plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Magdalena Krystowska Sporzdzanie i ekspedycja potraw z jaj, mleka oraz jego przetworów 512[02].Z2.04 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in|. Jolanta Gniewek dr in|. Janina Potiopa Opracowanie redakcyjne: mgr in|. Ewa SuperczyDska Konsultacja: dr Justyna Bluszcz Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 512[02].Z2.04  Sporzdzanie i ekspedycja potraw z jaj, mleka oraz jego przetworów , zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu kucharz 512[02]. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Jaja, mleko i przetwory mleczne w produkcji kulinarnej. Organizacja procesu produkcyjnego. Maszyny i urzdzenia 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 11 4.1.3. wiczenia 12 4.1.4. Sprawdzian postpów 14 4.2. Ocena towaroznawcza mleka. Procesy w produkcji mleka. Sporzdzanie potraw z mleka sBodkiego 15 4.2.1. MateriaB nauczania 15 4.2.2. Pytania sprawdzajce 18 4.2.3. wiczenia 18 4.2.4. Sprawdzian postpów 20 4.3. Napoje mleczne fermentowane. Zmietanka i [mietana 21 4.3.1. MateriaB nauczania 21 4.3.2. Pytania sprawdzajce 24 4.3.3. wiczenia 24 4.3.4. Sprawdzian postpów 26 4.4. Zastosowanie serów do sporzdzania potraw 27 4.4.1. MateriaB nauczania 27 4.4.2. Pytania sprawdzajce 33 4.4.3. wiczenia 33 4.4.4. Sprawdzian postpów 35 4.5. Ocena towaroznawcza jaj. Potrawy gotowane i sma|one z jaj 36 4.5.1. MateriaB nauczania 36 4.5.2. Pytania sprawdzajce 41 4.5.3. wiczenia 42 4.5.4. Sprawdzian postpów 43 4.6. Sporzdzanie potraw z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci jaj 44 4.6.1. MateriaB nauczania 44 4.6.2. Pytania sprawdzajce 47 4.6.3. wiczenia 47 4.6.4. Sprawdzian postpów 49 5. Sprawdzian osigni 50 6. Literatura 55  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik, który otrzymujesz, bdzie Ci pomocny w zdobyciu niezbdnych umiejtno[ci zwizanych ze sporzdzaniem i ekspedycj potraw z jaj, mleka i jego przetworów. W poradniku zostaBy zamieszczone: - wymagania wstpne, czyli spis umiejtno[ci i wiadomo[ci niezbdnych do rozpoczcia realizacji materiaBu tej jednostki moduBowej, - cele ksztaBcenia, które poinformuj Ci szczegóBowo, jakie wiadomo[ci i umiejtno[ci bdziesz posiadaB po zrealizowaniu tej jednostki moduBowej, - materiaB nauczania, który umo|liwi Ci samodzieln prac i przygotowanie si do wykonywania wiczeD oraz uzyskanie zadowalajcych wyników sprawdzianów. Niezbdne bdzie jednak, aby[ poszerzaB swoje wiadomo[ci w oparciu o literatur oraz inne zródBa informacji np. Internet. Spis pozycji literaturowych znajduje si w rozdziale 6. MateriaB nauczania zawiera tak|e: - pytania sprawdzajce wiedz, która jest niezbdna do ich wykonania, - wiczenia, z których ka|de obejmuje: - polecenie, - kolejne czynno[ci jakie nale|y wykona, aby wiczenie zrealizowa, - wykaz materiaBów i sprztu potrzebnych do realizacji wiczenia. - sprawdzian postpów z pytaniami, na które odpowiadasz tylko twierdzco lub przeczco i którego wynik pozwoli Ci stwierdzi, czy opanowaBe[ tre[ci danego dziaBu; - przykBadowy sprawdzian osigni, zawierajcy zestaw zadaD testowych, którego rozwizanie pozwoli Ci stwierdzi, czy w sposób zadowalajcy opanowaBe[ wiadomo[ci i umiejtno[ci z zakresu tej jednostki moduBowej. Je|eli bdziesz miaB trudno[ci w zrozumieniu niektórych tematów lub w wykonaniu wiczenia, to popro[ nauczyciela o wyja[nienie trudniejszych zagadnieD lub sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz dan prac. Pamitaj, |e jednostka moduBowa 512[02].Z2.04: Sporzdzanie i ekspedycja potraw z jaj, mleka oraz jego przetworów jest jedn z podstawowych jednostek przygotowujcych do nabycia kolejnych umiejtno[ci w module Produkcja i ekspedycja potraw. BezpieczeDstwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzega regulaminów, przepisów bhp oraz instrukcji przeciwpo|arowych, wynikajcych z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznaBe[ ju| w czasie trwania nauki i musisz je bezwzgldnie stosowa.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 ModuB 512[02].Z2 Produkcja i ekspedycja potraw 512[02].Z2.01 Sporzdzanie i ekspedycja potraw z owoców, warzyw, ziemniaków oraz grzybów 512[02].Z2.02 512[02].Z2.03 512[02].Z2.04 Sporzdzanie i ekspedycja Sporzdzanie i ekspedycja Sporzdzanie i ekspedycja potraw z mki oraz kasz zup oraz sosów potraw z jaj, mleka oraz jego przetworów 512[02].Z2.05 512[02].Z2.08 Sporzdzanie i ekspedycja Sporzdzanie i podawanie potraw z misa zwierzt napojów zimnych oraz gorcych rzeznych oraz dziczyzny 512[02].Z1.06 512[02].Z2.09 Sporzdzanie i ekspedycja Sporzdzanie i podawanie potraw z drobiu, ryb oraz zaksek zimnych oraz gorcych owoców morza 512[02].Z2.07 Sporzdzanie i ekspedycja wyrobów ciastkarskich oraz kulinarnych z ciast Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - korzysta z ró|nych zródeB informacji, - posBugiwa si technologi informacyjn, - przeprowadza proste obliczenia matematyczne, - wymienia i przelicza jednostki masy, - wymienia i przelicza jednostki objto[ci, - organizowa stanowisko pracy z zachowaniem zasad ergonomii, - dobiera [rodki do utrzymania czysto[ci w zakBadzie gastronomicznym, - utrzymywa czysto[ i porzdek na stanowisku pracy, - stosowa przepisy bezpieczeDstwa i higieny pracy, przeciwpo|arowe i ochrony [rodowiska, - przechowywa surowce i póBprodukty oraz gotowe wyroby kulinarne zgodnie z obowizujcymi zasadami, - planowa przebieg procesu technologicznego na podstawie receptury, - ocenia jako[ surowców spo|ywczych, - sporzdza zapotrzebowanie na surowce i póBprodukty do produkcji potraw, - dobiera maszyny i urzdzenia do wielko[ci produkcji, - obsBugiwa maszyny i urzdzenia do obróbki wstpnej i cieplnej surowców, - przygotowywa surowce i póBprodukty do prowadzenia procesów technologicznych na podstawie receptury, - okre[la metody obróbki cieplnej ró|nych produktów, - okre[la wpByw obróbki wstpnej i cieplnej na warto[ od|ywcz produktów, - przeprowadza obróbk wstpn i ciepln surowców oraz póBproduktów, - wykonywa czynno[ci zwizane z myciem i konserwacj maszyn oraz urzdzeD stosowanych podczas sporzdzania i ekspedycji potraw, - okre[la warto[ od|ywcz mleka i jego przetworów oraz jaj.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki powiniene[ umie: - okre[li skBad chemiczny i warto[ od|ywcz jaj, mleka i jego przetworów, - scharakteryzowa cechy organoleptyczne jaj, mleka i jego przetworów, - okre[li zastosowanie mleka i jego przetworów w |ywieniu czBowieka, - zorganizowa stanowisko pracy zgodnie wymaganiami ergonomii, - zastosowa zasady higieny w procesie produkcyjnym, - okre[li warunki i zastosowa zasady przechowywania jaj, mleka i jego przetworów, - wyja[ni zmiany fizykochemiczne zachodzce w mleku i jajach podczas obróbki cieplnej, - sklasyfikowa napoje fermentowane, - zaplanowa przebieg procesu technologicznego, - sporzdzi zapotrzebowanie na surowce i póBprodukty niezbdne do produkcji wyrobów kulinarnych z jaj i mleka, - dobra surowce i sprzt do sporzdzania potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych, - obsBu|y i dokona bie|cej konserwacji maszyn oraz urzdzeD do sporzdzania potraw, - posBu|y si sprztem kuchennym, - przeprowadzi proces fermentacji mleka, - sporzdzi i poda napoje oraz potrawy z mleka sBodkiego i fermentowanego, - dokona klasyfikacji serów, - scharakteryzowa proces otrzymywania serów kwasowych, kwasowo-podpuszczkowych, podpuszczkowych i topionych, - sporzdzi potrawy z serów, - zastosowa zasady krojenia, ukBadania i serwowania serów, - przeprowadzi obróbk wstpn jaj, - sporzdzi i poda potrawy z jaj, - sporzdzi i poda desery z jaj, mleka i jego przetworów, - sporzdzi potrawy z jaj, mleka i przetworów mlecznych charakterystyczne dla kuchni innych narodów, - przygotowa proste potrawy dietetyczne z jaj, mleka i przetworów mlecznych, - zastosowa techniki porcjowania, dekorowania i podawania potraw z jaj, mleka oraz przetworów mlecznych, - wykorzysta wBa[ciwo[ci strukturotwórcze jaj podczas sporzdzania potraw, - dokona oceny organoleptycznej sporzdzonych potraw, - zagospodarowa odpady poprodukcyjne i pokonsumpcyjne, - zastosowa przepisy sanitarno-epidemiologiczne, bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej oraz ochrony [rodowiska, - skorzysta z ró|nych zródeB informacji.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Jaja, mleko i przetwory mleczne w produkcji kulinarnej. Organizacja procesu produkcyjnego. Maszyny i urzdzenia 4.1.1. MateriaB nauczania Jaja, mleko i przetwory mleczne w produkcji kulinarnej Potrawy z jaj, mleka i przetworów mlecznych napoje zakski zupy sosy skBadnik desery II daD Rys. 1. Mo|liwo[ci zastosowania jaj, mleka i przetworów mlecznych w potrawach [opracowanie wBasne] Jaja s szeroko stosowane w sporzdzaniu potraw - praktycznie trudno sobie wyobrazi wykonanie wikszo[ci potraw bez u|ycia jaj. Jaja mog by samodzieln potraw oraz s dodawane do wielu potraw, w których uczestnicz w tworzeniu ich struktury. Ponadto jaja s produktem o bardzo du|ej warto[ci od|ywczej. Dostarczaj przede wszystkim peBnowarto[ciowego biaBka (biaBko wzorcowe), w zwizku z czym nawet niewielki dodatek jaj do potraw mcznych czy warzywnych znacznie podnosi ich warto[ od|ywcz. Mleko i przetwory mleczne nale| do najbardziej warto[ciowych produktów |ywno[ciowych. Przetwory mleczne to: napoje mleczne fermentowane: mleko kwa[ne, jogurty, kefiry i inne, [mietanka i [mietana oraz sery. Spo|ywanie mleka od najwcze[niejszych lat jest podstawowym warunkiem prawidBowego wzrostu i rozwoju dzieci i mBodzie|y. Przede wszystkim jest ono niezastpionym zródBem wapnia oraz bardzo dobrym zródBem peBnowarto[ciowego biaBka i witamin z grupy B. Pod wzgldem zawarto[ci wapnia, mleka nie mo|na zastpi innym produktem, poniewa| w |adnym z produktów ten pierwiastek nie wystpuje w tak du|ych ilo[ciach i tak Batwo przyswajalnej postaci. Zastosowanie jaj, mleka i jego przetworów do sporzdzaniu potraw jest bardzo szerokie. Produkty te mo|na wykorzysta w |ywieniu wszystkich grup ludno[ci, poczwszy od maBych dzieci, a skoDczywszy na ludziach starszych, mo|na je stosowa zarówno w |ywieniu ludzi zdrowych jak i chorych. Z jaj oraz z mleka i jego przetworów sporzdza si wszelkiego rodzaju potrawy: zakski, zupy, II dania, sosy, desery i napoje, przy czym dodatkowo w bardzo wielu potrawach stosuje si Bczenie jaj i mleka lub jaj i przetworów mlecznych. Potrawy te mog wchodzi w skBad wszystkich posiBków: [niadaD, obiadów, kolacji, a tak|e przyj okoliczno[ciowych. Zastosowanie jaj, mleka i jego przetworów w sporzdzaniu potraw pokazano na rys. 1. Desery jako grupa potraw z mleka, przetworów mlecznych oraz z zastosowaniem jaj Desery to sBodkie potrawy podawane na zakoDczenie posiBku. Mog one by uzupeBnieniem posiBku pod wzgldem warto[ci od|ywczej  biaBkowej, witaminowej lub energetycznej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 Desery dzieli si w zale|no[ci od rodzaju surowca z którego zostaBy sporzdzone (z mleka i przetworów mlecznych, z jaj, z owoców, z mki, z ciast, z kasz), od temperatury podania (zimne i gorce), zastosowania lub nie zastosowania czynnika zestalajcego (zestalane i nie zestalane), od sposobu zestalania (na zimno i na gorco) oraz od kosztu u|ytych surowców i techniki wykonania (popularne i wykwintne). PodziaB deserów z mleka i jego przetworów: - desery z mleka sBodkiego: kisiele, mleczka, kremy, - desery z mleka fermentowanego: galaretki, kremy, - desery z sera twarogowego: twaro|ki owocowe, pierogi z serem, pierogi leniwe, ciasta  serniki, Tiramisu, - desery ze [mietanki: owoce w bitej [mietance, kremy [mietankowe (kremy zestalane |elatyn oraz krem suBtaDski), lody, Panna cotta. Desery z mleka, przetworów mlecznych i jaj podaje si w kompotierkach, salaterkach, pucharkach, kielichach lub talerzach deserowych i pBaskich. Dodatkami do deserów mog by: sBodkie sosy, [mietanka, bita [mietana, kremy, masy, soki owocowe, d|emy, konfitury, owoce, czekolada, orzechy, bakalie, drobne ciastka. Sosy do deserów Sosy na bazie mleka  mog by zagszczane mk ziemniaczan, |óBtkami lub caBymi jajami  s to np. sosy: waniliowy, czekoladowy, karmelowy, kawowy  podaje si je do owoców, kisieli, musów, budyniów, lodów. Sosy na bazie przetworów owocowych  mog by zagszczane mk ziemniaczan, |óBtkami, lub mog by sporzdzone z przecieru owocowego bez czynnika zagszczajcego  s to np. sosy: wi[niowy, morelowy, malinowy itp.  podaje si do owoców, galaretek mlecznych, kisieli, budyniów, lodów, Sosy na bazie wina  zagszczane |óBtkami: szodonowy (z biaBego wytrawnego wina, jaj i cukru) oraz mk ziemniaczan: biskupi (czerwone wino, mka ziemniaczana, cukier)  podaje si do budyniów, owoców, lodów waniliowych i czekoladowych. Produkcja deserów w zakBadzie gastronomicznym powinna odbywa si w wydzielonym pomieszczeniu lub na oddzielnym stanowisku. Surowce wchodzce w skBad deserów bardzo Batwo ulegaj zepsuciu, a gotowe desery s doskonaB po|ywk dla rozwoju drobnoustrojów. Dlatego w produkcji, przechowywaniu i sprzeda|y deserów trzeba przestrzega bezwzgldnej czysto[ci. Desery nie mog by dBugo przechowywane nawet w chBodni  najdBu|ej  do 12 godzin - galaretki i kisiele. Potrawy dietetyczne z jaj, mleka i przetworów mlecznych Wszystkie grupy potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych znajduj zastosowanie w |ywieniu dietetycznym, czyli sporzdzaniu potraw dla ludzi chorych. {ywienie dietetyczne powinno stanowi modyfikacj |ywienia czBowieka zdrowego i dostarczy organizmowi wszystkich niezbdnych skBadników od|ywczych i energii. Ogólne zasady sporzdzania posiBków dietetycznych s nastpujce: - produkty do sporzdzania potraw dla ludzi chorych musz by zawsze [wie|e i wysokiej jako[ci, - z jadBospisów wyklucza si produkty trudnostrawne (np. sery podpuszczkowe, tBuste twarogi, [mietan, jaja na twardo, jaja sma|one w sposób tradycyjny  jajecznic, jaja sadzone, omlety, a tak|e kotlety z jaj, jaja faszerowane), - przy sporzdzaniu potraw stosuje si techniki uBatwiajce trawienie (np. przecieranie, miksowanie, homogenizowanie, spulchnianie za pomoc ubitych jaj). - posiBki powinny by sporzdzane i podawane z bezwzgldnym przestrzeganiem przepisów sanitarno-higienicznych, - potrawy powinny by zawsze estetycznie podane,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 - posiBki powinny by sporzdzane z zachowaniem dozwolonych metod obróbki cieplnej jak: gotowanie w wodzie i w parze, pieczenie w folii aluminiowej i pergaminie, sma|enie na parze, duszenie bez uprzedniego obsma|ania, - potrawy mog by podprawiane tylko zawiesinami, podpraw zacieran, przez oprószanie, |óBtkami, zabronione jest natomiast stosowanie zasma|ek wszystkich stopni. Dieta Batwostrawna jest podstawow diet w |ywieniu dietetycznym. Na jej podstawie opracowuje si wszystkie inne diety lecznicze, dokonujc tylko modyfikacji tj. zmniejszenia lub zwikszenia zawarto[ci okre[lonego