, - pytania sprawdzajce, które pomog Ci sprawdzi, czy ju| opanowaBe[ zamieszczony materiaB nauczania z zakresu eksploatacji maszyn i narzdzi do uprawy roli, - wiczenia, które uBatwi Ci nabycie umiejtno[ci praktycznych, - sprawdzian postpów, zadaD który pozwoli Ci na samodzielne okre[lenie opanowania wymaganych umiejtno[ci i wiadomo[ci po zakoDczeniu ka|dego rozdziaBu materiaBu nauczania, - sprawdzian osigni ucznia, przykBadowy zestaw, który sBu|y do oceny poziomu opanowania umiejtno[ci i wiadomo[ci z zakresu caBej jednostki, - wykaz literatury.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 311[22].Z2 U|ytkowanie i naprawa narzdzi, maszyn i urzdzeD rolniczych 311[22].Z2.01 311[22].Z2.02 311[22].Z2.03 Eksploatowanie Eksploatowanie Eksploatowanie narzdzi i maszyn do siewników narzdzi, maszyn uprawy roli i sadzarek i urzdzeD do nawo|enia i ochrony ro[lin 311[22].Z2.04 311[22].Z2.05 311[22].Z2.06 Eksploatowanie Eksploatowanie Eksploatowanie maszyn maszyn do zbioru maszyn do zbioru i urzdzeD do zbioru zbó| ro[lin okopowych zielonek 311[22].Z2.07 311[22].Z2.08 Eksploatowanie maszyn Eksploatowanie urzdzeD i urzdzeD stosowanych i [rodków transportu w produkcji zwierzcej stosowanych w gospodarstwie rolnym Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - dobiera [rodki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac, - zinterpretowa przepisy bezpieczeDstwa dotyczce procesów pracy, - wskazywa konsekwencje naruszenia przepisów bhp podczas wykonywania zadaD zawodowych, - charakteryzowa sposoby likwidacji lub ograniczenia zagro|eD urazami mechanicznymi, - okre[la sposoby likwidacji lub ograniczenia zagro|eD zwizanych z substancjami chemicznymi, - zastosowa podstawowe przepisy bhp podczas wykonywania pracy, - zorganizowa bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy, - udziela pierwszej pomocy osobom po urazach mechanicznych, pora|eniu prdem, zatruciach substancjami chemicznymi. - odczytywa ró|ne rodzaje rysunków technicznych, - charakteryzowa materiaBy stosowane w budowie maszyn, - charakteryzowa maszyny i urzdzenia energetyczne i transportowe, - przestrzega zasady bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska podczas wykonywania badaD. - okre[la budow i dziaBanie mechanizmów cignika rolniczego, - stosowa przepisy ruchu drogowego podczas kierowania pojazdem, - kierowa pojazdem samochodowym, - obsBugiwa mechanizmy cignika rolniczego, - stosowa zasady eksploatacji pojazdów rolniczych, - diagnozowa stan techniczny zespoBów cignika rolniczego, - naprawia i regulowa mechanizmy cignika rolniczego, - przystosowywa cignik rolniczy do prac polowych i transportowych, - korzysta z katalogów cz[ci, instrukcji obsBugi i napraw pojazdów, - wykonywa planowe przegldy i naprawy pojazdów rolniczych, - prowadzi dokumentacj pracy pojazdów i [rodków transportowych, - organizowa stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii oraz przepisami bezpieczeDstwa i ochrony [rodowiska, - stosowa przepisy bezpieczeDstwa i higieny pracy podczas eksploatacji pojazdów rolniczych. - okre[la zasady przewozu osób i Badunków, - okre[la przeznaczenie przyrzdów kontrolno-pomiarowych znajdujcych si w pojezdzie oraz przyrzdów do sterowania pojazdami, - okre[la czynno[ci kierujcego pojazdem przed i po uruchomieniu silnika, - okre[la podstawowe czynno[ci kontrolne i obsBugowe urzdzeD wpBywajcych na bezpieczeDstwo jazdy, - posBugiwa si mechanizmami sterowania pojazdem, - samodzielnie wykonywa manewry pojazdem samochodowym, - wBcza si do ruchu drogowego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie:  rozró|ni nawozy i okre[la ich wpByw na wzrost i rozwój ro[lin,  obliczy zawarto[ czystego skBadnika na mas nawozu,  okre[li wymagania agrotechniczne dla rozsiewaczy i roztrzsaczy,  sklasyfikowa maszyny i urzdzenia do nawo|enia,  wyja[ni budow, dziaBanie, zasady obsBugi i regulacji rozsiewaczy nawozów,  dobra rozsiewacz do planowanych prac i rodzaju nawozu,  wyja[ni budow i dziaBanie roztrzsaczy obornika,  wykona regulacje dawki obornika,  rozró|ni Badowacze obornika i okre[la mo|liwo[ci ich zastosowania,  obsBu|y maszyny i urzdzenia do nawo|enia organicznego,  dobra urzdzenia do rozlewania gnojówki i gnojowicy,  zastosowa zasady organizacji pracy i bezpiecznej obsBugi maszyn do nawo|enia,  wykona konserwacj roztrzsacza obornika, rozsiewacza i urzdzeD do rozlewania gnojowicy,  scharakteryzowa metody zwalczania chorób i szkodników ro[lin,  okre[li znaczenie i sposoby wykonywania zabiegów pielgnacyjnych ro[lin,  obja[ni budow i dziaBanie wybranych narzdzi do upraw midzyrzdowych,  wykona agregatownie, regulacje i obsBug narzdzi do upraw midzyrzdowych,  wykona prób pracy narzdzi do upraw midzyrzdowych,  scharakteryzowa zasady bezpiecznej obsBugi agregatów do upraw midzyrzdowych,  wykona naprawy bie|ce agregatów do upraw midzyrzdowych,  dokona klasyfikacji opryskiwaczy,  wyja[ni budow, dziaBanie oraz zasady obsBugi i regulacji opryskiwaczy,  wyja[ni budow i dziaBanie typowej zaprawiarki do nasion,  zastosowa zasady bezpiecznej organizacji pracy podczas zabiegów ochrony ro[lin,  wyja[ni dziaBanie podstawowych grup [rodków ochrony ro[lin i dobra preparaty do podstawowych upraw,  wyja[ni zasady dystrybucji [rodków ochrony ro[lin,  skalkulowa koszty wykonania zabiegów ochrony ro[lin,  zastosowa przepisy bhp podczas obsBugi opryskiwaczy i zaprawiarek oraz przechowywania [rodków ochrony ro[lin.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Klasyfikacja nawozów i zasady ich stosowania w rolnictwie. Budowa, obsBuga, regulacje rozsiewaczy nawozów mineralnych 4.1.1. MateriaB nauczania Klasyfikacja nawozów Nawozy stosowane w rolnictwie mo|na podzieli na dwie zasadnicze grupy: naturalne (organiczne) i mineralne. Obecnie, obok nawozów wystpujcych w tradycyjnej postaci, stosuje si równie| mieszanki nawozowe dostosowane indywidualnie do potrzeb poszczególnych upraw, nawozy o spowolnionym dziaBaniu, nawozy o  peBnym skBadzie pierwiastkowym, a tak|e ró|ne mieszanki nasienno-nawozowe. Nawo|enie powinno by zawsze poprzedzone zebraniem peBnej informacji na temat zasobno[ci gleb w skBadniki pokarmowe. Niestety, w naszym kraju nadal dosy czst praktyk jest przypadkowe stosowanie nawo|enia. Nowe technologie stosowania nawozów w rolnictwie powinny tak|e uwzgldnia wymogi stawiane przez ekologi. Nawozy naturalne Nawozy zawierajce w swoim skBadzie substancj organiczn, dzieli si na 3 rodzaje:  nawozy naturalne, (obornik, gnojowica, gnojówka, odchody zwierzt gospodarskich, guano przeznaczone do rolniczego wykorzystania)  nawozy organiczne  wyprodukowane z substancji organicznej lub z mieszanin substancji organicznych, (w tym komposty, tak|e wyprodukowane przy udziale d|d|ownic),  nawozy organiczno-mineralne  mieszaniny nawozów organicznych i mineralnych. Obornik Obornik jest nawozem organicznym, skBadajcym si z przefermentowanego kaBu, moczu i [cióBki. Zawiera wszystkie skBadniki potrzebne do rozwoju ro[lin oraz poprawia wBa[ciwo[ci fizyczne gleby. Obornik powinien by skBadowany w specjalnie do tego celu przygotowanych miejscach z wybetonowanym dnem (gnojowniach), tak aby pochodzce z niego substancje, podlegajce ró|nym procesom chemicznym, nie przenikaBy do gleby. W zwizku z postpujc specjalizacj gospodarstw, rolnicy coraz cz[ciej uzyskuj obornik pochodzcy od okre[lonego gatunku zwierzt. Nawozem najbardziej zasobnym w makroskBadniki jest obornik pochodzcy od kur niosek, a w nastpnej kolejno[ci obornik od owiec. Obornik od koni zawiera, po oborniku owczym, najwicej potasu, a obornik od trzody chlewnej, po oborniku od kur niosek, najwicej fosforu. W zawarto[ci pozostaBych skBadników ró|nice midzy obornikiem od bydBa, trzody chlewnej i koni nie s du|e. Obornik od kur niosek, jest równie| zasobny w mikroelementy. Ró|nice w zawarto[ci mikroelementów w oborniku od innych gatunków i grup u|ytkowych zwierzt dotycz pojedynczych skBadników. Gnojówka Gnojówka jest nawozem potasowo - azotowym. Zawiera niewielkie, [ladowe ilo[ci fosforu. Dlatego nawo|c gnojówk nale|y pamita o uzupeBnieniu tego skBadnika. W 1 m3 odpowiednio przechowywanej gnojówki znajduje si przecitnie 3 kg azotu i 7 kg potasu (K2O). SkBad chemiczny gnojówki, w tym szczególnie zawarto[ potasu, jest zró|nicowany w zale|no[ci od gatunku i grupy u|ytkowej zwierzt. Gnojówk najlepiej stosowa przed siewem buraków cukrowych i pastewnych, ziemniaków, kukurydzy, zbó| jarych i innych. Pod ro[liny uprawiane w szerokiej rozstawie rzdów mo|na stosowa gnojówk doglebowo równie| w okresie wegetacji, w terminach  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 przyjtych przy pogBównym nawo|eniu tych ro[lin azotem. Jednorazowe dawki gnojówki mog wynosi od 15 do 20 tysicy litrów (15-20 m3) na hektar. Gnojowica Gnojowica jest mieszanin kaBu i moczu w naturalnym stosunku dla danego gatunku, lub grupy u|ytkowej zwierzt. Powstaje ona w pomieszczeniach przystosowanych do utrzymywania zwierzt bez [cióBki. W 1 m3 gnojowicy znajduje si przecitnie 3-4 kg azotu, 2-3 kg fosforu (P2O5) i 3-4 kg potasu (K2O). Ponadto w gnojowicy, podobnie jak w oborniku, wystpuje wapD, magnez oraz niezbdne w |ywieniu ro[lin mikroelementy i substancja organiczna. Zgodnie z przepisami prawa, nawozów naturalnych nie wolno stosowa:  na glebach zalanych wod oraz przykrytych [niegiem lub zamarznitych do gBboko[ci 30 cm,  na glebach bez okrywy ro[linnej, poBo|onych na stokach o nachyleniu wikszym ni| 10%, nie wolno stosowa pBynnych nawozów naturalnych,  podczas wegetacji ro[lin przeznaczonych do bezpo[redniego spo|ycia przez ludzi, równie| nie wolno stosowa pBynnych nawozów naturalnych,  na pastwiskach nie wolno stosowa nawozów organicznych i organiczno mineralnych otrzymywanych z ubocznych produktów zwierzcych lub zawierajcych takie produkty. Nawozy naturalne mog by stosowane w odlegBo[ci co najmniej 20 m od strefy ochrony zródeB wody, brzegu zbiorników oraz cieków wodnych, kpielisk zlokalizowanych na wodach powierzchniowych oraz obszarów morskiego pasa nadbrze|nego. Nawozy naturalne w postaci pBynnej mog by stosowane tylko wówczas, gdy poziom wody podziemnej jest poni|ej 1,2m. Zasady stosowania obornika Obornik zaleca si stosowa w pierwszej kolejno[ci pod ro[liny okopowe w dawkach do 40 t/ha pod buraki i do 30 t/ha pod ziemniaki. Stosowanie wikszych dawek nie opBaca si, gdy| jest maBo efektywne. Obornik w gospodarstwie mo|na tak|e przeznaczy pod inne ro[liny np.: rzepak, kukurydz, zbo|a, warzywa. Jednak to ro[liny okopowe, ze wzgldu na dBugi okres wegetacji i du|e zapotrzebowanie na skBadniki pokarmowe, a tak|e sposób uprawy (m.in. czste spulchnianie gleby) najlepiej wykorzystuj zawarte w oborniku skBadniki pokarmowe. Dlatego w ich przypadku po zastosowaniu obornika nastpuje najwiksza zwy|ka plonu. Obornik wywo|ony jest na pole zazwyczaj jesieni i wiosn. Na glebach zwizBych nie nale|y przyorywa obornika gBbiej ni| 15 cm. Na glebach lekkich zaleca si gBbsze przyorywanie do 20 cm. W takich warunkach nastpuje optymalny rozkBad obornika, a ro[liny wykorzystuj go najlepiej. W oborniku cz[ azotu wystpuje w formie amonowej. Azot w tej formie Batwo uchodzi do atmosfery. Aby temu zapobiec, obornik po rozrzuceniu na polu nale|y w tym samym dniu przyora (ork siewn lub podorywk). Jest to podstawowa reguBa, która niestety nie zawsze jest przestrzegana. Ograniczeniu strat azotu sprzyja równie| stosowanie obornika w dni bezwietrzne i pochmurne, a nawet w dni d|d|yste. Ta sama zasada dotyczy gnojówki i gnojowicy. Przyjmuje si, |e obornik w 1 tonie zawiera przecitnie 4 kg azotu (N), 3 kg fosforu (P2O5) i 7 kg potasu (K2O). W dawce 30 t obornika wnosi si do gleby 120 kg N, 90 kg P2O5 i 210 kg K2O. Dawki nawo|enia na pola nale|y ustala w oparciu o wyniki analizy gleby na zawarto[ przyswajalnych skBadników pokarmowych i nawozi wyBcznie na podstawie potrzeb nawozowych zakBadanego plonu. Nale|y przy tym uwzgldnia ilo[ci azotu dostarczanego przez gleb oraz pochodzcego z nawozów naturalnych i mineralnych. Dopuszczalna roczna dawka nawozu naturalnego odpowiada 170 kg azotu caBkowitego na 1 ha u|ytków rolnych, co  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 odpowiada dawce rocznej okoBo 40 ton obornika lub 45 m3 gnojowicy na hektar. Nawozy naturalne mo|na stosowa w terminie od 1 marca do 31 pazdziernika. Nawozy mineralne Aby uzupeBni wystpujcy czsto niedobór jednego lub kilku ze skBadników pokarmowych w danej glebie, ewentualnie aby zwikszy plon masy zielonej, stosuje si nawo|enie nawozami mineralnymi. Niektóre z nawozów s produktami kopalnymi (np. wapno, kainity), inne s uzyskiwane w wyniku procesów chemicznych (superfosfat), jeszcze inne powstaj jako uboczny produkt procesów przemysBowych (np. tomasyna przy produkcji stali). NieprawidBowa gospodarka nawozami mineralnymi, zwBaszcza nawozami azotowymi i fosforowymi, prowadzi mo|e do przenawo|enia ro[lin i gromadzenia si w ich tkankach szkodliwych substancji. Nawozy pochodzenia mineralnego mog wystpowa w ró|nej postaci:  granulowanej (saletra, superfosfat),  pylistej (tomasyna, wapno),  krystalicznej (siarczan magnezu, siarczan amonu),  pBynnej (woda amoniakalna),  gazowej (amoniak gazowy). Nawozy mineralne ró|ni si midzy sob nie tylko wBasno[ciami fizykomechanicznymi, ale tak|e chemicznymi. Ze wzgldu na wBasno[ci chemiczne nawozy mineralne mo|na podzieli na: azotowe, fosforowe, potasowe, wapniowe i wieloskBadnikowe. Zasady nawo|enia Planujc nawo|enie nale|y uwzgldni wymagania pokarmowe ro[lin. Wymagania te okre[laj najmniejsz ilo[ skBadników pokarmowych, niezbdnych do uzyskania plonu w odpowiedniej wysoko[ci. Potrzeby nawozowe ro[lin okre[laj rodzaj i ilo[ nawozu konieczn do uzyskania plonu dobrej jako[ci, w konkretnych warunkach glebowych i klimatycznych. Nawo|c nale|y zawsze mie na uwadze to, by w glebie zachowywa równowag poszczególnych skBadników. Nawozy nale|y stosowa tylko w takich ilo[ciach, które uprawiane ro[liny mog wykorzysta lub które dana gleba mo|e zatrzyma. Zbyt du|e dawki, nieodpowiednie proporcje skBadników pokarmowych lub brak mo|liwo[ci wykorzystania nawozu w konkretnych warunkach glebowych, s przyczyn degradacji siedliska rolniczego, a tak|e zanieczyszczenia [rodowiska. Dotyczy to zwBaszcza nawozów mineralnych. Umiejtne stosowanie nawozów polega na przestrzeganiu nastpujcych zasad:  wybór optymalnej dawki poszczególnych skBadników pokarmowych, powinien by poprzedzony badaniem gleby, na której nawóz bdzie zastosowany,  nale|y stosowa nawóz odpowiedniego rodzaju,  zabieg nawo|enia nale|y wykona we wBa[ciwym terminie,  nale|y dokona wBa[ciwego wyboru sposobu aplikowania nawozu. Oznaczanie potrzeb nawozowych W Polsce okre[leniem potrzeb nawozowych ro[lin i zasobno[ci gleb zajmuj si stacje chemiczno-rolnicze. Tworz one mapy zasobno[ci gleb w przyswajalne dla ro[lin skBadniki. Wielko[ dawek nawozu na 1 hektar powierzchni mo|na okre[li do[wiadczalnie za pomoc metod chemicznych, fizykochemicznych lub mikrobiologicznych. Instytut Uprawy, Nawo|enia i Gleboznawstwa w PuBawach, podzieliB gleby na kompleksy przydatno[ci rolniczej. Aby sklasyfikowa gleb do okre[lonego kompleksu nale|y wzi pod uwag takie czynniki jak:  wBa[ciwo[ci gleby (typ, rodzaj, gatunek, wBa[ciwo[ci fizyczne, chemiczne),  stopieD kultury roli,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9  warunki klimatyczne,  stosunki wodno-powietrzne w glebie,  rzezba terenu. Rodzaje nawo|enia W zale|no[ci od celu, rozró|nia si nastpujce rodzaje nawo|enia:  nawo|enie przedsiewne, gdy nawozy wprowadza si do gleby przed siewem ro[lin, stosujc np. ork lub bronowanie, dziki czemu s one dokBadnie wymieszane z gleb,  nawo|enie siewne stosuje si jednocze[nie z siewem nasion,  nawo|enie pogBówne gdzie nawozy s dostarczane do gleby w trakcie wegetacji ro[lin, czsto w postaci pBynnej (gnojowica, gnojówka itp.). Mo|na tu wyró|ni nawo|enie dolistne, gdzie sBabo st|ony nawóz dostarczany jest bezpo[rednio na li[cie ro[liny,  nawo|enie donasienne, poprzez moczenie nasion w roztworach mikronawozów, zapewniajce ro[linie dobry start. Wymagania agrotechniczne maszyn do nawo|enia mineralnego Podstawowym wymaganiem agrotechnicznym, jakie stawia si maszynom przeznaczonym do nawo|enia jest dostarczenie potrzebnej dawki nawozu na jednostk powierzchni pola, w okre[lonym terminie agrotechnicznym. Jednocze[nie rozsiewacze powinny zapewni jak najwiksz równomierno[ rozmieszczenia nawozu na powierzchni pola, lub w glebie, w zale|no[ci od sposobu wysiewu. Równomierno[ powinna dotyczy ró|nych nawozów i by zagwarantowana zarówno w kierunku ruchu maszyny, jak i na caBej szeroko[ci roboczej. Maszyny do nawo|enia powinny umo|liwia Batw zmian dawki nawozu na jednostk powierzchni. Dla