73994

b) SYSTEMATYKA PRAWA

Pojęcie systemu prawa.

•    Pod pojęciem systemu prawd rozumieć należy systemem powiązanych hierarchicznie i treściowo norm prawnych oraz instytucji prawnych, wyprowadzonych z obowiązujących w danym państwie przepisów prawnych, a także wywnioskowanych z norm prawnych uznanych uprzednio za obowiązujące, z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie.

Typy systemów prawnych

•    Tzw. europejska kultura prawna, sięgająca czasów starożytnej Grecji oraz imperium rzymskiego, legła u podstaw dwóch głównych typów systemu prawnego występujących we współczesnym świecie:

1)    typu tzw. prawa kontynentalnego (inaczej prawa ustawowego);

2)    oraz typu tzw. prawa powszedniego (zwanego też typem common law bądź typem prawa precedensowego.

Typ prawa kontynentalnego.

•    Inaczej określany jako typ prawa ustawowego, wspólny co do ogólnych zasad i wielu założeń oraz instytucji prawnych dla niemal wszystkich państw europejskich oraz sporej części państw innych kontynentów.

•    Cechy typu prawa kontynentalnego:

1.    Prymat prawa stanowionego oraz ustawodawstwa jako zasadniczego sposobu stanowienia prawa. W systemie prawa ustawowego ustawy, których tworzenie należy do wyłącznej kompetencji parlamentu, odznaczają się po konstytucji najwyższą mocą prawną. Wszystkie pozostałe akty normatywne (rozporządzenia) są traktowane jako akty podustawowe tzn. muszą być tworzone w ramach upoważnień ustawowych, na ich podstawie oraz dla realizacji celów i zadań zawartych w ustawach.

2.    Zgodność ustaw z konstytucją, a więc ich konstytucyjność, a także aktów podustawowych z ustawami - ich legalność - bada się w specjalnym trybie oraz z reguły poprzez specjalnie w tym celu powołane organy państwowe - sądy konstytucyjne - w Polsce Trybunał Konstytucyjny.

3.    Kolejnym założeniem jest rozdział działalności prawotwórczej, polegającej na tworzeniu aktów normatywnych zawierających normy generałno-abstrakcyjne oraz działalności stosowania prawa, która polega na podejmowaniu decyzji prawnych konkretno-indywidualnych na podstawie obowiązujących norm prawnych.

Typ prawa precedensów ego.

•    Typ prawa precedensowego (common law) opiera się na założeniu dopuszczalności tworzenia prawa (tj. generalno-abstrakcyjnwh norm prawnych) przez sędziów w postaci precedensowych rozstrzygnięć sądowych (tzw. judge-made law).

•    Typ ten ma swoje źródło w angielskim systemie prawnym. Współcześnie system prawa precedensowego przyjęty jest w Wielkiej Brytanii (z wyjątkiem Szkocji), Stanach Zjednoczonych (z wyjątkiem stan Louisiana), Kanadzie (z wyjątkiem prowincji Quebec), Australii, Nowej Zelandii, Irlandii. Izraelu, Egipcie oraz w Indiach i na Filipinach.

•    Istnienie w danym systemie prawnym precedensowych orzeczeń sędziowskich nie oznacza "braku" stanowienia prawa przez uprawniam organy państwowe. Zarówno parlamenty, jak też organy władzy wykonawczej w krajach o systemie prawa precedensowego tworzą prawo w drodze wydawania odpowiednich aktów normatywnych. Akty te (ustawy, rozporządzenia i zarządzenia) są jednak traktowane z reguły jako prawo dopełniające prawo precedensowe.

•    Prawo precedensowe wyrasta z konkretnych decyzji sądowych. Jeżeli kolejne sądy

w podobnych sprawach oprą się na regule, którą po raz pierwszy zastosował dany sad, wydając precedensowe orzeczenie (reguła taka jest określana mianem tatio deddendi)* staje się ona

częścią common law.

2