skBadnika. Organizacja stanowiska pracy do produkcji potraw z mleka i jego przetworów oraz jaj Powinna by zgodna z ogólnymi zasadami organizacji pracy. Dobór narzdzi i sprztu, które nale|y zgromadzi na stanowisku przed rozpoczciem pracy zale|y od rodzaju wykonywanej potrawy, a wic stosowanego procesu technologicznego. Do sporzdzania ró|nych potraw bdzie potrzebny poni|ej wymieniony sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia: Tabela 1. Dobór sprztu i narzdzi do produkcji potraw z mleka i przetworów oraz jaj [oprac.wBasne] Proces Potrawa, póBprodukt Sprzt, narzdzia, maszyny, urzdzenia gotowanie napoje gorce, zupy, jaja garnki, kuchenki sma|enie potrawy z jaj i serów patelnie, kuchenki ukwaszanie mleko garnki, termosy, termostaty ubijanie [mietanka, jaja, biaBka jaj trzepaczki, miksery, maszyny uniwersalne, miski ucieranie pasty serowe, jaja, |óBtka, sosy miski, kule, miksery, blendery odcedzanie twarogi sito, pBótno formowanie pasty serowe, masy jajeczne tuba W czasie przebiegu procesu technologicznego powstaj zwroty poprodukcyjne i pokonsumpcyjne. Nale|y je zagospodarowa zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Zdrowia i Opieki SpoBecznej z dnia 26.04.2004 r. w sprawie wymagaD higieniczno-sanitarnych w zakBadach produkujcych lub wprowadzajcych do obrotu [rodki spo|ywcze (Dz. U. 04.104.1096). WedBug tego rozporzdzenia odpady |ywno[ci, niejadalne produkty uboczne oraz inne odpady nie mog by magazynowane w pomieszczeniach, w których znajduje si |ywno[. Je|eli jednak przechowywanie odpadów jest przez jaki[ czas konieczne, to powinny one by skBadowane w zamykanych pojemnikach, które musz by wBa[ciwie wykonane, utrzymywane w dobrym stanie, Batwe do czyszczenia i dezynfekcji. Odpady poprodukcyjne i pokonsumpcyjne musz by jak najszybciej usunite poza teren zakBadu zgodnie z przepisami o odpadach. Urzdzenia do produkcji potraw z mleka i przetworów mlecznych oraz z jaj Miksery  zasada dziaBania polega na tym, |e ich elementy robocze obracaj si w pojemniku z rozdrabnianym produktem z bardzo du| szybko[ci. Napd jest przenoszony z silnika elektrycznego za po[rednictwem przekBadni. Miksery s wyposa|one w mechanizm umo|liwiajcy zmian szybko[ci obrotów. Miksery popularne  u|ywa si w maBych zakBadach gastronomicznych do ubijania [mietanki i miksowania napojów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 Miksery profesjonalne  s wyposa|one w wymienne koDcówki o ró|nym przeznaczeniu, z których do produkcji potraw z mleka i jaj sBu|y tarcza miksujca. Za jej pomoc mo|na miksowa i miesza np. sosy saBatkowe, majonezy. Tarcza ubijajca sBu|y z kolei do ubijania mleka, [mietany, koktajli, lekkich past i biaBek. Niektóre miksery s wyposa|one w stojaki do postawienia na blacie, inne w uchwyty do powieszenia na [cianie. Miksery o innej konstrukcji  miksery elektryczne rczne lub mechaniczne  skBadaj si z zespoBu napdowego i cz[ci roboczej zakoDczonej zespoBem no|a dwuskrzydBowego pracujcego w dzwonowej oprawie. Mo|na w nich miksowa twaróg na sernik czy na pasty. Miksery stoBowe  posiadaj jako element roboczy zestaw wielu no|y, sBu| do przygotowywania koktajli. Blendery  zasada ich dziaBania jest podobna do mikserów, ale ró|ni si liczb obrotów, która mo|e wynosi od 1000 do 30000/minut. Blendery s zbudowane z trzech cz[ci: pojemnika do umieszczania produktu, elementów rozdrabniajcych  no|y obrotowych umieszczonych w dnie pojemnika, napdu  silnika elektrycznego. Du|a prdko[ obrotowa no|y umo|liwia otrzymanie doskonale rozdrobnionych, idealnie gBadkich, dBugo zachowujcych nadan konsystencj potraw (nie nastpuje rozwarstwienie). Blendery mo|na u|ywa do produkcji, koktajli, musów, past. Uniwersalna maszyna gastronomiczna z przystawkami: a) przystawka do ubijania piany skBada si z cz[ci: zespoBu gBowicy planetarnej, nieruchomego kocioBka ze stali nierdzewnej, zespoBu roboczego zBo|onego z trzepaczki, mieszadBa i zgniatacza, b) przystawka do tarcia sera skBada si z: korpusu, waBka poziomego, tarki i popychacza. Ser po przetarciu ma posta drobnych pasemek. Krajalnica uniwersalna  skBada si z obrotowego no|a tarczowego z osBon napdzanego silnikiem elektrycznym, wózka i dociskacza. Mo|e by wykorzystana do krojenia sera twardego podpuszczkowego. Grubo[ krojenia ustawia si regulatorem w zakresie od 1 do 20 mm. Wszystkie maszyny nale|y obsBugiwa zgodnie z instrukcj podan przez producenta. Po zakoDczeniu pracy trzeba maszyn wyBczy z sieci, zdemontowa cz[ci robocze, umy je i wytrze do sucha. Szafy chBodnicze  sBu| do przechowywania krótkotrwaBego surowców, póBproduktów i wyrobów gotowych. S przystosowane do przechowywania |ywno[ci w temperaturze od  1ºC do +8ºC. Wewntrz szafy znajduj si póBki z mo|liwo[ci regulacji odstpów pomidzy nimi. ChBodzenie mo|e odbywa si grawitacyjnie lub w sposób wymuszony za pomoc wentylatora. Aby zapewni wysok jako[ przechowywanych produktów nale|y przestrzega nastpujcych zasad: - produkty wBa[ciwie rozmie[ci w chBodni, zgodnie z zakresem temperatur: mleko i przetwory na poziomie [rodkowym, jaja na dolnym, - stosowa opakowania paro- i gazoszczelne np. z folii polietylenowej, aby zapobiec pochBanianiu obcych zapachów, - mleka i przetworów mlecznych nie przechowywa razem z produktami o intensywnym zapachu (np. ryby, cebula), - zapewni obieg powietrza pomidzy produktami (nie ukBada ich zbyt blisko siebie). ZakBady gastronomiczne s zobowizane przepisami (Rozp. Ministra Zdrowia z dn. 26.04.2004 r. w sprawie wymagaD higieniczno  sanitarnych w zakBadach produkujcych lub wprowadzajcych do obrotu [rodki spo|ywcze) do zapewnienia odpowiednich warunków magazynowania w temperaturze kontrolowanej za pomoc wBa[ciwych urzdzeD oraz do monitorowania i rejestracji temperatury. Pomieszczenia chBodnicze musz by okresowo myte, dezynfekowane i dezodoryzowane. Sprawno[ urzdzeD chBodniczych oraz urzdzeD pomiarowych powinna by kontrolowana minimum 3 razy dziennie.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Mleko i przetwory mleczne oraz potrawy z nich wyprodukowane nale|y przechowywa w komorach lub szafach chBodniczych w temperaturze 2-4ºC i wilgotno[ci wzgldnej 80% przy naturalnym ruchu powietrza. Jaja i potrawy z ich dodatkiem nale|y przechowywa równie| w komorach lub szafach chBodniczych w temperaturze 4-5ºC i wilgotno[ci wzgldnej 80% przy naturalnym ruchu powietrza. Czas przechowywania jaj w tych warunkach wynosi maksymalnie 28 dni. Na[wietlacz  urzdzenie do obróbki wstpnej jaj. W gastronomii stosuje si na[wietlacze szufladowe i walizkowe, w których elementem roboczym jest lampa wysyBajca promienie ultrafioletowe (V), które niszcz 100% bakterii Salmonella i innych. Jednorazowo mo|na zdezynfekowa 30 jaj, jaja wkBadane do na[wietlacza musz by suche. Trzony kuchenne  sBu| do obróbki cieplnej. Dziel si ze wzgldu na zródBo zasilania na elektryczne i gazowe. Trzon kuchenny gazowy skBada si z konstrukcji no[nej i obudowy, instalacji doprowadzajcej gaz, palników, zapalacza. Zapalacz sBu|y do zapalania mieszanki gazowo  powietrznej w palniku gBównym. Nowoczesne trzony posiadaj zabezpieczenia, które w przypadku zga[nicia pBomienia zamykaj dopByw gazu. Po zakoDczonej pracy nale|y odci dopByw gazu do kuchenki, zakrcajc gBówny zawór. Trzony elektryczne skBadaj si z konstrukcji no[nej i obudowy, instalacji elektrycznej, pBytek grzejnych, aparatury kontrolno  pomiarowej. Obudowa wykonana jest ze stali nierdzewnej, pByty grzejne z |eliwa lub stali, a w trzonach nowego typu z |aroodpornego szkBa. Trzony posiadaj przeBczniki regulacji mocy i termostat kontrolujcy temperatur, o czym informuj lampki sygnalizacyjne. Po zakoDczonej pracy trzony nale|y dokBadnie umy z u|yciem detergentu i osuszy. Bemary to urzdzenia podgrzewcze do podtrzymywania temperatury potraw do momentu wydania konsumentowi. Zasilane s najcz[ciej energia elektryczn. Maj ksztaBt skrzynek obudowanych blach z pByt ze stali nierdzewnej. W pBycie s otwory, w których umieszcza si pojemniki gastronomiczne, które zanurzone s w ciepBej wodzie. Bemary posiadaj przyrzdy kontrolno  pomiarowe: termostat regulujcy temperatur do 100ºC i zawór spustowy wody. Wózki bemarowe sBu| do transportowania i wydawania potraw gorcych. ZBo|one s z komór dopasowanych do pojemników gastronomicznych. Zasilane s energi elektryczn. Czynnikiem grzewczym jest woda lub gorce powietrze. Wózek posiada termostat oraz zabezpieczenie przed przegrzaniem. Zakres regulacji temperatury wynosi 30 95ºC. StoBy podgrzewcze sBu| do wydawania potraw, maj wygld komory z póBkami perforowanymi, na których ukBada si suche talerze i wBcza element grzejny pByty dolnej. Kiedy talerze rozgrzej si wBcza si grzanie pByty górnej, na której ustawia si talerze z potrawami. Urzdzenia chBodnicze ekspozycyjne  ich zadaniem jest prezentacja potraw, które musz by przechowywane w niskiej temperaturze. Nale| one do mebli chBodniczych, które s wyposa|eniem sal konsumenckich. S to urzdzenia energochBonne, bo ich obsBuga wi|e si z cigBym otwieraniem. Do tej grupy urzdzeD nale|: przeszklone szafy chBodnicze (urzdzenia, które zamiast typowych drzwi posiadaj drzwi przeszklone), witryny chBodnicze i mroznicze (sBu| do przechowywania i eksponowania napojów, deserów), witryny do lodów (s wyposa|one w pojemniki gastronomiczne oraz przeszklone komory mroznicze do ekspozycji produktów w opakowaniach zbiorczych). 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Dlaczego mleko ma szerokie zastosowanie w |ywieniu?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 2. Jakie rodzaje przetworów mlecznych mo|na wyró|ni? 3. Jakie potrawy mog by sporzdzane z wykorzystaniem mleka i jego przetworów? 4. Jakie potrawy mog by sporzdzane z wykorzystywaniem jaj? 5. Jakie procesy technologiczne stosuje si przy sporzdzaniu potraw z mleka i jaj? 6. Jakiego rodzaju narzdzia wykorzystuje si do sporzdzania potraw z mleka i jaj? 7. Do czego sBu|y na[wietlacz do jaj i na czym polega zasada jego dziaBania? 8. Jakich zasad nale|y przestrzega przechowujc jaja, mleko i jego przetwory w szafach chBodniczych? 9. W jakich warunkach temperatury i wilgotno[ci musz by przechowywane mleko, jego przetwory oraz jaja? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Wyszukaj receptury 2 potraw z mleka, 2 potraw z sera oraz 2 potraw z jaj, zaklasyfikuj te potrawy do odpowiedniej grupy potraw z otrzymanego schematu oraz sporzdz wykaz potraw z mleka i jaj z przyporzdkowaniem ich do poszczególnych grup. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika oraz literatur, 2) wyszuka w literaturze i/lub w Internecie receptury potraw, 3) przeanalizowa skBad surowcowy i sposób wykonania wybranych przez siebie potraw, 4) zaklasyfikowa potrawy, 5) wykona schemat klasyfikacji potraw z wykazem wedBug dowolnego wzoru, 6) zaprezentowa swoje opracowanie na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura, - komputer z oprogramowaniem, przyBczem internetowym i drukark, - slajdy: schematy klasyfikacji potraw z mleka i jaj, - arkusze papieru, - pisaki kolorowe lub kredki. wiczenie 2 Oblicz zapotrzebowanie surowcowe na wykonanie 26 i 34 porcji ka|dej z wybranych przez siebie potraw. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z przewodnika dla ucznia oraz z literatury, 2) przeanalizowa receptury, 3) obliczy ilo[ci surowców potrzebne do sporzdzenia okre[lonej ilo[ci porcji ka|dej z potraw, 4) wykona na planszy zestawienie wyników obliczeD, 5) zaprezentowa wyniki obliczeD na forum grupy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura, - receptury, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki kolorowe lub kredki. wiczenie 3 Zorganizuj stanowisko pracy (zgodnie z zasadami ergonomii oraz organizacji pracy) gromadzc sprzt i narzdzia do wykonania jednej wybranej potrawy z mleka i jednej z jaj spo[ród potraw, które zaplanowaBe[. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 7) przeczyta materiaB nauczania z poradnika oraz literatur i wybra potrawy, 8) przeanalizowa skBad surowcowy i sposoby wykonania potraw, 9) dobra sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia do sporzdzenia potraw, 10) zgromadzi sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia, 11) zorganizowa stanowisko pracy, 12) zaprezentowa stanowisko na forum grupy uzasadniajc dobór sprztu, narzdzi, maszyn i urzdzeD. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury, - sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia do produkcji potraw z jaj, mleka i jego przetworów. wiczenie 4 Zaplanuj przebieg procesu technologicznego dla potraw wybranych w wiczeniu pierwszym i przestaw go w formie graficznej. Zaproponuj sposób zagospodarowania odpadów poprodukcyjnych i pokonsumpcyjnych. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa receptury i przeczyta materiaB nauczania z poradnika oraz literatur, 2) zaplanowa przebieg procesu technologicznego dla ka|dej z potraw, 3) wykona schemat procesu technologicznego na arkuszu papieru A1, 4) wykona plan zagospodarowania odpadów poprodukcyjnych i pokonsumpcyjnych, 5) zaprezentowa wyniki swojej pracy na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury, - arkusze papieru, pisaki, zeszyt.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zaklasyfikowa potrawy z mleka, jego przetworów i jaj? 2) okre[li warunki przechowywania mleka, jego przetworów i jaj? 3) dobra sprzt, narzdzia, urzdzenia i maszyny do wykonania potraw z mleka, przetworów mlecznych i jaj? 4) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wybranej potrawy z mleka, przetworów mlecznych i jaj? 5) zaplanowa prac przy sporzdzaniu potraw z jaj i mleka? 6) obliczy zapotrzebowanie na surowce do sporzdzenia okre[lonej ilo[ci porcji potraw?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 4.2. Ocena towaroznawcza mleka. Procesy w produkcji mleka. Sporzdzanie potraw z mleka sBodkiego 4.2.1 MateriaB nauczania Warto[ od|ywcza mleka Mleko jest wydzielin gruczoBów mlecznych ssaków. CzBowiek u|ytkuje mleko ró|nych ssaków, ale nazwa mleko jest zarezerwowana wyBcznie dla mleka krowiego. Mleko pochodzce od innych ssaków powinno mie w nazwie podane okre[lenie ssaka od którego pochodzi np. mleko kozie, owcze. Tabela 2. SkBad chemiczny mleka. [opracowanie wBasne na podst. 