98681

Pomaganie innym może być motywowane redukcją własnego cierpienia lub pobudzeniem empatycznym. Różnica jest jednak taka: pobudzenie empatyczne można zredukować tylko przez poprawę stanu ofiaiy, a cierpienie własne przez pomoc ofierze lub wycofanie się z kontaktu z ofiarą.

Empatia ma dwoistą naturę, oprócz przemyślanego, intencjonalnego stawiania się w roli innego człowieka i przyjmowania jego perspektywy zawiera też nieintencjonalny proces automatycznego zarażania się cudzym stanem emocjonalnym. Obserwacja cudzego bólu aktywizuje w mózgu te same struktury, które są aktywne, gdy sami odczuwamy ból. Ale nie do końca, bo przecież cudza emocja stawałaby się własną, a tak nie jest -ludzie je rozróżniają.

Teorie norm:

Normy społeczne - społecznie uzgodnione, a uwewnętrz ni one przez jednostkę nakazy i zakazy dotyczące pożądanego i niepożądanego zachowania w określonej sytuacji społecznej. Normy mogą mieć charakter opisowy (mówią, jak się postępuje) lub nakazowy (jak się powinno postępować).

Pomocność jest skutkiem ulegania normom nakazującym pomaganie innym. Są to normy odpowiedzialności społecznej i wzajemności.

Norma odpowiedzialności społecznej - oczekiwanie i nakaz pomagania osobom, których losy zależą od naszych działań. Następuje to nawet gdy nie mamy z tego korzyści materialnych i gdy niespecjalnie lubimy tę osobę. Skłonność maleje, gdy potrzebujący pomocy sam jest winny krytycznej syt., w której się znalazł lub budzi antypatię.

Norma wzajemności - oczekiwanie i nakaz pomagania osobom, które pomogły nam w przeszłości. Trzy reguły szczegółowe:

a)    nakaz pomagania i wyświadczania przysług innym,

b)    nakaz przyjmowania cudzej pomocy,

c)    nakaz odwzajemniania się przysługą za przysługę.

Uzyskanie pomocy obliguje do jej odwzajemnienia, a to odwzajemnianie nie wynika z sympatii odczuwanej do tej osoby, ale zależy od intencji osoby świadczącej pierwszą przysługę (jeśli przysługa jest nieproszona i jest przymuszeniem do wzajemności to osłabia pomaganie).

Czasami sama aktywizacja normy wystarcza do nasilenia zgodności postępowania z nią, bo łamanie norm prowadzi do negatywnych emocji (poczucie winy).

Norma osobista - poczucie osobistej obligacji moralnej do postępowania w określony sposób w konkretnej sytuacji. Jest odniesioną do określonej sytuacji konkretyzacją normy ogólnospołecznej, a jej spełnienie pozwala na odczucie moralnego zadowolenia z siebie. Poczucie osobistej obligacji do spełnienia normy pozwala lepiej przewidywać rzeczywiste zachowania ludzi niż normy społeczne. Przeszkodzić realizacji normy może zaprzeczanie własnej odpowiedzialności za jej spełnienie w danej syt. (ludzie ulegają wymówkom zwalniającym z odpowiedzialności do spełniania norm np. „nie mam czasu”, „sam jest sobie winien”, „nie lubię go”). Zgodność zachowań z normami osobistymi obserwuje się u osób o słabej tendencji do zaprzeczania własnej odpowiedzialności za spełnianie norm.

Prospołecznośc jako adaptacja:

Teoria dostosowania łącznego Hamiltona - pomaganie krewnym jest pośrednio propagowaniem własnych genów. Na jej podstawie można przewidywać, że częściej pomagamy krewnym (tym bardziej im bliżej spokrewnieni) niż obcym .

Teoria altruizmu w zajemnego - pomaganie innym osobnikom własnego gatunku jest korzystne dla pomagającego, o ile jest odwzajemniane. Altruizm wzajemny, jak wiele innych zachowań, jest uwarunkowany genetycznie, ale też normami kulturowymi. Jego siłą napędową jest nie tyle sama świadomość normy wzajemności, ile emocja wdzięczności.