65201

Czas jako aspekt zmiany społecznej

Choć czas jest koniecznym wymiarem żyda społecznego we wszelkich jego przejawach, to pojęcie czasu najbliżej wiąże się ze zmianami społecznymi. Jak pamiętamy z rozdziału dziewiętnastego, czas jest konstytutywnym, definicyjnym czynnikiem zmiany społecznej. Zmianę społeczną definiowaliśmy jako różnicę między dwoma stanami społeczeństwa (grupy, wspólnoty, organizacji, społeczeństwa globalnego itp.) zachodzącą w czasie. Inaczej, jako odmienność tego co przedtem, od tego co potem. Ściśle rzecz biorąc, zmiana zachodzi w społeczeństwie zawsze; nie do pomyślenia są dwa czasowo różne stany społeczeństwa, które byłyby dokładnie identyczne. Wszelka stabilność jest zawsze sprawą względną, zależną od przyjętej skali porów'nawczej i potrzeb, dla których ją definiujemy. Ale nawet kiedy mówimy

0    stabilnośd czy stagnacji, odnosimy to do jakiegoś okresu. Mamy na myśli niezmienność (czy przynajmniej względną niezmienność) pewnych czynników w jakimś odrinku czasowym. Historyk może określać niektóre społeczeństwa starożytne jako stabilne w tym sensie, że podstawowe warunki żyda pozostawały podobne przez setki lat, ludzie rodzili się

1    umierali praktycznie w tym samym społeczeństwie, natomiast w społeczeństwie nowoczesnym zmiany cywilizacyjne, technologiczne, obyczajowe są tak niezwykle przyśpieszone, że w dągu jednego żyda otaczający świat społeczny może zmieniać się radykalnie i wielokrotnie. Antropolog społeczny mówi o społecznośaach tradycyjnych „zimnych w których zmiany toczą się wolno, i społecznośaach „gorących ulegających gwałtownej zmiennośd. Dotyczy to także segmentów wewnątrz każdego społeczeństwa, instytucji, struktur, form organizacyjnych, składu grup itp. Prawo zmienia się na ogół szybciej niż technika, obyczaje wolniej niż polityka. Kośaół katolicki zachowuje większą trwałość niż zmienne ustroje ekonomiczne. A społeczeństwo otwarte dla imigrantów, np. amerykańskie, zmienia swój skład etniczny czy rasowy szybdej niż społeczeństwo izolowane, autochtoniczne, np. Islandia, gdzie trw^rałość populacji pozwala biologom na prowadzenie unikalnych badań nad niew^rymieszaną pulą genetyczną.