11,s.425] SkBadniki Zrednia zawarto[ w % Woda 87,7 BiaBko 3,2 TBuszcz 3,4 Laktoza 4,6 PopióB (skBadniki mineralne) 0,7 BiaBka  mleko jest dobrym zródBem peBnowarto[ciowego biaBka, wystpujcego w postaci koloidalnej. W[ród biaBek mleka wyró|nia si dwie zasadnicze grupy: biaBka kazeinowe, okre[lane potocznie jako kazein oraz biaBka serwatkowe, w skBad których wchodz gBównie laktoalbuminy i laktoglobuliny. Kazeina pod wpBywem kwasów lub enzymów ulega koagulacji, czyli wytrceniu w postaci skrzepu, która to wBa[ciwo[ jest wykorzystywana do produkcji serów i kazeiny spo|ywczej. TBuszcz wystpuje w mleku w postaci emulsji (w 1 cm3 mleka jest 6 mln kuleczek tBuszczowych) i jest dlatego Batwo strawny i dobrze przyswajalny. Zawiera maBo NNKT, a stosunkowo du|o cholesterolu. Laktoza  cukier mleczny to gBówny reprezentant cukrowców mleka. Laktoza odgrywa znaczc rol w produkcji napojów fermentowanych z mleka - pod wpBywem drobnoustrojów ulega fermentacji mlekowej, w wyniku której powstaje kwas mlekowy i inne substancje, które wpBywaj na smak tych napojów. SkBadniki mineralne  mleko i jego przetwory s najlepszym zródBem bardzo dobrze przyswajalnego wapnia dla czBowieka, oraz zawieraj inne makroelementy: fosfor, potas, chlor i magnez, a tak|e mikroelementy: cynk, miedz, jod, mangan. Witaminy  mleko zawiera witaminy rozpuszczalne w tBuszczach A i D (ich ilo[ zale|y od zawarto[ci tBuszczu w mleku lub przetworach), jak i rozpuszczalne w wodzie, zwBaszcza witamin B2. Jedynie witamina C wystpuje w mleku i jego przetworach w ilo[ciach [ladowych. Warto[ energetyczna mleka zale|y od zawarto[ci tBuszczu i mo|e wynosi od 64 kcal/100g (mleko o zawarto[ci 3,5% tBuszczu) do 40 kcal/100g (mleko zawierajce 0,5% tBuszczu). Cechy jako[ciowe mleka Ocena jako[ci mleka mo|e by wykonana organoleptycznie, a tak|e z zastosowaniem metod fizyko  chemicznych. Cechy pozwalajce dokona oceny jako[ci mleka to: - barwa  powinna by biaBa z odcieniem jasnokremowym; - smak  powinien by przyjemny, Bagodny, lekko sBodkawy; - zapach  musi by specyficzny dla mleka pochodzcego od danego gatunku zwierzt. Zapach i smak obcy mog by spowodowane pochBanianiem obcych zapachów, rozwojem mikroflory i niewBa[ciw pasz dla zwierzt.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 - gsto[  powinna mie[ci si w granicach 1,029  1,033 g/cm3, zbyt niska gsto[ wskazuje na zafaBszowanie mleka przez dodatek wody; - pienienie si mleka  mleko ma niskie napicie powierzchniowe i dlatego Batwo si pieni. Mikroflora mleka W mleku wystpuje wiele drobnoustrojów, które albo stanowi rodzim mikroflor, albo mog si dostawa z organizmu zwierzcia lub z otoczenia. W mleku mo|na wyró|ni drobnoustroje: - po|yteczne  np. bakterie kwasu mlekowego (mikroflora rodzima), - szkodliwe  np. bakterie z grupy coli (paBeczka okr|nicy, która mo|e spowodowa zatrucia pokarmowe), bakterie gnilne (wywoBujce niekorzystne zmiany smaku i zapachu), - niebezpieczne  bakterie chorobotwórcze (np. gruzlicy, pryszczycy, tyfusu oraz wirusy). Rodzaje mleka spo|ywczego W wyniku udoju uzyskuje si mleko surowe, które jest produktem nietrwaBym (niebezpieczeDstwo zaka|enia drobnoustrojami) i jest poddawane procesom przetwórczym w zakBadach mleczarskich, dziki którym otrzymuje si mleko spo|ywcze. Mleko spo|ywcze to mleko pasteryzowane, sterylizowane lub UHT (sterylizowane w temperaturze 130 150°C przez 2 10 sekund) i normalizowane do ró|nej zawarto[ci tBuszczu, przeznaczone do bezpo[redniej konsumpcji. Pod wzgldem zawarto[ci tBuszczu rozró|nia si nastpujce rodzaje mleka: - mleko peBne z naturaln zawarto[ci tBuszczu (co najmniej 3,5%) lub mleko ze znormalizowan zawarto[ci tBuszczu  3,2%, - mleko cz[ciowo odBuszczone (chude) o zawarto[ci tBuszczu od 1,5% do 2,0%, - mleko odBuszczone o zawarto[ci tBuszczu najwy|ej 0.3% do 0,5%. Zmiany zachodzce w mleku podczas ogrzewania Podczas ogrzewania zachodzi w mleku wiele zmian fizycznych i chemicznych: - parowanie wody, - denaturacja niektórych biaBek, - na powierzchni powstaje ko|uch (w temp. ok. 50ºC) zBo|ony gBównie z kazeiny, tBuszczu i laktozy, - na dnie i [cianach garnka powstaje przywarka (zBo|ona z kazeiny i biaBek serwatkowych), która mo|e spowodowa przypalenie si mleka, - ogrzewanie mleka nadkwaszonego prowadzi do tzw. warzenia si mleka spowodowanego koagulacj kazeiny, - zostaj zniszczone enzymy, ciaBa odporno[ciowe i mikroflora mleka, - w procesie sterylizacji mleka zachodzi cz[ciowa karmelizacja laktozy, co wpBywa niekorzystnie na smak mleka. Zastosowanie mleka sBodkiego w produkcji potraw Mleko sBodkie jest szeroko stosowane w sporzdzaniu potraw. U|ywa si je do produkcji napojów, zup mlecznych i deserów. Napoje mleczne mog by gorce i zimne, sBodkie i sBone. Napoje mleczne gorce otrzymuje si: - kakao  przez rozprowadzenie w mleku proszku kakaowego i zagotowanie zawiesiny, - czekolad  przez rozpuszczenie czekolady naturalnej w gorcym mleku, - kaw mleczn  Bczc napar kawy zbo|owej z gorcym mlekiem, - bawark  Bczc napar herbaciany z gorcym mlekiem. Napoje gorce z mleka podaje si w kubkach lub fili|ankach na spodku z By|eczk. Kakao mo|na wzbogaci |óBtkiem utartym z cukrem, a tak|e poda z ubit [mietank lub pian z biaBek z dodatkiem cukru. Jedna porcja napoju wynosi 200 cm3.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 Napoje mleczne zimne: - sBodkie  produkuje si z mleka miksujc je z dodatkiem surowych niekwa[nych owoców lub soków owocowych (w przypadku dodania kwa[nych owoców lub przecieru owocowego mleko zwarzy si!); - sBone  Bczc mleko z warzywami zmiksowanymi lub sokami warzywnymi. Napoje podaje si w wysokich szklankach na spodeczku z By|eczk. Jedna porcja  200 cm3. Zupy mleczne mog by gorce lub zimne, sBodkie lub sBone. Zupy gorce przyrzdza si z dodatkiem makaronów, klusek, kasz, preparowanych ziaren zbo|owych, musli. Zasad przy sporzdzaniu zup jest osobne gotowanie mleka i osobne dodatku i poBczenie ich przed podaniem. Wyjtek stanowi kasza manna i lane kluski, które mo|na gotowa na mleku i natychmiast podawa. Zupy zimne, czyli chBodniki przyrzdza si dodajc do mleka przecier owocowy lub caBe owoce. Zupy podaje si jednoporcjowo  w gBbokich talerzach lub bulionówkach (chBodniki), lub wieloporcjowo  w wazach. Jedna porcja zupy gorcej i zimnej podawanej w talerzu  450 cm3 z dodatkiem (dodatek powinien wa|y 80-100 g), a zimnej podawanej w bulionówce  200 cm3. Sosy na bazie mleka:  sosy sBone np. sos beszamelowy, który stosuje si do zapiekania warzyw;  sosy sBodkie np. waniliowy, który podaje si do deserów.  sosy podaje si polane na potrawie lub w sosjerce, albo cz[ciowo na potrawie i cz[ciowo w sosjerce. Jedna porcja sosu wynosi 100 g. Mleko jako dodatek do potraw  mleko u|ywane jest do podprawiania zup i sosów dietetycznych, szpinaku, a tak|e jest koniecznym skBadnikiem niektórych ciast  nale[nikowego i dro|d|owego. Desery z mleka Kisiele mleczne sporzdza si z mleka z dodatkiem skBadników smakowo  zapachowych np. wanilii, kakao, kawy, karmelu, a czasami tak|e |óBtek. Zagszcza si je zawiesin z mki ziemniaczanej: w cz[ci zimnego mleka rozprowadza si mk i tak zawiesin wlewa si do gotujcego mleka energicznie mieszajc, po czym zagotowuje. Gorcy kisiel nale|y natychmiast wyporcjowa do kompotierek, pucharków i schBodzi. Podaje si z sosami sBodkimi, syropami owocowymi lub bit [mietank. Mleczka to desery zestalane za pomoc biaBka jaja (wykorzystuje si przy ich produkcji zdolno[ biaBka jaja do koagulacji pod wpBywem wysokiej temperatury, co zostaBo omówione na stronie 43 niniejszego poradnika). Mleczka sporzdza si z mleka z dodatkiem jaj, cukru i skBadników smakowo  zapachowych (wanilia, kakao, kawa, karmel), porcjuje do foremek, które ogrzewa si pod przykryciem w kpieli wodnej przez okoBo 40 minut. W wyniku ogrzewania mleczko przyjmuje konsystencj galaretowat, staB, co spowodowane jest [cinaniem si biaBka jaja. Mleczka podaje si po wyjciu z foremki na talerzyk, na gorco lub na zimno z sosami sBodkimi, syropami, karmelem. Kremy to desery zestalane za pomoc |elatyny i spulchniane przez dodatek ubitej [mietanki kremowej np. krem bawarski: do |óBtek utartych z cukrem dodaje si gorce mleko i ubija na parze do uzyskania efektu ró|y, do gorcej masy dodaje si rozpuszczon |elatyn, caBo[ schBadza i tu| przed zestaleniem dodaje ubit [mietank, po czym natychmiast porcjuje, zanim deser zestali si. Zastosowanie mleka w sporzdzaniu potraw dietetycznych Mleko ma du|e zastosowanie w sporzdzaniu potraw dla ludzi chorych  w |ywieniu dietetycznym stosuje si bardzo du|o zup mlecznych oraz napojów gorcych jak bawarka, kawa zbo|owa z mlekiem, kakao, a tak|e zimnych jak koktajle. Bardzo czsto podaje si desery: kisiele i mleczka. Ponadto mleko jest szeroko stosowane do podprawiania zup, sosów i jarzyn.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie skBadniki decyduj o bardzo du|ej warto[ci od|ywczej mleka? 2. Jakie cechy organoleptyczne powinno wykazywa mleko? 3. Jakie drobnoustroje mog wystpowa w mleku i jakie jest ich znaczenie? 4. Jakie rodzaje mleka rozró|nia si ze wzgldu na zawarto[ tBuszczu? 5. Jakie zmiany fizykochemiczne zachodz podczas ogrzewania mleka? 6. Jak sporzdza si ró|ne rodzaje zup mlecznych i jak nale|y je podawa? 7. Jakie napoje z mleka sBodkiego s stosowane w |ywieniu i jak si je sporzdza? 8. Jakie desery mo|na sporzdzi z mleka sBodkiego i jak nale|y je podawa? 9. Jakie zastosowanie ma mleko sBodkie w sporzdzaniu potraw dietetycznych? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Dokonaj oceny organoleptycznej mleka pasteryzowanego i mleka UHT o ró|nych zawarto[ciach tBuszczu. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur, 2) przygotowa stanowisko pracy, 3) przeanalizowa kart oceny organoleptycznej, 4) przeprowadzi ocen organoleptyczn mleka o ró|nej zawarto[ci tBuszczu, 5) zanotowa wyniki oceny i porówna swoje wyniki z wynikami kolegów, 6) sformuBowa i zapisa wnioski, 7) zaprezentowa wyniki oceny i wnioski na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura, - karty oceny organoleptycznej, - próbki mleka spo|ywczego o ró|nej zawarto[ci tBuszczu. wiczenie 2 Zaplanuj, wykonaj i podaj ró|ne rodzaje zup mlecznych z dodatkami wedBug wybranych z literatury receptur. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 13) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur i przeanalizowa receptury, 14) wybra receptury zup mlecznych z ró|nymi dodatkami, 15) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na wykonywane zupy, 16) przygotowa stanowisko pracy wraz z odpowiednimi urzdzeniami, 17) odwa|y surowce, 18) sporzdzi zupy,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 19) przeprowadzi ocen organoleptyczn, 20) poda zupy, 21) zaprezentowa wykonane zupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury zup mlecznych, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt i urzdzenia do sporzdzania zup mlecznych, - instrukcje obsBugi urzdzeD, - zastawa stoBowa do podawania zup. wiczenie 3 Zaplanuj, sporzdz i podaj ró|ne napoje gorce i zimne z mleka sBodkiego wedBug wybranych receptur. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur i wyszuka receptury, 2) wyszuka receptury napojów w Internecie, 3) wybra receptury napojów, 4) przygotowa stanowisko pracy wraz z odpowiednimi urzdzeniami i maszynami, 5) odwa|y surowce, 6) sporzdzi napoje, 7) przeprowadzi ocen organoleptyczn, 8) udekorowa i poda napoje, 9) zaprezentowa wykonane napoje. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury, - komputer z przyBczem internetowym i drukark, - materiaBy pi[miennicze, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt i maszyny do sporzdzania napojów mlecznych, - instrukcje obsBugi maszyn i urzdzeD, - zastawa stoBowa do podawania napojów. wiczenie 4 Sporzdz desery z mleka sBodkiego wedBug wybranych receptur. Uzasadnij mo|liwo[ ich zastosowania w |ywieniu dietetycznym. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z materiaBem nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur, 2) przeanalizowa i wybra receptury, 3) przygotowa stanowisko pracy, 4) odwa|y surowce do wykonania deserów,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 5) przygotowa odpowiedni sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia, 6) sporzdzi wybrane desery zgodnie z recepturami, 7) udekorowa i poda desery, 8) przeprowadzi ocen organoleptyczn sporzdzonych deserów, 9) zaprezentowa desery na forum grupy z uwzgldnieniem deserów dietetycznych. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury, - prezentacja multimedialna ukazujca sposoby podawania deserów z mleka, - komputer z oprogramowaniem, - surowce zgodnie z recepturami, - sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia, - instrukcje obsBugi maszyn i urzdzeD, - zastawa stoBowa do podawania deserów. 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) scharakteryzowa skBad chemiczny i warto[ od|ywcz mleka? 2) oceni jako[ mleka na podstawie cech organoleptycznych? 3) wyja[ni zmiany fizykochemiczne w mleku pod wpBywem ogrzewania? 4) zaplanowa proces technologiczny do produkcji potraw z mleka? 5) dobra narzdzia i sprzt do sporzdzenia potraw z mleka sBodkiego? 6) wykona, wyporcjowa i poda potrawy z mleka sBodkiego? 7) oceni organoleptycznie wykonane potrawy? 8) sporzdzi i uzasadni zastosowanie potraw z mleka sBodkiego w |ywieniu ludzi chorych?