rozsiewaczy zawieszanych dawka powinna by regulowana w zakresie od 50 do 1000 kg/ha, natomiast w przypadku rozsiewaczy przyczepianych do 2000 kg/ha. Wysiewajc wapno, rozsiewacze powinny zagwarantowa znacznie wy|sze dawki, sigajce nawet 5000 kg/ha dla wikszych rozsiewaczy. Sposób regulacji dawki powinien umo|liwia stopniowanie regulacji wysiewu. Ilo[ wysiewu nie powinna zale|e od wstrzsów i nachylenia maszyny podczas pracy na zboczu. Poniewa| wysiewane nawozy mog si nawet znacznie ró|ni midzy sob cechami fizycznymi, rozsiewacze powinny by maszynami uniwersalnymi. Nawozy s substancjami aktywnymi chemicznie, dlatego konstrukcja rozsiewaczy powinna umo|liwi Batwe opró|nianie ich z resztek niewykorzystanego nawozu i dokBadnego oczyszczenia maszyny. Tak|e materiaBy z jakich s budowane rozsiewacze powinny by odporne na dziaBanie korozji. Ponadto rozsiewacze powinny by maszynami trwaBymi i niezawodnymi w dziaBaniu. Budowa, obsBuga i regulacja rozsiewaczy nawozów mineralnych Do aplikowania nawozów mineralnych stosuje si rozsiewacze od[rodkowe lub pneumatyczne. W zale|no[ci od wielko[ci maszyn mog to by rozsiewacze zawieszane lub przyczepiane. Rozsiewacze od[rodkowe Rozsiewacze od[rodkowe oprócz wielko[ci zbiorników ró|ni si midzy sob rozwizaniami dotyczcymi napdu tarcz rozsiewajcych. Konstrukcje rozsiewaczy s stosunkowo nieskomplikowane, co powoduje, |e ich praca jest niezawodna. GBównym problemem pozostaje równomierno[ rozmieszczenia nawozu na powierzchni pola. W porównaniu z siewnikami nawozowymi jest ona znacznie mniejsza. Jednak o powszechnym stosowaniu rozsiewaczy zadecydowaBa ich du|a wydajno[ pracy i niezawodno[ dziaBania. Rozsiewacze skBadaj si z nastpujcych zasadniczych zespoBów: zbiornika umieszczonego na ramie, tarczy lub tarcz wysiewajcych, mieszadBa, napdu tarcz, zespoBu regulujcego ilo[ wysiewu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Rozsiewacz N 012 jest maszyn jednotarczow, zawieszan na trójpunktowym ukBadzie zawieszenia cignika. Przeznaczony jest do nawo|enia stosunkowo niewielkich powierzchni. Skrzyni Badunkow rozsiewacza jest zbiornik w ksztaBcie odwróconego sto|ka. Jego dno stanowi zespóB tarcz z otworami w ksztaBcie fasoli. Tarcze te sBu| do regulowania ilo[ci wysiewu nawozu. Ka|da z tarcz mo|e by niezale|nie obrócona o pewien kt dookoBa osi. Tarcze umo|liwiaj zarówno zmian wielko[ci otworu przez który wysypuje si nawóz, jak i zmian miejsca podawania tego nawozu na tarcz wysiewajc. PoBo|eniem tarcz steruje si przy pomocy dzwigni nastawczych. Dzwigniami przy pewnym ukBadzie, mo|na otwór wylotowy caBkowicie zamkn. W przypadku jednoczesnego przesunicia dzwigni w lewo, otwór wylotowy bdzie stopniowo si powikszaB. Przesuwajc dzwignie w przeciwnych kierunkach, zmienia si miejsce podawania nawozu na tarcz. Rys. 1. Rozsiewacz nawozów zawieszany, jednotarczowy [katalog: AGROMET Brzeg] ZespóB roboczy tego rozsiewacza jest pojedyncz tarcz z Bopatkami, która poprzez przekBadni ktow jest napdzana od waBka odbioru mocy cignika. Wewntrz zbiornika znajduje si napdzane mieszadBo. Jego zadaniem jest niedopuszczenie do zbrylania si rozsiewanego nawozu. Rozsiewacz N 053 jest równie| zawieszan maszyn, której pojemno[ zbiornika mo|e si zmienia w zale|no[ci od wielko[ci rozsiewacza w zakresie od 500 do 3000 litrów. Oczywi[cie do Badowno[ci maszyny, powinien by dostosowany cignik odpowiedniej klasy. W konstrukcji rozsiewacza oprócz elementów znanych z budowy rozsiewacza N 012, zastosowano [limakowy aparat dozujcy z napdem hydraulicznym oraz elektroniczne urzdzenie kontrolne. Rozsiewacz wyposa|ony jest w dwie tarcze rozsiewajce. W skrzyni Badunkowej wykonanej z grubej blachy zamocowane s sita odci|ajce. Zapobiegaj one przed dostaniem si na tarcze zbrylonego nawozu, a tak|e innych, przypadkowych ciaB obcych. Pojemno[ skrzyni mo|e by szybko powikszona, poprzez zastosowanie jednej z 3 nadstawek zwikszajcych pojemno[ Badunkow. Skrzynia ma ksztaBt podwójnego leja. Nawóz podawany aparatem dozujcym, trafia ma dwie tarcze rozsiewajce. Napd na tarcze wysiewajce jest przekazywany z WOM cignika, poprzez waBek przegubowo-teleskopowy, przekBadni sto|kow i przekBadnie ktowe. Zlimakowy aparat dozujcy jest napdzany silnikiem hydraulicznym z zewntrznej hydrauliki cignika. Bezstopniowa regulacja obrotów silnika hydraulicznego pozwala na pBynn regulacj dawki nawozu w szerokim zakresie. Aparat dozujcy skBada si z dwóch [limaków - lewego i prawego. W zale|no[ci od potrzeby mog one pracowa razem, lub ka|dy oddzielnie przy wysiewie lewo- lub prawostronnym. PrzeBczanie trybu pracy dokonuje traktorzysta z kabiny cignika odpowiedni dzwigni. Ilo[ nawozu jaka dociera do tarcz wysiewajcych jest [ci[le zwizana z obrotami [limaków dozujcych. Ilo[ obrotów odczytuje si na urzdzeniu elektronicznym. W skBad elektronicznego urzdzenia kontrolnego wchodz nastpujce elementy: sterownik elektroniczny, czujnik indukcyjny obrotów [limaków, czujnik indukcyjny przebytej  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 drogi, skrzynka rozdzielcza. Czujnik drogi kontroluje na bie|co prdko[ jazdy agregatu i dBugo[ przebytej drogi. Informacje z czujnika drogi s tak|e przekazywane do sterownika. W koDcowym efekcie, po obróbce zebranych danych, elektroniczny sterownik umo|liwia dostarczanie na bie|co informacji o:  prdko[ci obrotowej waBka wysiewajcego aparatów dozujcych,  prdko[ci jazdy agregatu [km/h],  wielko[ci powierzchni, na której zostaB rozsiany nawóz [ha],  czasie pracy wyra|onym w godzinach, z dokBadno[ci co do minuty,  uzyskanej wydajno[ci,  stanie czujników indukcyjnych, Rys. 2. Rozsiewacz dwutarczowy N 053  MXL ze [limakowym dozownikiem [katalog: AGROMET Brzeg] Ponadto, w urzdzeniu s gromadzone dane na temat caBkowitej powierzchni nawiezionych pól, od momentu zainstalowania urzdzenia na rozsiewaczu (jest to wielko[ niekasowana). Sterownik jest zasilany energi elektryczn z gniazdka zapalniczki zamontowanego w cigniku. Maszyna jest dodatkowo wyposa|ona w instalacj elektryczn obsBugujc lampy zespolone zamontowane na rozsiewaczu. Przygotowanie rozsiewacza N 053  MXL do kontroli wysiewu W instrukcji obsBugi rozsiewacza zostaBy zamieszczone orientacyjne tabele wysiewu typowych nawozów mineralnych, takich jak: fosforan amonu, mocznik, saletra amonowa. W tabelach przy zakBadanej prdko[ci agregatu 8 km/h, dla obrotów waBków dozujcych z zakresu od 20 do 500 obrotów/minut jest zamieszczona ilo[ wysiewu w kg/ha uwzgldniajca ró|ne szeroko[ci robocze. Uwzgldniono ró|ne typy tarcz rozsiewajcych dajce w efekcie szeroko[ci robocze: 12, 15 lub 18 m. Procedura przygotowania maszyny do pracy jest nastpujca:  zamocowa rozsiewacz na trzypunktowym ukBadzie zawieszenia,  podBczy ukBad hydrauliczny,  zdemontowa praw tarcz rozsiewajc,  zamontowa korytko zsypu pod otworem skrzyni Badunkowej,  pod korytko podstawi pojemnik, w którym bdzie zbiera si wysypywany nawóz,  z orientacyjnej tabeli wysiewu okre[li prdko[ obrotow waBków dozujcych dla wymaganej dawki w kg/ha,  wBczy napd [limaka i ustawi regulatorem wBa[ciw warto[ obrotów [limaka  wBczy napd [limaka dozujcego,  prawy [limak odBczy, przesuwajc dzwigni w lewo,  napeBni skrzyni nawozem. Dalszy cig procedury mo|e odby si jednym z trzech sposobów: a) na postoju, b) w czasie jazdy na okre[lonym odcinku drogi, c) wedBug ci|aru usypowego nawozu [kg/l]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 Ad a) Na postoju Podczas badania WOM powinien by wyBczony. Nale|y uruchomi ukBad hydrauliki zewntrznej, który bdzie napdza prawy [limak dozujcy. Zbieranie nawozu powinno trwa 1 minut. Otrzyman w pojemniku dawk nawozu nale|y zwa|y. Zgodnie z tabel zamieszczon w instrukcji obsBugi, okre[la si ilo[ nawozu w kg/ha dla danej szeroko[ci i prdko[ci roboczej. Tabela 1. WspóBczynnik zale|ny od prdko[ci jazdy i szeroko[ci roboczej [instrukcja obsBugi rozsiewacza  MXL AGROMET Brzeg] Szeroko[ robocza (m) Prdko[ robocza km/h 10 12 15 18 24 30 36 WspóBczynnik 8 15 12,5 10 8,33 6,25 5 4,16 10 12 10 8 6,65 5 4 3,32 12 10 8,33 6,66 5,55 4,16 3,33 2,77 14 8,58 7,14 5,72 4,76 3,58 2,86 2,38 PrzykBad: Dla zakBadanej szeroko[ci roboczej 15 m i prdko[ci roboczej 10 km/h, wspóBczynnik wynosi 8. Zwa|ona masa nawozu w pojemniku 12 kg. W takich warunkach uzyska si wysiew: 12 kg x 8 = 96 kg/ha Je|eli obliczona dawka znacznie odbiega od wcze[niej zaBo|onej, nale|y dokona korekty obrotów [limaka dozujcego. Ad b) W czasie jazdy na okre[lonym odcinku drogi W tej metodzie nale|y równie| posBu|y si wspóBczynnikiem z innej tabeli zamieszczonej w instrukcji obsBugi rozsiewacza. Norm wysiewu okre[la si mno|c ilo[ wyrzuconego do pojemnika nawozu przez wspóBczynnik zwizany z szeroko[ci robocz i dBugo[ci pokonanego odcinka pomiarowego. Tabela 2. WspóBczynniki zale|ne od szeroko[ci roboczej i dBugo[ci odcinka pomiarowego [instrukcja obsBugi rozsiewacza  MXL AGROMET Brzeg] Szeroko[ robocza Odcinek pomiarowy Obsiana powierzchnia WspóBczynnik /m/ /m/ /ha/ 9,00 55,50 1/40 40 10,00 50,00 1/40 40 12,00 41,60 1/40 40 40 15,00 33,30 1/40 16,00 31,25 1/40 40 40 18,00 27,75 1/40 20,00 25,00 1/40 40 40 21,00 23,80 1/40 24,00 41,60 1/20 20 20 27,00 37,00 1/20 28,00 35,70 1/20 20 20 30,00 33,30 1/20 20 32,00 31,25 1/20 20 36,00 27,75 1/20  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 W czasie tego badania WOM cignika równie| powinien by wyBczony. PrzykBad: Dla zakBadanej szeroko[ci roboczej 15 m i zebranej w pojemniku masy nawozu wynoszcej 7,5 kg na odcinku drogi 33,3 m, uzyska si wysiew: 7,5 kg x 40 = 300 kg/ha Ad c) WedBug ci|aru usypowego nawozu W tym przypadku trzeba zna warto[ ci|aru usypowego, wielko[ci charakterystycznej dla poszczególnych nawozów. Dla przykBadu ci|ar usypowy fosforanu amonu wynosi 1 kg/dm3. PosBugujc si odpowiedni tabel mo|na wyliczy |dane obroty/minut [limaka dozujcego, zale|ne od zakBadanej normy wysiewu, szeroko[ci roboczej i prdko[ci jazdy. Tabela 3. Parametry pracy dla fosforanu amonu [instrukcja obsBugi rozsiewacza  MXL AGROMET Brzeg] Fosforan Amonu - ci|ar usypowy 1,0 kg/dm3 Szeroko[ robocza [m] 10m 12m Prdko[ jazdy [km/h] 6 8 10 12 6 8 10 12 WspóBczynnik 3,18 2,4 1,92 1,56 2,69 2,02 1,61 1,34 Szeroko[ robocza [m] 15m 18m Prdko[ jazdy [km/h] 6 8 10 12 6 8 10 12 WspóBczynnik 2,14 1,61 1,29 1,06 1,8 1,35 1,08 0,9 Szeroko[ robocza [m] 21 m 24 m Prdko[ jazdy [km/h] 6 8 10 12 6 8 10 12 WspóBczynnik 1,5 1,18 0,94 0,78 1,34 1,00 0,8 0,66 Szeroko[ robocza [m] 30 m 36 m Prdko[ jazdy [km/h] 6 8 10. 12 6 8 10 12 WspóBczynnik 1,06 0,8 .0,64 0,52 0,9 0,67 0,53 0,45 PrzykBad: ZakBadajc wysiew fosforanu amonu o ci|arze usypowym 1 kg/dm3 w ilo[ci 210 kg/ha, dla szeroko[ci roboczej 15 m i prdko[ci roboczej 8 km/h odczytujemy z tabeli wspóBczynnik 1,61. Teraz mo|na wstpnie obliczy obroty waBka dozujcego: 210 kg/ha : 1,61 = 130 obr/min Nale|y pamita o tym, |e warto[ wspóBczynnika zmienia si w zale|no[ci od ci|aru usypowego konkretnego nawozu. Szeroko[ robocza rozsiewaczy zawieszanych mo|e by regulowana w szerokim zakresie od 10 do 36 m. Bdzie ona zale|e od rodzaju zastosowanych rozsiewajcych tarcz, dBugo[ci zastosowanych Bopatek i któw mocowania Bopatek na tarczach. Szczególn uwag nale|y zwróci przy wysiewie nawozów na skraju pola, przy rowach melioracyjnych itp. Ograniczenie rozrzutu nawozu mo|na uzyska stosujc zasBon ograniczajc. Rozsiewacze przyczepiane najcz[ciej przybieraj posta jednoosiowych przyczep. Na ramie z ukBadem jezdnym mocowana jest skrzynia Badunkowa. W skrzyni znajduje si drabinka odci|ajca, której zadaniem jest zapobieganie zbyt szybkiemu zu|yciu si ta[my przeno[nika. Dno skrzyni stanowi przeno[nik ta[mowy lub BaDcuchowo-listwowy. W tylnej [ciance skrzyni Badunkowej znajduje si zasuwa regulacyjna, której poBo|enie decyduje o ilo[ci wysiewanego nawozu. Nawóz z przeno[nika poprzez szczelin regulacyjn poda na  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 dwie tarcze wysiewajce. W zale|no[ci od konstrukcji, napd na tarcze wysiewajce i przeno[nik ta[mowy mo|e by przekazywany w ró|ny sposób. W rozsiewaczu N 011 napd jest przekazywany od WOM poprzez waBek przegubowo- teleskopowy, waB podBu|ny, wielostopniow skrzynk przekBadniow i przekBadnie ktowe. Ze skrzynki wielostopniowej z przekBadni [limakowej jest równie| brany napd na przeno[nik ta[mowy. Dawka wysiewanego nawozu zale|e bdzie od szczeliny zasuwy regulacyjnej i prdko[ci jazdy agregatu. Oprócz wielko[ci szczeliny okresowej regulacji podlega równie| napicie ta[my przeno[nika. Rys. 3. Rozsiewacz wapna N 011 [katalog: AGROMET Brzeg] W rozsiewaczu N 011 istnieje grozba wysiewu nawozu nawet wówczas gdy agregat si zatrzyma, a nie wyci[nite do koDca sprzgBo nadal poprzez WOM przekazuje napd na elementy robocze rozsiewacza. Ten mankament likwiduj rozsiewacze, w których napd na ta[m przeno[nika zostaB powizany z ruchem agregatu po polu. Rozsiewacz przyczepiany N 014 od opisanej poprzednio maszyny ró|ni si sposobem napdu tarczy rozsiewajcej i przeno[nika ta[mowego. Pojedyncza tarcza jest napdzana silnikiem hydraulicznym zasilanym z zewntrznej hydrauliki cignika. Przeno[nik ta[mowy jest napdzany poprzez przekBadni sto|kow znajdujc si tu| przy kole jezdnym rozsiewacza, waBek ze sprzgBem elastycznym i przekBadni [limakow. Taki sposób napdu ta[my przeno[nika pozwala na bezpo[rednie powizanie wysiewu nawozu z ruchem postpowym rozsiewacza po polu. Podobna zasada napdu elementów roboczych zostaBa zastosowana w rozsiewaczu przyczepianym N 035. W tym przypadku ta[ma przeno[nika jest napdzana od rolki dociskanej do opony rozsiewacza poprzez przekBadnie BaDcuchow i przekBadni planetarn. Rolk do opony dociska siBownik hydrauliczny zasilany z tego samego ukBadu hydraulicznego napdzajcego silnik hydrauliczny tarczy wysiewajcej. Rys. 4. Rozsiewacz od[rodkowy przyczepiany N 035 [katalog: AGROMET Brzeg]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 Rozsiewacze pneumatyczne Konstrukcja rozsiewaczy pneumatycznych umo|liwia w porównaniu z innymi typami rozsiewaczy zwikszenie równomierno[ci rozsiewania. W rozprowadzaniu nawozu bierze udziaB strumieD powietrza wytwarzanego przez dmuchaw. Rozsiewacze s budowane jako maszyny zawieszane i przyczepiane. Rozsiewacz pneumatyczny N 032 jest maszyn przyczepian. Skrzynia Badunkowa jest nabudowana na ramie, wyposa|onej w ukBad jezdny, skBadajcy si z dwóch kóB. Rozsiewacz jest wyposa|ony w belki polowe, do których zamocowano rury rozprowadzajce nawóz. StrumieD powietrza jest produkowany przez wentylator napdzany od WOM cignika. Nawóz jest wygarniany przez znajdujce si z obu stron skrzyni zespoBy waBków z koBeczkami. Prdko[ obrotow waBków wysiewajcych mo|na regulowa przy pomocy przekBadni bezstopniowej. Od prdko[ci obracania si waBków wysiewajcych zale|y bezpo[rednio ilo[ wysiewanego nawozu. Trafia on najpierw do pojemników dozujcych, a nastpnie jest porwany strumieniem powietrza do przewodów rurowych. Na koDcu przewodów znajduj si pBytki uderzeniowe, których zadaniem jest równomierny rozrzut nawozu w pasie, za którego zasilanie odpowiada dany przewód. W skrzyni Badunkowej s zamontowane aktywne mieszadBa. Ich zadaniem jest doprowadzenie nawozu do dozowników równomiernym strumieniem. Napd na rolki wysiewajce jest skojarzony z ruchem postpowym agregatu po polu, gdy| jest on wzity z rolki dociskanej do koBa jezdnego rozsiewacza.. Poprzez przekBadni BaDcuchow, przekBadni sto|kow i wspomnian ju| wcze[niej przekBadni bezstopniow, napdzane s rolki wysiewajce. Konstrukcja rozsiewacza pneumatycznego umo|liwia przeprowadzenie  próby krconej sprawdzajcej ilo[ wysiewu dla danych warunków. Rys. 5. Rozsiewacz pneumatyczny [katalog: KUHN Francja] Rozsiewacz pneumatyczny N 025 jest maszyn zawieszan, pracujc na nieco innej zasadzie. Nawóz jest rozsiewany przez wahliwy zespóB dwóch dysz. Zanim trafi do dysz przechodzi on wcze[niej przez zespóB rozdrabniajco-przesuwajcy. StrumieD powietrza przepBywajcy przez wahliwe dysze porywa grudki nawozu i wysypuje na pole. WahadBowy ruch dysz w pBaszczyznie poziomej jest zapewniony przez napd mechanizmu dzwigniowego, napdzanego od WOM cignika. Wentylator wytwarzajcy strumieD powietrza jest równie| napdzany od WOM przez przekBadni pasow zwikszajc obroty. WaBek rozdrabniajco-przesuwajcy jest z kolei napdzany przez [limakow przekBadni zwalniajc. Ilo[ wysiewanego nawozu reguluje si przy pomocy zastawek w przewodach doprowadzajcych nawóz do wahliwych dysz. Elektroniczne sterowniki w rozsiewaczach Sterownik elektroniczny zastosowany w rozsiewaczach zbiera dane od wielu czujników. Zebrane informacje od czujnika prdko[ci jazdy (radaru lub systemu GPS) umo|liwiaj automatyczn regulacj wydatku dozownika, w zale|no[ci od zmiennej prdko[ci jazdy. Zapewnia to utrzymanie staBej