2588001444

2.3. Co to jest normalizacja?

wyniki są podstawą norm, powinna być wystarczająco duża, aby uzyskane wartości byty stabilne" (s. 79). Oznacza to, że wyniki otrzymane na podstawie badania innej próby dobranej identycznie powinny być zbliżone.

Wybierając test psychologiczny, należy zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii związanych z normalizacją. Pierwszą z nich jest sprawdzenie, w przypadku narzędzi zagranicznych, czy test posiada normy opracowane dla populacji polskiej. Ze względu na różnice kulturowe posługiwanie się normami opracowanymi na przykład dla populacji amerykańskiej, powoduje, że interpretując wyniki testu, możemy jedynie stwierdzić, jak badane w Polsce dziecko wypada w porównaniu ze swoimi rówieśnikami, ale w populacji amerykańskiej. Brak norm opracowanych na populacji polskiej dyskwalifikuje metodę jako test psychologiczny (Hornowska, 2010). Niestety, posługiwanie się normami pochodzącymi z oryginalnych wersji testu jest nadal niechlubną praktyką, np. dotyczy wciąż stosowanego w niektórych poradniach testu inteligencji Termana-Merrill, który nigdy nie był znormalizowany na populacji polskiej.

Kolejną ważną kwestią jest aktualność norm testowych. Normy, do których porównujemy osobę badaną, powinny być w miarę nowe, dzięki czemu mamy pewność, że umieszczamy osobę badaną na tle współczesnej populacji. I znowu, zmiany kulturowe oraz akceleracja rozwoju, szczególnie intelektualnego, powodują, że posługiwanie się przestarzałymi normami, może dawać fałszywie zawyżone wyniki. Należy pamiętać, że jeśli test ma normy z roku 1960, to wnioski, jakie wyprowadzamy ograniczają się do porównania osoby badanej do jej rówieśników, ale pół wieku temu. Aktualność norm ma szczególne znaczenie w odniesieniu do testów inteligencji, ze względu na tak zwany efekt Flynna (Jaworowska, 2010). Zjawisko określane tym mianem polega na przyroście wyników w testach inteligencji wraz z upływem czasu. Po raz pierwszy zaobserwowano je, porównując wyniki rekrutów badanych w okresie pierwszej i drugiej wojny światowej. Badaniem tego zjawiska w sposób systematyczny zajął się J. R. Flynn na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Na podstawie analiz badań testowych badacz zaobserwował wzrost wyników testów inteligencji w kolejnych pokoleniach, co oznacza, że normy „starzeją się". Są one najbardziej trafne (to znaczy najdokładniej odzwierciedlają pozycję jednostki na tle grupy odniesienia) zaraz po normalizacji testu. Im więcej czasu upływa od momentu normalizacji do momentu badania, tym bardziej zawyżony wynik otrzymujemy (Jaworowska, 2010). Wśród czynników odpowiedzialnych za przyrosty wyników w testach inteligencji A. Jaworowska (2010) wymienia między innymi: odżywianie, edukację, obycie z testami, środowisko, stymulację poznawczą związaną z pojawieniem się nowych technologii czy czynniki genetyczne i środowiskowe.

Przy wyborze testu należy również wziąć pod uwagę charakterystykę próby normalizacyjnej. Normy są opracowywane dla określonych populacji, uwzględniają wiek, niekiedy płeć lub poziom edukacyjny. Informacje o próbie normalizacyjnej zawiera podręcznik do testu, a szczegółowe zapoznanie się z tymi danymi jest warunkiem odpowiedzialnego stosowania narzędzia. Niektóre testy były normalizowane na określonych próbach np. dzieciach mieszkających tylko w dużych miastach (informacje na ten temat można znaleźć w rzetelnie opracowanych podręcznikach testowych). Na ogół w takich sytuacjach zaleca się ostrożną interpretację wyników, jeśli badana przez nas osoba nie jest przedstawicielem tejże grupy.

Ograniczone możliwości interpretacyjne dają też tzw. normy lokalne, liczone tylko dla wybranych województw, np. mazowieckiego czy pomorskiego, zwłaszcza jeśli chodzi o testy językowe czy poznawcze.

Tak więc, wybór grupy odniesienia ma zasadnicze znaczenie dla interpretacji wyników (Anastasi, Urbina, 1999; Jaworowska, 1996). Jest to szczególnie ważne w przypadku testów poznawczych, gdzie zarówno płeć jak i miejsce zamieszkania oraz wykształcenie rodziców generują często istotne różnice między dziećmi.