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 4.3. Napoje mleczne fermentowane. Zmietanka i [mietana 4.3.1. MateriaB nauczania Mleczne napoje fermentowane otrzymuje si dziki procesowi fermentacji mlekowej. Fermentacja mlekowa prowadzona jest przez drobnoustroje  bakterie kwasu mlekowego. W wyniku dziaBania tych bakterii laktoza ulega przeksztaBceniu w kwas mlekowy, który sprawia |e kazeina wytrca si w postaci skrzepu. Powstajcy kwas mlekowy ma jednocze[nie dziaBanie konserwujce  podwy|sza kwasowo[ do pH ok. 4, co zapobiega rozwojowi bakterii gnilnych. W mlecznych napojach fermentowanych mog rozwija si jednak dro|d|e i ple[nie, które s przyczyn psucia si mleka kwa[nego. Warto[ od|ywcza mlecznych napojów fermentowanych jest podobna do mleka sBodkiego  napoje te s zródBem biaBka peBnowarto[ciowego, wapnia i pozostaBych skBadników mineralnych, witamin z grupy B oraz witaminy A i D. Warto[ energetyczna jogurtów jest zró|nicowana w zale|no[ci od ilo[ci tBuszczu  najni|sz maj jogurty o zawarto[ci tBuszczu 0,5 1,5%. W jogurtach, które zawieraj owoce znajduj si niewielkie ilo[ci witaminy C. Szczególne prozdrowotne wBa[ciwo[ci maj jogurty nowej generacji, zawierajce specyficzne szczepy bakterii, nale|ce do gatunku Lactobacillus acidophilus i Bifidobacterium. Pozytywne dziaBanie tych bakterii na organizm polega na hamowaniu rozwoju bakterii gnilnych i chorobotwórczych w jelitach, regulowaniu pracy przewodu pokarmowego oraz wzmacnianiu systemu odporno[ciowego. Mleczne napoje fermentowane mo|na podzieli na dwie grupy: a) tradycyjne  sposób ich otrzymywania i skBad mikroflory s znane od stuleci np. kwa[ne mleko, kefir, jogurt, ma[lanka oraz b) nowej generacji  wytwarzane s z wykorzystaniem specyficznych bakterii  biojogurt, mleko acidofilne, ma[lanka acidofilna. Do mlecznych napojów fermentowanych nale|: Jogurt  napój z mleka znormalizowanego, pasteryzowanego i zagszczonego przez dodatek mleka w proszku lub odparowanie cz[ci wody. Otrzymywany jest przez ukwaszenie mleka zakwasem czystych kultur bakterii z grupy Streptococcus thermophilus i Lactobacillus bulgaricus, a jogurty nowej generacji tzw. bio jogurty zawieraj bakterie z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus acidophilus, które maj du|e znaczenie zdrowotne. Jogurty mog by produkowane z dodatkiem ró|nych substancji smakowo- zapachowych: owoców, d|emu, aromatu waniliowego, kawy, kakao i innych. Jogurt naturalny powinien mie skrzep zwarty, jednolity, dopuszcza si lekki podciek serwatki i nieznaczne gazowanie. Barwa powinna by biaBa do lekko kremowej, smak i zapach czysty, orzezwiajcy, lekko kwa[ny, dopuszczalny lekko cierpki. Konsystencja powinna by jednolita i zwarta, w przekroju galaretowata, skrzep dajcy si kroi. Kefir  napój wyprodukowany z mleka znormalizowanego, pasteryzowanego, poddanego fermentacji mlekowo  alkoholowej przez dodanie zakwasu tzw. grzybków kefirowych. Do kefiru mog by tak|e dodawane substancje smakowo-zapachowe. Kefir pochodzi z Kaukazu, gdzie od setek lat byB produkowany w warunkach domowych z mleka krowiego lub koziego. Barwa kefiru powinna by biaBa z odcieniem kremowym dla kefirów z zawarto[ci tBuszczu i biaBa dla kefirów odtBuszczonych. Konsystencja powinna by jednolita i zwarta, z widocznymi pcherzykami (dwutlenku wgla), lub bez pcherzyków. Dopuszcza si niewielkie wydzielanie serwatki. Smak i zapach powinien by lekko kwa[ny do kwa[nego, charakterystyczny dla kefiru, lekko dro|d|owy. Ma[lanka  napój otrzymywany przy wyrobie masBa ze [mietany pasteryzowanej i ukwaszonej zakwasem czystych kultur ma[larskich, bez dodatku wody, mo|e by wytwarzana ma[lanka o smakach owocowych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 Mleko ukwaszone (zsiadBe)  napój wyprodukowany z mleka znormalizowanego, pasteryzowanego i ukwaszonego zakwasem czystych kultur ma[larskich. Mleko acidofilne  napój nowej generacji, nazwa wynika z obecno[ci w nim bakterii, które s odpowiedzialne za fermentacj i wBa[ciwo[ci zdrowotne (Lactobacillus acidophilus). Mo|e by produkowane jako mleko acidofilne naturalne i o ró|nych smakach owocowych. Zastosowanie napojów mlecznych fermentowanych w produkcji potraw Koktajle: sBodkie  mleko zsiadBe, kefir, ma[lanka zmiksowane z owocami, sokami owocowymi; sBone  z sokami warzywnymi lub warzywami. Podaje si w wysokich szklankach na spodeczku z By|eczk  1 porcja 200 cm3. ChBodniki  mleko zsiadBe, jogurt, kefir z drobno pokrojonymi lub startymi warzywami. Podawane jako zimne zupy w gBbokich talerzach (450 cm3) lub bulionówkach (200 cm3). Sosy zimne do zaksek tzw. dipy - to pikantne, gste sosy o konsystencji kremu, nazywane te| maczankami  podaje si je na zimno w miseczkach i zanurza w nich (jedzc) krakersy, chipsy, twarde kieBbasy (kabanosy), gotowane lub surowe warzywa pokrojone na niewielkie czstki (do zamaczania i zjedzenia na jeden raz). Dipy mo|na sporzdza z jogurtu, [mietany, twaro|ku, majonezu dodajc do nich ró|ne przyprawy, zioBa, pokrojone drobno warzywa, owoce, marynaty. Desery: - galaretki  sporzdza si z mleka kwa[nego lub kwa[nej [mietany, które Bczy si z dodatkami smakowymi i rozpuszczon |elatyn, porcjuje do szklanych kompotierek i pozostawia do zestalenia; - kremy z mleka fermentowanego sporzdza si podobnie jak z mleka sBodkiego np. krem jogurtowy: jogurt Bczy si z cukrem, z rozpuszczon |elatyn i kiedy zaczyna gstnie z ubit [mietank. Porcjuje si, zanim krem ulegnie zestaleniu. Kremy i galaretki podaje si z syropami owocowymi i ze sBodkimi sosami w szklanych salaterkach, pucharkach, kielichach ustawionych na spodku, z By|eczk. Zmietanka i [mietana oraz masBo Zmietank uzyskuje si poprzez odwirowanie mleka, a nastpnie poddanie homogenizacji i pasteryzacji. W zale|no[ci od zawarto[ci tBuszczu wyró|nia si nastpujce rodzaje [mietanki: - niskotBuszczowa  o zwarto[ci tBuszczu 9% i 12%, - tBusta  o zawarto[ci tBuszczu 18% i 20%, - kremowa  o zawarto[ci tBuszczu 30%, - tortowa - o zawarto[ci tBuszczu 36%. Zmietan uzyskuje si ze [mietanki poprzez ukwaszenie jej czystymi kulturami ma[larskimi. Zmietany dzielimy tak|e ze wzgldu na zawarto[ tBuszczu na: - niskotBuszczowe  zawarto[ tBuszczu 9% i 12%, - tBuste  zawarto[ tBuszczu 18% i 20%. Dobra [mietanka i [mietana powinny mie barw biaBa lub kremow, powierzchni gBadk i bByszczc, konsystencj jednolit bez grudek. Aromat powinien by przyjemny, czysty, smak sBodki dla [mietanki, lekko kwa[ny dla [mietany. MasBo jest tBuszczem wydzielonym ze [mietanki lub [mietany. Zmietank do produkcji masBa poddaje si pasteryzacji, zakwasza czystymi kulturami ma[larskimi i ubija si, w wyniku czego otrzymuje si masBo i ma[lank. Produkuje si kilka rodzajów masBa: ekstra, delikatesowe, wyborowe, stoBowe i [mietankowe. MasBa te maj podobn warto[ od|ywcz. Ró|ni si jedynie zawarto[ci tBuszczu oraz okresem przechowywania. MasBo ma cenne cechy organoleptyczne i jest u|ywane do smarowania pieczywa, do uszlachetniania zup i sosów, do duszenia warzyw, ryb, delikatnego misa i drobiu, do krótkotrwaBego sma|enia potraw np. jaj, do odsma|ania potraw.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 Zastosowanie [mietanki i [mietany w produkcji potraw Zmietanka i [mietana s szeroko stosowane w produkcji potraw. Zmietana mo|e by dodatkiem do wielu potraw: zup, sosów, surówek, saBatek, potraw mcznych (pierogi z owocami), purée i farszów, koktajli sBonych i sBodkich. Zmietanka 9 i 12% jest stosowana jako dodatek do kawy i herbaty. Zmietanka kremowa 30% jest wykorzystywana do sporzdzania deserów oraz kremów do ciast w cukiernictwie. Kremowa [mietanka jest tak|e skBadnikiem knelu (miso drobiowe mielone i tablerowane  sporzdza si z niego budynie, pulpety i nadzienia do innych potraw z drobiu). Zasady, których nale|y przestrzega, aby otrzyma dobrej jako[ci krem bit [mietank: - u|y do ubijania [mietanki o zawarto[ci tBuszczu 30 36%, - przed ubijaniem [mietank schBodzi do temperatury 2 4ºC i utrzymywa w tej temperaturze przez 24 48 godzin, - ubija intensywnie (najlepiej maszynowo), - cukier dodawa pod koniec ubijania w ilo[ci nie wikszej ni| 100-150 g na 1 kg [mietanki. Wyroby z bitej [mietanki nale|y przechowywa w temperaturze 6 ºC nie dBu|ej ni| 6 godzin. Desery ze [mietanki Tabela 3. PodziaB deserów ze [mietanki [opracowanie wBasne] Bita [mietanka Lody Galaretki owoce w bitej [mietance lody kremowe Panna cotta krem suBtaDski lody [mietankowe kremy [mietankowe (zestalane |elatyn) Owoce w bitej [mietance  to jeden lub ró|ne gatunki owoców podawane z dodatkiem bitej [mietanki. U|ywa si owoce [wie|e, pasteryzowane lub konfitury. Owoce ukBada si dekoracyjnie w pucharkach, szprycuje bit [mietank i dekoruje. Krem suBtaDski  [mietank ubija si, poBow miesza z kakao, do cz[ci biaBej dodaje si rodzynki i migdaBy. Na dno pucharka kBadzie si bezy, na nie [mietank z bakaliami i dekoracyjnie wyciska [mietank kakaow, któr posypuje si bakaliami i dekoruje bez. Kremy [mietankowe  skBadaj si z |óBtek utartych z cukrem, piany z biaBek, |elatyny i ubitej [mietanki kremowej oraz dodatków smakowo  aromatycznych np.: naparu z kawy, herbaty, syropu karmelowego, kakao. Kremy s deserami drogimi i wykwintnymi. Nale|y je bardzo starannie dekorowa dobranymi dodatkami smakowymi i kolorystycznymi. Dobrze wykonany krem powinien by gBadki, bez nitek zestalonej |elatyny. Konsystencj powinien mie podobn do ubitej [mietanki. Lody [mietankowe (lody na wpóB zamro|one, Parfait)  zamra|ane s (w odró|nieniu od innych lodów) bez mieszania, w wieloporcjowych, szczelnie zamykanych formach. Podstawowa masa na lody [mietankowe skBada si z masy jajowo-cukrowej poBczonej z bit [mietank. Mo|na j Bczy z kuwertur czekoladow, owocami kandyzowanymi, mi|szem owocowym, alkoholem itp., w wyniku czego uzyskuje si lody o ró|nych smakach. Lody [mietankowe u|ywane s do produkcji deserów lodowych: bomb, tortów, sufletów, biszkoptów. Lody kremowe s sporzdzane na bazie kremu waniliowego i stanowi podstaw do produkowania lodów o ró|nych smakach. Napoje mleczne fermentowane, [mietanka i [mietana w kuchniach innych narodów Jogurt u|ywany jest szeroko w kuchni greckiej i buBgarskiej  do podprawiania zup i sosów, do zaprawiania surówek i saBatek. Przede wszystkim jednak jest napojem oraz sBu|y jako baza do sporzdzania chBodników. Charakterystycznym chBodnikiem w kuchni  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 buBgarskiej jest tarator  jogurt roztrzepany z dodatkiem [wie|ych ogórków pokrojonych w kostk, orzechów wBoskich drobno posiekanych, koperku oraz niewielkiej ilo[ci oleju. Zmietanka i [mietana maj szerokie zastosowanie w kuchniach ró|nych narodów: [mietanka do podprawiania zup i sosów (np. zup kremów w kuchni francuskiej) i do produkcji deserów. Panna cotta (gotowana [mietana)  to deser charakterystyczny w kuchni wBoskiej, jest to kremowa [mietanka gotowana z wanili i cukrem, zestalona przez dodatek |elatyny, podana z sosem ze zmiksowanych truskawek. Napoje mleczne fermentowane, [mietanka i [mietana oraz masBo w |ywieniu dietetycznym Napoje mleczne fermentowane maj du|e zastosowanie w |ywieniu dietetycznym. Do produktów mlecznych dozwolonych w diecie Batwostrawnej nale|: mleko zsiadBe, jogurt, kefir, ma[lanka, serwatka. Wszystkie wyroby musz by [wie|e, nie przekwaszone. Wielu chorych toleruje lepiej napoje fermentowane ni| mleko sBodkie. Bardzo wskazanymi dla chorych napojami s kefir i jogurt. Kwas mlekowy w nich wystpujcy dziaBa hamujco na rozwój bakterii gnilnych w jelitach. DziaBanie kefiru zale|y od jego [wie|o[ci: jednodniowy dziaBa lekko przeczyszczajco, dwudniowy jest obojtny, za[ trzydniowy ma wBa[ciwo[ci zapierajce. Zmietanka i [mietana - w |ywieniu ludzi chorych ma zastosowanie tylko [mietanka, któr u|ywa si do podprawiania zup, sosów, zaprawiania surówek, saBatek, do produkcji deserów. Zmietana jest zabroniona we wszystkich dietach. MasBo jest tBuszczem dozwolonym i wskazanym w sporzdzaniu potraw dietetycznych ze wzgldu na to, |e jest Batwostrawne. Jedynie w diecie przy leczeniu i profilaktyce mia|d|ycy nale|y je ograniczy lub wyBczy. 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Na czym polega proces fermentacji mlekowej? 2. Jakie znasz napoje mleczne fermentowane? 3. Jakie potrawy mo|na sporzdzi na bazie mlecznych napojów fermentowanych? 4. Jak otrzymuje si [mietank, a jak [mietan? 5. Jakie znasz rodzaje [mietanki i [mietany? 6. Jak nale|y ubija [mietank, aby otrzyma krem dobrej jako[ci? 7. Jakie zastosowanie maj mleczne napoje fermentowane w produkcji potraw? 8. Jakie jest zastosowanie [mietanki i [mietany w produkcji potraw? 9. Jak nale|y podawa koktajle i chBodniki? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Przeprowadz zakwaszenie mleka sporzdzonego z mleka w proszku i mleka chudego UHT zakwasem jogurtowym. Przeprowadz ocen organoleptyczn otrzymanego napoju. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur, 2) przygotowa stanowisko pracy,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 3) przygotowa surowce zgodnie z receptur, (mleko chude 600 ml, odtBuszczony proszek mleczny 24 g, zakwas jogurtowy 30 g), 4) zakwasi mleko i podda fermentacji, 5) przeprowadzi ocen organoleptyczn otrzymanego napoju, 6) zanotowa wyniki oceny, 7) porówna swoje wyniki z wynikami kolegów, 8) sformuBowa i zapisa wnioski. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura, - instrukcja do wykonania wiczenia, - surowce zgodnie z receptur, - sprzt, narzdzia i urzdzenia, - materiaBy pi[miennicze, - zeszyt. wiczenie 2 Sporzdz i podaj ró|ne rodzaje koktajli i chBodników z mlecznych napojów fermentowanych w tym co najmniej jeden z kuchni innych narodów wedBug wybranych receptur. Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur, 2) przygotowa stanowisko pracy, 3) przygotowa surowce zgodnie z receptur, (mleko chude 600 ml, odtBuszczony proszek mleczny 24 g, zakwas jogurtowy 30 g [17, s.449]), 4) zakwasi mleko i podda fermentacji, 5) przeprowadzi ocen organoleptyczn otrzymanego napoju, 6) zanotowa wyniki oceny, 7) porówna swoje wyniki z wynikami kolegów, 8) sformuBowa i zapisa wnioski. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury koktajli i chBodników, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt i maszyny do sporzdzania koktajli i chBodników, - zastawa stoBowa do podawania koktajli i chBodników. wiczenie 3 Sporzdz i podaj ró|ne rodzaje deserów ze [mietanki wedBug wybranych receptur. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur, 2) przeanalizowa i wybra receptury, 2) przygotowa stanowisko pracy, 3) odwa|y surowce do wykonania wiczenia, 4) przygotowa odpowiedni sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia, 5) sporzdzi wybrane desery zgodnie z recepturami,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 6) udekorowa i poda desery, 7) przeprowadzi ocen organoleptyczn sporzdzonych deserów, 8) zaprezentowa desery na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura i receptury deserów ze [mietanki, - prezentacja multimedialna ukazujca sposoby podawania deserów z mleka i przetworów, - komputer z oprogramowaniem, - rzutnik multimedialny, - surowce zgodnie z recepturami, - sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia, - zastawa stoBowa do podawania deserów. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wyja[ni, na czym polega proces fermentacji mlekowej? 2) przeprowadzi klasyfikacj mlecznych napojów fermentowanych? 3) uzasadni znaczenie mlecznych napojów fermentowanych w |ywieniu? 4) okre[li zastosowanie mlecznych napojów fermentowanych w produkcji potraw? 5) sporzdzi i poda napoje i potrawy z mlecznych napojów fermentowanych? 6) dobra sprzt i maszyny do wykonania koktajli mlecznych? 7) wyja[ni ró|nic pomidzy [mietank i [mietan? 8) wskaza zastosowanie [mietanki w produkcji deserów? 9) uzasadni zastosowanie mlecznych napojów fermentowanych w |ywieniu dietetycznym? 10) sporzdzi i poda potrawy kuchni innych narodów z mlecznych napojów fermentowanych?