dawki nawozu na hektar, nawet mimo chwilowej zmiany tej prdko[ci. Zastosowanie sterowników elektronicznych umo|liwia tak|e zdaln, bo  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 prowadzon z kabiny cignika, chwilow zmian dawki wysiewu. Modyfikacj dawki mo|na dokona niezale|nie dla obu zespoBów wysiewajcych. Zastosowanie sterownika pozwala równie| na programowanie zespoBów roboczych rozsiewacza dla ró|nych rodzajów nawozów, ró|nych dawek, szeroko[ci roboczych itp. Wczytane dane powoduj automatyczne przesterowanie zespoBów roboczych rozsiewacza. Rys. 6. Monitor sterownika elektronicznego [katalog AMAZONE Niemcy] Wszystkie parametry charakteryzujce prac poszczególnych zespoBów roboczych maszyny mog by wy[wietlane na bie|co na monitorze sterownika elektronicznego zainstalowanego w kabinie cignika. Operator mo|e w ka|dej chwili otrzyma informacj na temat aktualnych obrotów tarcz rozsiewajcych, obrotów podajnika rotacyjnego, poBo|enia siBowników sterujcych zasuwami aparatu dozujcego, czy te| poBo|eniu urzdzenia do wysiewu granicznego. Dodatkowo istnieje mo|liwo[ podgldu na monitorze szeroko[ci roboczej, prdko[ci, czasu pracy i wielko[ci nawiezionej powierzchni, dBugo[ci przebytej drogi, aktualnej dawki wysiewu, ilo[ci wysianego nawozu, ilo[ nawozu w zbiorniku, a tak|e powierzchni pola, na jak jeszcze wystarczy pozostaBy w zbiorniku nawóz. Informacje o przebiegu zabiegu nawo|enia s rejestrowane w pamici sterownika. Po zakoDczeniu pracy mog by wykorzystane przez rolnika do dalszej obróbki. Niektóre sterowniki generuj informacj o niewBa[ciwych - w stosunku do zaprogramowanych - parametrach pracy rozsiewacza np.: o nieodpowiedniej prdko[ci jazdy, niewBa[ciwej przepustowo[ci aparatu dozujcego lub zbyt maBej prdko[ci obrotowej tarcz rozsiewajcych. Z pulpitu sterownika jest tak|e mo|liwe uruchamianie urzdzeD wysiewu granicznego uruchamianych na skraju pola (deflektora kierunku wyrzutu nawozu lub jednostronnego ogranicznika wysiewu). Sterowniki elektroniczne pozwalaj tak|e na przeprowadzenia automatycznej kalibracji ukBadu dozujcego, bez konieczno[ci wykonywania pracochBonnej próby krconej rozsiewacza. Ró|ne systemy umo|liwiaj przeprowadzanie kalibracji statycznej lub dynamicznej. Kalibracja statyczna polega na automatycznym pomiarze masy nawozu w zbiorniku przy zatrzymanym cigniku. Pierwszy pomiar wykonywany jest na pocztku pracy, drugi na przykBad po wysianiu okoBo 100 kg. Operator uzyskuje gotow informacj o uzyskanej dawce nawozu, dla zastosowanych parametrów regulacyjnych. Bardziej zaawansowane systemy wa| nawóz w zbiorniku równie| podczas jazdy (tzw. kalibracja dynamiczna), a wic bez konieczno[ci zatrzymywania cignika. Jest to system w peBni automatyczny, dziaBajcy bez udziaBu operatora. System elektroniczny mierzy  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 zmiany obci|enia ukBadu wa|cego kilkakrotnie w cigu sekundy i w razie potrzeby na bie|co dokonuje regulacji dozownika. Precyzyjne ustawienie przesBon dozownika jest mo|liwe dziki zastosowaniu siBowników elektrycznych. W rozsiewaczach z hydraulicznym napdem podajnika [limakowego, jego obroty s regulowane zmian ci[nienia oleju w ukBadzie hydraulicznym. Dysponujc rozsiewaczem z takim wa|cym systemem, wystarczy wstpnie zaprogramowa szeroko[ robocz i |dan ilo[ wysiewu na hektar, a sterownik elektroniczny zadba o wBa[ciw dawk przez caBy czas pracy. Stosowane s dwa sposoby elektronicznej kontroli ilo[ci wysiewanego nawozu: system bezpo[redniego pomiaru masy rozsiewacza z nawozem, oraz system po[redni, polegajcy na kontroli przepBywu masy. Automatyczne systemy okre[lajce zapotrzebowanie ro[lin na azot Efektywno[ nawo|enia mineralnego w du|ym stopniu zale|y od równomiernego rozprowadzenie nawozu na powierzchni pola. Jednak w tzw. rolnictwie precyzyjnym, coraz wiksze znaczenie ma nawo|enie ze zmienn dawk, uzale|nion do miejscowego zapotrzebowania ro[lin na nawóz. Realizacja takiego zmiennego zapotrzebowania staBa si mo|liwa, dziki wprowadzeniu do techniki rolniczej sterowników elektronicznych. W tej dziedzinie coraz cz[ciej korzysta si równie| z zaawansowanych technologii satelitarnych. Dziki temu wspóBczesne technologie nawo|enia mineralnego umo|liwiaj precyzyjne dostarczenie ro[linom takiej ilo[ci nawozu, jaka jest im niezbdna na danym etapie wegetacji. Do tego celu wykorzystuje si rozsiewacze wyposa|one w optyczne lub mechaniczne czujniki do okre[lania zapotrzebowania ro[lin na skBadniki pokarmowe trakcie nawo|enia. W ten sposób bada si zwBaszcza zapotrzebowanie na azot. Znane s nastpujce sposoby pomiaru:  Hydro-N-Sensor mierzy ilo[ [wiatBa sBonecznego odbitego przez ro[liny. Jest to wielko[ zale|na od gsto[ci Banu i jednocze[nie zawartego w nim chlorofilu.  Mini-Veg-N polega na rzuceniu na ro[liny wizki promieni lasera. Laser wywoBuje fluorescencj zawartego w ro[linach chlorofilu, a intensywno[ fluorescencji mierz czujniki optyczne. System ten mo|e by stosowany o dowolnej porze dnia, równie| w dni pochmurne, a nawet w nocy.  Green-Seeker równie| wykorzystuje wBasne aktywne zródBo [wiatBa. W tej metodzie nastpuje pomiar odbitego od ro[lin promieniowania podczerwonego.  Crop-Meter to czujnik mechaniczny, zamontowany z przodu cignika. Posiada on poziome wychylne rami, które jest prowadzone w Banie zbo|a. Sprz|ony z ukBadem elektronicznym potencjometr mierzy kt wychylenia ramienia, który jest zale|ny od gsto[ci Banu. Ta informacja jest przetwarzana i przesyBana do elektronicznego sterownika. Dziki tym metodom mierzony jest na bie|co stan ro[lin i obliczane ich zapotrzebowanie na nawóz. Sterownik bByskawicznie decyduje o ilo[ci nawozu która zostanie wysiana bezpo[rednio w okolice tych ro[lin. Konserwacja rozsiewaczy nawozu Rozsiewacze nawozów mineralnych pracuj w bardzo trudnych warunkach. Poniewa| nawozy mineralne s przewa|nie solami ró|nych kwasów, ich wBasno[ci powoduj agresywne, korodujce dziaBanie. Codzienna obsBuga rozsiewaczy polega na smarowaniu wszystkich punktów smarnych, dokrceniu poluzowanych [rub i nakrtek i regulacji napicia przeno[nika. Po zakoDczeniu pracy nale|y zawsze rozsiewacz dokBadnie oczy[ci z resztek nawozów. Po zakoDczonym sezonie maszyny nale|y umy wod pod ci[nieniem, osuszy i nastpnie zakonserwowa. Wszystkie niemalowane powierzchnie nale|y pokry [rodkiem konserwujcym, a powierzchnie z których zdarBa si farba pomalowa. Rozsiewacze powinny by przechowywane pod dachem. W celu przedBu|enia trwaBo[ci rozsiewaczy, niektórzy z producentów oferuj maszyny wykonane z wysokiej jako[ci blach nierdzewnych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 Przepisy bhp podczas obsBugi maszyn do nawo|enia Przy obsBudze maszyn do nawo|enia mineralnego nale|y chroni drogi oddechowe przed szkodliwym dziaBaniem pyBu nawozowego. Operator, który wysiewa Batwo si pylce nawozy, powinien by ubrany w pyBoszczelny kombinezon, szczelne okulary, mask na twarz i rkawice. W strefie rozsiewanego nawozu nie mog si znajdowa ludzie i zwierzta. Nale|y pamita o tym, |e wszystkie obrotowe elementy na maszynach musz znajdowa si pod osBonami. Wykonywanie regulacji lub drobnych napraw mo|e si odbywa tylko po wyBczeniu silnika cignika. Zabrania si przewo|enia osób na dyszlach Bczcych rozsiewacze z cignikiem. 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie znasz rodzaje nawozów naturalnych? 2. Jakich zasad nale|y przestrzega przy nawo|eniu? 3. Jakich zasad nale|y przestrzega przy stosowaniu obornika? 4. Jakie wymagania agrotechniczne stawia si rozsiewaczom nawozów mineralnych? 5. Z jakich podzespoBów jest zbudowany rozsiewacz zawieszany? 6. W jaki sposób reguluje si ilo[ rozsiewanego nawozu w rozsiewaczu N 053? 7. W jaki sposób reguluje si ilo[ rozsiewanego nawozu w rozsiewaczu N 011? 8. W jaki sposób zmienia si szeroko[ robocz w rozsiewaczy zawieszanym N 053? 9. Jak jest zbudowany rozsiewacz pneumatyczny? 10. W jaki sposób konserwuje si rozsiewacze nawozu? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Zaplanuj przeprowadzenie zabiegu nawo|enia nawozem mineralnym. Do pracy przygotuj rozsiewacz zawieszany N 053. Planowana dawka wysiewu nawozu mineralnego to 150 kg/ha. Przeprowadz prób krcon na postoju. ZakBadana szeroko[ robocza 10 m. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa kolejno[ prac przy nawo|eniu mineralnym, 4) wyregulowa wstpnie podzespoBy rozsiewacza, 5) przeprowadzi kontrol wysiewu na postoju, 6) obliczy na podstawie tabeli uzyskan norm wysiewu, 7) dokona w razie potrzeby korekty nastaw. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik, Bcznik górny, sworznie i zawleczki, rozsiewacz zawieszany N 053, - instrukcje obsBugi rozsiewacza i cignika, - wiadro, waga, - zestaw kluczy monterskich, - materiaBy pi[miennicze, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 wiczenie 2 Zaplanuj przeprowadzenie zabiegu nawo|enia nawozem mineralnym. Przygotuj rozsiewacz zawieszany N 053 do wysiewu nawozu mineralnego w ilo[ci 150 kg/ha. Przeprowadz kontrol wysiewu na okre[lonym odcinku drogi. ZakBadana szeroko[ robocza 10 m. Pomiar dokonaj na drodze o dBugo[ci 50 m. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa przeprowadzenie zabiegu nawo|enia, 4) wskaza i nazwa elementy z jakich skBada si rozsiewacz, 5) opisa funkcjonowanie rozsiewacza, 6) wyregulowa wstpnie podzespoBy rozsiewacza zgodnie z danymi wyj[ciowymi, 7) przeprowadzi kontrol wysiewu poprzez przejazd pomiarowego odcinka, 8) obliczy na podstawie tabeli uzyskan norm wysiewu, 9) sprawdzi, czy regulacje s odpowiednie, w razie potrzeby dokona korekty. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik, Bcznik górny, sworznie i zawleczki, rozsiewacz zawieszany N 053, - instrukcje obsBugi rozsiewacza i cignika, - wiadro, waga, ta[ma pomiarowa, - zestaw kluczy monterskich, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. wiczenie 3 Zaplanuj przeprowadzenie zabiegu nawo|enia nawozem mineralnym. Przygotuj rozsiewacz zawieszany N 053 do wysiewu fosforanu amonu w ilo[ci 200 kg/ha. Przeprowadz kontrol wysiewu wiedzc, |e ci|ar usypowy tego nawozu wynosi 1 kg/l. ZakBadana szeroko[ robocza 10 m, a prdko[ jazdy 10 km/h. Oblicz prdko[ obrotow [limaków dozujcych. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa kolejno[ prac przy nawo|eniu mineralnym, 4) wyregulowa wstpnie podzespoBy rozsiewacza, 5) przeprowadzi kontrol wysiewu wedBug ci|aru usypowego nawozu, 6) obliczy na podstawie tabeli wymagan prdko[ obrotow [limaków dozujcych, 7) sprawdzi po obliczeniach i ustawieniu parametrów roboczych, uzyskiwan norm wysiewu. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik, Bcznik górny, sworznie i zawleczki, rozsiewacz zawieszany N 053, - instrukcje obsBugi rozsiewacza i cignika, - wiadro, waga, ta[ma pomiarowa, - zestaw kluczy monterskich,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 - materiaBy pi[miennicze, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. wiczenie 4 Zaplanuj czynno[ci podczas wykonania prac przy posezonowej konserwacji rozsiewacza. Przeprowadz t konserwacj. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa kolejno[ prac przy konserwacji rozsiewacza, 4) dobra narzdzia i materiaBy konserwacyjne, 5) przygotowa rozsiewacz do konserwacji, 6) przeprowadzi konserwacj, 7) oceni swoj prac. Wyposa|enie stanowiska pracy: - rozsiewacz zawieszany, - zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzdzia [lusarskie, myjka ci[nieniowa, - [rodki konserwujce, farba, itp. - instrukcja obsBugi rozsiewacza, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li ró|ne rodzaje nawozu na podstawie próbek? ðð ðð 2) okre[li wymagania agrotechniczne stawiane rozsiewaczom? ðð ðð 3) nazwa podzespoBy rozsiewacza zawieszanego i przyczepianego? ðð ðð 4) wykona obsBug techniczn rozsiewacza nawozów? ðð ðð 5) wyregulowa elementy rozsiewacza, wpBywajce na ilo[ wysiewu? ðð ðð 6) przeprowadzi kontrol wysiewu nawozu mineralnego? ðð ðð 7) opisa funkcje sterowników elektronicznych stosowanych w rozsiewaczach do nawozów mineralnych? ðð ðð 8) przeprowadzi konserwacj rozsiewacza? ðð ðð 9) zmieni szeroko[ robocz rozsiewacza? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 4.2. Budowa, obsBuga i regulacja maszyn do stosowania nawozów naturalnych 4.2.1. MateriaB nauczania Wymagania agrotechniczne Wymagania agrotechniczne stawiane maszynom do stosowania nawozów naturalnych s podobne do tych wymagaD, jakim musz sprosta maszyny u|ywane przy stosowaniu nawozów mineralnych. Generalnie, powinny one zagwarantowa mo|liwo[ wywiezienia obornika (gnojowicy) na pole i równomiernie rozmieszczenie go tam w wymaganej dawce. W przypadku obornika jest to zadanie trudniejsze do speBnienia, gdy| nawóz ten w porównaniu z nawozami mineralnymi jest materiaBem du|o bardziej zró|nicowanym. Na jego wBasno[ci mechaniczne ma wpByw zarówno dBugo[ sBomy u|ytej do [cielenia, stopieD wilgotno[ci, a tak|e zaawansowanie procesów jego fermentacji. Konstrukcja rozrzutników obornika powinna zapewni mo|liwie jak najwiksz równomierno[ roztrzsania, materiaBów o ró|nej konsystencji, dla ró|nych dawek nawo|enia. Powinna istnie mo|liwo[ regulacji roztrzsanego obornika w zakresie od 10 do 60 t/ha. Zalecane jest tak|e to, by przyczepy roztrzsacza stwarzaBy mo|liwo[ ich wielostronnego wykorzystania w gospodarstwie rolnym. Budowa dziaBanie i regulacja rozrzutników obornika GBówne podzespoBy z jakich skBada si rozrzutnik to: jedno- lub dwuosiowa przyczepa, urzdzenie transportujce mas obornika, zespóB do odrywania z masy obornika ksów i ich rozrzucania po powierzchni pola oraz mechanizmy napdowe. Rozrzutniki jednoosiowe, w porównaniu z dwuosiowymi tworz z cignikiem zwrotne agregaty, które dodatkowo charakteryzuj si mniejszym po[lizgiem kóB. Rozrzutniki znacznie cz[ciej s budowane jako maszyny roztrzsajce obornik w kierunku zgodnym z kierunkiem jazdy agregatu. W takim przypadku bbny roztrzsajce s umieszczone z tyBu skrzyni Badunkowej. Bbny mog by ustawione poziomo (maszyny wskorzutowe) lub pionowo (szerokorzutowe). W maszynach roztrzsajcych obornik w kierunku prostopadBym do toru jazdy, bbny roztrzsajce s rozmieszczone wzdBu| bocznej [cianki rozrzutnika. Zby bbnów roztrzsajcych obornik posiadaj ró|ne ksztaBty. Dla ka|dego rozrzutnika jego producent opracowuje tabel dawkowania. Dawka obornika jest uzale|niona od prdko[ci przesuwania si przeno[nika podBogowego i prdko[ci jazdy agregatu. Rozrzutniki s czsto wykorzystywane jako przyczepy do ró|nych prac transportowych. Zastosowanie przeno[nika podBogowego uBatwia samoczynny rozBadunek przyczepy. Poniewa| rozrzutniki poruszaj si po drogach publicznych, musz by wyposa|one w elektryczn instalacj o[wietleniow oraz pneumatyczny ukBad hamulcowy. Rozrzutnik obornika N 219 jest zbudowany na bazie jednoosiowej przyczepy, wyposa|onej w adapter rozrzucajcy obornik w postaci dwóch bbnów z palcami. Bbny s napdzane przekBadni BaDcuchow. Z bbnami wspóBpracuje zamocowany nad nimi grzebieD. Na dnie skrzyni Badunkowej przymocowanej do ramy, znajduje si przeno[nik BaDcuchowo-listwowy. Jest on napdzany mechanizmem zapadkowym. Wszystkie ruchome elementy napdu s osBonite blaszanymi osBonami. Do przedniej [cianki przyczepy powinna by zamocowana zabezpieczajca siatkowa osBona. Elementy robocze rozrzutnika s napdzane od WOM cignika, poprzez waBek przegubowo- teleskopowy, umocowany pod skrzyni Badunkow waB wzdBu|ny, skrzyni przekBadniow, mechanizm zapadkowy i przekBadni BaDcuchow. W ukBadzie przeniesienia napdu znajduje si sprzgBo przeci|eniowe i sprzgBa elastyczne. Zmiana skoku  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 w mechanizmie zapadkowym ma bezpo[redni wpByw na prdko[ przesuwu przeno[nika BaDcuchowo-listwowego, a to zmienia ilo[ obornika dostarczanego w stron bbnów rozrzucajcych. Rys. 7. Jednoosiowy rozrzutnik obornika N 219 [katalog: AGROMET Brzeg] Dawniej zmian dBugo[ci skoku mechanizmu zapadkowego dokonywaBo si poprzez zmian promienia mimo[rodu. Obecnie dokonuje si tego poprzez przesBon regulacyjn, sterujc prac zapadek. Ustawiajc odpowiednio dzwigni regulacyjn przeno[nik podBogowy mo|e uzyska ró|ne prdko[ci (w obu kierunkach), lub te| mimo przekazywanego od WOM napdu - mo|e si nie porusza. Rozrzutnik obornika N 240 od opisanego wy|ej ró|ni si ksztaBtem elementów roboczych bbnów rozrzucajcych. W tym przypadku przybraBy one posta szerokich uzbionych na zewntrznej krawdzi Bopat, spiralnie przymocowanych do bbna. Ten rozrzutnik równie| nale|y do grupy maszyn wskopasmowych. Adapter mo|e by jedno- lub dwubbnowy. UkBad napdowy jest rozwizany identycznie, jak to byBo w rozrzutniku N 219. Rys. 8. Dwuosiowy rozrzutnik obornika N 240 [katalog: AGROMET Brzeg] Rozrzutnik obornika N 244 jest przykBadem rozrzutnika szerokopasmowego. Adapter skBada si z czterech pionowo usytuowanych bbnów. Pionowo zamocowane bbny rozrzucaj obornik równie| na boki, co umo|liwia uzyskanie szeroko[ci roboczej dochodzcej do 4 m. Bbny rozrzucajce napdzane s przez przekBadnie sto|kowe, które z kolei uzyskuj napd od przekBadni BaDcuchowej. Przeno[nik podBogowy jest napdzany od silnika hydraulicznego, sterowanego ukBadem hydrauliki zewntrznej cignika. Daje to mo|liwo[ regulowania prdko[ci przesuwu przeno[nika BaDcuchowo-listwowego w sposób bezstopniowy z kabiny cignika. Rozrzutnik peBni rol przyczepy technologicznej, gdy| mo|na go Batwo przystosowa do przewozu zielonek, kiszonek, okopowych, materiaBów sypkich itp. Bardzo dobre wBasno[ci trakcyjne zapewnia o[ napdowa w ukBadzie tandem.