65343

interesami i kanałami interakcyjnymi. Przenosząc to na organizację społeczną i właściwą jej strukturę, można również rozróżnić cztery wymiary struktur. Nazwijmy je: strukturą normatywną, strukturą idealną, strukturą interesów i strukturą interakcyjną. Struktura normatywna to sieć relacji między występującymi w obrębie organizacji regułami działania różnych osób zajmujących różne pozycje. Pod tym w-zględem całośdow^ra charakterystyka struktury organizacyjnej to na przykład zgodność, wzajemna komplementar-ność, symetryczność tych reguł, precyzyjne rozgraniczenie kompetencji, sensow^rny podział pracy. Powiemy, że struktura normatywna jest harmonijna. Przedw^rnie, reguły działania mogą być wzajemnie niezgodne, nieprzystające do siebie, blokujące się nawzajem, kompetencje mogą zachodzić na siebie. Powiemy, że struktura normatywna jest chaotyczna. Podkreślmy, że opisujemy tu czysto formalne cechy struktury, niezależne od tego, o jakie konkretne reguły chodzi.

Struktura idealna to sieć relacji pomiędzy występującymi w obrębie organizacji przekonaniami i poglądami osób zajmujących różne pozycje. Tutaj znów wystąpi istotna różnica między strukturami homogenicznymi pod względem przekonań, niezależnie od ich treśd, oraz organizacjami heterogenicznymi pod tym względem. O pierwszych powiemy, że charakteryzuje je konsensus (przykład: organizacja kośdelna uznająca wspólne prawdy wiary), o drugich, że cechuje je pluralizm poglądów (przykład: instytut naukow^ry, parlament). Istotna różnica polega także na tym, czy poglądy i przekonania charakterystyczne dla innych partnerów w organizacji są nam znane, czy też nie. W pierwszym przypadku powiemy, że struktura jest przejrzysta, a w drugim, że jest sekretna (Gordon Allport opisywał występujący w takiej sytuacji istotny fenomen psychologiczny „pluralistycznej ignorancji").

Struktura interesów (szans dostępu do społecznie cenionych dóbr, a więc przywilejów lub upośledzenia) może również przybierać charakterystyczne kształty niezależnie od tego, o jakie interesy chodzi. Gdy interesy są podobne, będzie ona radykalnie różna od sytuacji, gdy interesy są odmienne. Bliska pierwszego bieguna będzie rodzina, w której znaczna pula interesów jest wspólna, dzielona przez w^rszystkich członków. Natomiast przykładem przeciwnym może być rząd, gdzie każdy resort usiłuje przeforsować własne postulaty i uzyskać większe środki na ich realizację. Gdy interesy i szansę życiowe zwłązane z pozycjami w obrębie organizacji są nie tylko inne, ale nierówne, powiemy o strukturze nieegalitarnej. Ralf Dahrendorf, w duchu wcześniejszych analiz struktur klasowych przedstawionych przez Karola Marksa, wprowadza pojęcie „impe-ratywnie skoordynowanych zbiorow^rośd" na opisanie takich organizacji, w których występuje nieuchronna sprzeczność interesów między przełożonymi i podwładnymi, zarządzającymi i pracow'nikami. Przykładem jest dla niego organizacja przemysłowa czy administracyjna struktura biurokratyczna.

Wreszcie struktury interakcyjne, czyli typowe formy komunikacji między osobami zajmującymi różne pozycje w organizacji, mogą charakteryzować się otwartością, a więc łatwością nawiązania i kontynuowania kontaktów, albo przeciwnie, przeszkodami i ograniczeniami w tym zakresie. Grono przyjaciół czy rodzina to przykłady struktur otwartych, natomiast firma, urząd to struktury, w których występują pozycje zamknięte dla bezpośrednich kontaktów (dyrektorzy, prezesi korporacji, ministrowie). Ważny jest też kształt kanałów komunikacyjnych (omawiane wcześniej) czy konfiguracji socjometrycznych.