82030

2

znawstwo - Podstawowe koncepcje prawa

Koncepcje prawonaturalne dominowały do XIX wieku, kiedy to ustąpiły miejsca pozytywizmowi prawniczemu. Ich renesans obserwujemy po II wojnie światowej. Szok spowodowany Shoałi i innymi zbrodniami wojennymi doprowadził wraz z innymi czynnikami do powstania koncepcji praw człowieka, które są oczywiście prawami naturalnymi.

Podział koncepcji prawonaturalnych ze względu na źródło prawa:

•    Koncepcje teistyczne: prawo naturalne = prawo boskie,

•    Koncepcje racjonalistyczne, laickie: źródłem prawa naturalnego jest rozum człowieka, jego natura, godność, społeczeństwo.

Wspólna obydwu koncepcjom jest potrzeba istnienia porządku, którego źródło obowiązywania lokowane jest poza wolą ludzi, sprawujących władzę.

Klasyczna koncepcja prawa naturalnego. Koncepcja statyczna - treść praw jest niezmienna. Początki w starożytności (Aiystoteles, Cyceron). Istotne rozwinięcie w chrześcijańskim średniowieczu (św. Tomasz z Akwinu, św. Augustyn). Do dziś w katolickiej nauce społecznej. Prawo zapisane w umysłach ludzkich najprawdopodobniej przez Boga Prawo wieczne. Prawo naturalne legalizuje prawo pozytywne = związek walidacyjny.

Nowożytna szkoła prawa natury. Koncepcja statyczna - treść praw jest niezmienna. Koncepcja oderwana od religil Prawo boskie zastąpione prawem natury ludzkiej. Hugo Grocjusz. Niezmienna natura człowieka skutkuje niezmiennym prawem natury. Prawo natuiy jest powszechne, racjonalne i świeckie, a rozeznanie w tym co dobre, a co złe, ma charakter obiektywny. Prawo podmiotowe. Zwolennikami tej szkoły byli również autorzy koncepcji umowy społecznej: Hobbes, Locke, Rousseau

Szkoła prawa natury o zmiennej treści. Koncepcja dynamiczna - treści praw natury się zmieniają. Prawo naturalne nie ma treści raz na zawsze i z góry danej, lecz zmienia się w zależności od panującej w danej epoce moralności, wrażliwości etc., które są indukowane jakimiś czynnikami zewnętrznymi Tylko idea pragnienia prawa słusznego - sprawiedliwego się nie zmienia Ale już wyobrażenie o tym jakie ono konkretnie powinno być - tak. Tak rozumiane w danym momencie ideały dobrego prawa powinny być odzwierciedlone w prawie pozytywnym.

Szkoła prawa natury w ujęciu dynamicznym. Koncepcja statyczno-dynamiczna Treść praw natury się nie zmienia zmieniać się może ich interpretacja w danym okresie dziejowym. Do ujęcia tego odwołują się np. dokumenty Soboru Watykańskiego II.

Znaczenie koncepcji prawonaturalnych w rozwoju prawa:

•    Koncepcje prawonaturalne dały podwaliny pod pierwsze wielkie kodyfikacje i pod ideę konstytucjonalizmu.

•    Wpływ na stworzenie koncepcji praw człowieka i międzynarodowych deklaracji je gwarantujących.

POZYTYWIZM PRAWNICZY I JEGO EWOLUCJA

Pozytywizm prawniczy przyjmuje, że prawem jest zespół norm ustanowionych i chronionych przez państwo, posługujące się środkami przymusu. Pozytywizm prawniczy poszukiwał prawa, które można by było zbadać empitycznie - odrzucał metafizykę. Prawo przede wszystkim w postaci tekstów, a zwłaszcza ustaw. Prawo pozytywne niezależne od prawa naturalnego. Teza o rozdziale prawa i moralności ideał: prawo wolne od wartościowania

Koncepcja pozytywizmu prawniczego przeżywała kryzys w systemach nazistowskich i totalitarnych.

Pozytywizm prawniczy kształtował się w obrębie dwóch odrębnych kultur prawnych: anglosaskiej (jurysprudencji analitycznej) i kontynentalnej. Najbardziej rozwiniętą postać tej pierwszej stworzył John Austin (XIX wiek). Dla niego norma prawna = rozkaz suwerena. Normy to nakazy i zakazy, których niewykonanie bądź przekroczenie zagrożone jest sankcjami. Austina krytykował Herbert LA Hart. Twierdził, że jednostki muszą akceptować w jakiś sposób prawo, aby je stosować. Akceptujemy je przez wewnętrzną potrzebę i presję społeczną.