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 Rys. 9. Szerokopasmowy rozrzutnik obornika N 244 [katalog: AGROMET Brzeg] ObsBuga i konserwacja rozrzutników obornika W trakcie obsBugi rozrzutników nale|y regularnie sprawdza ich stan techniczny i na bie|co usuwa wszelkie zauwa|one usterki. Wszystkie punkty smarne powinny by smarowane zgodnie z zaleceniami producenta zawartymi w instrukcji obsBugi. Nale|y sprawdzi stan oleju w skrzyni przekBadniowej i w razie stwierdzenia, |e jest za niski  uzupeBni. W przekBadniach BaDcuchowych powinno sprawdza si napicie BaDcuchów. Mechanizmy napdowe powinny pracowa bez |adnych zaci. Po zakoDczonym sezonie, rozrzutnik nale|y dokBadnie wymy, osuszy, nasmarowa i zakonserwowa. Wskazane jest by adapter rozdrabniajcy przechowywa pod dachem, a zdemontowane i wymyte w nafcie lub oleju napdowym BaDcuchy magazynowa w pomieszczeniach zamknitych. Klasyfikacja Badowaczy obornika, budowa, obsBuga i regulacja Przy odpowiedniej organizacji pracy, uci|liwe prace towarzyszce zaBadunkowi obornika mog zosta Batwo zmechanizowane. Do wykonywania tych prac sBu| Badowacze obornika. Aadowacze mechaniczne generalnie dzieli si na czoBowe i chwytakowe. Do zaBadunku nawozów mineralnych wykorzystuje si niekiedy Badowacze pneumatyczne. Aadowacz chwytakowy przyczepiany T- 214 Cyklop jest przeznaczony do zaBadunku obornika, a po zmianie chwytaka tak|e materiaBów sypkich i objto[ciowych. Maszyna posiada wBasny ukBad jezdny i wBasny ukBad hydrauliczny. Pompa hydrauliczna jest napdzana od WOM cignika. Na dwukoBowym podwoziu jest zamocowany jest korpus z przegubowym wysignikiem i przeciwwag, zbiornik na olej i siedzisko dla operatora. Dwie rozkBadane hydraulicznie podpory stabilizuj maszyn podczas pracy. Kt obrotu wysignika wynosi 270 stopni, a gBboko[ zagBbienia 1,70 m. Sterowanie prac siBowników hydraulicznych odbywa si poprzez zmian suwaków w rozdzielaczach dwu- i trójsekcyjnym. Aadowacz czoBowy T- 272 jest maszyn nabudowan na cignik. Mo|e by przeznaczony do zaBadunku obornika, a tak|e wykonywania lekkich prac transportowych w gospodarstwach rolnych. Kt wywrotu By|ki w górnym poBo|eniu wynosi 55 stopni, a gBboko[ zagBbienia 16cm. Zastosowano system podnoszenia hydrauliczny, system wywrotu osprztu - hydrauliczny z rozdzielaczem 2-sekcyjnym, za[ sterowania mechaniczno-hydrauliczny. Koparko-Badowarka chwytakowa T-350 mo|e sBu|y do przeBadunku obornika, a tak|e nawozów mineralnych, materiaBów sypkich, okopowych, kiszonki i sBomy. Jest mocowana na trzypunktowym ukBadzie mocowania cignika. UkBad hydrauliczny maszyny mo|e by zasilany z ukBadu hydrauliki zewntrznej cignika lub z pompy napdzanej przez WOM cignika. Operator mo|e sterowa maszyn z siedziska. S mo|liwe równie| modyfikacje  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 maszyny pozwalajce na sterowanie z kabiny cignika. Kt obrotu w pBaszczyznie poziomej 190 stopni. Rys. 10. CzoBowy Badowacz obornika [katalog: POL-MOT Mrgowo] Aadowacz obornika stacjonarny T- 355 jest przeznaczony dla niewielkich gospodarstw indywidualnych. SBu|y do przemieszczania obornika z pryzmy na pryzm, lub do zaBadunku na [rodek transportowy. Konstrukcj no[n Badowacza stanowi kolumna z grubo[ciennej rury stalowej, z zamontowan obrotnic i wysignikiem. UkBad napdowy urzdzenia skBada si z silnika elektrycznego, przekBadni [limakowej, bbna linowego z nawinit lin do podnoszenia chwytaka. Przyczepy asenizacyjne Do rozlewania nawozów pBynnych stosuje si przyczepy asenizacyjne. S one wyposa|one w pomp pró|niow i zespóB zaworów, umo|liwiajcy sterowanie opró|nianiem przyczepy na polu. NapeBnianie przyczepy jest mo|liwe poprzez wytworzenie wewntrz zbiornika podci[nienia. Rys. 11. Przyczepa asenizacyjna [katalog MEPROZET Ko[cian] Przyczepa asenizacyjna 1-osiowa PN-70 jest przeznaczona do wywo|enia gnojowicy, nieczysto[ci pBynnych i rozlewania zawarto[ci zbiornika na polach. Mo|e mie tak|e zastosowanie przy podlewaniu, zraszaniu, nawo|eniu upraw polowych i warzywnych. Zbiornik stalowy wsparty na zestawie koBowym. NapeBnianie i opró|nianie zbiornika odbywa si przy pomocy kompresora rotacyjnego. Zawór spustowy wyposa|ony w rozdzielacz tylny  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 umo|liwia rozlanie cieczy, otwierany hydraulicznie z kabiny cignika. Wewntrz zbiornika jest zainstalowane mieszadBo. Przyczep asenizacyjn  tandem PN-90 (T- 528/1) wyposa|ono w hydraulicznie zanurzany w| sscy. Nakierowanie i umieszczenie w|a w otworze zbiornika z gnojownic oraz jego powrót do poBo|enia transportowego realizowane jest z kabiny cignika. W ten sposób wykluczone zostaBy niedogodno[ci, wystpujce przy rcznym rozkBadaniu i skBadaniu w|a sscego. Rys. 12. Przyczepa asenizacyjna do naglebowego dozowania gnojownicy [katalog MEPROZET Ko[cian] Przyczepa asenizacyjna T-540 posiada konstrukcj bezramow. Elementem no[nym jest zbiornik przymocowany do zestawu koBowego. Wóz jest wyposa|ony w kompresor rotacyjny umo|liwiajcy zarówno napeBnianie, jak i opró|nianie zbiornika. Otwieranie i zamykanie zaworu spustowego odbywa si hydraulicznie z kabiny kierowcy cignika. Przepisy bhp podczas obsBugi maszyn do nawo|enia. Przy wykonywaniu jakichkolwiek prac przy mechanizmach maszyn do nawo|enia naturalnego nale|y najpierw wyBczy silnik cignika. W strefie rozrzucanego nawozu nie mog si znajdowa ludzie i zwierzta. Wszystkie elementy obrotowe na maszynach musz znajdowa si pod osBonami. Zabrania si przewo|enia osób na dyszlach Bczcych rozrzutniki, czy przyczepy asenizacyjne z cignikiem. Hamulce pneumatyczne musz by podBczone do instalacji cignika. Nie wolno przekracza dozwolonej prdko[ci jazdy i dopuszczalnej Badowno[ci maszyn. Zabrania si pozostawiania maszyn na pochyBo[ciach, bez uprzedniego zabezpieczenia hamulcem rcznym i podBo|enia pod koBa zabezpieczeD. Wszelkie skaleczenia powstaBe podczas pracy, nale|y zdezynfekowa i opatrzy jaBowym opatrunkiem. Jest to szczególnie istotne wskazanie przy wywo|eniu obornika, gdy| nie opatrzona rana grozi zaka|eniem bakteriami t|ca. Przy pracy Badowaczami nale|y zawsze dba o zapewnienie stabilnej pozycji maszyny. Nie wolno pod |adnym pozorem podnosi Badunków przekraczajcych nominaln Badowno[ Badowacza. 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD 1. Jakie znasz rodzaje nawozów naturalnych? 2. Jakie wymagania agrotechniczne stawia si rozrzutnikom? 3. Czym ró|ni si midzy sob rozrzutniki wsko- i szerokopasmowe? 4. WymieD elementy budowy rozrzutnika N 219?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 5. W jaki sposób reguluje si dawk rozrzucanego obornika? 6. WymieD, jakie regulacje dokonuje w rozrzutnikach obornika? 7. Jakie znasz rodzaje Badowaczy? 8. Jaka jest zasada pracy przyczep asenizacyjnych? 9. Jak nale|y konserwowa maszyny do stosowania nawozów naturalnych? 10. Jakie znasz zasady bezpiecznej obsBugi i pracy maszynami do nawo|enia? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Zaprojektuj proces technologiczny nawo|enia pola obornikiem. Przygotuj praktycznie rozrzutnik obornika do pracy. Sprawdz jego stan techniczny. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaprojektowa proces technologiczny przeprowadzenia nawo|enia obornikiem, 4) dokona obsBug codzienn rozrzutnika (smarowanie, stan przekBadni BaDcuchowych), 5) sprawdzi ogólny stan techniczny maszyny. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik, sworznie i zawleczki, rozrzutnik obornika, - instrukcje obsBugi rozrzutnika obornika i cignika, - zestaw kluczy monterskich, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. wiczenie 2 Zaplanuj prac Badowaczem chwytakowym. Nastpnie przygotuj Badowacz przyczepiany T-214 do pracy. Sprawdz jego stan techniczny. Wykonaj prób pracy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa prac Badowaczem chwytakowm, 4) sprawdzi stan techniczny Badowacza i przygotowa go do pracy, 5) zagregatowa maszyn z cignikiem, 6) wykona prób pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik, sworznie i zawleczki, Badowacz chwytakowy, - instrukcje obsBugi Badowacza chwytakowego i cignika, - zestaw kluczy monterskich, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 wiczenie 3 Zaplanuj przeprowadzenie prac przy konserwacji posezonowej rozrzutnika obornika. Nastpnie przeprowadz t konserwacj. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) dobra narzdzia i materiaBy konserwacyjne, 4) zaplanowa tok prac konserwacyjnych, 5) przygotowa rozrzutnik do konserwacji, 6) przeprowadzi konserwacj, 7) oceni swoj prac. Wyposa|enie stanowiska pracy: - rozrzutnik obornika, - zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzdzia [lusarskie, myjka ci[nieniowa, - [rodki konserwujce, farba, itp. - instrukcja obsBugi rozrzutnika obornika, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li wymagania agrotechniczne stawiane rozrzutnikom obornika? ðð ðð 2) nazwa podzespoBy rozrzutnika obornika? ðð ðð 3) wykona obsBug techniczn rozrzutnika obornika? ðð ðð 4) wyregulowa elementy rozrzutnika, zmieniajce wydatek obornika na jednostk powierzchni? ðð ðð 5) obsBugiwa Badowacze chwytakowe i czoBowe? ðð ðð 6) nazwa podzespoBy przyczepy asenizacyjnej? ðð ðð 7) przeprowadzi konserwacj maszyn do stosowania nawozów naturalnych? ðð ðð 8) wymieni przepisy zwizane z bezpieczn obsBug i prac maszyn stosowanych do nawo|enia? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 4.3. Uprawy midzyrzdowe, budowa i regulacje pielników i obsypników. Zasady bhp przy obsBudze narzdzi do upraw midzyrzdowych 4.3.1. MateriaB nauczania Cel i zadania wykonywanych upraw midzyrzdowych Aby uzyska jak najwy|sze plony, nie wystarczy zasia wysokiej warto[ci nasiona i zapewni im optymalne siedlisko. Wiele uprawnych ro[li wymaga podczas wegetacji wykonania szeregu zabiegów pielgnacyjnych. Przez pielgnacj rozumie si wykonanie takich zabiegów, które wyeliminuj, lub znacznie ogranicz niekorzystny wpByw szkodliwych czynników na rosnce ro[liny. Uprawy midzyrzdowe zalicza si do zadaD pielgnacyjnych. Cel i sposób wykonania upraw midzyrzdowych zmienia si z zale|no[ci od rodzaju ro[lin i panujcych warunków glebowych. Do zadaD upraw midzyrzdowych zalicza si m.in.: niszczenie wschodzcych chwastów, spulchnianie gleby, niszczenie zaskorupienia roli, przerzedzenie ro[lin w rzdach, a tak|e obsypywanie ro[lin ziemi. Zaskorupiona i ubita gleba utrudnia rosncym ro[linom dostp powietrza. Najcz[ciej takie warunki nie przeszkadzaj jednak rozrasta si chwastom. Przy braku interwencji rolnika, rosnce chwasty szybko staj si groznymi konkurentami ro[lin uprawnych. Zabieraj im pokarm, wod i [wiatBo. Mechaniczne niszczenie chwastów narzdziami cignikowymi daje dobry rezultat tylko w pocztkowej fazie ich wzrostu, gdy system korzeniowy chwastów nie jest jeszcze zbytnio wyksztaBcony. Kolejne zadanie upraw midzyrzdowych to niszczenie zaskorupiaBej powierzchni pola. Oprócz niszczenia wierzchniej skorupy, istnieje niekiedy potrzeba spulchnienia gBbszych warstw roli. Rys. 13. Schemat rozmieszczenia narzdzi roboczych: a szeroko[ midzyrzdzi, b1, b2  szeroko[ci robocze no|y pielcych, c pasy pokrycia no|y, d pas ochronny [6, s.177] W czasie uprawy midzyrzdowej musz by zachowane odpowiedniej szeroko[ci pasy bezpieczeDstwa (ochronne). Jest to odlegBo[ od krawdzi elementu roboczego narzdzia, do osi rzdu ro[lin. Szeroko[ pasa bezpieczeDstwa powinna zapewni bezpieczeDstwo uprawianym ro[linom. Nie mo|e by ona ani za du|a, za maBa. Minimalna szeroko[ pasa bezpieczeDstwa wynosi 0,08 m. UkBady sterujce pielników powinny umo|liwi poprzeczny przesuw zespoBów roboczych w zakresie 0,15 m na ka|d stron. Wymagania agrotechniczne narzdzi do upraw midzyrzdowych Wymagania agrotechniczne stawiane narzdziom do upraw midzyrzdowych to: - nieuszkadzanie ro[lin uprawnych podczas wykonywania zabiegu, - mo|liwo[ zmiany szeroko[ci i gBboko[ci pracy elementów roboczych,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 - utrzymywanie w czasie pracy zadanych parametrów, - dobre spulchnianie roli, - skuteczne wycinanie chwastów, - Batwe sterowanie, - prosta obsBuga i konserwacja, Do pracochBonnych prac polowych zalicza si uprawa midzyrzdowa buraków i ziemniaków. Pielenie buraków wykonuje si najcz[ciej kilkukrotnie, za ka|dym razem zmieniajc ustawienia parametrów elementów roboczych. U|ycie do siewu nie spreparowanych nasion buraków, wymaga dodatkowych zabiegów przecinki i pojedynkowania. Uprawa ziemniaków równie| wymaga zabiegów pielgnacyjnych. W tym przypadku niekiedy nale|y przeprowadzi nawet kilkukrotne pielenie i formowanie redlin. W celu uBatwienia prowadzenia upraw rzdowych, rozstawy kóB cigników i odpowiadajce im szeroko[ci midzyrzdzi zostaBy znormalizowane. Przy ustalaniu szeroko[ci pasa bezpieczeDstwa nale|y wzi pod uwag rozstaw kóB cignika, szeroko[ opon, a tak|e odchyBki ro[lin od teoretycznej linii rzdu wynikajce z niedokBadno[ci pracy siewnika, oraz niedokBadno[ci pracy pielnika. Poniewa| zmiana rozstawu kóB cignika jest czynno[ci pracochBonn (z wyjtkiem zaawansowanych technologicznie cigników, w których dokonuje si tego automatycznie podczas jazdy agregatu), nale|y ustala znormalizowane szeroko[ci midzyrzdzi, powizane z typowymi rozstawami kóB. Rys. 14. Znormalizowane rozstawy kóB cignika i odpowiadajce im szeroko[ci wa|niejszych midzyrzdzi [12, s. 124] Do podstawowych zabiegów pielgnacyjnych w uprawach rzdowych zalicza si pielenie i formowanie redlin. W uprawach na powierzchniach pBaskich u|ywa si pielników, natomiast do upraw redlinowych obsypników. Budowa i regulacje pielników Pielniki cignikowe s maszynami zawieszanymi na trzypunktowym ukBadzie zawieszenia cignika. Do ich obsBugi oprócz traktorzysty niezbdny jest jeszcze jeden  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 pracownik. Jest on odpowiedzialny za wBa[ciw prac elementów roboczych pielnika. Siedzc na specjalnym siodle, mo|e on nimi kierowa przy pomocy steru. Produkowane s pielniki o ró|nych szeroko[ciach roboczych: od dwu, do a| dwunastorzdowych. Sterowanie pielnikami o szeroko[ci roboczej 3 m (6-cio rzdowy P 430) odbywa si przy pomocy mechanicznego kierowania sterem. Przy wikszych szeroko[ciach roboczych (6 m P 434) do sterowania elementów roboczych pielnika u|ywa si hydrauliki zewntrznej cignika. Ster umo|liwia przesuwanie ramy narzdziowej wzgldem ramy gBównej w kierunku prostopadBym do kierunku jazdy. Szeroko[ robocza pielnika powinna by taka sama, jak szeroko[ robocza siewnika, poniewa| skrajne midzyrzdzia w pasie siewnym mog niekiedy ró|ni si szeroko[ci od pozostaBych. Pielniki wyposa|a si niekiedy w elektryczn sygnalizacj [wietln, do porozumiewania si midzy operatorem pielnika i kierowc cignika. GBównymi elementami roboczymi pielników s no|e ktowe o ostrzach wygitych w stosunku do trzonka w lewo lub prawo, gsiostopki o ró|nych szeroko[ciach roboczych, no|e dButowe i zby spulchniajce. Gsiostopki i no|e ktowe u|ywa si do podcinania korzeni chwastów, a tak|e cz[ciowo do spulchniania gleby. Wskie no|e dButowe sBu| do gBbokiego spulchniania roli i jej przewietrzania. W zale|no[ci od szeroko[ci midzyrzdzia stosuje si ró|ne ukBady elementów roboczych pielnika. Obowizuje zasada, |e no|e ktowe s ostrzami zawsze skierowane od ro[lin. Ustawia si je jak najbli|ej rzdu ro[lin w ten sposób, by podcinaBy jak najwicej chwastów, nie niszczc jednak ro[lin uprawnych. Szeroko[ci no|y ktowych dochodz do 0,20 m. Gsiostopki zwykle pracuj w [rodku midzyrzdzia. S produkowane w ró|nych wielko[ciach, o szeroko[ci roboczej mieszczcej si w zakresie od 0,6 do 0,26 m. Ustawienie ostrzy elementów roboczych powinno zapewni cz[ciowe (ok. 0,04 m) pokrywanie si [ladów tych elementów, w celu zagwarantowania dokBadnego podcicia wszystkich chwastów rosncych w midzyrzdziu. WBa[ciwe ustawienie elementów roboczych uBatwia szablon, na którym zaznacza si rzdy ro[lin i pasy bezpieczeDstwa. Do ustalenia gBboko[ci pracy mo|na u|y klocków, podkBadanych pod koBa kopiujce. Wysoko[ klocków