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 4.4. Zastosowanie serów do sporzdzania potraw 4.4.1. MateriaB nauczania Sery otrzymuje si z mleka peBnego, odtBuszczonego lub ich mieszaniny. Produkcja serów polega na otrzymaniu z mleka skrzepu. Skrzep powstaje z gBównego biaBka mleka  kazeiny pod wpBywem dziaBania kwasu mlekowego lub enzymu podpuszczki albo te| obydwu tych czynników Bcznie. PodziaBy serów: Rodzaje serów ze wzgldu na rodzaj mleka, z którego zostaBy wyprodukowane z mleka z mleka z mleka krowiego koziego owczego Rys. 2. PodziaB serów w zale|no[ci od rodzaju mleka [opracowanie wBasne na podst.7,s.113] Rodzaje serów ze wzgldu na rodzaj skrzepu kwasowe kwasowo - (twarogowe) podpuszczkowe podpuszczkowe mikkie twarde Rys. 3. PodziaB serów w zale|no[ci od rodzaju skrzepu [opracowanie wBasne na podst.7,s.113] Rodzaje serów ze wzgldu na zawarto[ tBuszczu w suchej masie 50% 45% 40% 30% 20% <10% [mietankowe peBnotBuste tBuste ¾ tBuste póBtBuste chude Rys. 4. PodziaB serów w zale|no[ci od zawarto[ci tBuszczu [opracowanie wBasne na podst.7,s.113] Warto[ od|ywcza serów Sery s produktami o du|ej zawarto[ci peBnowarto[ciowego biaBka, gBównie kazeiny (10 27%). Maj zró|nicowan zawarto[ tBuszczu i wody. Zawarto[ tBuszczu jest wy|sza  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 w serach podpuszczkowych (prawie 30%), podczas gdy w serach twarogowych mo|e waha si w granicach od 0,5% do 10%. Sery podpuszczkowe s bardzo dobrym zródBem wapnia  maj go okoBo 10-krotnie wicej ni| sery twarogowe, podczas produkcji, których wikszo[ wapnia zawartego w mleku pozostaje w serwatce. Oprócz wapnia sery zawieraj inne skBadniki mineralne: fosfor, sód, potas, chlor, cynk. Ponadto sery s zródBem niektórych witamin, gBównie rozpuszczalnych w tBuszczu  A i D oraz z grupy B  zwBaszcza B12 (szczególnie du|o w serach podpuszczkowych), B2 i pozostaBych witamin z grupy B. Niestety, sery podpuszczkowe maj wysok zawarto[ tBuszczu i cholesterolu. Sery twarogowe zawieraj mniejsze ilo[ci tych skBadników. Sery twarogowe Etapy produkcji serów twarogowych: a) normalizacja i pasteryzacja mleka, b) schBadzanie mleka, c) zaprawianie kultur kwaszc, d) obróbka skrzepu (krajanie, rozdrabnianie, osuszanie ziarna, odebranie cz[ci serwatki, dogrzewanie i dosuszanie gstwy serowej), e) ociekanie i prasowanie, f) chBodzenie i pakowanie. Do serów twarogowych nale| tak|e sery twarogowe dojrzewajce (herceDski, kwargle) i twarogowe sma|one po uprzednim zgliwieniu. Ser twarogowy powinien mie nastpujce cechy organoleptyczne: konsystencj jednolit, bez grudek, zwart, nie mazist, zapach czysty, kwa[ny, bez goryczki. Sery podpuszczkowe Etapy produkcji: a) normalizacja i pasteryzacja mleka, b) schBadzanie mleka, c) Bczenie z dodatkami np. barwnikami, d) dodawanie podpuszczki i tworzenie si skrzepu, e) obróbka skrzepu (jak przy serach twarogowych), f) formowanie masy serowej, g) prasowanie serów, h) solenie serów, i) dojrzewanie serów. Dojrzewanie serów trwa od kilku dni do kilku miesicy, a nawet dBu|ej. W tym czasie zachodzi wiele przemian fizycznych i biologicznych, w wyniku których powstaj substancje decydujce o smaku i zapachu sera oraz o wygldzie skórki i mi|szu. Cechy organoleptyczne serów podpuszczkowych: odpowiednia barwa, zapach, wielko[ i rozmieszczenie oczek, wBa[ciwa konsystencja, okre[lona wielko[ i ksztaBt sera. Wadami tych serów mog by: zBa konsystencja  nadmierna krucho[, mikko[, twardo[, gumowato[, niewBa[ciwe oczkowanie  bez oczek, oczka zbyt drobne i rzadkie, oczka grube, nierównomierne, szczeliny, nieprawidBowa barwa  plamy biaBe, szare, rdzawe, zBy smak  smak twarogowy, gorzki, jeBki, paszowy, zBy zapach  zapach gnilny, stchBy, kwasu masBowego, ksztaBt niewBa[ciwy dla danego typu, zgnieciony, nieprawidBowa skórka. Uszkodzenie przez szkodniki tak|e dyskwalifikuje ser. Sery podpuszczkowe dzieli si w zale|no[ci od sposobu dojrzewania na mikkie i twarde oraz póBtwarde. PodziaB ten przedstawiony jest na rysunku 5. Sery podpuszczkowe dzieli si tak|e w zale|no[ci od regionalnych tradycji w ich produkcji: - sery typu szwajcarskiego: ementalski (emmentaler), grojer (gruyer), z polskich: tykociDski, radamer, ementaler., - sery typu holenderskiego: edamski, gouda, z polskich  edamski, podlaski, liliput, puBawski, Bowicki, zamojski i gouda, - sery typu wBoskiego: wiele serów typu parmezan  przeznaczone gBównie do tarcia, - sery typu angielskiego: cheddar, z polskich limanowski. Sery topione Surowcem do produkcji s uszkodzone mechanicznie lub z maBymi wadami sery podpuszczkowe. Etapy produkcji serów topionych a) rozdrabnianie serów, b) dodawanie topników, wody i tBuszczu, c) stapianie, d) wylewanie do foremek i zawijanie w foli, e) ochBadzanie i pakowanie serów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 Ser topiony powinien mie smak i zapach charakterystyczny dla danego gatunku sera, z którego zostaB wyprodukowany, lecz mniej pikantny, Bagodniejszy. Powierzchnia powinna by gBadka, bez pkni, mazista, barwa kremowa do |óBtej. Wad serów topionych jest smak nieczysty, kwa[ny, gorzki, drapicy. Sery podpuszczkowe mikkie twarde i póBtwarde dojrzewaj przy dostpie dojrzewaj bez dostpu tlenu tlenu pod wpBywem bakterii pod wpBywem bakterii kwasu i ple[ni mlekowego Ementalski dojrzewajce Salami dojrzewajce z przerostem ple[niowym Gouda z porostem ple[niowym Edamski Roquefort Cheddar Brie Rokpol Grojer Camembert Gorgonzola Parmezan Oscypek Mozarella dojrzewajce maziowe i pomazankowe limburski romadur bryndza Rys. 5. PodziaB serów podpuszczkowych [opracowanie wBasne] Sery kwasowo-podpuszczkowe Sery te otrzymuje si przez dziaBanie na mleko zakwasu czystych kultur kwasu mlekowego i podpuszczki jednocze[nie. Etapy produkcji s takie same, jak serów twarogowych, ale w koDcowym etapie serów tych nie prasuje si. Sery kwasowo  podpuszczkowe mog by: homogenizowane z dodatkami lub bez dodatków oraz ziarniste typu cottage cheese, zawierajce nie zlepione ziarna serowe. Przechowywanie serów Sery podpuszczkowe musz by przechowywane w czystych, suchych magazynach, w temperaturze okoBo 2oC. Termin przydatno[ci do spo|ycia dla serów porcjowanych, pakowanych pró|niowo lub w atmosferze gazu obojtnego okre[lony jest przez zakBad produkcji sera. Sery mikkie typu Brie mog by przechowywane do 10 dni w temperaturze 1 6oC. Ser Feta mo|na przechowywa w temperaturze 2 6oC przez 6 miesicy. Zastosowanie serów w produkcji potraw Wszystkie gatunki serów s szeroko stosowane do produkcji potraw  mog by gBównym skBadnikiem potraw, a tak|e bardzo czsto s niezbdnym dodatkiem. Zastosowanie serów w produkcji potraw przedstawia tabela 4.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 Tabela 4. Zastosowanie serów w produkcji potraw [opracowanie wBasne na podst. 4, s. 238] Sery twarogowe Sery podpuszczkowe - nadzienia do pierogów sBodkie i sBone - saBatki - nadzienia do nale[ników - pasty - nadzienia do ciast pieczonych - kanapki, tosty, grzanki - serniki - zupy serowe np. neapolitaDska - pierogi leniwe - sosy zimne (dipy) i gorce - pasty - fondue - saBatki - ser sma|ony panierowany - inne potrawy np. serowa terrina - skBadnik nadzieD - desery (twaro|ki, Tiramisu) - skBadnik pizzy, tarty - skBadnik innych potraw pieczonych i zapiekanych Zastosowanie sera twarogowego - Pierogi leniwe  sporzdzone z ciasta zBo|onego z twarogu, jaj, niewielkiej ilo[ci mki i cukru. Ser nale|y zmieli, wymiesza z |óBtkami, poBczy z mk i pian z biaBek. Formowa waBki o [rednicy 3 cm, lekko je spBaszcza, no|em wycisn na nich kratk i kraja uko[ne kluski, gotowa i podawa z cukrem i masBem z buBk tart jako danie zasadnicze (300g) lub jako deser z cukrem (150 g). - Pierogi z serem  to typowe pierogi z nadzieniem sporzdzonym ze zmielonego twarogu z dodatkiem |óBtka, cukru i cukru waniliowego. Podaje si polane tBuszczem ze zrumienion buBk tart jako danie zasadnicze lub deser. - Pierogi ruskie  nadzienie do tych pierogów sporzdza si ze zmielonych ziemniaków i twarogu z dodatkiem cebuli zrumienionej na tBuszczu, soli i pieprzu. Podaje si polane tBuszczem jako danie zasadnicze w ilo[ci 300 g na jedn porcj. - Nale[niki z serem  nadzienie sporzdza si ze zmielonego twarogu z dodatkiem |óBtka, cukru i cukru waniliowego. Po zBo|eniu w chusteczk obsma|a si i podaje posypane cukrem pudrem jako deser (150 g) lub danie zasadnicze (300 g). - Twaróg jest gBównym skBadnikiem ciast  serników, lub mo|e stanowi skBadnik nadzieD do innych ciast np. dro|d|owych. - Desery sporzdzane z twarogu to twaro|ki i Tiramisu oraz budyD z twarogu  s opisane w dalszej cz[ci tego rozdziaBu. - Zakski z sera twarogowego: twaróg mo|e by u|ywany do produkcji past do kanapek, mo|e by skBadnikiem farszów i saBatek. Zastosowanie sera podpuszczkowego Zastosowanie sera podpuszczkowego przedstawia tabela 5. Tabela 5. Zastosowanie serów podpuszczkowych w produkcji potraw [opracowanie wBasne na podstawie 7, cz. 1, s. 116] Rodzaj sera Zastosowanie Sery twarde - kanapki - Ementaler - póBmisek serowy - Grojer - fondue - Parmezan - zapiekanki - Cheddar - spaghetti - Edamski - risotto - Gouda - pizza  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 - Tyl|ycki - sma|ony panierowany - tosty - ciasta sBone Sery parzone - do gotowania, zapiekania - Mozzarella i doprawiania - Oscypek - do spo|ycia na surowo - KaszkawaB Sery mikkie maziowe - do kanapek, przeksek, saBatek - Limburski - Romadur Sery z porostem ple[niowym - do kanapek, saBatek, póBmiska serów - Camembert - do sadzenia, zapiekania - Brie Sery z przerostem ple[niowym - do kanapek, saBatek, zapiekania, - Rokfort sosów saBatkowych - Rokpol - do farszów - Gorgonzola - do deserów Sery mikkie solankowe - dodatek do daD misnych, saBatek, - Feta blinów, past, farszów, ciast sBonych - Bryndza - Zupy serowe np. zupa neapolitaDska czy szwajcarska zupa serowa  ser podpuszczkowy jest gBównym skBadnikiem tych zup. - Ser sma|ony panierowany  to ser twardy (np. Salami) lub mikki (np. Camembert), zanurzony w jaju i obtoczony w buBce tartej, sma|ony i podawany jako danie zasadnicze na obiad z dodatkiem skrobiowym i warzywnym (surówk) lub jako zakska gorca. - Ser podpuszczkowy jest nieodzownym skBadnikiem niektórych potraw np. pizzy, tarty, risotto, daD z makaronów, sosów gorcych i zimnych (dipy). - Zakski to du|a grupa potraw, w skBad których wchodzi ser podpuszczkowy. Podawanie serów podpuszczkowych Sery podpuszczkowe podaje si na zakoDczenie posiBku, lecz przed deserem. Ró|ne gatunki serów mo|na ukBada dekoracyjnie na póBmiskach. Stanowi one wtedy tzw. póBmisek serów. Jednak szczególnie atrakcyjne jest serwowanie ró|nych gatunków sera na dekoracyjnych deskach lub na wózkach serowych. Tak podane sery tworz tzw. desk (lub póBmisek) serów. Dekoracj póBmisków lub desek serowych stanowi ró|norodne sery pokrojone w sposób odpowiedni do gatunku i dekoracyjnie uBo|one. UzupeBnieniem dekoracji s karteczki z nazwami i pochodzeniem poszczególnych rodzajów sera. Metody krojenia ró|nych gatunków sera przedstawione s na rysunku 7. Niektóre sBynne sery [wiata i ich wykorzystanie w produkcji potraw - Roquefort  szlachetny ser z Francji, z przerostem ple[niowym, wyrabiany z mleka owczego, dojrzewajcy w specjalnych jaskiniach, uznany za króla francuskich serów, stosowany jako zakska, skBadnik sosów, farszów, saBatek, do zapiekania, do kanapek. - Camembert oraz Brie  sery pochodzce z Francji, obydwa z porostem ple[niowym, który stanowi biaBa ple[D. Jego produkcja rozpowszechniBa si w prawie caBej Europie, Kanadzie i Azji. U|ywane do kanapek, saBatek, jako skBadnik talerza serowego, do sma|enia i zapiekania.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 - Parmezan  pochodzi z WBoch, nazwa obejmuje wiele serów produkowanych wyBcznie w Emilii Romanii, s to sery twarde, przeznaczone gBównie do tarcia i stosowane jako dodatek do potraw. - Mozzarella (ser wBoski), kaszkawaB (ser buBgarski), oscypek (ser polski)  wyrabiane z masy parzonej, wyrabiane zwykle w regionach górskich z mleka owczego, koziego lub krowiego, stosowany do gotowania, zapiekania i doprawiania potraw. - Feta  ser ten rozsBawiB kuchni greck, ale doskonaB produkuje si te| w BuBgarii, Chorwacji i Izraelu. Produkowany z mleka owczego, o mi|szu zwizBym, mikkim, dajcy si smarowa, lekko sBony. W Grecji feta jest skBadnikiem sBynnej saBatki greckiej, podaje si j na przeksk, sma|y panierowan w buBce lub w sezamie, posypuje zapiekanki i makarony, przygotowuje farsze do pierogów oraz farsze do misa a nawet przyrzdza desery. - Mascarpone  ser wBoski, produkowany ze [mietanki, sprzedawany niedojrzaBy, bardzo dobry do produkcji deserów i past serowych. Rys. 6. Metody krojenia serów [13, s.64-65] Sery w kuchniach innych narodów - Fondue  potrawa kuchni szwajcarskiej, w kocioBku rozgrzewa si ser z biaBym winem i tu| przed spo|yciem zanurza si w nim czstki buBki nadziane na dBugi widelec. Zestaw do fondue skBada si z kocioBka (z |eliwa, stali nierdzewnej, z ceramiki), widelce  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 oznaczone ró|nymi kolorami (aby si nie myliBy), pier[cieD z naciciami jako oparcie do widelców, oraz podgrzewacz. - Zupa serowa  tak|e potrawa kuchni szwajcarskiej  w bulionie woBowym rozmacza si chleb pszenny, przeciera przez sito, dodaje ser podpuszczkowy starty na tarce i biaBe wytrawne wino, cebul przysma|on na ma[le, przyprawia sol i [wie|o zmielonym pieprzem oraz dodaje zielon pietruszk. - Zupa neapolitaDska  zupa kuchni wBoskiej, jej gBównym skBadnikiem jest ser podpuszczkowy. - Tiramisu  to deser typowy dla kuchni wBoskiej, sporzdzony z twarogu mascarpone, biszkopcików, jajek, kawy, kakao, cukru i likieru migdaBowego. Zastosowanie serów w |ywieniu dietetycznym W |ywieniu dietetycznym zastosowanie maj tylko sery twarogowe i kwasowo- -podpuszczkowe. Sery podpuszczkowe i topione s zabronione ze wzgldu na to, |e zawieraj du|o tBuszczu i s ci|ko strawne. Z sera twarogowego mo|na sporzdza: leniwe pierogi, budynie, drobny makaron z serem, saBatki z biaBego sera z warzywami, twaro|ki owocowe, serniki. 4.4.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Na czym polega otrzymywanie serów? 2. Jak klasyfikuje si sery w zale|no[ci od rodzaju skrzepu i zawarto[ci tBuszczu? 3. Jakie etapy skBadaj si na produkcj serów twarogowych? 4. Jaki etap produkcji decyduje o cechach smakowych serów podpuszczkowych? 5. Jak otrzymuje si sery kwasowo  podpuszczkowe i jakie sery nale| do tej grupy? 6. Jakie s najbardziej charakterystyczne sery typu szwajcarskiego? 7 Jaki sposób dojrzewania jest charakterystyczny dla serów twardych, a jaki dla mikkich? 8. Jakie sery stosuje si do zapiekania potraw? 9. Do sporzdzania jakich potraw stosuje si ser twarogowy? 10. Jakie potrawy sporzdza si z wykorzystaniem sera podpuszczkowego? 4.4.3. wiczenia wiczenie 1 Otrzymaj ser kwasowy dwoma metodami wedBug otrzymanych instrukcji. Oblicz wydajno[ procesów, po czym przeprowadz ocen organoleptyczn obydwu twarogów. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur, 2) przygotowa stanowisko pracy, 3) przygotowa surowce zgodnie z instrukcj, 4) wyprodukowa twarogi dwoma sposobami, 5) zwa|y sery i wyliczy wydajno[ obydwu procesów, 6) przeprowadzi ocen organoleptyczn otrzymanych twarogów, 7) zanotowa wyniki wydajno[ci i oceny organoleptycznej, 8) porówna swoje wyniki z wynikami kolegów, 9) sformuBowa i zapisa wnioski.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura, - tekst przewodni, - surowce zgodnie z instrukcj, - sprzt, narzdzia i urzdzenia, - materiaBy pi[miennicze, zeszyt. wiczenie 2 Sporzdz i podaj ró|ne rodzaje potraw z sera twarogowego (w tym co najmniej jedn dla diety lekkostrawnej) wedBug wybranych receptur. Dla jednej wybranej potrawy wykonaj schemat przebiegu procesu technologicznego. