65278

Południowej czy na Filipinach w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Równocześnie edukacja pozwala na lepsze dostrzeganie i definiowanie spraw publicznych, rozwija wrażliwość na krzywdę i niesprawiedliwość, a także poszerza wyobraźnię na temat możliwych strategii wspólnego działania.

Po czwarte, ułatwienie rekrutacji i mobilizacji do ruchów społecznych przynosi rozwój nowoczesnych technologii. Z jednej strony środki masowego przekazu pozwalają na kształtowanie opinii publicznej i wytwarzanie poczucia wspólnoty w skali ponadlokalnej, a z drugiej strony telekomunikacja, a także sieci komputerowe pozwalają na błyskawiczną komunikację niezależnie od fizycznej bliskości. W celu propagowania swoich programów ruchy społeczne sięgają dzisiaj do Internetu. Bogate materiały publikuje w sieci ruch ekologiczny czy antyglobalizacyjny. Ale i bardziej tradycyjne ruchy chłopskie lub nacjonalistyczne korzystają z tych nowych szans upowszechniania swoich idei. Kiedy w prowincji Chiapas w Meksyku wybuchło w latach dziewięćdziesiątych powstanie ludowe, jego przywódca Subcomandante Marcos rozesłał natychmiast w świat przez Internet manifest ruchu Zapatystów, mobilizując w ten sposób poparcie dla swoich żądań i podejmowanej walki zbrojnej.

Po piąte, nowoczesne społeczeństwo miejskie i przemysłowe stwarza warunki nie tylko sprzyjające rekrutacji i mobilizacji do ruchów społecznych, ale istotnie wzmacnia motywacje potencjalnych uczestników'. Przede wszystkim rośnie pula niezadowolenia populacja upośledzonych (zarówno bezwzględnie, w sensie biedy czy bezrobocia, jak i relatywnie, w sensie niedościgania elit bogactwa i sukcesu). Formułują oni różnego rodzaju zarzuty, roszczenia i żądania. Desperacja popycha ich do organizowania się i wspólnej walki o poprawę warunków żyda. Stanowią naturalnych uczestników i zwolenników ruchów kontestatorskich, reformatorskich i rewolucyjnych. Obok tego, sam fakt ato-mizacji społecznej, poczude wykorzenienia, wyobcowania czy owej „samotności w tłumie", o której pisał David Riesman, skłania do poszukiwania utraconej wspólnoty, jakiegoś wspólnego terenu działania. Wielu odnajduje to właśnie w ruchach społecznych. Wreszde rozchwianie tradycyjnych wartości, chaos normatywmy czy, jak to określał Emile Durkheim, stan „anomii" w'yzw^fala potrzebę poszukiwania sensu życia, drogowskazów postępowania, godnych celów. Na takie zapotrzebow'anie odpowiadają np. ruchy religijne, ruchy odnowy moralnej, samodoskonalenia itp.

Po szóste, motywacje tego rodzaju umacnia powszechna w społeczeństwie nowoczesnym ideologia aktywistyczna i progresywistyczna, podkreślająca w^ragę i potrzebę zmian, a także zależność zmian od podmiotowej aktyw^rnośd ludzi. Społeczeństwa nie jest dane raz na zawsze, jego los nie jest przesądzony, a co więcej to, jakie jest i jakim się staje, stanowi efekt ludzkich działań. Takie credo oznacza odrzucenie fatalizmu i determinizmu, nakłaniając wprost do podejmowania wspólnych wysiłków na rzecz zmian postępowych. Akcent na podmiotowość, tworzenie historii, wielość możliwych scenariuszy rozwoju, rolę ludzkich decyzji i wyborów - czyni ludzi bardziej skłonnymi brać losy społeczne we własne ręce, także przez przyłączanie się do ruchów społecznych.

Po siódme, w obszarze polityki większość społeczeństw nowoczesnych odchodzi od form dyktatorskich, autokratycznych czy totalitarnych w stronę reżimu demokratycznego. A demokracja stwarza dla ruchów społecznych szczególnie dogodną „strukturę szans politycznych". Typowe dla niej, konstytucyj-nie zagwarantowane wolności * słowa, zrzeszania się, zgromadzeń - umożliwiają ruchom społecznym swobodną rekrutację,