powinna by nieco mniejsza od wymaganej gBboko[ci pracy. Rys. 15. Ró|ne ukBady elementów roboczych pielnika a) trzy gsiostopki, b) i c) dwa no|e ktowe i gsiostopka, d) dwa no|e ktowe [6, s.179] Do ramy pielnika w równolegBobokach przegubowych przymocowane przy pomocy jarzm sekcje robocze. RównolegBoboki zapewniaj prac elementów roboczych w jednej, pionowej pBaszczyznie, nawet przy pokonywaniu przez agregat nierówno[ci terenu. Mocowanie poszczególnych sekcji wzdBu| ramy mo|na zmienia, wpBywajc w ten sposób na szeroko[ midzyrzdzia. Oprócz no|y, gsiostopek i dBut, w skBad ka|dej sekcji wchodzi: koBo kopiujce do ustalania gBboko[ci pracy, oraz ugniatajco kruszcych waBków strunowych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 Zmniejszenie pasów bezpieczeDstwa do minimum jest mo|liwe przy zastosowaniu specjalnych tarcz lub osBon blaszanych, chronicych ro[liny uprawne przed zasypaniem i zniszczeniem. Budowa i regulacje obsypników Do pielgnacji upraw redlinowych sBu| obsypniki. Ich zadaniem jest spulchnienie gleby, zniszczenie chwastów i obsypanie ro[lin uprawianych w redlinach gleb. Dziki temu ro[liny zawizuj wicej kBbów. Wysoko[ formowanych redlin zawiera si w zakresie od 0,18 do 0,25 m. Rys. 16. Obsypnik zawieszany [katalog NAMYSAO KoDskie] Poniewa| obsypniki nie stwarzaj tak du|ego zagro|enia dla uprawianych ro[lin, gdy| nie musz by tak precyzyjnie prowadzone wzdBu| rzdów jak pielniki, do ich obsBugi wystarcza tylko kierowca cignika. Obsypniki budowane s jako maszyny zawieszane na trzypunktowym ukBadzie zawieszenia cignika. SkBadaj si z ramy, kóB podporowych, korpusów obsypników i kóB kopiujcych. Korpusy obsypników, podobnie jak to jest w przypadku sekcji roboczych pielników, mocowane s do ramy przy pomocy równolegBoboków przegubowych. Sposób mocowania umo|liwia zmian ich poBo|enia wzgldem ramy. Za obsypnikami mocowane s spr|yste prty, zwane zgrzebBami spulchniajcymi. Rama jest podparta na koBach (lub kole) podporowym. Nieco bardziej rozbudowanymi maszynami s obsypniki na których nabudowano urzdzenia do formowania ksztaBtu redlin. Poniewa| charakter pracy pielników i obsypników jest do siebie bardzo podobny, niektórzy z producentów oferuj uniwersalne pielniko  obsypniki, zwane niekiedy wielorakami. Musz one by wyposa|one w ster, niezbdny przy wykorzystaniu maszyny w charakterze pielnika. Podczas pracy w uprawach redlinowych, ster zostaje zablokowany. Konserwacja narzdzi do upraw midzyrzdowych Ka|dorazowo przed wyjazdem w pole i po pracy nale|y sprawdzi stan ogólny narzdzia. Poluzowane poBczenia gwintowe nale|y dokrci. Zauwa|one usterki usun. Po zakoDczeniu prac pielgnacyjnych narzdzia nale|y dokBadnie oczy[ci. Ao|yska kóB podporowych, przeguby równolegBoboków i czopy Bo|yskowe rur ramy pielnika nale|y nasmarowa smarem staBym. Nale|y tego dokonywa nie rzadziej ni| raz w sezonie. Przed smarowaniem cz[ci nale|y rozmontowa i przemy w oleju napdowym lub w nafcie. Czopy Bo|yskowe nale|y utrzymywa w czysto[ci i chroni przed zanieczyszczeniem gumowymi osBonami. Po zakoDczeniu sezonu narzdzie powinno by przechowywane pod zadaszeniem, na podstawkach wykonanych z drewna, na twardym podBo|u.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 Przepisy bhp przy obsBudze narzdzi do upraw midzyrzdowych Pielnik lub obsypnik mo|e obsBugiwa wyBcznie osoba przeszkolona, która wcze[niej poznaBa instrukcj obsBugi narzdzia. W czasie pracy pielnikiem, nale|y szczególn uwag zwraca na bezpieczeDstwo pracownika obsBugujcego. Zabrania si przewo|enia pracownika na siodeBku, podczas przejazdów transportowych. Wykonujc nawroty na polu, nale|y pracownikowi umo|liwi bezpieczne zej[cie z siodeBka. Po zakoDczeniu nawrotu, pracownik mo|e zaj z powrotem swoje miejsce. Naprawy i regulacje pielników i obsypników mo|na wykonywa jedynie po opuszczeniu narzdzia na podBo|e i wyBczeniu silnika cignika. W celu uniknicia skaleczeD, nie wolno chwyta goB rk za ostrza elementów roboczych. W czasie przejazdów transportowych nie wolno przekracza prdko[ci 20 km/godz. Koniec agregatu powinien by oznakowany trójktem odblaskowym i tablic ostrzegawcz. Po pracy narzdzie nale|y pozostawi w miejscu, w którym nie stanie si przyczyn okaleczenia ludzi lub zwierzt. 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD 1. Jaki jest cel wykonywania zabiegów w midzyrzdziach? 2. Jakie wymagania agrotechniczne stawia si pielnikom i obsypnikom? 3. Jakie znasz elementy budowy pielnika? 4. Jakie regulacje wykonuje si w pielniku? 5. Co to jest pas bezpieczeDstwa? 6. Do czego sBu|y obsypnik? 7. Jakie regulacje dokonuje si w obsypniku? 8. Jakie znasz zasady bezpiecznej pracy pielnikami i obsypnikami? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Zaplanuj zabieg pielenia na plantacji buraków. Przygotuj pielnik do wykonania zabiegu. Rozstaw rzdów 0,45 m, rozstaw kóB cignika 1,35 m, szeroko[ tylnej opony cignika 0,30 m, szeroko[ pasa bezpieczeDstwa 0,075 m. GBboko[ pracy 0,05 m. Wykonaj rozmieszczenie elementów roboczych na pielniku zgodnie z zadanymi parametrami. Wykonaj prób pracy. Sprawdz, czy zostaje zachowany pas bezpieczeDstwa. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa kolejno[ prac przy zabiegu pielenia, 4) posBu|y si instrukcj pielnika P 430, 5) wykona rozmieszczenie elementów roboczych na ramie pielnika, 6) wykona prób pracy i oceni jako[ wykonanego zadania. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik rolniczy, Bcznik górny, sworznie i zawleczki, pielnik P 430, - zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzdzia [lusarskie, ta[ma miernicza, - instrukcje obsBugi: cignika i pielnika, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 wiczenie 2 Zaplanuj przeprowadzenie zabiegu obsypywania na plantacji ziemniaków. Przygotuj obsypnik P 431 do zabiegu. Rozstaw rzdów ziemniaków 0,625 m, rozstaw kóB cignika 1,35 m. SkrzydBa odkBadnic ustaw do wykonania pierwszego obredlenia. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa przebieg prac przy zabiegu obsypywania ziemniaków, 4) wykona regulacje i obsBug obsypnika, 5) wykona prób pracy, 6) oceni jako[ swojej pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik rolniczy, Bcznik górny, sworznie i zawleczki, obsypnik P 431, - zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzdzia [lusarskie, ta[ma miernicza, - instrukcje obsBugi: cignika i obsypnika, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. wiczenie 3 Zaplanuj prace przy obsBudze technicznej obsypnika. Nastpnie wykonaj obsBug obsypnika P 430. Zwró szczególn uwag na przestrzeganie zasad bezpieczeDstwa. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa zakres i kolejno[ prac przy obsBudze technicznej obsypnika, 4) przeprowadzi obsBug techniczn, Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik rolniczy, Bcznik górny, sworznie i zawleczki, obsypnik P 430, - zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzdzia [lusarskie, - instrukcje obsBugi: cignika i obsypnika P 430, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li rodzaj i zasady wykonywania zabiegów pielgnacyjnych? ðð ðð 2) scharakteryzowa budow i wykona regulacj pielnika? ðð ðð 3) wyja[ni zasady agregatowania i obsBugi pielników? ðð ðð 4) scharakteryzowa budow i wykona regulacje obsypników? ðð ðð 5) obsBu|y narzdzia do upraw midzyrzdowych? ðð ðð 6) zinterpretowa przepisy bezpiecznej obsBugi narzdzi do upraw midzyrzdowych? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 4.4. Klasyfikacja i charakterystyka [rodków ochrony ro[lin. Budowa, obsBuga i regulacje opryskiwaczy polowych i sadowniczych. Zasady bhp przy obsBudze maszyn do ochrony ro[lin 4.4.1. MateriaB nauczania Charakterystyka [rodków ochrony ro[lin Nazwa [rodki ochrony ro[lin obejmuje substancje przeznaczone do ochrony ro[lin uprawnych przed organizmami szkodliwymi oraz niszczenia niepo|danych ro[lin (chwastów). W[ród [rodków ochrony ro[lin wyró|nia si m.in.: - insektycydy  do zwalczania owadów, - herbicydy  do zwalczania chwastów, - fungicydy  do zwalczania chorób grzybowych. Insektycydy w zale|no[ci od mechanizmu dziaBania na owady dzielimy na: |oBdkowe (musz by zjedzone przez owady) i kontaktowe (zabijaj te owady, które albo zostaBy bezpo[rednio potraktowane preparatem podczas zabiegu, albo zetknBy si z preparatem w czasie poruszania si po powierzchni, na której wykonano zabieg). Herbicydy s zwizkami chemicznymi u|ywanymi do zwalczania chwastów. Dzieli si je na: - herbicydy kontaktowe (niszcz cz[ci ro[lin poprzez bezpo[redni kontakt ro[liny z preparatem) i ukBadowe (wnikaj do ro[lin i s rozprowadzane z sokami po caBej ro[linie). - herbicydy selektywne (niszcz pewne ro[liny, a jednocze[nie nie uszkadzaj innych) i nieselektywne (niszcz wszystkie ro[liny) - herbicydy nalistne (stosowane wówczas, gdy ro[liny posiadaj li[ci) i doglebowe (wprowadzane do gleby, pobierane gBównie przez korzenie) Fungicydy s to [rodki niszczce grzyby chorobotwórcze dla ro[lin, lub uniemo|liwiaj kieBkowanie zarodników tych grzybów. Fungicydy dzielimy na: - prewencyjne, zapobiegajce kieBkowaniu zarodników, - interwencyjne zabijajce patogenna lub hamujce jego rozwój. Klasy toksyczno[ci [rodków ochrony ro[lin Toksyczno[ wskazuje, jak bardzo szkodliwy, czy trujcy dla ludzi, zwierzt, pszczóB i ryb jest dany [rodek ochrony ro[lin. W Polsce [rodki ochrony ro[lin zalicza si do czterech klas toksyczno[ci dla ludzi: - I klasa  bardzo toksyczne, - II klasa  toksyczne, - III klasa  szkodliwe, - IV klasa  maBo toksyczne. Na podstawie badaD toksykologicznych ustalona jest równie| toksyczno[ [rodków ochrony ro[lin dla pszczóB, ryb i innych organizmów wodnych: - I klasa  toksyczne, - II klasa  szkodliwe, - III klasa  maBo szkodliwe, - IV klasa  praktycznie nieszkodliwe. W celu ustalenia mo|liwo[ci zagro|enia ze strony stosowanych [rodków ochrony ro[lin ustalono okresy prewencji i karencji:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 - prewencja to okres, w cigu którego ludzie, zwierzta i pszczoBy nie powinny styka si z ro[linami, na których stosowano [rodki ochrony ro[lin i przebywa na terenie lub w obiektach gdzie stosowano te [rodki. - karencja to okres, który powinien upByn midzy ostatnim dopuszczalnym terminem stosowania [rodka, a zbiorem ro[liny uprawnej. Etykieta-instrukcja stosowania [rodka ochrony ro[lin Etykieta jest to instrukcja stosowania [rodka ochrony ro[lin, umieszczona na opakowaniu tego preparatu. Jest to oficjalny dokument producenta [rodka chemicznego, zawierajcy najwa|niejsze informacje dotyczce bezpiecznego i skutecznego stosowania preparatu. Z tre[ci etykiety nale|y zapozna si: przed zakupem [rodka ochrony ro[lin i przed jego zastosowaniem. Ka|da etykieta musi zawiera nastpujce informacje: - rodzaj [rodka, jego form u|ytkow i sposób dziaBania, - nazw handlow, - nazw producenta, - numer zezwolenia na dopuszczenie [rodka do obrotu i stosowania, - nazw zwyczajow substancji biologicznie czynnej, - zawarto[ netto [rodka, - numer partii [rodka, - klas toksyczno[ci dla ludzi, pszczóB oraz ryb i innych organizmów wodnych, - midzynarodowe symbole (piktogramy) i obja[nienia informujce o zagro|eniach, - objawy zatrucia i sposób udzielania pierwszej pomocy ludziom, - zakres stosowania [rodka, dawki, terminy, sposób sporzdzania cieczy u|ytkowej, - okres karencji i prewencji, - dat produkcji i okres wa|no[ci [rodka, - sposób magazynowania [rodka, - sposób postpowania z opakowaniami, - numery telefonów o[rodków toksykologicznych. Nale|y zawsze pamita o dokBadnym zapoznaniu si z etykiet-instrukcj stosowania na opakowaniu [rodka ochrony ro[lin. Zawarte tam informacje pozwalaj na skuteczne wykonanie zabiegu. Organizacja zabiegów ochrony ro[lin i warunki skutecznego dziaBania [rodków ochrony ro[lin Zrodki ochrony ro[lin nale|y zawsze stosowa zgodnie z informacjami zamieszczonymi na etykiecie - instrukcji stosowania. Stosujc [rodki ochrony ro[lin nale|y uwzgldni: - wBa[ciwy dobór preparatu dobrany do skBadu gatunkowego chwastów, lub miejsca wystpowania szkodnika, uwzgldniajcy terminu zabiegu - dawk preparatu, zgodn z informacj na etykiecie. Przy opryskach dawka [rodka ochrony ro[lin musi by zawsze zastosowana w zalecanej ilo[ci wody. Zarówno ze wzgldów ekonomicznych i ekologicznych zakazane jest stosowanie dawek wy|szych! - warunki klimatyczne, czyli temperatur, wilgotno[ powietrza, opady atmosferyczne, Zrodki ochrony ro[lin mog by stosowane w formie oprysku wówczas, gdy prdko[ wiatru nie przekracza 3m/s (wiatr porusza li[cie drzew, ale nie gaBzie). Nowe typy rozpylaczy, tzw. przeciwznoszeniowe, pozwalaj wykonywa zabiegi przy wietrze do 5 m/s.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 Przechowywanie i transport Wszystkie [rodki ochrony ro[lin nale|y przechowywa w miejscach niedostpnych dla osób niepowoBanych, zwBaszcza dla dzieci, a tak|e zwierzt. Magazyny musz odpowiada wymaganiom okre[lonym w przepisach prawnych. Dla wikszo[ci gospodarstw wystarczy zamykana na klucz szafa metalowa, umieszczona w pomieszczeniu w którym nie gromadzi si |ywno[ci, pasz, nasion itp. Pomieszczenie powinno dobrze wentylowane i mie odpowiedni temperatur. Zaleca si przechowywanie preparatów wyBcznie w oryginalnych, dobrze zamknitych opakowaniach z etykiet-instrukcj stosowania. W magazynie, a tak|e przy ka|dej pracy ze [rodkami ochrony ro[lin, nale|y u|ywa odpowiedni odzie| ochronn i przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy. Zabrania si przewo|enia [rodków ochrony ro[lin w kabinie dla pasa|erów lub razem z |ywno[ci, paszami, nawozami czy nasionami. Szczelnie zamknite opakowania nale|y zabezpieczy przed mo|liwo[ci ich uszkodzenia w czasie transportu. Ustawa o ochronie ro[lin uprawnych nakBada obowizek na rolników prowadzenia ewidencji wykonywanych zabiegów ochrony ro[lin [rodkami I i II klasy toksyczno[ci dla ludzi. Zapisy ewidencyjne powinny by przechowywana przez okres jednego cyklu produkcyjnego. Ewidencja powinna zawiera terminy wykonywanych zabiegów, nazwy zastosowanych [rodków ochrony ro[lin oraz zastosowane dawki. BezpieczeDstwo i higiena pracy przy stosowaniu i obchodzeniu si ze [rodkami ochrony ro[lin Osoby stosujce [rodki ochrony ro[lin musz wic mie [wiadomo[ istniejcego zagro|enia oraz zna zasady bezpiecznego obchodzenia si z tymi [rodkami. Operatorzy opryskiwaczy polowych najwicej nara|eni s na kontakt z chemicznymi preparatami w trakcie przygotowywania cieczy u|ytkowej i napeBniania zbiornika, a w mniejszym stopniu w trakcie wykonywania zabiegu. Warunki diametralnie si pogarszaj w przypadku braku kabiny lub jej nieszczelno[ci. Du|e zagro|enie istnieje równie| w trakcie wykonywania zabiegów w pomieszczeniach zamknitych. Przenikanie zwizków chemicznych do organizmu: - przez skór (najczstsze przypadki przez kontakt z dBoDmi), - przez ukBad oddechowy (przy pracy z preparatami w postaci proszku, czy pyBu), - przez przewód pokarmowy (przedmuchiwanie rozpylaczy ustami, jedzenie i picie w trakcie oprysku, nieumy[lne wypicie z opakowaD po [rodkach spo|ywczych), - przez bBony [luzowe spojówek (zatarcie oczu brudnymi rkoma, preparat w postaci mgBy) Do [rodków ochrony indywidualnej przy stosowaniu [rodków ochrony ro[lin nale|y: - odzie| ochronna (z dBugimi rkawami i nogawkami z nieprzemakalnego drelichu), - rkawice buty do ochrony rk i nóg, (piciopalcowe gumowe rkawice i buty z nogawkami wyBo|onymi na buty), - sprzt do ochrony ukBadu oddechowego (respiratory itp.) - osBony twarzy i oczu (gogle lub przezroczyste przyBbice). Najwiksze zagro|enie stwarzaj st|one chemiczne [rodki ochrony ro[lin podczas ich odmierzania i przelewania w trakcie przygotowywania cieczy u|ytkowej i przede wszystkim wtedy nale|y stosowa peBn ochron. Udzielanie pierwszej pomocy W przypadku wystpienia zatrucia nale|y jak najszybciej przystpi do udzielenia pierwszej pomocy. Nale|y natychmiast przenie[ poszkodowanego z miejsca oddziaBywania preparatu i wezwa lekarza, podajc jednocze[nie jaki zwizek chemiczny mógB by przyczyn zatrucia. W przypadku ska|enia ciaBa, (po zaBo|eniu rkawiczek jednorazowych) nale|y zdj ska|one ubranie i umy skór poszkodowanego du| ilo[ci wody z mydBem.