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika oraz literatur i wybra receptury, 2) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na wykonywane potrawy, 3) przygotowa stanowisko pracy wraz ze sprztem, narzdziami, urzdzeniami i maszynami, 4) wykona schemat procesu technologicznego dla wybranej potrawy, 5) odwa|y surowce, 6) sporzdzi potrawy, 7) przeprowadzi ocen organoleptyczn wykonanych potraw, 8) udekorowa i poda potrawy, 9) zaprezentowa wykonane potrawy z uwzgldnieniem potrawy dietetycznej, 10) przedstawi i uzasadni przebieg procesu technologicznego dla wybranej potrawy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury potraw z twarogu i z dodatkiem twarogu, - materiaBy pi[miennicze, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt, urzdzenia i maszyny przydatne do sporzdzania potraw z sera, - zastawa stoBowa do podawania ró|nych potraw. wiczenie 3 Wykonaj i podaj ró|ne rodzaje potraw z sera podpuszczkowego w tym fondue jako potraw kuchni szwajcarskiej wedBug wybranych receptur. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika oraz literatur i wybra receptury, 2) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na wykonywane potrawy, 3) przygotowa stanowisko pracy wraz ze sprztem, narzdziami, urzdzeniami i maszynami, 4) wykona schemat procesu technologicznego dla wybranej potrawy, 5) odwa|y surowce, 6) sporzdzi potrawy, 7) przeprowadzi ocen organoleptyczn wykonanych potraw, 8) udekorowa i poda potrawy,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 9) zaprezentowa wykonane potrawy z uwzgldnieniem potrawy dietetycznej, 10) przedstawi i uzasadni przebieg procesu technologicznego dla wybranej potrawy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury potraw z serów, - prezentacja multimedialna: podawanie potraw z sera, - komputer z przyBczem internetowym, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt, urzdzenia i maszyny przydatne do sporzdzania potraw z sera, - zastawa stoBowa do podawania ró|nych potraw i fondue. wiczenie 4 Zaplanuj, wykonaj kompozycj i podaj desk serów. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur i wyszuka receptury, 2) wyszuka przykBadowe kompozycje desek serów w literaturze i Internecie, 3) zaprojektowa desk serów wedBug wBasnej koncepcji, 2) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na desk serów, 3) przygotowa stanowisko pracy, 4) przygotowa odpowiedni sprzt, urzdzenia i maszyn, 5) odwa|y surowce, 6) wykona kompozycj serów na desce lub wózku do serów, 7) zaprezentowa wykonan desk serów. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury potraw z serów, - komputer z przyBczem internetowym i rzutnikiem, - prezentacja multimedialna przedstawiajca podawanie desek serów, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt i maszyny do sporzdzania potraw z sera, - deska lub wózek do podawania serów. 4.4.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) uzasadni du| warto[ od|ywcz serów? 2) sklasyfikowa sery ze wzgldu na zawarto[ tBuszczu? 3) wymieni po kilka gatunków serów mikkich i twardych? 4) zastosowa sery twarogowe do sporzdzania potraw? 5) sporzdzi ró|ne potrawy z sera podpuszczkowego? 6) zaprojektowa, uBo|y i poda desk serów? 7) wykona potraw z sera charakterystyczn dla kuchni innego narodu? 8) wykona potraw z sera, któr mo|na poda osobie chorej? 9) dobra narzdzia i sprzt do sporzdzania potraw z sera? 10) obsBu|y maszyny oraz urzdzenia do sporzdzania potraw z sera?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 4.5. Ocena towaroznawcza jaj. Potrawy gotowane i sma|one z jaj 4.5.1. MateriaB nauczania Budowa jaja Jajo to komórka rozrodcza ptaków i z tego wzgldu zawiera wszystkie skBadniki od|ywcze niezbdne dla rozwoju mBodego organizmu. Budow jaja przedstawia rysunek 8. Zastosowanie w |ywieniu maj w szczególno[ci jaja kurze. Jaja innych ptaków np. przepiórcze musz by odpowiednio oznakowane. Rys. 8. Budowa jaja [opracowanie wBasne] Warto[ od|ywcza jaj Jajo zawiera prawie wszystkie niezbdne dla czBowieka skBadniki od|ywcze. - BiaBka w ilo[ci 12,5%  albuminy i globuliny, o najwy|szej warto[ci od|ywczej spo[ród wszystkich produktów. - TBuszcz, który jest caBkowicie zgromadzony w |óBtku, w ilo[ci ok. 32%. Dziki zawartej w nim lecytynie wystpuje w postaci emulsji i dlatego jest Batwostrawny. Zawiera jednak du| ilo[ cholesterolu. - Witaminy: A, D, E i K (w |óBtku) oraz z grupy B, zwBaszcza B2 (w biaBku). - SkBadniki mineralne: fosfor, siarka, chlor, |elazo, potas, wapD, magnez, miedz, cynk, mangan, kobalt i jod. Tabela 6. SkBad chemiczny jaj [4, s. 249] SkBadnik Zawarto[ [%] biaBko |óBtko woda 87,8 49,4 biaBko 10,8 16,3 tBuszcz 31,9 skBadniki mineralne 0,6 1,7 witaminy z grupy B A, D, E, K, karoten, z grupy B  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 Klasyfikacja jaj wedBug przepisów Unii Europejskiej Wyró|nia si klasyfikacj jako[ciow i wagow. Klasyfikacja jako[ciowa okre[la wymagane cechy skorupki i wysoko[ komory powietrznej, a wagowa klasyfikuje jaja wedBug ich masy. Klasyfikacja jako[ciowa - Klasa Extra  skorupka gBadka, komora powietrzna mniejsza ni| 4 mm, jaja nie starsze ni| 7 dni. - Klasa A  skorupka normalna, czysta, komora powietrzna do 6 mm. - Klasa B  gatunek II, skorupka normalna, nieuszkodzona, komora powietrzna do 9 mm. - Klasa C  jaja przeznaczone dla przemysBu spo|ywczego. Klasyfikacja wagowa: L  jaja o masie powy|ej 63 g, M  jaja o masie 53 63 g, S  jaja o masie 48 53 g. WedBug polskiej normy jaja dzieli si na klasy: extra, standard i do przetwórstwa. W handlu wystpuj tylko jaja extra i standard. Przechowywanie jaj Jaja powinny by przechowywane w temperaturze 4 5ºC i wilgotno[ci 65 80%  w chBodniach, które musz by czyste, suche i pozbawione obcych zapachów. Czas przechowywania jaj nie mo|e by dBu|szy ni| 28 dni. Jaja w obrocie handlowym powinny by opakowane. Na opakowaniu musz znajdowa si nastpujce dane: klasa jako[ci, klasa wagowa oraz ilo[ jaj, data przydatno[ci do spo|ycia, informacja o sposobie przechowywania, nazwa, adres i numer zakBadu pakujcego. Ocena [wie|o[ci jaj Wyró|nia si dwie metody oceny [wie|o[ci jaj: w skorupce i bez skorupki. - Zwie|o[ jaj w skorupce mo|na oceni dwojako: a) przez prze[wietlenie w owoskopie, czyli specjalnej lampie jajczarskiej  mo|na obejrze wntrze jaja i oceni jego [wie|o[. Jaja [wie|e przy prze[wietleniu maj wntrze jasne, biaBko i |óBtko s równomiernie poBo|one. Jaja nie[wie|e s mtne i ciemne, b) przeprowadzajc prób wodn (rys. 8)  jajo wkBada si do naczynia z zimn wod  jajo, które le|y poziomo na dnie jest [wie|e (do tygodnia), jajo, które przyjmuje pozycj pionow jest 2 3 tygodniowe, a to, które pBywa po powierzchni jest stare (ma du| komor powietrzn). Rys. 8. Ocena [wie|o[ci jaj  próba w wodzie [opracowanie wBasne] - Po wybiciu ze skorupki mo|na oceni [wie|o[ jaj surowych lub ugotowanych. Jajo surowe [wie|e po wybiciu powinno mie (rys. 10): |óBtko wypukBe, uBo|one centralnie, tarczk zarodkow sBabo widoczn, chalazy wyraznie widoczne, grube, biaBko jasne, nie rozlewajce si, wyraznie widoczne biaBko gste otaczajce |óBtko. Nie powinny by wyczuwalne jakiekolwiek obce zapachy. Jajo nie[wie|e mo|e mie |óBtko powikszone, pBaskie, nie poBo|one centralnie, z wyraznie widoczn tarczk zarodkow, chalazy cienkie lub  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 - sBabo widoczne, biaBko o maBej zawarto[ci biaBka gstego, rozlewajce si, zamglone, zielonkawe. Rys. 9. Ocena [wie|o[ci jaj po wybiciu a) jajo [wie|e, b) jajo nie[wie|e [opracowanie wBasne] Jajo [wie|e ugotowane na twardo po usuniciu skorupki mo|na rozpozna po regularnym ksztaBcie i jedynie niewielkim zagBbieniu w pobli|u szerszego koDca jaja (maBa komora powietrzna). Jajo nie[wie|e mo|e mie bardzo du|e zagBbienie, czasami nawet ubytek w biaBku (du|a komora powietrzna) oraz nieprzyjemny, wyrazny zapach siarkowodoru. Obróbka wstpna jaj Przed u|yciem do produkcji potraw jaja musz zosta poddane obróbce wstpnej. Obróbka wstpna jaj musi by przeprowadzana na stanowisku do obróbki wstpnej brudnej. Jaja musz by najpierw umyte, a nastpnie poddane dezynfekcji przez na[wietlanie promieniami ultrafioletowymi, lub dezynfekcji chemicznej albo przez wyparzanie w wodzie. Jaja pknite nie nadaj si do wykorzystania i nale|y je usun. - Mycie  w ciepBej wodzie z dodatkiem detergentu (umy dokBadnie, a nie opBuka), nastpnie opBuka pod bie|c wod. - Na[wietlanie  przeprowadza si w celu zniszczenia szkodliwej mikroflory, szczególnie bakterii Salmonelli, ale tak|e innych bakterii, ple[ni, grzybów i wirusów, za pomoc na[wietlacza emitujcego promienie ultrafioletowe wedBug instrukcji podanej przez producenta na[wietlacza. - Wyparzanie  nale|y przeprowadza w wodzie o temperaturze 90ºC przez 10 15 sekund. Do wyparzania musi by przeznaczony odpowiednio oznakowany sprzt. Nale|y zanurza jaja pojedynczo, bo wiksza ich ilo[ obni|a temperatur wody. Ka|dorazowe przeprowadzenie dezynfekcji jaj nale|y odnotowa na specjalnym druku. Zdezynfekowane jaja nale|y umie[ci w czystym pojemniku i przechowywa w lodówce. - sprawdzenie [wie|o[ci  ka|de jajo, które ma by u|yte w stanie wybitym ze skorupki powinno by wybite na oddzielny talerzyk i poddane ocenie [wie|o[ci. Potrawy gotowane z jaj Tabela 7. PodziaB potraw gotowanych z jaj [opracowanie wBasne] Jaja gotowane w skorupkach Jaja gotowane bez skorupek Jaja po wiedeDsku Jaja po wiedeDsku Jaja na mikko Jaja w koszulkach - poszetowe Jaja mollét Jaja na twardo Gotowanie jaj w skorupkach Jaja mo|na gotowa wkBadajc je do wody zimnej albo do wrzcej. WkBadanie do wody zimnej mo|e uchroni przed pkaniem skorupek. Ze wzgldu na mo|liwo[ pknicia nie nale|y wkBada do wody wrzcej jaj wyjtych prosto z lodówki. Cz[ciowo mo|na zapobiec pkaniu poprzez wykonanie maleDkiego nakBucia w skorupce za pomoc specjalnego  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 przyrzdu tzw. kBujki. Czas gotowania jest uzale|niony od |danej konsystencji jaja po ugotowaniu, a równie| od wielko[ci jaj. Jaja ugotowane na twardo nale|y natychmiast zala zimn wod, co chroni przed powstaniem zielonkawej otoczki na granicy |óBtka i biaBka (siarczek |elaza z poBczenia |elaza z |óBtka i siarkowodoru z biaBka) oraz uBatwia obieranie skorupki. Tabela 8. Potrawy gotowane z jaj [opracowanie wBasne] Nazwa Sposób gotowania Konsystencja po Zastosowanie potrawy ugotowaniu Jaja gotowane w skorupkach Jajo na mikko od wody wrzcej |óBtko pBynne, biaBko w skorupce, na [niadanie 3 4 minut lekko [cite, glaretowate wybite do szklanki, jako jajo po wiedeDsku Jajo mollét od wody wrzcej |óBtko póBpBynne zakska, II danie obiadowe (póBtwarde) 4 6 minut biaBko [cite z ostrymi sosami Jajo na twardo od wody wrzcej |óBtko [cite zakska, skBadnik saBatek, 8 10 minut biaBko [cite dodatek do zup, II danie z sosami, skBadnik daD misnych  pieczeD rzymska Jaja gotowane bez skorupek Jajo po w szklance, |óBtko pBynne na tzw. [niadanie wiedeDskie wiedeDsku w kpieli wodnej biaBko lekko [cite w restauracjach i kawiarniach 3 4 minuty Jajo poszetowe od wody wrzcej |óBtko pBynne zakska (w koszulce) z octem 3 4 min. biaBko [cite II danie z sosami Sposób podania jaj ugotowanych w skorupkach Jaja na mikko  podaje si w specjalnych kieliszkach, na podstawie talerzyka, zawinite w serwetk. Jaja po wiedeDsku  jajo ugotowane na mikko podaje si wybite w wygrzanym szklanym naczyniu, |óBtko nie mo|e by uszkodzone. Na wierzch jaja kBadzie si kawaBek masBa. Jaja mollét  podaje si przepoBowione wzdBu|, na zimno jako zaksk lub na gorco z ostrymi sosami i z jarzynami np. ze szpinakiem. Jaja na twardo  na zimno jako zaksk lub na gorco z ostrymi sosami, a tak|e jako dodatek do zup. Gotowanie jaj bez skorupek Jaja po wiedeDsku. Jajo wybija si do szklanki, ostro|nie, aby nie uszkodzi |óBtka, nastpnie ogrzewa w kpieli wodnej, doprowadzajc tylko do lekkiego [cicia biaBka. Podaje si w tej samej szklance z poBo|onym na wierzch kawaBkiem masBa. Na jedn porcj przeznacza si dwie sztuki jaj. Jaja poszetowe (jaja w koszulkach). Jajo przeznaczone do gotowania musi by bardzo [wie|e  mie wBa[ciw spoisto[ biaBka. Jajo wybija si na talerzyk lub do miseczki i wlewa do wrzcej wody z dodatkiem soli i octu (przyspiesza koagulacj biaBka) trzymajc talerzyk tu| nad powierzchni wody. Wody musi by niewielka ilo[ (do ugotowania jednego jaja okoBo 0,5 l wody; na 0,5 litra wody daje si 2 By|ki octu). Jajo wyjmuje si By|k cedzakow i ukBada na talerzu podsuwajc strzpki pod spód. Podaje si polane sosem lub uBo|one na jarzynie. Na jedn porcj przeznacza si 2 sztuki, czyli 100 g jaj.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 Potrawy sma|one z jaj TBuszczem, który mo|e by u|yty do sma|enia jaj jest masBo. MasBo nadaje potrawom po|dany smak i zapach oraz wpBywa dodatnio na ich warto[ od|ywcz. BiaBko jaj [cina si w temperaturze poni|ej 100ºC, to jest poni|ej temperatury rozkBadu masBa. Do sma|enia jaj u|ywa mo|na tak|e margaryny, boczku wdzonego, tBustego bekonu lub sBoniny. Potrawy sma|one z jaj jajecznica kotlety z jaj jaja jaja sadzone faszerowane omlety Rys. 10. PodziaB potraw sma|onych z jaj [opracowanie wBasne] - Jajecznica  jaja nale|y przed wylaniem na patelni rozmiesza na jednolit mas, aby byBa bardziej pulchna mo|na doda niewielk ilo[ wody lub mleka (1 By|ka na 1 jajo). Mas jajow nale|y wyla na lekko rozgrzany tBuszcz i sma|y powoli, zbiera od spodu Bopatk mo|liwie du|e kawaBki masy. Jajecznica po usma|eniu powinna by lekko wilgotna i puszysta. Jajecznic mo|na sporzdzi z dodatkiem szczypiorku i podsma|onych dodatków: pomidorów, grzybów, kieBbasy, szynki itp. Podaje si jako danie [niadaniowe lub kolacyjne. Na jedn porcj przeznacza si 2 sztuki jaj(100 g). - Jaja sadzone - po usma|eniu powinno mie wypukBe, póBpBynne |óBtko i otaczajce je [cite biaBko. Sma|y si je na maBych patelniach (na 1 lub 2 jajka) lub w patelniach  doBkownicach. Mo|na je przyrzdzi na ma[le, boczku, bekonie, szynce. Podaje si jako danie [niadaniowe, II danie obiadowe np. gBówny skBadnik bukietu z warzyw, lub jako dodatek do daD misnych np. do sznycla po wiedeDsku. Na jedn porcj przeznacza si 2 jaja. - Omlet naturalny sporzdza si z dokBadnie rozmieszanej masy jajecznej z dodatkiem soli i wody (1 By|ka na 1 jajo). Mas wylewa si na rozgrzan patelni z masBem lub margaryn. Masy nie miesza si, lecz sma|y unoszc brzegi tak, aby pBynna masa spBywaBa pod spód. Gotowy omlet powinien mie spód lekko rumiany, a wierzch galaretowaty. Na taki omlet ukBada si gorce dodatki i skBada na póB lub zwija w luzny rulon. Dodatkami mog by warzywa np. szpinak, groszek, kalafiory, brokuBy, fasolka szparagowa, grzyby, mó|d|ek, szynka. - Omlet mieszany, który jest odmian omletu naturalnego, wykonuje si z masy jajecznej poBczonej z podsma|onymi dodatkami (szynka, pieczarki itp.) i sma|y jak omlet naturalny. Na jedn porcj  1 omlet (2 sztuki jaj) + nadzienie 50 g. - Omlet biszkoptowy tzw. grzybek sporzdza si z piany ubitej z biaBek, do niej dodaje si |óBtka i niewielk ilo[ mki. Podaje si go najcz[ciej na sBodko z