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 Je|eli zatrucie nastpiBo drog doustn trzeba wywoBa wymioty, ale tylko u osób przytomnych. WchBanianie trucizny przez przewód pokarmowy ogranicza wgiel lekarski. Nie wolno podawa |adnych tBuszczów i mleka. Je|eli osoba poszkodowana straciBa przytomno[ i nie oddycha nale|y zastosowa sztuczne oddychanie i masa| serca. Je|eli nieprzytomny oddycha nale|y uBo|y go na boku i w tej pozycji transportowa. Zasady dobrej praktyki w ochronie ro[lin: - stosowa [rodki ochrony ro[lin tylko wówczas gdy jest to niezbdne, - przed wykonaniem zabiegu zapozna si z etykiet preparatu i upewni si, |e jest to wBa[ciwy preparat do ochrony danej uprawy i w zwalczaniu danego szkodnika, czy bdzie skuteczny przy zastosowaniu go w odpowiednim czasie i we wBa[ciwej dawce, - stosowa [rodki ochrony indywidualnej czyli u|ywa odzie| ochronn, tak|e dla ochrony rk i nóg, sprzt do ochrony ukBadu oddechowego i ochrony oczu i twarzy, - przechowywa preparaty w oryginalnych, szczelnych opakowaniach zaopatrzonych w etykiety, w oznakowanych szafach i pomieszczeniach, z dala od |ywno[ci i pasz, niedostpnych dla dzieci i osób postronnych, - nie dopuszcza do rozlania czy rozsypania preparatu na skór, odzie| czy gleb w trakcie przygotowywania cieczy u|ytkowej, - przy stosowaniu silnie toksycznych [rodków ochrony ro[lin, nale|cych do I i II klasy toksyczno[ci dla ludzi, osobie wykonujcej zabieg powinna towarzyszy druga osoba, - nie pozwala dzieciom i osobom postronnym na przebywanie w pobli|u sprztu ochrony ro[lin i miejsc przygotowywania cieczy u|ytkowej, - postpowa z pustymi opakowaniami po preparatach i resztkami cieczy u|ytkowej zgodnie z uwagami zamieszczonymi w etykiecie-instrukcji stosowania danego preparatu, (Dz. U. Nr 63, poz. 638 ze zm. 2003 r. ustawa o odpadach niebezpiecznych) - nie je[, nie pi, nie pali tytoniu podczas pracy ze [rodkami ochrony ro[lin, - przestrzega prewencji dla ludzi, zwierzt domowych i pszczóB, - starannie my si po pracy ze [rodkami ochrony ro[lin, - przechowywa oddzielnie odzie| ochronn ska|on chemikaliami, - w przypadku podejrzenia zatrucia [rodkami ochrony ro[lin natychmiast skontaktowa si z lekarzem, zabierajc ze sob etykiet stosowanego preparatu. Biologiczne [rodki ochrony ro[lin Ochrona biologiczna polega na wykorzystaniu |ywych organizmów w celu ograniczenia liczebno[ci organizmów szkodliwych. Substancj biologicznie czynn s mikroorganizmy lub organizmy |ywe. Biopreparaty czsto oparte s na szczepach odpowiednich bakterii, lub zawieraj okre[lone wirusy, grzyby i nicienie. Mo|na je wykorzysta poprzez wprowadzenie na nowy teren, na którym wcze[niej nie wystpowaBy. Inna metoda polega na rozmna|aniu organizmów po|ytecznych, poprzez zapewnienie im schronienia i po|ywienia, zakBadanie skrzynek lgowych dla ptaków itp. Zaprawiarki do nasion Zaprawiarki s urzdzeniami sBu|cymi do pokrywania [rodkiem ochrony ro[lin nasion, bulw lub cebul, w celu ochrony mBodych ro[lin przed chorobami i szkodnikami. Zrodki do zaprawiania mog by u|yte w formie ciekBej lub pylistej. Stosownie do sposobu zaprawiania, mo|na rozró|ni trzy rodzaje zaprawiarek: - do zaprawiania na sucho (nasiona pokryte preparatem pylistym) - do zaprawiania na póBsucho (nasiona pokryte ograniczon ilo[ci ciekBego preparatu) - do zaprawiania na mokro (ochrona chronione poprzez zanurzenie lub opryskiwanie)  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 Najbardziej rozpowszechnione s zaprawiarki do zaprawiania suchego i póBsuchego. Zaprawiarki bbnowe do zaprawiania nasion na sucho skBadaj si ze zbiornika w ksztaBcie bbna, którego o[ jest osadzona w Bo|yskach stojaka. Zbiornik posiada otwór wsypowy zamykany szczeln pokryw. Jest on równie| otworem wysypowym. Zaprawianie polega na wsypaniu porcji nasion do zbiornika, dodaniu odwa|onej porcji zaprawy pylistej, zamkniciu pokrywy, a nastpnie obracaniu bbna z prdko[ci okoBo 30 obrotów na minut. Po upBywie kilku minut zbiornik opró|nia si, wysypujc nasiona do podstawionego worka. Zaprawiarki bbnowe s wykorzystywane w mniejszych gospodarstwach ogrodniczych i rolniczych. Do zaprawiania póBsuchego u|ywa si zaprawiarek mechanicznych wyposa|onych we wBasny zbiornik do sporzdzania cieczy zawiesinowej oraz przeno[nik [limakowy i workownic. Zaprawiarki te dozuj zarówno ziarno, jak i zapraw. Gwarantuje to du| dokBadno[ dawkowania preparatu. Zaprawianie odbywa si w przeno[niku [limakowym. Wydajno[ tych zaprawiarek jest do[ du|a i wynosi od okoBo 2 do 5 ton na godzin. Dawka preparatu pylistego wsypywana jest bezpo[rednio na nasiona do zbiornika, natomiast preparat ciekBy rozprowadzany jest przez wirujc tarcz. Zaprawiarka jest wyposa|ona w workownic. Charakterystyka opryskiwaczy polowych i sadowniczych Biorc pod uwag ró|ne kryteria, opryskiwacze mo|na podzieli na kilka grup. Ze wzgldu na miejsce u|ytkowania, wyró|nia si opryskiwacze do upraw polowych, sadowniczych i do upraw pod osBonami. Z uwagi na sposób przemieszczania si, rozró|nia si opryskiwacze plecakowe, taczkowe, cignikowe, samojezdne i samolotowe. Ze wzgldu na zródBo energii wyró|nia si opryskiwacze z napdem rcznym lub silnikowym. Najbardziej rozpowszechniony jest podziaB wedBug rodzaju chronionych upraw, czyli na opryskiwacze polowe i sadownicze. Zadaniem opryskiwaczy polowych jest ochrona otwartych, pBaskich powierzchni, natomiast opryskiwacze sadownicze wyposa|one w wentylatory chroni rzdowe uprawy przestrzenne. Opryskiwacze, cho zbudowane s z podobnych podzespoBów, czsto ró|ni si midzy sob konstrukcj. WspóBczesne, wiksze i dro|sze opryskiwacze posiadaj bogate wyposa|enie specjalistyczne. Zwiksza ono precyzj nanoszenia cieczy u|ytkowej, a tak|e mo|liwo[ci kontroli jej wydatkowania. W skBad opryskiwacza cignikowego wchodz nastpujce podzespoBy: - zbiornik, - pompa, - filtry, - mieszadBo, - zawór sterujco-rozdzielczy, - manometr , - belka opryskowa z rozpylaczami (opryskiwacze polowe), - przystawka wentylatora (opryskiwacze sadownicze), - inne wyposa|enie (urzdzenia pBuczce, znaczniki pianowe,  komputery pokBadowe itp.) Zbiorniki w opryskiwaczach zawieszanych maj pojemno[ od 300 do 400l. Ci|sze cigniki wy|szych klas mog obsBugiwa wiksze opryskiwacze zawieszane, o pojemno[ci zbiorników 600 - 800l. Zbiorniki opryskiwaczy przyczepianych maj pojemno[ w granicach od 1000 do 6000l. Zbiornik jest tak uformowany, by nie posiadaB ostrych krawdzi i zaBamaD. UtrudniaByby one mieszanie cieczy i utrzymanie zbiornika w czysto[ci. W najni|szym punkcie zbiornika, jest umieszczony zawór spustowy, pozwalajcy na opró|nienie resztek cieczy roboczej. Zbiorniki s wykonywane z |ywicy poliestrowej lub z polietylenu. Ka|dy zbiornik musi by wyposa|ony w szczeln pokryw. Jednocze[nie w miar wypryskiwania cieczy, musi istnie mo|liwo[ dopBywu powietrza do zbiornika. Pod pokryw jest  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 umieszczone sito wlewowe. W koszu sitowym czsto s montowane rozcieDczalniki sBu|ce do przygotowania cieczy roboczej, a tak|e pBuczki do pojemników po [rodkach ochrony. Ka|dy opryskiwacz powinien by wyposa|ony we wskaznik poziomu cieczy. Musi on by tak usytuowany, by kierowca cignika miaB mo|liwo[ Batwego skontrolowania poziomu cieczy w zbiorniku. W nowszych konstrukcjach opryskiwaczy, dodatkowo instalowane s zbiorniki czystej wody przeznaczone dla operatora do umycia po pracy twarzy i rk, a tak|e osobny zbiornik czystej wody do umycia i opBukania opryskiwacza z zewntrz i jego instalacji cieczowej. Rys. 17. Schemat opryskiwacza polowego 1) wskaznik poziomu cieczy, 2) filtr wlewowy, 3) mieszadBo, 4) przewód przelewowy, 5) zawór spustowy, 6) filtr ssawny, 7) zawór bezpieczeDstwa pompy, 8) powietrznik, 9) zawór sterujcy, 10) filtr ci[nieniowy, 11) manometr , 12) zawór sekcyjny, 13) filtr sekcyjny, 14) filtr indywidualny, 15) rozpylacz Pompa jest jednym z wa|niejszych podzespoBów opryskiwacza. We wspóBczesnych opryskiwaczach stosuje si w wikszo[ci pompy membranowe. Pracuj one zazwyczaj przy ci[nieniu 0,1-12 MPa. Niekiedy osigaj tak|e ci[nienie dochodzce do 15 MPa. W ostatnich latach opracowano now generacj pomp membranowo-tBokowych. Posiadaj one bardziej zBo|on konstrukcj i osigaj ci[nienie robocze 0,4-0,5 MPa. Rys. 18. Pompy do opryskiwaczy polowych [katalog BONDOLI & PAVESI WBochy] Pompy tBokowe i membranowe tBocz ciecz nierównomiernie. Pojawiajca si pulsacja ci[nienia wpBywa niekorzystnie na równomierno[ oprysku i trwaBo[ ukBadu cieczowego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 Znaczne ograniczenie nierównomierno[ci mo|na osign przez zastosowanie powietrznika. Spr|one w powietrzniku powietrze pod ci[nieniem 1/3 do 2/3 ci[nienia cieczy roboczej, w sposób wystarczajcy niweluje pulsacj pompy. Pompy s budowane tak|e w wersjach wielomembranowych. Ilo[ membran wpBywa w sposób zasadniczy na wydajno[ci pompy. Pompy dwumembranowe osigaj wydatek 40-70 l/min. WspóBcze[nie s budowane konstrukcje wielomembranowe w ukBadzie gwiazdzistym. Ten rodzaj pomp pozwoliB wyeliminowa uci|liwe zjawisko pulsacji cieczy. W takich pompach powietrzniki nie s ju| potrzebne. PrawidBowo dobrana pompa powinna zapewnia dostarczenie cieczy do rozpylaczy pod odpowiednim ci[nieniem, a tak|e umo|liwia efektywne mieszanie cieczy w zbiorniku. Nominalna wydajno[ pompy jest osigana wówczas, gdy waBek odbioru mocy osiga 540 obr/min. Filtry w opryskiwaczu zapobiegaj zapychaniu si rozpylaczy podczas wykonywania zabiegu ochrony. UkBad filtracyjny skBada si z kilku nastpujcych po sobie stopni. Ka|dy nastpny filtr jest wyposa|ony we wkBad filtracyjny z siatk bardziej gst od poprzedniego. Siatki filtracyjne nie mog by zbyt gste, gdy| powoduj wówczas nadmierne spadki ci[nienia w ukBadzie cieczowym opryskiwacza, a w pewnych przypadkach mog nawet odfiltrowywa zawiesinowe [rodki ochrony. UkBad filtrowania cieczy opryskowej skBada si z nastpujcych filtrów: - sito wlewowe, - filtr ssawny, - filtr ci[nieniowy, - filtry sekcyjne, - filtry indywidualne rozpylaczy. MieszadBo jest nieodzownym elementem ka|dego zbiornika. Umiejscowione w odpowiednim miejscu nie dopuszcza do rozwarstwienia si cieczy w zbiorniku i umo|liwia utrzymanie staBego st|enia cieczy roboczej. We wspóBczesnych opryskiwaczach dominuj mieszadBa hydrauliczne. S one zbudowane w postaci odpowiednio uformowanej dyszy. Zasilanie mieszadBa powinno by niezale|ne od ustawienia zaworu sterujcego, dlatego najbardziej po|danym rozwizaniem jest zasilanie mieszadBa bezpo[rednio z pompy. Zawory sterujce maja zadanie utrzyma staBe ci[nienie robocze, a tym samym staBy przepByw cieczy z pompy do rozpylaczy. System zaworów skierowuje ciecz do odpowiednich odbiorników. W skBad zespoBu zaworów sterujcych wchodz: - zawór regulacyjny - decyduje o wielko[ci |danego ci[nienia cieczy roboczej, - zawór gBówny (przelewowy) - odcina dopByw cieczy do zaworów sekcyjnych i kieruje j z powrotem do zbiornika, - zawory sekcyjne - kieruj ciecz do odpowiednich sekcji opryskowych, - zawory kompensacyjne  sBu| do utrzymania staBego, zadanego ci[nienia cieczy opryskowej w przypadku wykonywania zabiegów ochrony przy odcitym dopBywie cieczy do jednej lub kilku sekcji belki polowej. Rys. 19. Zawory: A) sterowane manualne, B) sterowane elektrycznie [katalog BONDOLI & PAVESI WBochy]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 Zawór gBówny i regulacyjny, a tak|e zawory sekcyjne powinny znajdowa si w zasigu rki traktorzysty. Niekiedy jest to umo|liwione poprzez umieszczenie zaworu sterujcego na specjalnym wysigniku, montowanym do ramy opryskiwacza. Coraz cz[ciej wprowadza si zdalne sterowanie prac zaworów, drog elektryczn z u|yciem zaworów elektromagnetycznych lub elektrycznych. Elektroniczne sterowniki w opryskiwaczach polowych i sadowniczych monitoruj na bie|co prac opryskiwacza (m.in. prdko[ robocz, wydatek jednostkowy, ilo[ zu|ytej cieczy roboczej, powierzchni wykonanego zabiegu itp.). UBatwiaj one podejmowanie decyzji i przeprowadzanie stosownych korekt parametrów przez operatora podczas pracy opryskiwacza. W prowadzenie  komputerów pokBadowych znacznie uBatwiBo obsBug, a tak|e zwikszyBo dokBadno[ dozowania cieczy opryskowej. Komputer sterujcy dawk cieczy roboczej skBada si z: - programowanego sterownika mikroprocesorowego, - przetwornika (czujnika) prdko[ci roboczej, - przetwornika ci[nienia, - przepBywomierza, - zespoBu wykonawczego (elektryczny zawór regulacji ci[nienia). Zasada dziaBania komputera pokBadowego polega na utrzymaniu staBej dawki cieczy, przez zmian ci[nienia w zale|no[ci od prdko[ci roboczej. Przed rozpoczciem opryskiwania nale|y wprowadzi do sterownika zaBo|one parametry pracy opryskiwacza (m.in. dawk cieczy, ci[nienie robocze). Rys. 20. Komputer pokBadowy [katalog TeeJet Stany Zjednoczone] Podczas wykonywania zabiegu czujnik zamontowany przy kole opryskiwacza przekazuje do sterownika informacje o prdko[ci przetaczania opryskiwacza. Nawet gdy koBa opryskiwacza bd si przemieszcza si z po[lizgiem, prdko[ bdzie dokBadnie monitorowana. Gdy sterownik otrzyma informacj od czujnika o zmianie prdko[ci przetaczania, wówczas samoczynnie dostosowuje zaBo|one nastawy tak, aby dawka cieczy byBa utrzymana na staBym, zaBo|onym wcze[niej poziomie. Przy spadku prdko[ci agregatu dopByw cieczy do rozpylaczy zostaje ograniczony przez obni|enie ci[nienia. W przypadku zwikszenia prdko[ci, wydatek cieczy zwiksza si, poprzez zwikszenie ci[nienia. DokBadno[ elektronicznych sterowników jest bardzo wysoka. Niestety, regulacja dawki cieczy roboczej wyBcznie przez zmian ci[nienia nie jest pozbawiona wad, gdy| od wielko[ci ci[nienia zale|y bezpo[rednio wielko[ stosowanych kropel. Dla uzyskania peBnego zakresu regulacji potrzebna jest wic zmiana wielko[ci rozpylaczy. Wprowadzenie do techniki ochrony  komputerów pokBadowych przyczyniBo si do znacznej poprawy jako[ci opryskiwania.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 Manometr (o [rednicy minimum 60 mm) ma za zadanie wskazywa ci[nienie cieczy u|ytkowej. Dla lepszej czytelno[ci wskazaD zalecany zakres ci[nieD zaznacza si kolorem zielonym. W opryskiwaczach polowych jest to zakres od 0,1 do 0,5 MPa, natomiast w sadowniczych od 0,5  1,5 MPa. Sektor zbyt wysokich ci[nieD oznacza si kolorem czerwonym. U|ycie manometrów wypeBnionych gliceryn znacznie zmniejsza drgania wskazówki. Belka polowa skBada si z kilku zawiasowo montowanych sekcji. Najmniejsze opryskiwacze posiadaj belki o dBugo[ci 10 do 12 m Przyjmuje si, |e dBugo[ belki powinna stanowi wielokrotno[ szeroko[ci roboczej siewnika. W praktyce najcz[ciej spotyka si opryskiwacze z belkami o dBugo[ciach 12, 15, 18, 21 m itd. Nowoczesne opryskiwacze posiadaj belki sigajce nawet 42 metrów. Belki mog by rozkBadane rcznie lub hydraulicznie. Belka polowa powinna by lekka i jednocze[nie sztywna. UkBad zawieszenia i samopoziomowania belki powinien zapewnia równolegBe poBo|enie belki wzgldem opryskiwanej powierzchni, bez wzgldu na zachowanie si podwozia opryskiwacza. Opryskiwacz polowy musi by tak|e wyposa|ony w mechanizm podnoszenia, zapewniajcy regulacj wysoko[ci poBo|enia rozpylaczy nad opryskiwan powierzchni. Wystarczajcy zakres regulacji mie[ci si w zakresie 0,4 1,5 m. Rozpylacze w opryskiwaczach polowych s bardzo wa|nymi elementami. Od ich stanu w du|ej mierze zale|y równomierno[ oprysku. Do zabiegów polowych zaleca si stosowanie rozpylaczy pBaskostrumieniowych o kcie oprysku 110º, rozmieszczonych na belce w rozstawie co 0,5 m. W czasie oprysku ich odlegBo[ od chronionej uprawy równie| powinna wynosi 0,5 m. Rozpylacze produkowane s w wielu wersjach. Pozwalaj one uzyskiwa krople o ró|nych wielko[ciach i oprysk o ró|nym charakterze. Wszystkie rozpylacze zamontowane w opryskiwaczu powinny by tego samego typu i wielko[ci. Zapewnia to uzyskanie wBa[ciwej równomierno[ci poprzecznej caBej belki. Rys. 21. Ró|ne rodzaje rozpylaczy [katalog TeeJet Stany Zjednoczone] Midzynarodowa norma ISO wprowadziBa jednolite oznaczenia rozpylaczy kodem kolorowym i cyfrowym. Oznaczenia te stosuj wszystkie renomowane firmy. Na przykBad (przy ci[nieniu 0,3 MPa) rozpylacze o wydatku 0,8 l/min (symbol 02) maj kolor |óBty, a o wydatku 1,6 l/min (symbol 0,4) kolor czerwony [Rys. 25]. Rozpylacze produkowane s gBównie z tworzyw sztucznych (z polimerów) o specjalnych wBasno[ciach. S one tanie i jednocze[nie odporne na szybkie rozkalibrowanie. Dro|sze wersje rozpylaczy produkowane s ze stali nierdzewnej, hartowanej stali nierdzewnej lub ceramiki. Rys. 22. Zobrazowanie zu|ycia rozpylaczy [katalog TeeJet Stany Zjednoczone]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 Opryskiwanie drobnymi kroplami jest korzystne, poniewa| zwiksza stopieD pokrycia. Ponadto mo|na zwikszy wydajno[ opryskiwacza przez obni|enie dawki wypryskiwanej cieczy. Jednak praktyczne u|ycie bardzo drobnych kropel i niskich dawek cieczy jest utrudnione, ze wzgldu na du| podatno[ drobnych i lekkich kropel na zjawisko znoszenia. Wielko[ kropli zale|y zarówno od wielko[ci zastosowanego rozpylacza, jak i od ustawionego ci[nienia. Im wy|sze ci[nienie, tym krople bd drobniejsze. Aby ograniczy zjawisko znoszenia mo|na zastosowa opryskiwacz z pomocniczym strumieniem powietrza lub specjalne rozpylacze antyznoszeniowe. Nale| do nich m.in. rozpylacze in|ektorowe. Nastpuje w nich napowietrzanie kropli, przez co staj si one wiksze i przez to mniej podatne na dziaBanie wiatru. Belka polowa z pomocniczym strumieniem powietrza, pomaga w znacznym stopniu wyeliminowa szkodliwe zjawisko znoszenia. Opryskiwacz jest wyposa|ony w wentylator zamontowany w osi maszyny i rkawy rozprowadzajce powietrze wzdBu| ramion belki polowej. W dolnej cz[ci rkawa s zlokalizowane otwory wylotowe powietrza, ssiadujce tu| z rozpylaczami. Powietrze wypBywajc przez otwory formuje kurtyn, która kieruje rozpylon ciecz w opryskiwany Ban. Rys. 22. Opryskiwacz polowy z pomocniczym strumieniem powietrza [katalog HARDI Dania] Pomocniczy strumieD powietrza zmniejsza znoszenie cieczy roboczej i jednocze[nie uBatwia penetracj gstych Banów ro[lin. Stosujc opryskiwacze z pomocniczym strumieniem powietrza mo|na obni|y zu|ycie pestycydów o 25-30%. Pozwalaj one równie| na wykonanie zabiegów z wikszymi prdko[ciami roboczymi. Opryskiwacze sadownicze ró|ni si nieco w swojej budowie od opryskiwaczy polowych. Niezbdne jest w nich zastosowanie silnego strumienia powietrza, który przeniesie rozpylon ciecz na chronione drzewo lub krzew i jednocze[nie poruszajc li[mi umo|liwi pokrycie ich z ka|dej strony. StrumieD powietrza jest wytwarzany w przystawce wentylatorowej, która zbudowana jest z przekBadni zbatej lub pasowej, wirnika oraz obudowy wraz z kierownicami strumienia powietrza. Wydajno[ wentylatora zale|y od [rednicy i prdko[ci obrotowej wirnika. Nowoczesna przystawka wentylatorowa posiada jedno lub dwubiegow przekBadni zbat zwikszajc obroty WOM 3,5 do 5,0 krotnie. W starszych konstrukcjach lub mniejszych przystawkach spotyka si przekBadnie pasowe. W wielu opryskiwaczach sadowniczych stosuje si wirniki o zmiennym kcie Bopat. Pozwala to na dostosowanie wydajno[ci wentylatora do wielko[ci i gsto[ci opryskiwanych drzew, a tak|e do mocy cignika. Poniewa| opryskiwacze sadownicze o tradycyjnej budowie nie zapewniaBy równomiernej dystrybucji cieczy w koronie drzewa, opracowano szereg nowych systemów emisji powietrza, w których zmniejszono odlegBo[ pomidzy wylotami powietrza i opryskiwanym obiektem. PozwoliBo to bardziej precyzyjnie kierowa ciecz opryskow i obni|y emisj pestycydów do [rodowiska.