konfiturami, d|emem, bit [mietank, sokami. Mo|e by tak|e podawany na sBono z duszonymi warzywami. Zamiast sma|y mo|na go upiec w piekarniku. Na jedn porcj - 1 omlet (2 sztuki jaj). Do potraw sma|onych z jaj nale| tak|e jaja faszerowane i kotlety z jaj, które zostan omówione w rozdziale 4.6. Uwaga! Sma|one potrawy z jaj nale|y przeBo|y z patelni natychmiast po usma|eniu, aby nie wysuszyBy si i nie stwardniaBy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 Zmiany zachodzce podczas obróbki cieplnej jaj Podczas obróbki cieplnej zachodz w jaju zmiany wpBywajce na cechy organoleptyczne potraw, a tak|e umo|liwiajce szerokie wykorzystanie jaj w produkcji gastronomicznej. Pod wpBywem wysokiej temperatury zachodz nastpujce zmiany: - nastpuje zmiana konsystencji i barwy biaBka i |óBtka, - zbyt dBugie ogrzewanie sprawia, |e jajo staje si trudno strawne, - nastpuje parowanie wody podczas sma|enia, - powstaj zwizki Maillarda  poBczenia biaBek z cukrami, powodujce rumienienie si sma|onego póBproduktu, dajce po|dane cechy organoleptyczne, ale trudno strawne, - dBugotrwaBe ogrzewanie mo|e by przyczyn nieprzyjemnego zapachu (siarkowodór) i powstawania zielonkawej otoczki na granicy |óBtka i biaBka  z |elaza |óBtka i siarkowodoru z biaBka. Tabela 9. Zmiany zachodzce podczas obróbki cieplnej jaj [opracowanie wBasne] Temperatura BiaBko {óBtko 50-55ºC zmtnienie (pocztek koagulacji) ---------------------------------- 65ºC pocztek gstnienia 70ºC traci pBynno[ 75ºC wyrazne zgstnienie  tworzy si dalsze gstnienie i zestalenie nieprzezroczysta, biaBa galaretowata masa powy|ej 80ºC powstaje twardy |el powstaje twardy |el  z roztworu mo|e wypada w postaci kBaczków Zastosowanie potraw z jaj w |ywieniu dietetycznym Jaja w diecie Batwostrawnej, podobnie jak w |ywieniu ludzi zdrowych znajduj szerokie zastosowanie. Lekarz powinien okre[li, kiedy trzeba wykluczy |óBtka. Szczególn uwag nale|y zwraca na [wie|o[ jaj i starannie przeprowadza ich obróbk wstpn. Dozwolone s jaja gotowane na mikko i póBtwarde (3 5 minut), jaja w koszulkach. Jaja gotowane podaje si z sosami traktujc je jako potrawy obiadowe lub kolacyjne. Potrawy takie jak jaja sadzone, jajecznica i omlet sma|y si na parze (w naczyniu ze szkBa |aroodpornego lub porcelany ustawionym na parze, czyli na obwodzie garnka z wrzc wod) lub na patelni beztBuszczowej. Zabronione s jaja na twardo i sma|one na tBuszczu. 4.5.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Z jakich cz[ci skBada si jajo? 2. Jak klasyfikuje si jaja wedBug przepisów Unii Europejskiej? 3. W jaki sposób mo|na oceni [wie|o[ jaj bez wybijania ze skorupki? 4. Jak ocenia si [wie|o[ jaja po wybiciu ze skorupki? 5. Jak nale|y przeprowadza obróbk wstpn jaj? 6. Jakie s sposoby gotowania jaj? 7. Jakie s zasady gotowania jaj w skorupkach? 8. Jakie cechy (|óBtko i biaBko) powinny mie jaja ugotowane na ró|ne sposoby? 9. Jakie potrawy mo|na sporzdzi sma|c jaja? 10. Jakie zmiany zachodz podczas obróbki cieplnej jaj?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 4.5.3. wiczenia wiczenie 1 Zaplanuj, wykonaj i podaj ró|ne rodzaje potraw z jaj gotowanych w skorupkach i bez skorupek wedBug wybranych receptur. Sporzdz list potraw, które bd mogBy by stosowane w |ywieniu dietetycznym. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur i wybra receptury, 2) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na wykonywane potrawy, 3) wykona spis potraw, które bd miaBy zastosowanie w |ywieniu dietetycznym, 4) przygotowa stanowisko pracy wraz ze sprztem, narzdziami i urzdzeniami, 5) odwa|y surowce, 6) oceni [wie|o[ jaj, 7) sporzdzi potrawy, 8) przeprowadzi ocen organoleptyczn wykonanych potraw, 9) udekorowa i poda potrawy, 10) zaprezentowa potrawy ze wskazaniem potraw dietetycznych. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury potraw z jaj, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt i urzdzenia do wykonywania potraw z jaj gotowanych, - zastawa stoBowa do podawania potraw z jaj. wiczenie 2 Zaplanuj przebieg procesu technologicznego, wykonaj i podaj ró|ne rodzaje potraw z jaj sma|onych wedBug wybranych receptur. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla uczniaoraz literatur i wybra receptury, 2) zaplanowa przebieg procesu technologicznego w formie schematu, 3) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na wykonywane potrawy, 4) przygotowa stanowisko pracy, 5) przygotowa sprzt, narzdzia i odpowiednie urzdzenia, 6) odwa|y surowce, 7) oceni [wie|o[ jaj, 8) sporzdzi potrawy, 9) przeprowadzi ocen organoleptyczn wykonanych potraw, 10) udekorowa i poda potrawy, 11) zaprezentowa wykonane potrawy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury potraw z jaj, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt i urzdzenia do wykonywania potraw z jaj sma|onych, - zastawa stoBowa do podawania potraw z jaj.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 wiczenie 3 Wykonaj potrawy z jaj charakterystyczne dla kuchni francuskiej i wBoskiej wedBug wybranych receptur. Receptury wyszukaj w Internecie. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka receptury potraw w literaturze i Internecie, 2) wybra receptury potraw charakterystycznych dla wskazanych kuchni, 3) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na wykonywane potrawy, 4) przygotowa stanowisko pracy, 5) przygotowa sprzt, narzdzia, maszyny i odpowiednie urzdzenia, 6) odwa|y surowce i oceni [wie|o[ jaj, 7) sporzdzi potrawy, 8) przeprowadzi ocen organoleptyczn wykonanych potraw, 9) udekorowa i poda potrawy, 10) zaprezentowa wykonane potrawy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - literatura i receptury potraw z jaj, - komputer z przyBczem internetowym, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt i urzdzenia do wykonywania potraw z jaj, - zastawa stoBowa do podawania potraw z jaj. 4.5.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) uzasadni du| warto[ od|ywcz jaj? 2) okre[li zasady klasyfikacji jaj? 3) okre[li i uzasadni warunki przechowywania jaj? 4) oceni [wie|o[ jaj ró|nymi sposobami? 5) przeprowadzi i uzasadni celowo[ obróbki wstpnej jaj? 6) okre[li, jakie zmiany zachodz podczas obróbki cieplnej jaj? 7) rozró|ni jaja ugotowane ró|nymi sposobami? 8) wykona i oceni organoleptycznie potrawy sma|one z jaj? 9) wykona potrawy dietetyczne z jaj? 10) wykona potrawy z jaj charakterystyczne dla kuchni innych narodów? 11) zaplanowa przebieg procesu technologicznego dla potraw z jaj?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 4.6. Sporzdzanie potraw z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci jaj 4.6.1. MateriaB nauczania Jaja ze wzgldu na swoje szczególne wBa[ciwo[ci maj szerokie zastosowanie w produkcji potraw. Mog by czynnikiem: wi|cym, zagszczajcym, spulchniajcym i emulgujcym. WBa[ciwo[ci wi|ce (zestalajce) WBa[ciwo[ci wi|ce polegaj na zdolno[ci biaBek jaja do [cinania si pod wpBywem wysokiej temperatury. Surowe jajo dodane do rozdrobnionych skBadników np.. do mas mielonych, z których wyrabia si kotlety, pasztety, nadzienia, zapiekanki, ciasta po podgrzaniu masy [cina si i wi|e jej skBadniki, zapobiegajc rozsypywaniu. WBa[ciwo[ci wi|ce znalazBy zastosowanie w sporzdzaniu dwóch rodzajów potraw sma|onych z jaj: - Jaja faszerowane sporzdza si z jaj ugotowanych na twardo. Jaj nie obiera si ze skorupek, lecz przecina wzdBu| na póB i By|eczk wybiera si ze skorupki. Sporzdza si jajeczn mas mielon, po czym ponownie nadziewa skorupki tak, aby powstaBy poBówki jajek. Powierzchni przekrojonych jaj panieruje si w buBce tartej i sma|y na tBuszczu. Jaja te mo|na podawa jako dodatek do zupy szczawiowej, szpinaku lub jako gorc przeksk. Na jedn porcj przewiduje si 70 g, czyli dwie poBówki. - Kotlety z jaj sporzdza si tak|e z jaj ugotowanych na twardo, z mielonej masy jajecznej formuje si maBe okrgBe kotleciki i panieruje w buBce tartej, po czym sma|y na rozgrzanym tBuszczu. Podaje si jako II danie obiadowe z dodatkiem ziemniaków i jarzyn. Na jedn porcj daje si 100 g, co równa si 2 sztukom. WBa[ciwo[ci wi|ce, czyli zestalajce wykorzystuje si tak|e podczas sporzdzania budyniów i sufletów, które s omówione przy wBa[ciwo[ciach spulchniajcych. WBa[ciwo[ci zagszczajce WBa[ciwo[ci zagszczajce polegaj na wykorzystaniu zdolno[ci do pcznienia biaBek jaj w wodzie i nastpnie do [cinania si pod wpBywem dalszego ogrzewania. Woda wchBonita przez biaBko zostaje zamknita w jego wntrzu, co sprawia, |e potrawa ulega zagszczeniu. Optymaln temperatur dla pcznienia biaBek jaja jest 70ºC. Ogrzanie zagszczanej potrawy powy|ej temperatury 80ºC powoduje wytrcenie si kBaczkowatego osadu i utrat wBa[ciwo[ci zagszczajcych. Technika zagszczania |óBtkami: |óBtka rozciera si z masBem, cukrem, mlekiem, [mietank lub [mietan i rozprowadza maB ilo[ci gorcej potrawy (pBynu), po czym Bczy z reszt gorcej potrawy. Nie wolno podgrzewa do temperatury wy|szej ni| 80ºC! WBa[ciwo[ci zagszczajce samych |óBtek wykorzystuje si do zagszczania zup i sosów (zupy  kremy, zupa nic, sos holenderski), a wBa[ciwo[ci zagszczajce caBych jaj do zestalania deserów  mleczek. Ponadto wBa[ciwo[ci zagszczajce jaj wykorzystywane s w produkcji sosów do deserów, które zostaBy omówione w rozdziale 4.1. WBa[ciwo[ci spulchniajce WBasno[ci spulchniajce ma piana ubita z biaBek oraz z caBych jaj. Niewielkie dziaBanie spulchniajce maj te| |óBtka utarte z cukrem. Ubijajc pian wtBacza si do biaBka du|e ilo[ci powietrza. Ma ono posta pcherzyków, które s otaczane przez rozcigajce si biaBko. Objto[ biaBka podczas ubijania wzrasta 5 8-krotnie. Powietrze na pocztku ubijania ma posta du|ych pcherzy, które nastpnie rozpadaj si na coraz mniejsze  im wicej powietrza dostanie si do biaBka, tym piana jest bielsza, bardziej sztywna, bardziej bByszczca  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 i trwalsza. Ubijanie piany trzeba przerwa, gdy zaczyna ona rwa si przy trzepaczce. Dalsze ubijanie spowoduje zniszczenie piany. Na czas ubijania i trwaBo[ piany maj wpByw: - temperatura biaBka  w temperaturze pokojowej biaBko ubija si szybciej, - obecno[ |óBtka  nawet jego maBa ilo[ przedBu|a ubijanie i obni|a jej trwaBo[, - cukier  przedBu|a czas ubijania, ale podnosi stabilno[ piany, - sól  przedBu|a czas ubijania i obni|a stabilno[ piany, - kwas, |elatyna  przedBu|aj trwaBo[ piany, - wrzcy syrop  przedBu|a trwaBo[ piany, - rodzaj u|ytego sprztu  ubijanie mechaniczne skraca czas ubijania. Aby otrzyma wysokiej jako[ci pian wskazane jest, aby: - u|ywa bardzo [wie|e jaja, - u|ywa biaBko o temperaturze pokojowej, - dokBadnie oddzieli biaBko od |óBtka, - pian ubija mechanicznie, - pian ubija bezpo[rednio przed jej dodaniem do sporzdzanej potrawy, - ubijanie przerwa, gdy piana zaczyna rwa si przy trzepaczce. Potrawy z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci spulchniajcych jaj - Musy  to potrawy spulchnione pian i utrwalone |elatyn. Musy to potrawy sBodkie  podawane jako desery, lub sBone podawane jako zakski. SkBadnikiem smakowym musów sBodkich s surowe, zmia|d|one owoce (truskawki, maliny), podaje si je z dodatkiem sBodkich sosów, syropów owocowych, ciasteczek kruchych (1 porcja 80 g). SkBadnikiem smakowym musów sBonych s warzywa, masy misne i rybne, a podaje si je z dodatkiem sosów (1 porcja 150 g). - Suflety  s to lekkie pieczone potrawy sporzdzane na podstawie |óBtek utartych z cukrem lub z masBem i spulchnione pian. Mog by sBodkie, podawane jako desery (jedna porcja 80 g) lub sBone, podawane jako danie zasadnicze lub gorca zakska (1 porcja 150 g). Smakowym skBadnikiem sufletów sBodkich s przeciery owocowe, orzechy, migdaBy, a sBonych ser, warzywa, wtróbki, miso. Suflety piecze si w specjalnych formach w piekarniku silnie nagrzanym, co powoduje szybkie wyrastanie potrawy. Suflet po upieczeniu jest lekki i porowaty i szybko opada  dlatego nale|y podawa go natychmiast po wyjciu z piekarnika i w tym samym naczyniu, w którym si zapiekaB. - Kremy  to desery sporzdzone na podstawie |óBtek utartych z cukrem, spulchnione pian lub ubit [mietank i zestalone |elatyn. SkBadnikiem smakowym kremów mog by owoce, karmel, kakao, czekolada, kawa, napar herbaciany, wanilia, orzechy. Kremy dekoruje si ubit [mietank, owocami, tart czekolad, drobnymi ciasteczkami, waflami. Kremy podaje si w szklanych pucharkach lub kielichach, na talerzyku z By|eczk, a jedna porcja powinna wa|y 80 100 g. - Budynie  to potrawy sporzdzone na podstawie |óBtek utartych z cukrem lub z masBem, spulchnione pian i zestalone za pomoc biaBka jaja przez gotowanie w kpieli wodnej lub w parze. Budynie mog by sBodkie i sBone. SkBadnikiem gBównym budyniów sBonych s warzywa, miso drobiowe, cielce, ser podpuszczkowy. Podaje si je jako danie zasadnicze (jedna porcja  200 g) lub przeksk z dodatkiem sosów sBonych na talerzykach deserowych lub talerzach pBytkich. Budynie sBodkie sporzdza si na bazie twarogu, maku, orzechów, migdaBów i podaje jako desery z dodatkiem sBodkich sosów. Jedna porcja budyniu jako deseru wynosi 100 g, sosu sBodkiego 50 g, podaje si na talerzyku szklanym z By|eczk. BudyD gotuje si w specjalnej formie budyniowej. Wykonanie masy budyniowej polega na utarciu |óBtek z cukrem lub masBem, dodaniu uprzednio przygotowanego gBównego  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 skBadnika (twaróg zmielony, ser podpuszczkowy starty, orzechy i migdaBy zmielone, miso ugotowane i zmielone) oraz piany. Form budyniow nale|y posmarowa tBuszczem i wysypa buBk tart, napeBni j mas do ¾ wysoko[ci i gotowa w kpieli wodnej ok. 45 minut. Po ugotowaniu budyD wyj z formy. WBa[ciwo[ci spulchniajce oraz zagszczajce i wi|ce (zestalajce) jaj wykorzystywane s szczególnie przy sporzdzaniu deserów. PodziaB deserów z zastosowaniem tych wBa[ciwo[ci przedstawia rysunek 11. Wszystkie desery tutaj wyszczególnione zostaBy omówione powy|ej lub w poprzednich rozdziaBach. Desery z zastosowaniem jaj zestalane nie zestalane mro|one na gorco omlety lody na zimno mleczka biszkoptowe kremowe musy budynie [mietankowe kremy suflety Rys. 11. Desery z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci jaj [opracowanie wBasne] WBa[ciwo[ci emulgujce jaj WBa[ciwo[ci emulgujce polegaj na tym, |e rozproszone, drobniutkie kuleczki tBuszczu s otoczone przez bBonki biaBkowe, które zapobiegaj Bczeniu si kuleczek tBuszczowych w wiksze skupiska. Taka posta tBuszczu nazywa si emulsj. {óBtko jest emulsj tBuszczu w biaBku, a jej tworzenie umo|liwia zawarta w |óBtku lecytyna. W okre[lonych warunkach mo|na jeszcze dodatkowo wtBoczy do |óBtka wiksz ilo[ tBuszczu, co wykorzystuje si przy produkcji majonezu. SkBadnikami majonezu s, |óBtka, olej oraz dodatkowo sok z cytryny lub ocet, sól, cukier, czasem musztarda. Wszystkie skBadniki powinny mie temperatur ok. 20ºC, bo Batwiej wtedy powstaje emulsja. SkBadniki nale|y Bczy poprzez energiczne mieszanie (najlepiej za pomoc blendera lub miksera): do |óBtka doda skBadniki dodatkowe, a nastpnie olej  pocztkowo po kropli, a pózniej cienkim strumieniem. Zwarzony majonez mo|na naprawi poprzez: - zwikszenie intensywno[ci ucierania (ubijania), - dodanie By|ki wrzcej wody i intensywniejsze ucieranie (ubijanie), - dodawanie po trochu zwarzonego majonezu do nowo wybitego |óBtka i dalsze ucieranie. Podczas ubijania do majonezu wtBaczane jest powietrze i dobrze sporzdzony majonez jest pulchny, gsty, l[nicy i jednolity. Majonez jest podstaw do produkcji zimnych sosów i dodatkiem do saBatek, surówek oraz jest stosowany do dekoracji zaksek. Zastosowanie potraw z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci jaj w |ywieniu dietetycznym Jaja znajduj zastosowanie w |ywieniu ludzi chorych jako skBadnik wi|cy i spulchniajcy wiele potraw i ciast. {óBtka jaj s [rodkiem zagszczajcym zupy i sosy, a tak|e dodawane s do napojów w celu podniesienia ich warto[ci od|ywczej. Potrawami, w których wykorzystano wBa[ciwo[ci jaj majcymi zastosowanie w |ywieniu dietetycznym s w szczególno[ci: budynie sBone i sBodkie, suflety sBone i sBodkie, musy i kremy. Potrawami wybitnie dietetycznymi s budynie i suflety z misa i drobiu, budynie z misa i kasz lub warzyw.