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 Rys. 23. Opryskiwacz sadowniczy z deflektorem [katalog AGROLA PBatkownica] Takimi maszynami s np. opryskiwacze z deflektorami, tworzcymi pionow szczelin wylotow kieruj strumieD powietrza poziomo lub pod niewielkim ktem w gór. Emituj one mniejsz objto[ powietrza ni| tradycyjne wentylatory osiowe, ale wiksz ni| wentylatory promieniowe. Wentylatory osiowe z deflektorami dominuj w nowoczesnych opryskiwaczach sadowniczych. W sadach jednak pojawia si coraz wicej nowoczesnych opryskiwaczy pozwalajcych na bardzo oszczdne stosowanie [rodków chemicznych. Nale| do nich opryskiwacze z kierowanym strumieniem powietrza, tunelowe, reflektorowe, sensorowe itp. Dodatkowe wyposa|enie opryskiwaczy Coraz wicej wspóBcze[nie produkowanych opryskiwaczy jest wyposa|anych w instalacj pBuczc. Dziki niej mycie i pBukanie opryskiwacza mo|e odbywa si na polu. Wirujca dysza umieszczona wewntrz zbiornika spBukuje pozostaBo[ci cieczy roboczej z jego [cianek. W celu uBatwienia utylizacji opakowaD po [rodkach ochrony ro[lin, stosuje si do nich pBuczk w postaci dyszy, która jest wprawiana w ruch obrotowy pod wpBywem przepBywajcej wody. PBuczka pustych opakowaD jest umieszczana w rozwadniaczu ulokowanym z boku opryskiwacza. Rys. 24. Opryskiwacz samojezdny [katalog DAMMANN Niemcy] Kolejne urzdzenia to znaczniki pianowe, które uBatwiaj dokBadne pokrycie powierzchni pola opryskiem, bez powstawania  omijaków . Znacznik skBada si z pojemnika na [rodek pianotwórczy, urzdzenia sterowniczego zasilanego z instalacji elektrycznej cignika, w|y rozprowadzajcych i dwóch dysz pianowych umieszczonych na koDcach belki polowej. Podczas przejazdu opryskiwacza dysze formuj porcje piany rozmieszczone po polu co 20- 30 m. UBatwiaj one prowadzenie opryskiwacza w uprawach pBaskich, w których brak jest [cie|ek technologicznych. Urzdzenia pianotwórcze nie s potrzebne, je[li agregat jest wyposa|ony w komputer i urzdzenie DGPS. Pozwala ono we wspóBpracy z satelitami dokBadnie wytyczy kolejne  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 przejazdy opryskiwacza i precyzyjnie sterowa dawk cieczy. Kalibracja opryskiwaczy Przed wyjazdem w pole nale|y wcze[niej wykona kalibracj opryskiwacza. Polega ona na takiej regulacji jego podzespoBów, aby zabieg zostaB wykonany zgodnie ze wcze[niejszymi zaBo|eniami. W czasie kalibracji nale|y ustali i zgra ze sob nastpujce parametry pracy: - dawk cieczy roboczej [l/ha] - wydatek jednostkowy rozpylacza [l/min] - ci[nienie robocze [bar] - prdko[ robocz [km/h] Parametry oprysku mo|na ustali na kilka sposobów. Ni|ej zostan przytoczone dwa: - z u|yciem wzoru na wydatek rozpylacza, - na podstawie danych z tabeli wydatków rozpylaczy Sposób I: A. Ustalenie dawki cieczy Nale|y okre[li dawk cieczy jak bdziemy stosowa, uwzgldniajc specyfik i faz rozwojow uprawy, warunki zewntrzne i technik opryskiwania, oraz wskazania na etykiecie [rodka ochrony ro[lin. B. Ustalenie rozstawy rozpylaczy Sprawdzamy rozstaw rozpylaczy na belce polowej. W przypadku zastosowania rozpylaczy pBaskostrumieniowych o kcie 110º rozpylacze powinny by rozmieszczone na belce co 0,5 m. C. Ustalenie prdko[ci agregatu Tylko w cignikach nowej generacji lub wyposa|onych w  komputer pokBadowy mo|emy na bie|co odczyta prdko[ jazdy agregatu po polu. W przypadku starszych cigników musimy okre[li prdko[ jazdy wedBug nastpujcej procedury: - zmierz czas przejazdu cignika z opryskiwaczem na odcinku 100 m - w czasie jazdy zadbaj o to, by obroty silnika zapewniaBy obroty nominalne WOM - odczytaj prdko[ cignika z ni|ej zamieszczonej tabeli Czas 40 45 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 85 90 95 100 [s/100 m] Prdko[ 9,0 8,0 7,5 7,2 6,9 6,7 6,4 6,2 6,0 5,8 5,6 5,5 5,3 5,1 5,0 4,9 4,7 4,5 4,4 4,2 4,0 3,8 3,6 [km/h] Rys. 19. Tabela sBu|ca do obliczenia prdko[ci przejechania przez cignik odcinka 100 m Je[li nie dysponujesz tabel, prdko[ mo|na tak|e obliczy wedBug wzoru: 100 V =        " 3,6 [km/h] t gdzie: V - prdko[ [km/h] t - czas przejechania odcinka 100 m [s] D. Ustalenie wydatku jednego rozpylacza Wydatek oblicza si ze wzoru: Q " w " V q =            [l/min] 600  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 gdzie: q  wydatek jednego rozpylacza [l/min] Q  dawka cieczy [l/ha] w  rozstaw rozpylaczy na belce polowej [m], dla rozpylaczy o kcie 110° w = 0,5 metra. V  prdko[ agregatu [km/h] E. Ustalenie ci[nienie oprysku Z tabeli wydatków pojedynczych rozpylaczy [Rys.20] dobieramy ci[nienie odpowiadajce obliczonemu wydatkowi rozpylacza. Jednocze[nie zwracamy uwag na konieczno[ zgodno[ci warto[ci prdko[ci jazdy i dawki cieczy w l/ha F. Praktyczna weryfikacja wyników Nale|y zaBo|y ustalone rozpylacze i uruchomi opryskiwacz. Nastpnie nale|y ustawi ci[nienie dobrane z tabeli wydatków (pkt E). Mierzymy po kolei wydatek kilku wybranych rozpylaczy dla ka|dej z sekcji zbierajc ciecz przez l minut do wyskalowanego naczynia. Uzyskane wydatki (objto[ci zebranej cieczy) nale|y porówna z wydatkiem obliczonym w punkcie D. W przypadku istotnych ró|nic nale|y skorygowa ci[nienie i powtórzy pomiar. Do pomiarów nale|y stosowa czyst wod. Naczynia miarowe po badaniu nale|y starannie umy. Tych naczyD nie wolno stosowa do innych celów. Przegldajc tabel wydatków i dawek cieczy Batwo zauwa|y, |e okre[lona dawka cieczy mo|e by realizowana przy u|yciu ró|nych rozpylaczy pracujcych przy ró|nych ci[nieniach i prdko[ciach roboczych. Trzeba pamita o tym, |e ka|da z kombinacji typu rozpylacza i ci[nienia cieczy powoduje wytwarzanie kropel innej wielko[ci. Dlatego ostateczny wybór rozpylacza powinien uwzgldnia przeznaczenie zabiegu, warunki pogodowe i technik opryskiwania. PrzykBad: Nale|y dobra rozpylacz do wykonania oprysku o wydatku cieczy 300 l/ha. Dysponujemy rozpylaczami pBaskostrumieniowymi o kcie 110°, rozmieszczonych na belce co 0,5 m. ZakBadamy, |e bdziemy jezdzi agregatem z prdko[ci 6 km/h. Ze wzoru obliczamy wydatek jednostkowy rozpylacza: Q " w " V 300 [l/ha] " 6 [km/h] " 0,5 [m] q =             =                          = 1,5 [l/min] 600 600 W tabeli wydatków rozpylaczy odszukujemy rozpylacz o najbli|szym wydatku do obliczonego [Rys.20]. Jest to rozpylacz 110 04 (czerwony), który osiga wydatek 1,46 [l/min] przy ci[nieniu 0,25 MPa. Sprawdzamy, |e przy prdko[ci 6 km/h, stosujc tego typu rozpylacze uzyskamy wydatek 292 l/ha. Jest to warto[ bardzo zbli|ona do zakBadanej (300 l/ha). Teraz nale|y dokona sprawdzenia trafno[ci doboru parametrów podczas pomiaru wydatku z jednego rozpylacza do naczynia pomiarowego w cigu 1 min, przy ci[nieniu 0,25 MPa. Po sprawdzeniu w razie potrzeby mo|na dokona niewielkich korekt ci[nienia. Sposób II: Je|eli dysponujemy firmowymi rozpylaczami znanych producentów (TeeJet, Lechler, Albuz, Sprays International Ltd,) nie musimy korzysta z wy|ej podanego wzoru w celu obliczania wydatku jednostkowego. Z tabeli dobieramy wówczas dla okre[lonej dawki cieczy (np. 300 l/ha) rozmiar rozpylacza, prdko[ wykonywania zabiegu i ci[nienie w ukBadzie cieczowym. Oczywi[cie musimy wcze[niej posi[ wiedz na temat, na jakim biegu i przy jakich obrotach silnika cignika osigamy poszczególne prdko[ci jazdy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 110-01 POMARACCZOWY 110-04 CZERWONY Dawka cieczy [l/ha] Dawka cieczy [l/ha] przy prdko[ci [km/h]: przy prdko[ci [km/h]: 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0 1,5 0,28 85 67 57 48 42 34 28 1,5 1,13 339 271 226 194 170 136 113 2,0 0,33 98 79 65 56 49 39 33 2,0 1,31 392 314 261 224 196 157 L31 2,5 0,37 110 89 73 63 55 44 37 2,5 1,46 438 350 292 250 219 175 146 3,0 0,40 120 96 80 69 60 48 40 3,0 1,60 480 384 320 274 240 192 160 4,0 0,46 139 110 92 79 69 55 46 4,0 1,85 554 444 370 317 277 222 185 5,0 0,52 155 125 103 89 77 62 52 5,0 2,07 620 497 413 354 310 248 207 110-015 ZIELONY 110-05 BRZOWY Dawka cieczy [l/ha] Dawka cieczy [l/ha] przy prdko[ci [km/h]: przy prdko[ci [km/h]: 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0 4,0 5,0 6,0 7,0 3,0 10,0 12,0 1,3 0,42 127 101 85 73 64 51 42 1,5 1,41 424 338 283 242 212 170 141 2,0 0,49 147 118 98 84 73 59 49 2,0 1,63 490 391 327 280 245 196 163 1,5 0,55 164 132 110 94 82 66 55 2,5 1,83 548 439 365 313 274 219 183 3,0 0,60 180 144 120 103 90 72 60 3,0 2,00 600 480 400 343 300 240 200 4,0 0,69 208 166 139 119 104 83 69 4,0 2,31 693 554 462 396 346 277 231 5,0 0,77 232 185 155 133 116 93 77 5,0 2,58 775 619 516 443 387 310 258 110-02 {ÓATY 110-06 SZARY Dawka cieczy [l/ha] Dawka cieczy [l/ha] przy prdko[ci [km/h]: przy prdko[ci [km/h]: 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0 1,5 0,57 170 137 113 97 35 68 57 1,5 1,70 509 408 339 291 255 204 170 2,0 0,65 196 156 131 112 98 73 65 2,0 1,96 588 470 392 336 294 2.35 196 2,5 0,73 219 175 146 125 110 88 73 2,5 2,19 657 526 438 376 329 263 219 3,0 0,80 240 192 160 137 120 96 80 3,0 2,40 720 576 480 411 360 288 240 4,0 0,92 277 221 185 158 139 111 92 4,0 2,77 831 665 554 475 416 333 277 5,0 1,03 310 247 207 177 155 124 103 5,0 3,10 930 744 620 531 465 372 310 110-03 NIEBIESKI 110-08 BIAAY Dawka cieczy [l/ha] Dawka cieczy [l/ha] przy prdko[ci [km/h]: przy prdko[ci [km/h]: 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0 1,5 0,85 255 204 170 145 127 102 85 1,5 2,26 679 542 453 388 339 272 226 2,0 0,98 294 235 196 168 147 118 98 2,0 2,61 734 626 523 448 392 314 261 2,5 1,10 329 264 219 188 164 131 110 2,5 2,92 876 701 584 501 438 351 292 3,0 1,20 360 288 240 206 130 144 120 3,0 3,20 960 768 640 549 480 384 320 4,0 1,39 416 334 277 238 208 166 139 4,0 3,70 1109 888 739 633 554 443 370 5,0 1,55 465 372 310 266 232 186 155 5,0 4,13 1239 991 826 708 620 496 413 Rys. 25. Wydatki rozpylaczy pBaskostrumieniowych o kcie oprysku 110º w standardzie ISO  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 [bar] [bar] [l/min] [l/min] Wydatek Wydatek Ci[nienie Ci[nienie [bar] [bar] [l/min] [l/min] Wydatek Wydatek Ci[nienie Ci[nienie [bar] [bar] [l/min] [l/min] Wydatek Wydatek Ci[nienie Ci[nienie [bar] [bar] [l/min] [l/min] Wydatek Wydatek Ci[nienie Ci[nienie Przechowywanie i konserwacja opryskiwaczy polowych i sadowniczych Opryskiwacz powinien by przechowywany w suchym i zadaszonym pomieszczeniu. Po zakoDczeniu sezonu opryskiwacz nale|y starannie umy, spu[ci wod ze zbiornika i caBego ukBadu, a nastpnie osuszy. Wszystkie miejsca smarowania napeBni [wie|ym smarem, lub olejem, cz[ci metalowe niemalowane przetrze olejem napdowym, uszkodzone powierzchnie lakierowane oczy[ci i pomalowa ponownie. W|e oczy[ci, osuszy, przetrze talkiem i zwin w krgi. Przed sezonem zimowym, nale|y opró|ni pomp i zbiornik opryskiwacza z resztek wody. Wody nie mo|e by równie| w mieszadle, filtrach, zaworze sterujcym i oprawach rozpylaczy. W innym wypadku grozi to zniszczeniem podzespoBów. Na okres zimowy nale|y wymontowa rozpylacze i filtry. Przepisy bhp podczas eksploatacji opryskiwaczy W trakcie czynno[ci przygotowawczych, oraz w czasie obsBugi eksploatacyjnej nale|y bezwzgldnie przestrzega nastpujce przepisy: - opryskiwacz nie mo|e by obsBugiwany przez postronnych ludzi, nie zapoznanych wcze[niej z jego dziaBaniem, - opryskiwacza nie mog obsBugiwa kobiety i mBodociani, - przed prac, w czasie trwania pracy i po jej zakoDczeniu nie wolno spo|ywa napojów zawierajcych alkohol, - podczas pracy nie wolno pali, pi i je[. Po zakoDczeniu pracy, lub w przerwie nale|y umy rce i twarz ciepB wod z mydBem, oraz przepBuka usta czyst wod. Nie wolno przystpowa do pracy na czczo, - opryskiwacza nie mog u|ytkowa osoby nawet z drobnymi skaleczeniami, ze wzgldu na wysok toksyczno[ i du|e st|enie [rodków chemicznych, - czynno[ci zwizane z obsBugiwaniem opryskiwacza i przygotowaniem cieczy nale|y wykonywa w odzie|y ochronnej z nakryt gBow i okularach ochronnych, oraz w rkawicach gumowych i póBmasce, - w miejscach, gdzie zastosowano [rodki chemiczne, nie wolno pa[ bydBa i zbiera plonów wcze[niej ni| po upBywie okresu karencji, - podczas pracy nale|y zwróci uwag na to, by opryskiwanie odbywaBo si z wiatrem tzn. aby rozpylona ciecz nie spadaBa na obsBugujcego, - opryskiwacz musi by przechowywany w stanie czystym, - po skoDczonym oprysku, pozostaB ciecz w zbiorniku opryskiwacza nale|y rozcieDczy wod w stosunku 1:10 i z powrotem wypryska na polu, z wiksz prdko[ci robocz, - naprawy podzespoBów opryskiwacza mo|na wykonywa tylko przy wyBczonym napdzie cignika, a wa|niejsze naprawy przy zgaszonym silniku cignika, - przed rozpoczciem pracy nale|y sprawdzi, czy wszystkie [ruby w opryskiwaczu s dokBadnie przykrcone, - na opryskiwaczu, w miejscach, których podzespoBy wiruj powinny by zawsze zaBo|one wszystkie osBony. Nie wolno bez nich pracowa, - transportujc opryskiwacz drog publiczn, nale|y korzysta z urzdzeD [wietlno ostrzegawczych, oraz zaBo|y trójkt odblaskowy, - zarówno podczas pracy jak i transportu bezwzgldnie nie wolno na opryskiwaczu przewozi ludzi, - do pracy z opryskiwaczem zaleca si stosowa cignik z kabin, - niedopuszczalna jest praca na pochyleniach przekraczajcych 10° na skBonie w poprzek jazdy, oraz 15° na skBonie w kierunku jazdy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 Obowizkowe badania opryskiwaczy Opryskiwacze rolnicze w porównaniu z innymi maszynami rolniczymi w wikszo[ci krajów europejskich s traktowane wyjtkowo. Odzwierciedla si to we wprowadzeniu obowizku okresowych badaD technicznej sprawno[ci opryskiwaczy. W Polsce obowizek ten zostaB prawnie wprowadzony od 1999 roku. Zrodki ochrony ro[lin mo|na stosowa tylko sprztem sprawnym technicznie przebadanym w Stacjach Kontroli Opryskiwaczy. Po badaniu opryskiwacza, rolnik otrzymuje za[wiadczenie stwierdzajce poprawno[ funkcjonowania opryskiwacza i jego podzespoBów. Widomym znakiem zaliczenia badania jest nalepka przylepiona na opryskiwacz. Opryskiwacze plecakowe Opryskiwacz plecakowy z napdem rcznym jest wyposa|ony w pomp ci[nieniow. SkBada si ze zbiornika, w którym umieszczona jest pompa nurnikowa z powietrznikiem, oraz zaworami ssawnym i tBocznym. Dzwignia napdu jest poBczona z tBoczyskiem nurnika. W otworze wlewowym jest umieszczone sito, natomiast filtr ssawny wewntrz zbiornika, a filtr tBoczny w rkoje[ci lancy. Dodatkowo w razie potrzeby mo|na zainstalowa przedBu|acz lancy. W lancy mo|na zainstalowa wymienne rozpylacze ci[nieniowe z wkBadk wirow lub rozpylacze szczelinowe. Plecakowe opryskiwacze pneumatyczne z napdem silnikowym s wyposa|one w wentylator, którego wirnik ma wspóln o[ z wysokoobrotowym silnikiem spalinowym. Od wentylatora odchodzi rura wylotowa z gitkim przegubem, zastpujca lanc opryskiwacza. Na koDcu rury znajduje si zw|ona nasadka speBniajca rol dyszy powietrznej, wewntrz której znajduje uj[cie ciecz doprowadzana wskim przewodem ze zbiornika. W czasie pracy wentylatora strumieD powietrza przepBywajcy przez dysz z du| prdko[ci rozpyla ciecz na drobne krople. Plecakowe opryskiwacze pneumatyczne z napdem silnikowym zapewniaj du| wydajno[ pracy przy niewielkim wysiBku obsBugujcego. 