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 Potrawy z jaj w kuchniach innych narodów Jaja znajduj szerokie zastosowanie w kuchniach innych narodów. Gotuje si je i sma|y na ró|ne sposoby, podaje jako danie gBówne, zaksk oraz wykorzystuje jako dodatek do deserów i ciast. Wiele potraw z jaj jest charakterystycznych dla Francji i stamtd rozpowszechniBo si na caBym [wiecie: omlety, suflety, zagszczanie zup i sosów |óBtkami zawdziczamy kuchni francuskiej. Suflety typowe dla kuchni francuskiej  np. suflet z krabów, z Bososia, z gsich wtróbek. Omlety  we Francji s spo|ywane bardzo czsto i wysoko cenione jako przekska i deser w wykwintnej kuchni. Zabaione  wBoska pianka z jaj, cukru i wina Marsala (wino likierowe): |óBtka uciera si z cukrem, Bczy z winem i ubija na parze a| do uzyskania jednolitej masy. Podaje si na gorco jako deser lub jako sos do deserów. Sos holenderski  pochodzi z kuchni francuskiej, sporzdza si z |óBtek i maBej ilo[ci pBynu (wywar z cebuli, ziarnek pieprzu i soku z cytryny) ubijajc na parze lub ze sklarowanym masBem a| do zgstnienia. Podaje si do gotowanych ryb, biaBych mis, potraw z jaj i do delikatnych warzyw. 4.6.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie wBa[ciwo[ci jaj wykorzystuje si w sporzdzaniu potraw? 2. W jakich potrawach wykorzystuje si wBa[ciwo[ci wi|ce jaj? 3. Na czym polegaj wBa[ciwo[ci spulchniajce jaj? 4. W jakich potrawach znalazBy zastosowanie wBa[ciwo[ci spulchniajce? 5. Jak nale|y ubija biaBka, aby otrzyma pian wysokiej jako[ci? 6. Na czym polega zdolno[ |óBtek do zagszczania potraw? 7. Jak nale|y przeprowadza zagszczanie potrawy |óBtkiem? 8. Jak nale|y sporzdza majonez? 9. Jak wBa[ciwo[ jaj wykorzystuje si przy sporzdzaniu majonezu? 4.6.3. wiczenia wiczenie 1 Okre[l wBa[ciwo[ci wi|ce, spulchniajce, zagszczajce i emulgujce jaj. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla uczniaoraz literatur i instrukcj wykonania wiczenia, 2) przygotowa stanowisko pracy, 3) przygotowa surowce do wykonania wiczenia, 4) przygotowa sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia, 5) wykona do[wiadczenia wedBug instrukcji, 6) zapisa wyniki obserwacji, 7) sformuBowa i zapisa wnioski, 8) zaprezentowa swoje spostrze|enia i wnioski na forum grupy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i teksty przewodnie - surowce zgodnie z instrukcj, - sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia, - materiaBy pi[miennicze. wiczenie 2 Porównaj trwaBo[ piany z biaBka jaja kurzego sporzdzonej z ró|nymi dodatkami wedBug otrzymanej instrukcji. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur i instrukcj wykonania wiczenia, 2) przygotowa stanowisko pracy wraz z odpowiednim sprztem i urzdzeniami, 3) odwa|y i odmierzy surowce zgodnie z instrukcj, 4) ubija pian z ró|nymi dodatkami, 5) zanotowa czas potrzebny do ubicia poszczególnych próbek, 6) zmierzy objto[ci pian, 7) okre[li trwaBo[ piany, 8) zanotowa obserwacje i przedstawi je graficznie, 9) sformuBowa i zaprezentowa wnioski na forum grupy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i instrukcja wykonania wiczenia, - surowce zgodnie z instrukcj, - narzdzia, sprzt, maszyny i urzdzenia do wykonywania potraw z jaj, - zastawa stoBowa do podawania potraw z jaj. wiczenie 3 Sporzdz i podaj ró|ne rodzaje potraw z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci wi|cych i zagszczajcych jaj. Wska| potrawy pochodzce z kuchni innych narodów i dla jednej z nich zaplanuj przebieg procesu technologicznego. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur i wybra receptury, 2) zaplanowa przebieg procesu technologicznego dla wybranej potrawy z kuchni innych narodów, 3) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na wykonywane potrawy, 4) przygotowa stanowisko pracy wraz ze sprztem, narzdziami, urzdzeniami i maszynami, 5) odwa|y surowce zgodnie z recepturami, 6) sporzdzi potrawy, 7) przeprowadzi ocen organoleptyczn wykonanych potraw, 8) udekorowa i poda potrawy, 9) zaprezentowa wykonane potrawy, 10) wskaza potrawy charakterystyczne dla kuchni innych narodów, 11) przedstawi przebieg procesu technologicznego dla wybranej potrawy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury potraw z jaj, - materiaBy pi[miennicze, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt, maszyny i urzdzenia, - zastawa stoBowa do podawania potraw z jaj. wiczenie 4 Sporzdz i podaj dwa rodzaje deserów z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci spulchniajcych jaj wedBug wybranych receptur. Okre[l mo|liwo[ ich zastosowania w |ywieniu dietetycznym. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta materiaB nauczania z poradnika dla ucznia oraz literatur i wybra receptury, 2) sporzdzi zapotrzebowanie surowcowe na wykonywane potrawy, 3) przygotowa stanowisko pracy, 4) przygotowa odpowiedni sprzt, narzdzia, urzdzenia i maszyny, 5) odwa|y surowce zgodnie z recepturami, 6) sporzdzi potrawy, 7) przeprowadzi ocen organoleptyczn wykonanych potraw, 8) udekorowa i poda potrawy, 9) zaprezentowa wykonane potrawy. 10) wskaza potrawy, które mog by stosowane w |ywieniu dietetycznym. Wyposa|enie stanowiska pracy: - poradnik dla ucznia, literatura i receptury potraw z jaj, - surowce zgodnie z recepturami, - narzdzia, sprzt, maszyny i urzdzenia, - zastawa stoBowa do podawania potraw z jaj. 4.6.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wyja[ni, na czym polegaj wBa[ciwo[ci spulchniajce jaj? 2) wyja[ni wpByw ró|nych czynników na czas ubijania i trwaBo[ piany? 3) wykaza ró|nice pomidzy wBa[ciwo[ciami wi|cymi a zagszczajcymi? 4) wyja[ni, na czym polega wBa[ciwo[ emulgujca jaj? 5) sporzdzi potrawy z wykorzystaniem ró|nych wBa[ciwo[ci jaj? 6) sporzdzi desery spulchnione i zestalone jajami? 7) sporzdzi list potraw z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci spulchniajcych jaj, 8) dobra sprzt, narzdzia, maszyny i urzdzenia do sporzdzania potraw z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci jaj? 9) Sporzdzi potrawy dietetyczne z wykorzystaniem wBa[ciwo[ci jaj?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. Test skBada si z 24 zadaD wielokrotnego wyboru obejmujcych materiaB nauczania caBej jednostki moduBowej. 4. Tylko jedna z odpowiedzi na ka|de zadanie jest prawidBowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaBczonej karcie odpowiedzi. PrawidBow odpowiedz zaznacz przez postawienie x w odpowiedniej rubryce. Je|eli si pomylisz, zaznacz bBdn odpowiedz kóBkiem, a nastpnie zaznacz odpowiedz prawidBow. 6. Czytaj ka|de zadanie co najmniej dwukrotnie. Je|eli nie znasz odpowiedzi, przejdz do nastpnego zadania, a do trudniejszego fragmentu powrócisz pózniej. 7. Na rozwizanie testu masz 45 minut. Powodzenia! ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Wysoka warto[ od|ywcza jaj wynika z zawarto[ci biaBka peBnowarto[ciowego oraz a) tBuszczu. b) |elaza. c) glikogenu. d) witaminy C. 2. Kefir naturalny ma posiada smak i zapach lekko dro|d|owy oraz a) cierpki. b) sBodki. c) kwa[ny. d) gorzki. 3. Sery podpuszczkowe nie s stosowane do sporzdzania a) deserów. b) zaksek. c) zup. d) saBatek. 4. Krem karmelowy mo|e by przechowywany w temperaturze a) 6ºC przez 2 godziny. b) 0ºC przez 18 godzin. c) 2ºC przez 12godzin. d) 6ºC przez 6 godzin. 5. Jaja na twardo, gotowane zbyt dBugo i nie schBodzone mog mie zielonkawy pier[cieD na |óBtku, który powstaje z poBczenia a) |elaza i chlorowodoru. b) wapnia i siarkowodoru. c) |elaza i siarkowodoru. d) wapnia i chlorowodoru.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50 6. Jogurt jest napojem mlecznym fermentowanym powstajcym w wyniku fermentacji a) alkoholowej. b) mlekowej. c) masBowej. d) propionowej. 7. Do gotowania jaj poszetowych nale|y doda do wody sól i a) ocet. b) cukier. c) pieprz. d) kwas cytrynowy. 8. Fermentacja mlekowa zachodzi dziki dziaBaniu a) dro|d|y. b) ple[ni. c) bakterii mlekowych. d) bakterii propionowych. 9. Koktajl mo|na sporzdzi z mleka a) sBodkiego i cukru. b) zsiadBego i malin. c) zsiadBego i soli. d) sBodkiego i ogórków kiszonych. 10. Do sporzdzenia chBodnika nale|y u|y mleko a) zsiadBe i warzywa. b) sBodkie i makaron. c) zsiadBe i pBatki owsiane. d) sBodkie i herbat. 11. Serem mikkim dojrzewajcym z porostem ple[niowym jest a) Oscypek. b) Roquefort. c) Ementaler. d) Camembert. 12. Ser twarogowy powstaje z mleka wskutek wytrcenia skrzepu kazeiny pod wpBywem a) enzymu podpuszczki. b) enzymu podpuszczki i kwasu mlekowego. c) enzymu podpuszczki i temperatury. d) kwasu mlekowego. 13. Do sporzdzenia sera sma|onego nale|y u|y oprócz jaj i buBki tartej a) serek wiejski. b) serek topiony. c) ser Salami. d) ser homogenizowany.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 51 14. Wszystkie sery wchodzce w skBad póBmiska serów powinny by pokrojone a) w plasterki. b) odpowiednio do gatunku sera. c) w du|e kostki. d) w drobne paseczki. 15. Aby zniszczy bakterie na powierzchni, jaja nale|y wyparzy w temperaturze a) 95ºC przez 30 sekund. b) 100ºC przez 5 sekund. c) 95ºC przez 15 sekund. b) 100ºC przez 60 sekund. 16. Aby sporzdzi omlet biszkoptowy nale|y a) ubi pian z biaBek, wymiesza z |óBtkami i mk. b) ubi caBe jaja, wymiesza z mk. c) rozmiesza caBe jaja, poBczy z wod. d) utrze |óBtka z cukrem, poBczy z pian. 17. Sporzdzajc krem bawarski, bit [mietank nale|y Bczy z |elatyn rozpuszczon w mleku w momencie, gdy masa mleczno-|elatynowa jest a) pBynna. b) zestalona, lecz mikka. c) twarda. d) lekko t|ejca. 18. Suflet jabBkowy nale|y podawa na a) zimno, w formie, w której si zapiekaB. b) gorco, w formie, w której si zapiekaB. c) zimno, po wyjciu z formy. d) gorco, po wyjciu z formy. 19. Jako [rodek zestalajcy do sporzdzenia deseru kuchni wBoskiej Panna cotta nale|y u|y a) |elatyn. b) jaja. c) mk ziemniaczan. d) kaszk mann. 20. Do sporzdzenia pierogów leniwych, dania dla ludzi chorych, nale|y u|y a) twaróg, mleko, mk. b) ser podpuszczkowy, jaja, mk. c) twaróg, jaja, mk. d) ser podpuszczkowy, mleko, mk. 21. Kisiel waniliowy mo|na poda z sosem a) neapolitaDskim b) truskawkowym. c) holenderskim. d) waniliowym.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 52 22. Aby przedBu|y trwaBo[ piany nale|y doda w czasie ubijania a) sól. b) kwasek cytrynowy. c) mk ziemniaczan. d) cukier. 23. Deserami spulchnionymi za pomoc jaj i zestalonymi |elatyn s a) musy i kremy. b) budynie i suflety. c) suflety i mleczka. d) kremy i mleczka. 24. WBa[ciwo[ci zagszczajce jaj wykorzystywane s przy sporzdzaniu a) sufletu z sera. b) kremu suBtaDskiego. c) zupy krem z brokuBów. d) kremu cytrynowego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 53 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. Sporzdzanie podstawowego asortymentu potraw z jaj, mleka i przetworów mlecznych Zakre[l poprawn odpowiedz: Numer Odpowiedz Liczba zadania punktów 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d 21 a b c d 22 a b c d 23 a b c d 24 a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 54 4. LITERATURA 1. Arens-Azevêdo U.: Technologia gastronomiczna cz. 1 2. REA, Warszawa 1998 2. Arens-Azevêdo U.: Technologia gastronomiczna z obsBug go[ci, cz.3: REA, Warszawa 1998 3. Gawcki J. (red.): BiaBka w |ywno[ci i |ywieniu. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, PoznaD 1997 4. Górecka D., Limanówka H., SuperczyDska E., {yliDska-Kaczmarek M.: Technologia gastronomiczna z obsBug konsumenta cz. 2-3. Format AB, Warszawa 2006 5. JargoD R.: ObsBuga konsumenta, cz[ 1 i 2. WSiP, Warszawa 2000 6. Jastrzbski W., Wyposa|enie techniczne zakBadów gastronomicznych. WSiP, Warszawa 2003 7. Konarzewska M., Zielonka B., Konarzewska-SokoBowska M.: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem cz. 1 3. REA, Warszawa 2003 8. Konarzewska M., Lada E.H., Zielonka B.: Wyposa|enie techniczne zakBadów gastronomicznych. REA, Warszawa 2004 9. Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K., Przygoda B.: Warto[ od|ywcza wybranych produktów spo|ywczych i typowych potraw. PZWL, Warszawa 2005 10. Leitner H.: Poradnik dla kelnera. WSiP, Warszawa, 1993 11. Nadolna I., Kunachowicz H., Przygoda B., Iwanow K.: Mleko a zdrowie. Instytut {ywienia i {ywno[ci. Warszawa 2001 12. Procner A.: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem cz.1. WSiP, Warszawa 1985 13. Praca zbiorowa: Kucharz & Gastronom. REA, Warszawa 2001 14. SuperczyDska E., {yliDska-Kaczmarek M.: Zasady |ywienia. REA, Warszawa 2004 15. SuperczyDska E., {yliDska-Kaczmarek M.: Technologia gastronomiczna w zadaniach i pytaniach. eMPi2, PoznaD 2005 16. Szymanderska H.: Encyklopedia polskiej sztuki kulinarnej. REA, Warszawa 2006 17. Zalewski S.: Podstawy technologii gastronomicznej. WNT. Warszawa 1997 18. Czasopisma Przegld gastronomiczny, Hotelarz, Kuchnia  magazyn dla smakoszy, Food service  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 55

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
16 SporzÄ…dzanie oraz ekspedycja potraw z jaj, mleka
16 SporzÄ…dzanie oraz ekspedycja potraw z jaj i mleka
05 SporzÄ…dzanie i ekspedycja potraw z mÄ…ki oraz kasz
19 SporzÄ…dzanie i ekspedycja potraw z drobiu oraz ryb
08 Sporządzanie i ekspedycja potraw z mięsa
Sporządzanie i ekspedycja potraw z mąki oraz kasz UCZEŃ
18 Sporządzanie i ekspedycja potraw z mięsa
Sporządzanie i ekspedycja potraw z owoców, warzyw,ziemniaków oraz grzybów
04 Sporządzanie i ekspedycja potraw z owoców, warzywidQ90
16 SporzÄ…dzanie potraw z jaj i mleka
17 SporzÄ…dzanie oraz ekspedycja potraw z kasz i mÄ…ki
14 Sporządzanie oraz ekspedycja potraw z owoców i warzyw
07 Sporządzanie podstawowego asortymentu potraw zbożowych

więcej podobnych podstron