4.4.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD 1. Jakie znasz rodzaje [rodków ochrony ro[lin? 2. Co to jest etykieta [rodka ochrony ro[lin i jakie informacje zawiera? 3. Co warunkuje skuteczne przeprowadzenie zabiegu ochrony ro[lin? 4. Jak nale|y przechowywa i transportowa [rodki ochrony ro[lin? 5. Jakie znasz [rodki ochrony osobistej przy wykonywaniu zabiegów ochrony ro[lin? 6. Z jakich elementów skBada si opryskiwacz? 7. Do czego sBu| elektroniczne sterowniki wykorzystywane w opryskiwaczach? 8. Jaki jest wpByw ci[nienia na wielko[ kropli uzyskiwanej w rozpylaczach? 9. Na czym polega zjawisko znoszenia kropel, jak mo|na temu zapobiega? 10. Co to jest kalibracja opryskiwacza i jak si j przeprowadza? 11. W jaki sposób nale|y konserwowa opryskiwacze? 12. Jakie zasady bhp nale|y przestrzega przy obsBudze opryskiwaczy? 4.4.3. wiczenia wiczenie 1 Przeanalizuj etykiet dowolnego [rodka ochrony ro[lin. Odszukaj informacje istotne dla przeprowadzenia zabiegu ochrony ro[lin  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) przeanalizowa tre[ z etykiety [rodka ochrony ro[lin, 4) wynotowa informacje istotne dla poprawnego zastosowania [rodka ochrony ro[lin, 5) oceni swoj prac. Wyposa|enie stanowiska pracy: - etykieta - instrukcja [rodka ochrony ro[lin, - materiaBy pi[miennicze, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. wiczenie 2 PosBugujc si Internetem, wyszukaj midzynarodowe umowne znaki (piktogramy) informujce o sposobie obchodzenia si z [rodkami chemicznymi. Przerysuj najwa|niejsze, wykonaj notatk. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) wyszuka przy pomocy Internetu piktogramy charakteryzujce [rodki ochrony ro[lin, 4) sporzdzi notatk opisujc poszczególne piktogramy i ich znaczenie, 5) oceni jako[ swojej pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - komputer z dostpem do Internetu, - materiaBy pi[miennicze, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. wiczenie 3 Przygotuj si do wykonania zabiegu ochrony ro[lin. Dobierz [rodki ochrony osobistej. Okre[l zasady przygotowywania cieczy roboczej wykorzystywanej przy oprysku ro[lin. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) dobra ubranie robocze i [rodki ochrony osobistej, 4) okre[li zasady bezpiecznego przygotowania cieczy roboczej do oprysku, 5) napisa notatk na temat zasad przygotowywania cieczy roboczej. Wyposa|enie stanowiska pracy: - gumowe buty, impregnowane ubranie drelichowe, póBmaska, okulary, rkawice gumowe, nakrycie gBowy, - materiaBy pi[miennicze, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 51 wiczenie 4 Zaplanuj kolejne czynno[ci przy pomiarze rzeczywistej prdko[ci jazdy cignika. Wykonaj pomiar prdko[ci na odcinku o dBugo[ci 100 m wytyczonym na polu. Wykonaj pomiary dla ró|nych kombinacji biegów cignika z u|yciem reduktora i bez. Zadbaj o to, by cignik w czasie jazdy miaB takie obroty silnika, które zagwarantuj nominaln prac pompy opryskiwacza. Oblicz prdko[ jazdy wyra|on w km/h. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) zaplanowa czynno[ci podczas pomiaru prdko[ci, 4) wykona kilka przejazdów cignikiem wybierajc ró|ne przeBo|enia w skrzyni biegów, 5) wykona niezbdne obliczenia, Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik, Bcznik górny, sworznie i zawleczki, opryskiwacz zawieszany, - instrukcje obsBugi opryskiwacza i cignika, - ta[ma pomiarowa, stoper, - zestaw kluczy monterskich, - materiaBy pi[miennicze, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. wiczenie 5 Wykonaj obliczenia, przed wykonaniem zabiegu ochrony pszenicy przed chwastem komosa biaBa. Przygotuj opryskiwacz zawieszany o pojemno[ci zbiornika 400 l, do wykonania zabiegu ochrony. ZaBó|,, |e nale|y opryska pole o powierzchni 6 ha. Herbicyd  Chwastox 500 SL nale|y zastosowa w ilo[ci 1,5 l/ha, w zalecanej ilo[ci wody 200 l/ha, zastosuj oprysk [redniokroplisty. ZaBó| prdko[ robocz agregatu 5 km/h. Oblicz ile bdziesz potrzebowaB wody i herbicydu aby wykona zabieg na caBym polu. Oblicz wydatek jednostkowy jednego rozpylacza. Dobierz odpowiedni rozmiar rozpylacza i okre[l ci[nienie przy jakim wykonasz zabieg. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 2) obliczy potrzebn ilo[ wody i [rodka ochrony ro[lin, 3) obliczy ile litrów herbicydu nale|y wla do jednego zbiornika opryskiwacza, 4) obliczy wydatek rozpylacza, 5) dobra odpowiedni rozmiar rozpylacza, 6) okre[li ci[nienie, przy jakim bdzie wykonany zabieg. Wyposa|enie stanowiska pracy: - materiaBy pi[miennicze, - tabela z wydatkami rozpylaczy, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 52 wiczenie 6 PosBugujc si tabel wydatków rozpylaczy, dobierz parametry wykonania zabiegu ochrony plantacji ziemniaków przed zaraz ziemniaczan, fungicydem  Rywal 500 SC . Masz do dyspozycji opryskiwacz zawieszany o pojemno[ci zbiornika 400 l. Ziemniaki s uprawiane na polu o powierzchni 4 ha. Fungicyd nale|y zastosowa w ilo[ci 3 l/ha, w zalecanej ilo[ci wody 400 l/ha, oprysk drobnokroplisty. Korzystajc z tabeli wydatków okre[l rodzaj rozpylacza, prdko[ robocz z jak bdzie wykonany zabieg oraz ci[nienie. Oblicz ile bdziesz potrzebowaB wody i fungicydu aby wykona zabieg na caBym polu. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 2) obliczy potrzebn ilo[ wody i [rodka ochrony ro[lin, 3) obliczy ile litrów fungicydu nale|y wla do jednego zbiornika opryskiwacza, 4) dobra parametry pracy z tabeli wydatków rozpylaczy, 5) dobra odpowiedni rozmiar rozpylacza, Wyposa|enie stanowiska pracy: - materiaBy pi[miennicze, - tabela z wydatkami rozpylaczy, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika. wiczenie 7 Zaplanuj czynno[ci zwizane z przygotowaniem opryskiwacza do przechowania midzy sezonami. Nastpnie wykonaj te czynno[ci. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zasady bezpiecznej pracy, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) przeczyta fragment instrukcji dotyczcy konserwacji opryskiwaczy, 4) wykona wszystkie czynno[ci zgodnie z zaleceniami producenta, 5) sprawdzi stan techniczny maszyny, Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik, Bcznik górny, sworznie i zawleczki, opryskiwacz zawieszany, - instrukcje obsBugi opryskiwacza i cignika, - zestaw kluczy monterskich, smarownica, - [rodki do konserwacji, - literatura zgodna z punktem 6 poradnika.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 53 4.4.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) scharakteryzowa [rodki ochrony ro[lin? ðð ðð 2) wyja[ni zasady przechowywania [rodków ochrony ro[lin? ðð ðð 3) wyja[ni zasady bhp przy korzystaniu ze [rodków ochrony ro[lin? ðð ðð 4) dobra [rodki ochrony osobistej do prowadzenia ochrony ro[lin? ðð ðð 5) scharakteryzowa budow i opisa dziaBanie opryskiwacza? ðð ðð 6) okre[li funkcje elementów skBadowych opryskiwacza? ðð ðð 7) zminimalizowa zjawisko znoszenia kropel oprysku? ðð ðð 8) przeprowadzi kalibracj opryskiwacza? ðð ðð 9) obliczy potrzebn ilo[ wody i preparatu do zabiegu? ðð ðð 10) okre[li prdko[ robocz cignika rolniczego? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 54 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD. Do ka|dego zadania doBczone s 4 mo|liwo[ci odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidBowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na zaBczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyBki nale|y bBdn odpowiedz zaznaczy kóBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow. 6. Zadania wymagaj prostych obliczeD, które powiniene[ wykona przed wskazaniem poprawnego wyniku. 7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 8. Je[li udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 9. Na rozwizanie testu masz 45 min. Powodzenia! ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Do grupy nawozów mineralnych nale|y a) gnojowica. b) gnojówka. c) mocznik. d) obornik. 2. Maksymalna dawka obornika, jaka jest polecana pod ro[liny okopowe wynosi a) 10 t\ha. b) 20 t\ha. c) 30 t\ha. d) 40 t\ha. 3. Przyjmuje si, |e w 1 tonie obornika przecitnie zawiera si a) 3 kg azotu (N), 7 kg fosforu (P2O5) i 4 kg potasu (K2O). b) 7 kg azotu (N), 4 kg fosforu (P2O5) i 3 kg potasu (K2O). c) 4 kg azotu (N), 7 kg fosforu (P2O5) i 3 kg potasu (K2O). d) 4 kg azotu (N), 3 kg fosforu (P2O5) i 7 kg potasu (K2O). 4. Nie jest zgodna z zasadami umiejtnego stosowania nawozów opinia, |e a) wybór optymalnej dawki poszczególnych skBadników pokarmowych, powinien by poprzedzony badaniem gleby, na której nawóz bdzie zastosowany. b) zbyt du|e dawki nawozów, nie zaszkodz ro[linom. c) zabieg nawo|enia nale|y wykona we wBa[ciwym terminie. d) nale|y stosowa nawóz odpowiedniego rodzaju.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 55 5. W rozsiewaczu N 011, dawka wysiewanego nawozu zale|y od a) prdko[ci obrotowej tarcz rozsiewacza. b) [rednicy tarczy rozsiewajcej. c) prdko[ci jazdy i szczeliny zasuwy regulacyjnej. d) szczeliny zasuwy regulacyjnej. 6. Istotn zalet konstrukcyjn pneumatycznych rozsiewaczy nawozów, w porównaniu z innymi typami rozsiewaczy jest a) zmniejszenie ci|aru maszyny. b) zwikszenie stabilno[ci pracy. c) zmniejszenie równomierno[ci rozsiewania nawozów. d) zwikszenie równomierno[ci rozsiewania nawozów. 7. Adapter z pionowymi bbnami w rozrzutniku obornika umo|liwia a) zwikszenie szeroko[ci roboczej. b) zwikszenie równomierno[ci pokrycia pola obornikiem. c) zwikszenie dawki na jednostk powierzchni. d) zwikszenie komfortu pracy. 8. SprzgBo przeci|eniowe, w ukBadzie przeniesienia napdu rozrzutnika obornika a) doci|a ukBad napdowy. b) upraszcza obsBug maszyny. c) chroni przed zniszczeniem elementy ukBadu napdowego, podczas awarii. d) uBatwia uruchamianie napdu. 9. NapeBnianie przyczepy asenizacyjnej odbywa si a) w skutek siBy grawitacji. b) na zasadzie naczyD poBczonych. c) w skutek podci[nienia wytworzonego przez pomp pró|niow. d) dziki ukBadowi hydraulicznemu. 10. W uprawach midzyrzdowych, pasem bezpieczeDstwa nazywa si a) element poprawiajcy bezpieczeDstwo pracy osoby znajdujcej si na pielniku. b) element poprawiajcy bezpieczeDstwo operatora cignika. c) odlegBo[ od krawdzi elementu roboczego narzdzia, do osi rzdu ro[lin. d) odlegBo[ midzy osiami ssiadujcych rzdów ro[lin. 11. Ustalajc parametry pracy pielnika, midzy innymi nale|y wzi pod uwag a) klas cignika. b) rozstaw kóB cignika. c) [rednic kóB przednich cignika. d) [rednic kóB tylnych cignika. 12. Sekcje robocze w pielnikach, mocowane s do ramy za pomc a) równolegBoboków przegubowych. b) kulistych jarzm. c) na sztywno. d) swobodnych przegubów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 56 13. Fungicydy, to [rodki chemiczne sBu|ce do a) walki ze [limakami. b) walki z chwastami. c) walki z nicieniami. d) walki z grzybami. 14. Etykieta na [rodkach ochrony ro[lin zawiera a) informacje reklamowe dotyczce dziaBalno[ci producenta [rodka chemicznego. b) najwa|niejsze informacje dotyczce [rodków produkowanych przez producenta. c) najwa|niejsze informacje dotyczce bezpiecznego i skutecznego stosowania preparatu. d) informacje dotyczce sposobu i metod produkcji [rodka chemicznego. 15. Rozwadniacz (rozcieDczalnik) jest to element opryskiwacza sBu|cy do a) mycia instalacji cieczowej opryskiwacza po pracy. b) równomiernego rozprowadzenia cieczy roboczej po polu. c) przygotowania cieczy roboczej. d) mycia zbiornika opryskiwacza. 16. Do ochrony upraw polowych zaleca si a) rozpylacze sto|kowe. b) rozpylacze z pustym sto|kiem. c) rozpylacze wirowe. d) rozpylacze pBaskostrumieniowe. 17. Aby zmniejszy szkodliwe zjawisko znoszenia cieczy w czasie opryskiwania nale|y a) zwikszy ci[nienie robocze. b) zwikszy ci[nienie w powietrzniku. c) zastosowa rozpylacze in|ektorowe. d) zastosowa rozpylacze wirowe. 18. Kalibrowanie opryskiwacza to a) ustalenie ci[nienia roboczego, prdko[ci agregatu i wydatku rozpylaczy w celu uzyskania odpowiedniej dawki cieczy na ha. b) próbna praca opryskiwaczem. c) testowanie prototypu opryskiwacza. d) ustalenie ci[nienia roboczego i prdko[ci agregatu, w celu uzyskania odpowiedniej dawki cieczy na ha. 19. Opryskiwacz mo|e by obsBugiwany przez a) kobiety. b) mBodocianych. c) osoby przeszkolone i upowa|nione do obsBugi tych maszyn. d) rolników. 20. Ró|ne kolory koDcówek rozpylaczy oznaczaj a) ró|ne rodzaje materiaBu z jakiego wykonano rozpylacze. b) wskazanie do ochrony jakich upraw s rozpylacze polecane. c) ró|ne wydatki rozpylaczy, przy tym samym ci[nieniu. d) kolory nie posiadaj specjalnego znaczenia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 57 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko ............................................................................... Eksploatowanie narzdzi, maszyn i urzdzeD do nawo|enia i ochrony ro[lin Zakre[l poprawn odpowiedz. Nr Odpowiedzi Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 58 6. LITERATURA 1. BuliDski J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP, Warszawa 1996 2. Cigniki i maszyny rolnicze 1995/96. Katalog PIMR, PoznaD 1997 3. Dbrowski S. i KozBowska D.: Maszyny i cigniki rolnicze. PWRiL, Warszawa 1981 4. Kuczewski J., Waszkiewicz Cz.: Mechanizacja rolnictwa. Maszyny i urzdzenia do produkcji ro[linnej i zwierzcej. SGGW, Warszawa 1997 5. Kuczewski J., Majewski Z.: Podstawy eksploatacji maszyn rolniczych. WSiP, Warszawa 1995 6. Nowacki T.: Mechanizacja rolnictwa t.2, PWRiL, Warszawa 1984 7. Ogólna uprawa roli i ro[lin. PWRiL, Warszawa 1996 8. Praktyczne podstawy ochrony ro[lin, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, PoznaD 1999 9. Waszkiewicz Cz.: Maszyny i urzdzenia rolnicze. WSiP, Warszawa 1998 10. Waszkiewicz Cz.: Maszyny rolnicze. Maszyny i urzdzenia do produkcji zwierzcej Cz. II. WSiP, Warszawa 1996 11. Waszkiewicz Cz., Kuczewski J.: Maszyny rolnicze. Maszyny i urzdzenia do produkcji ro[linnej Cz. I. WSiP, Warszawa 2002 12. Wybrane zagadnienia regulacji i obsBugi maszyn rolniczych. SGGW, Warszawa 1993 - Ustawa o nawozach i nawo|eniu z dnia 26 lipca 2000 r (Dz. U. Nr 89 poz. 991) oraz ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r o zmianie ustawy o nawozach i nawo|eniu (Dz. U. Nr 91, poz. 876) - Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie szczegóBowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleD z zakresu ich stosowania (Dz. U. z 2001 r. Nr 60, poz. 616). - Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeDstwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu [rodków ochrony ro[lin oraz nawozów mineralnych i organiczno- mineralnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 99, poz. 896). - Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2002 r. w sprawie szczegóBowych zasad wydawania zezwoleD na dopuszczenie [rodków ochrony ro[lin do obrotu i stosowania (Dz. U. z 2002 r. Nr 24, poz. 250 ze zm.). - Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie przeprowadzenia badaD opryskiwaczy (Dz. U. z 2001 r. Nr 137, poz. 1544). - Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 maja 2004 r. w sprawie szczegóBowych wymagaD dla jednostek organizacyjnych prowadzcych szkolenia w zakresie obrotu, konfekcjonowania lub stosowania [rodków ochrony ro[lin, programów tych szkoleD oraz wzoru za[wiadczenia o ukoDczeniu szkolenia (Dz. U. z 2004 r. Nr 140, poz. 1490).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 59

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Eksploatacja maszyn i urządzeń do nawożenia i ochrony roślin
28 Dobieranie narzędzi, maszyn i urządzeń do prac
15 Eksploatowanie maszyn i urządzeń do obróbki termicznej
11 Eksploatacja maszyn i urządzeń do zbioru zielonek
Wykład 06 Maszyny i urządzenia do ochrony i pielęgnacji lasu
Eksploatowanie narzędzi i maszyn do uprawy roli
03 Charakteryzowanie narzędzi, maszyn i urządzeń
220r3304 mechanik maszyn i urzadzen do obrobki metali
08 Użytkowanie maszyn i urządzeń do rozkroju
277?4204 operator maszyn i urzadzen do produkcji okien z tworzyw sztucznych
Użytkowanie maszyn i urządzeń do zabezpieczania wyrobisk
Wykład 07 Maszyny i urządzenia do zbioru i pozyskiwania nasion
09 Użytkowanie maszyn i urządzeń do montażu
13 Użytkowanie maszyn i urządzeń do zabezpieczaniaid839
31 Dobieranie maszyn i urządzeń do prac montażowych

więcej podobnych podstron